Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар ҳамкорӣ бо Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии АМИТ 15 октябри соли 2024 дар меҳмонхонаи Ҳаят Редженси Душанбе чорабинии байналмилалии сатҳи баландро баргузор намуданд. Дар ҷараёни чорабинӣ пешниҳодҳои лоиҳаҳо барои таъсиси Маркази байналмилалии омӯзишӣ оид ба муқовимат бо терроризм бо истифода аз силоҳи қатли ом (ОМУ) ва маводи химиявӣ, биологӣ, радиоактивӣ ва ядроӣ (ХБРЯ) муаррифӣ шуданд. Илова бар ин лоиҳа, зиёда аз 30 пешниҳоди дигари лоиҳаҳо дар соҳаи ХБРЯ низ пешниҳод гардиданд.

Чорабиниро профессор Илҳом Мирсаидзода ҳусни оғоз бахшида, сипас президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт аҳамияти ҳамкории илмӣ ва техникиро дар ҳалли масъалаҳои амнияти марбут ба таҳдидҳои ОМУ ва ХБРЯ таъкид намуд. Таъкид гардид, ки Тоҷикистон иқдом гирифтааст, ки дар тақвияти амнияти минтақавӣ ва ҷаҳонӣ бо таъсиси ин маркази пешрафтаи омӯзишӣ нақши пешсаф дошта бошад.

Дар суханронии худ профессор Илҳом Мирсаидзода, Директори Агентии амнияти ХБРЯ-и АМИТ, ба рисолати марказ, ки барои омӯзиши босифати донишҷӯён, мактаббачагон, низомиён ва кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқи Тоҷикистон ва кишварҳои дигар хизмат мекунад, диққат дод. "Ин марказ на танҳо иқтидори миллии моро тақвият мебахшад, балки платформа барои ҳамкории байналмилалӣ дар мубориза бо терроризм хоҳад шуд", – изҳор дошт профессор Мирсаидзода.

Дар чорабинӣ намояндагони 14 сафорат, аз ҷумла сафоратҳои Русия, ИМА, Арабистони Саудӣ, Иттиҳоди Аврупо ва дигарон иштирок карданд. Илова бар ин, 16 ташкилоти байналмилалӣ, аз ҷумла Созмони Милали Муттаҳид, Созмони Амният ва Ҳамкорӣ дар Аврупо (САҲА), Идораи Мухобироти СММ оид ба Маводи Мухаддир ва Ҷинояткорӣ (UNODC), Агентии байналмилалии нерўи атомї (АБНА) ва дигарон, ки дастгирии байналмилалии васеъ аз ташаббуси Тоҷикистонро нишон медиҳад, ширкат варзиданд.

Дар ҷараёни чорабинӣ зиёда аз 30 лоиҳа низ муаррифӣ гардид, ки гуногунии ҷанбаҳои ХБРЯ-ро дар бар мегиранд. Ин лоиҳаҳо ба соҳаҳои афзоиши иқтидор, рушди инфрасохтор, инноватсияҳои технологӣ ва ҳамкории байналмилалӣ равона шудаанд. Интизор меравад, ки лоиҳаҳои пешниҳодшуда қобилияти минтақа барои пешгирии паҳншавии маводи ХБРЯ ва вокуниши самаранок ба таҳдидҳои марбут ба терроризмро ба таври назаррас такмил бахшанд.

Сатҳи баланди иштироки дипломатӣ хислати ҷаҳонии таҳдидҳои ОМУ ва ХБРЯ ва аҳамияти ҳамкории бисёрҷонибаро дар рафъи онҳо таъкид мекунад. Чорабинӣ платформае барои муҳокимаи имкониятҳои шарикӣ ва дастгирии кишварҳои донор ва ташкилотҳои байналмилалӣ фароҳам овард.

Аз номи шарикони байналмилалӣ, намояндаи Идораи Мухобироти СММ оид ба маводи мухаддир ва ҷинояткорӣ дастгирии қавии худро ба кӯшишҳои Тоҷикистон изҳор намуда, маркази пешниҳодшударо "усули муҳим барои тақвияти амнияти ҷаҳонӣ" номид.

Маркази байналмилалии омӯзишӣ оид ба муқовимат бо терроризми ОМУ ва ХБРЯ унсури асосии ҳамкории минтақавӣ ва байналмилалӣ хоҳад шуд, ки барномаҳои омӯзишии фарогирро барои донишҷӯён, мактаббачагон, низомиён, кормандони ҳифзи ҳуқуқ ва мутахассисони ҳолатҳои фавқулодда пешниҳод менамояд.

Чорабинӣ бо тасдиқи ӯҳдадориҳои якчанд иштирокчиён барои идомаи муҳокимаи масъалаҳои маблағгузорӣ ва моделҳои шарикӣ ба анҷом расид, бо нақшаҳо барои оғози татбиқи лоиҳаҳои аввал дар ояндаи наздик.

Дар Китобхонаи миллии Точикистон Конференсияи байналмилалии хифзи экосистемахои бабри барфи "Бабри барфи - ифтихори миллии Точикистон" бо иштироки коршиносон ва олимони ватанию хоричи баргузор гардид. Дар кори конференсияи мазкур олимони АМИТ ширкат варзида, ноиби президенти АМИТ, раиси Шубаи илмхои биологияи АМИТ Мирзорахимзода Акобир Карим баромад намуда, хамзамон узви вобастаи АМИТ, Саидов Абдусаттор Самадович дар мавзуи "Холати популятсия ва масъалаи хифзу нигохдории бабри барфи дар Точикистон" маърузаи илми намуд.

Махсусан кайд карда шуд, ки Точикистон дар худуди Осиёи Маркази минтакаи калидии пахншавии бабри барфи мебошад, ки худуди 20 каторкухро дар бар гирифта, такрибан 3%-и масохати умумии пахншавии намудро дар дунё ташкил медихад.

Бо ташаббуси Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ доктори илмҳои иқтисодӣ, профессор Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт миёни олимони ҷавон ба муносибати Рӯзи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон силсила семинарҳои илмӣ ва мизҳои мудаввар ба роҳ монда шудааст.

Дар заминаи нақша-чорабиниҳои Шурои олимони ҷавони АМИТ дар Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи М. Баҳоваддинов имрӯз 15-уми октябри соли 2024 мизи мудаввар дар мавзӯи “Нақши Конститутсия дар рушди давлатдории миллӣ” баргузор гардид.

Дар кори мизи мудаввар Раиси Шурои олимони ҷавони АМИТ н.и.ф Зиёев Субҳиддин Насриевич, Раиси Шурои олимони ҷавони Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи М. Баҳоваддинов Юсуфзода Шодоб, номзади илмҳои педагогӣ Абдумуминзода Ситора, докторантон ва магистрантони Иниститут иштирок ва бо гузоришҳои илмии худ баромад намуданд.

Баромадкунандагон дар маърӯзаҳои худ доир ба аҳамияти Конститутсия, рисолати ҳар як шаҳрванд дар риояи он ва доир ба "Соли маърифати ҳуқуқӣ" ибрози андеша намуданд.

Дар хотимаи мизи мудаввар миёни иштирокчиёни чорабинӣ мубодилаи афкор сурат гирифт. Ҳозирин фикру ақидаҳои худро доир ба нақши Конститутсия дар рушди давлатдории миллӣ баён намуда, онҳоро бо конститутсияҳои дигар кишварҳои минтақа ва ҷаҳон муқоиса намуданд.

15 октябри соли равон дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо ибтикори Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи А.Дониши Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Конференсияи ҷумҳуриявии илмӣ “Таъсисёбии Ҷумҳурии Мухтори Шуравии Сотсиалистии Тоҷикистон – падидаи нав дар ташаккули низоми давлатдории навини тоҷикон”, ба ифтихори 100- солагии таъсисёбии ҶМШС Тоҷикистон ва пойтахт эълон шудани шаҳри Душанбе баргузор гардид.

Ба кори конфронс ноиби президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Саломиён Муҳаммаддовуд ҳусни оғоз бахшида, таъкид дошт, ки таъсиси Ҷумҳурии Мухтори Шуравии Сотсиалистии Тоҷикистон падидаи беназире дар таърихи навини мо мебошад. Бо таъсиси Ҷумҳурии Мухтори Шуравии Сотсиалистии Тоҷикистон дар ин сарзамин барои ташкил шудани ҶШС Тоҷикистон дар ҳайати Иттиҳоди Шуравӣ ва ба даст овардани Истиқлолияти давлатӣ дар соли 1991 шароити мусоиде фароҳам овард.

Инчунин, ба воқеҳои ибтидои солҳои бистуми асри гузашта дар замони Шуравӣ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон баҳои ниҳоят воқеъбинона додаанд: “Инқилоб Тоҷикистонро соҳиби ҳудуд кард ва аз зери фишори бадхоҳонаш озод намуд. Барои мардум танг ҳам бошад, майдони кор ва эҷоду фаъолият муҳайё сохт. Оҳиста-оҳиста дар водиҳои нообод ва кӯҳистонҳои дурдаст деҳаҳо ва шаҳру ноҳияҳои обод бунёд гаштанд. Мактабу маориф ва илму фарҳанг бо суръат инкишоф ёфт. Фарзандони халқи тоҷик бо мададу дастгирии бародаронаи олимони рус ва дигар халқҳо дар кашфи нодиртарин соҳаҳои илм ангуштнамо шуданд. Вале ба назари мо муҳимаш он буд, ки дар ин давра забони тоҷикӣ аз нав ҷон гирифт ва тавассути софкории адибону олимон, заҳмати пайвастаи зиёиён хеле суфтаву ҷолиб гашт.

Дар воқеъ, дигаргуниҳои охири солҳои бистум ва ибтидои сиюми асри XX , бахусус се лоиҳаи бузурги давлати Шуравӣ – саноаткунонии мамлакат, коллективонии хоҷагии қишлоқ ва инқилоби маданӣ Тоҷикистонро дар қатори дигар Ҷумҳуриҳои шуравӣ ба дараҷаи нави рушд бароварда, барои инкишофи минбаъдаи он заминаи қавӣ фароҳам овард. Дар як мудати кӯтоҳи таърихӣ Тоҷикистон аз тарзи ҳаёти феодалӣ бо ҷаҳиши гушношунид ба ҷумҳурии ободу зебо ва соҳиби иқтисодиёти қавӣ гардид.

Дар идома муовини Раиси шаҳри Душанбе Одилзода Дилбар дар суханронии хеш изҳор дошт, ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарм Эмомалӣ Раҳмон вобаста ба таърихи шаҳри Душанбе тасдиқ намудаанд, гарчанд, ки оғози давраи рушди Душанбе ҳамчун шаҳр асосан ба нимаи аввали асри XX баробар омада, вале ин мазеъ бо иқлими мусоид ва мавқеи мувоффиқ макони зисту фаъоляти одамон, таърихи басо тулонӣ дорад. Ҳамин аст, ки бостоншиносон дар ҳудуди шаҳри Душанбе бозёфтҳои таърихиеро ба даст овардаанд, ки ба ҳазорсолаҳои чорум ва сеюми ио мелод, яъне ба асри навин таалуқ дошта, олимон ин давраро дар таърих маданияти ҳисор номгузорӣ кардаанд.

Воқеан шаҳре, ки сад сол муқаддам ҳамчун пойтахти як ҷумҳурии мухтор эълон шуда буд, дар замони тантанаи Истиқлолияти давлатӣ ба яке аз бузургтарин шаҳрҳои сарсабзу обод, ором дорои суботи сиёсию амнияти минтақа ва ҷаҳон табдил ёфтааст, ки заминаҳои рушди он дар замони Шуравӣ сурат гирифта буд. Дар ибтидо як зумра аз олимону муҳақиқон дар баромади хеш доир ба рушд ва дурнамои шаҳри Душанбе маъруза намуданд.

Имрӯз (12.10.2024) дар Маркази таҳқиқоти технологияҳои инноватсионии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бахшида ба эълон гардидани “Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф” ва солҳои рушди саноъат конфронси 3-юми байналмиллалии илми дар мавзуи Рушди инноватсионии илм баргузор гардид.

Нахуст ба кори конфронс д.и.т. Эшов Бахтиёр ҳусни оғоз бахшид. Сипас президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар суханронии худ олимону муҳақиқони кишварҳои дуру наздик аз ҷумла Амрико, Фаронса, Итолиё, Олмон, Эрон, Туркманистон, Покистон, Руссия, Казоқистон ва Узбекистон, ки ҳузур доштанд ташрифи онҳоро ба ин боргоҳи илму маърифат хайрамақдам гуфт.

Дар идома таъкид гардид, ки бе рушди инноватсия ва технологияҳои муосир расидан ба ҳадафҳои илмӣ ғайримкон аст. Ҳамзамон гуфта шуд, ки Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои рушду тарақии соҳаи маориф ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар кишварамон “Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф”-ро барои солҳои 2020-2040 эълон намуданд.

Инчунин, қабул ва амалӣ намудани барномаҳои махсус дар самти рушд ва пешрафти илмҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ барои дастгирӣ ва рушди таҳқиқот дар соҳаи илмҳои табиатшиносӣ ва риёзию техникӣ, таҳкими заминаи моддию техникӣ барои гузаронидани таҳқиқоти озмоишӣ, муҳайё кардани шароити мусоид барои тарбияи кадрҳои илмӣ, фароҳам овардани шароит барои зиёд намудани донишу неруи ақлонии инсонӣ ва вусъат бахшидан ба ҳамкориҳои байналмилалии илмӣ мусоидат менамояд.

Дар кори конфронс олимон дар самтҳои илмҳои технологияҳои нав, маводҳои нав, илми тиб, дорусозӣ, иқтисодиёт ва технологияҳои компютерӣ баромад намуданд.

11 октябри соли равон мулоқоти президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт бо Филип Ҷефрой, менеҷери калони барномаҳои Иттиҳодияи Аврупо дар Маркази байналмилалии илмию техникӣ баргузор гардид.

Зимни мулоқот доктор Филип Ҷефрой менеҷери калони барномаҳои Иттиҳодияи Аврупо дар Маркази байналмилалии илмию техникӣ президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахтро бо лоиҳаи Маркази байналмилалии илмию техникӣ, ки аз ҷониби Иттиҳодияи Аврупо маблағгузорӣ мешавад, таҳти унвони Системаи мониторинги моддаҳои радиактивӣ дар обҳои Осиёи Марказӣ (WRHSM2 – Central Asia) шинос намуд.

Ҳамзамон зимни шиносоӣ баъзе нуктаҳои асосии лоиҳаро бо президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт муҳокима намуд.

Дар назар аст, ки барои пеш бурдани кори ин лоиҳа олимону кормандони Институти масъалаҳои об, гидроэнергетика ва экология, Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроӣ ҷалб карда мешаванд.

11 октябр бо ташаббуси Институти Физикаю техникаи ба номи С.У.Умарови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Конференсияи байналмилалӣ бахшида ба 60-солагии Институт дар толори маҷлисии Меҳмонхонаи Румӣ баргузор гардид.

Дар конференсияи мазкур президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт, олимону академикони институти мазкур ва меҳмонон аз Россия, Ӯзбекистон ва дигар манотиқи ИДМ иштирок доштанд.

Ба кори конфронс директори Институт Зарифзода Афзалшоҳ Қаҳрамон – доктори илмҳои физика математика ҳусни оғоз бахшида, сухани муқаддимавиро ба президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт доданд. Мавсуф сараввал меҳмононро, ки аз дохил ва хориҷи кишвар ташриф оварда буданд, хайрамақдам гуфта аз таърих ва дастовардҳои институт ёдовар шуд.

Таъкид гардид, ки Институти физикаю техникаи ба номи С.У. Умарови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар зарфи 60 соли таъсисёбиаш ба комёбиҳои беназир ноил гаштааст. Бахусус, дар замони Истиқлолияти давлатӣ фаъолияти худро дар партави сиёсати хирадмандона ва илмпарваронаи Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба роҳ монда, ба дастовардҳои назарраси илмӣ ноил гардид.

Бояд зикр намуд, ки баъд аз соҳибистиқлол гардидани Ҷумҳурии Тоҷикистон сиёсати давлатии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи илм ба ҳифз ва тараққӣ додани маркази асосии илми тоҷик – Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, ки Институти физикаю техникаи ба номи С.У. Умаров як қисми ҷудонашавандаи он ба ҳисоб меравад, равона карда шуд. Дар натиҷаи ин сиёсати илмдӯстона ва ояндабинонаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон қудрати илмии худро ҳифз намуда, фаъолияти серсоҳаашро дар самтҳои барои ҷумҳурӣ афзалиятноки илм бомуваффақият идома дод.

Ҳоло Институти физикаю техникаи ба номи С.У. Умарови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон барои рушди таҳқиқоти илмии бунёдӣ ва амалӣ дар самтҳои афзалиятноки илмҳои табиатшиносӣ ва техникӣ чораҳо андешида, дар масъалаҳои илмиву технологии мамлакат саҳмгузорӣ мекунад, дастовардҳои илм ва технологияи ҷаҳониро омӯхта, ба истифодаи онҳо дар рушди иқтисодӣ ва иҷтимоии ҷумҳурӣ мусоидат менамояд.

Вобаста ба супориши Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Институт барои тайёр намудани кадрҳои ҷавони илмӣ аҳамияти ҷиддӣ медиҳад. Таъсиси магистратура дар Академияи миллии илмҳо падидаи нав буда, имкон медиҳад, ки дар Институт дар солҳои оянда тайёр кардани кадрҳои илмии ҷавон вусъат пайдо намояд ва дар пешрафти соҳаҳои мухталифи илм ҷавонон саҳмгузор бошанд.

Институт дар айни замон фаъолияти худро ба иҷрои се ҳадафи стратегии давлат – таъмини истиқлолияти энергетикӣ, раҳоӣ аз бунбасти коммуникатсионӣ ва ҳифзи амнияти озуқаворӣ равона намуда, бо натиҷаҳои таҳқиқоти илмии бунёдӣ ва амалии олимон ҷиҳати рушди илми ватанӣ, боло бурдани тафаккури илмиву техникии ҷомеа, сатҳи фарҳангу маънавиёти ҷавонони кишвар, ташаккули тафаккури зеҳнию ҳуқуқии мардум, дар руҳияи ватанпарвариву башардӯстӣ, ифтихори миллӣ, худогоҳиву худшиносӣ тарбия намудани ҷомеа ва ба ҷаҳониён ба таври шоиста муаррифӣ намудани дастовардҳои илмӣ саҳми худро гузошта истодааст, гуфта ба кори конференсия барору муваффақият таманно намуд.

Дар идомаи конференсия олимону академикони дохилу хориҷ баромад намуда, оид ба пешрафт ва рушди фанҳои табиию риёзӣ маълумотҳои муфассали саривақтии хешро пешниҳод намуданд.