Имрӯз (04.10.2024) дар Китобхонаи миллии Тоҷикистон бо ибтикори Кумитаи забон ва ислоҳоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Конференсияи илмию амалии ҷумҳуриявӣ бахшида ба 15- солаги қабули Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи забони давлатӣ» таҳти унвони «Забон ва Истиқлол» оғоз гардид.

Ба кори конфронс раиси Кумитаи забон ва ислоҳоти назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Муҳаммадҷонзода Олимҷон ҳусни оғоз бахшида, ҳозиринро ба муносибати Рӯзи забони давлатии Тоҷикистон шодбош гуфтанд.

Дар идома Ёрдамчии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон
оид ба масъалаҳои рушди иҷтимоӣ ва робита бо ҷомеа Раҳмонзода Абдулло дар суханронии хеш таъкид дошт, ки дар домони поки ин забон ҳазорон олимону донишмандон ва мутафаккирони миллатамон тарбият ёфта, дар ҳастиву поянда нигоҳ доштани он низ нақши таърихиро гузоштаанд. Албатта ин забонест, ки андешаҳои башардӯстонаи рафтори нек, гуфтори нек ва пиндори нек таблиғ гардида, садҳо асари панду ахлоқӣ сатҳи ҷаҳонӣ офарида шудааст, ки аз онҳо тавассути тарҷума ҷаҳониён баҳраманд мегарданд.

Воқеан, арҷгузорӣ ба ин забон эҳтиром ба таъриху фарҳанг ва маънавиёти миллати бузурги ориёист, ки давомдиҳанда ва пуштибони он Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад. Бо дарки масъулияти бузург ва огоҳии комил аз таърихи миллат Сарвари давлатамон борҳо дар канори давлат будани забон ва муҳимтарин арзиши миллиямон мансуб ёфтани онро баён намуда, ғамхорӣ ба забонро дар баробари ғамхорӣ ба Модар донистаанд.

Сипас, ноиби президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Саломиён Муҳаммаддовуд атрофи мавзуи “Забони тоҷикӣ ва умри ҷовидони миллат" маъруза намуда, таъкид дошт, ки забони тоҷикӣ таърихи чандҳазорсола дошта, дар атрофи забонҳои дигар озмоишҳои зиёдеро аз сар гузаронидааст. Маҳз забони модарии мо тавонист, ки миллати моро дар тӯли таърих аз саҳнаи кашмакашиву хунрезиҳои зиёди аҷнабиён берун кашида, то замони мо оварда расонад. Ба ибораи дигар, танҳо забони мо тавонист миллати моро то ба имрӯз зиндаву поянда нигоҳ дорад. Забони баландҳиммате, ки Саъдию Ҳофизи бузург, Синою Хайём, Бедилу Низомӣ бо он ҳарф мегуфтанд. Забоне, ки Айниву Лоҳутӣ, Мирсаиду Турсунзода, Бозору Лоиқ номдораш гардонидаанд, ки имрӯз аз ҳастии бузургаш меболем.

Дар идома олимону забоншиносони кишвар дар маърӯзаҳои хеш доир ба рушд ва ҷанбаҳои забони тоҷикӣ сухан ронданд. Бояд гуфт, ки конфронси мазкур аз ду қисмат иборат буда, шумораи зиёди олимону коршиносони соҳаи забонишносӣ дар он суханронӣ хоҳанд кард.

03 октябри соли равон дар толори Пажуҳиши афкори илмии сиёсати Пешвои миллати Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо иштироки олимону кормандони Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва Институти илмӣ-таҳқиқотии Мактаби олии иқтисодии Федератсияи Русия мизи мудаввари байналмилалӣ таҳти унвони «Шарикии бузурги Авруосиё» баргузор гардид.

Дар мизи мудаввар директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон,доктори илмҳои фалсафа Ҳайдарзода Рустам Ҷӯра дар мавзуи “Шарикии бузурги Авруосиё дар шароити тағйирёбии низоми муносибатҳои байналхалқӣ”, директори барномавии клуби мубоҳисавии “Валдай”(Русия), профессори Мактаби олии иқтисодӣ, доктори илмҳои сиёсӣ Бордачев Тимофей Вячеславович дар мавзӯи “Тоҷикистон ва Русия: дирӯз ва имрӯз”, сарходими илмии Шуъбаи Шарқи Миёна ва Наздики Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, доктори илмҳои фалсафа, профессор Абдулвоҳид Шамолов дар мавзӯи “Ҳамкории Тоҷикистону Русия тавассути муколамаи фарҳангҳо: ҳолат ва дурнамо”суханронӣ карданд:

Мақсад аз баргузор намудани мизи мудаввар ин пеш аз ҳама, дар шакли баҳси коршиносӣ, баррасӣ намудани татбиқи консепсияи “Шарикии бузурги Авруосиё”, вазъи кунунӣ ва дурнамои он, ҳамчун масирии ҳамгироӣ дар қитъаи Авруосиё иборат буд. Баҳодиҳии ба татбиқи ташаббуси “Шарикии бузурги Авруосиё” ҳамчун воситаи сиёсати Русия оид ба таҳкими ҳамкориҳои байналмилалӣ дар қитъаи Авруосиё арзёбӣ гардидааст.

Дар интиҳои мизи мудаввари байналмилалӣ байни ходимони илмии Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ ва Бордачев Тимофей Вячеславович, доктори илмҳои сиёсӣ, коршинос, директори барномаи клуби “Валдай”, профессори Институти илмӣ-таҳқиқотии Мактаби олии иқтисодии Федератсияи Русия вобаста ба мавзуи мизи мудаввари байналмилалӣ - «Шарикии бузурги Авруосиё» ва муносибатҳои дуҷонибаву бисёрҷонибаи Тоҷикистону Русия музокира сурат гирифт.

02 октябр бо ташаббуси Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи Аҳмади Дониши Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар толори Раёсати АМИТ конференсияи байналхалқӣ илмӣ-амалӣ - и «Археология ва палеогеографияи Осиёи Марказӣ бахшида ба 100-солагии муҳақиқи машҳури ҷаҳонии қадимтарин саҳифаҳои Тоҷикистон ва Авруосиё, яке аз коршиносони варзидаи ҷаҳонии асри санг Вадим Александрович Ранов баргузор гардид.

Дар конфронс президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ва як қатор олимону таҳқиқотчиёни Тоҷикистону Озарбойҷон, Олмон, Исроил, Қазоқистон, Канада, Қирғизистон, Чин, Русия, ИМА, Ӯзбекистон ва Фаронса иштирок доштанд.

Ба кори конфронс доктори илмҳои таърих Насрулло Убайдулло Каримзод ҳусни оғоз бахшида, сухани муқаддимавиро ба президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт доданд.

Сипас, президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт нахуст ташрифи иштирокдоронро хайрамақдам гуфта, таъкд дошт, ки имсол 100-солагии бостоншинос ва муҳақиқи варзида Вадим Александрович Ранов бо як шукуҳу шаҳомати хосса таҷлил мегардад. Бояд гуфт, ки аз ҷониби ин муҳақиқи серталош бисёр аз мавзеъҳои сершумори давраҳои асри санг қариб дар ҳамаи ноҳияҳои ҷумҳурӣ кашф шудаанд.

Воқеан ҳам дар рушди соҳаҳои гуногуни илмии бостоншиносии асри санг ва илмҳои ба он алоқаманд саҳми бузург гузоштааст ва мо мехоҳем, ки ба ин муносибат оид ба ҳаёту фаъолияти ин шахсият маърузаҳои илмиву таърихиро шунида маълумоти муфассалро шунавем.

Ҳамзамон маълумот дод, ки шунидани маърӯзаҳои илмӣ то рӯзи 3-юми октябр идома меёбад ва рӯзҳои 4-5 октябри соли 2024 ишктирокчиёни конференсия ба ноҳияи Ховалинг сафар карда, аз ёдгориҳои асри санги Кулдара, Лоҳутӣ, Хонақо ва Оби-Мазор дидан мекунанд.

Санаи 21 сентябр мо олимони ҷавон таҳти роҳнамоии Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ба ноҳияи Ҷалолиддини Балхӣ ташриф намудем. Дар ин сафар, раиси ноҳияи Ҷалолиддини Балхӣ Холиқзода Рустам Ҳикматулло ва роҳбарияти Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Ҷалолиддини Балхӣ ва масъулини ҳифзи ҳуқуқ моро ҳамроҳӣ намуданд.

Бо як эҳтироми хос ба шоир ва мутафаккири бузурги тоҷик Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ аз Мақбара ва Хонаи рамзии Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ, Пайкараи Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ бо мақсади шиносоии бештар ба осору афкор ва шахсияти ин шоири бузург, донишманди беназири илму адаби ҷаҳонӣ аз мавзеи боғи ба номи Ҷалолиддини Балхӣ ва хона-музейи ин шоири олами илму маърифат воқеъ дар маркази ноҳия, ки ҷойгир аст тамошо намудем. Дар меҳмонӣ ба мо кормандони ҳамин маҷмуаи таърихии Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ аз ҳаёт ва фаъолияти шоир ва зиндагиномаи ӯ моро шинос намуданд. Хона-музейи Ҷалолиддини Балхӣ дар шакли қадима бо истифода аз фарҳангу унсурҳои миллӣ сохта шуда аст. Аз ҳуҷраи дарсии самоъ, ҳуҷраи дарсии бачагона, чилахона, анҷомхона ва дигар ҳуҷраҳои тарзи зисту зиндагонии шоир ва мутафакири тоҷик дидан намудем.

Бо ин мақсад Конфронси илмии оммавӣ низ дар мавзуи «Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ – пайвандгари наслҳо ва тамаддунҳо» таҳти ин унвон дар ноҳияи мазкур ҳамоиш баргузор гардид. Дар ин конфронс бо иштироки зиёда аз 300 нафар олимону донишмандон, мавлоношиносон, хонандагони муассисаи таҳсилоти миёнаи умумӣ, сокинони фаъоли ноҳияи Ҷалолиддини Балхӣ ҳузур доштанд. Ҳамоиши илмиро раиси ноҳия Холиқзода Рустам бахшида оғоз намуд ва сухани ифтитоҳиро ба Президенти Академияи милии илмҳои Тоҷикистон узви вобастаи АМИТ профессор Хушвахтзода Қобилқон Хушвахт дода шуд. Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт маърузаи хешро таҳти “Ҳаёти рангину пурмаънои шоири барҷаста ва мутафакири тоҷик Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ” , ки дар арсаи олам аст ироа намуданд.

Сухани навбатӣ ба профессор, директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Рустам Ҳайдарзода дода шуд, ки ӯ фикру андешаҳои худро дар бораи таърихи фаъолият ва зиндагиномаи шоир Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ, ёдгориҳои таърихӣ ва дастовардҳои замони истиқлол ба даст овардани ноҳияи Ҷалолиддини Балхӣ баён намуд.

Воқеъан Мавлоно дар Балх ба дунё омадааст ва ситораи дурахшони ҷаҳонӣ ба шумор меравад. Мавлавӣ – ориф, сӯфӣ, мутафаккир, нависанда ва шоири форс – тоҷик мебошад.

Он бут, ки ҷамолу зинати маҷлиси мост,

Дар маҷлиси мо нест, надонам, ки куҷост.

Сарвест баланду қомате дорад рост,

К – аз қомати ӯ қиёмат аз мо бархост, ё:

Ин мастии ман зи бодайи ҳумор нест,

Ин бода ба ҷуз дар қадаҳи савдо нест.

Ту омадаӣ, ки бодайи ман резӣ?

Ман он мастам, ки бодаам пайдо нест.

Дар фарҷоми барнома маснавихонии хонандагони муассисаи таҳсилоти миёнаи умумии № 10 – ноҳияи Ҷалолиддини Балхӣ ба мо ниҳоят писанд омад. Пас аз конфронси илмӣ раиси ноҳия моро ба хуроки миллӣ таклиф намуданд. Дар бозгашт аз сафар мо бо аҳли зиё дар роҳ бо маснвихонӣ ва бо рақсу суруд хушу хурсандона бо як таъби болида ба шаҳри зебои Душанбе баргаштем ва дар оянда мо мехоҳем, ки ҷойҳои таърихию саёҳии Ватани зебоямонро дар наздик бубинем.

Ходими илмии шуъбаи Татқиқоти гидрогении Институти кимиёи ба номи В.И. Никитини АМИТ Тураева Зулфия Саидовна

Имрӯз (01.10.24) дар Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинови АМИТ бо ташаббуси Маркази синошиносӣ, бахшида ба рӯзи забон семинари илмӣ-амалӣ дар мавзуи “Аҳамияти тарҷума ва нашри осори Абу Алӣ ибни Сино” дар рушди забон баргузор гардид.

Бояд зикр намуд, ки Абу Алӣ ибни Сино яке аз бузургтарин донишмандони сатҳи ҷаҳонии тоҷик мебошад, ки аз худ осори зиёди гаронарзише боқӣ гузоштааст. Осору афкори ӯ то имрӯз на танҳо аҳамияти илмии худро гум накардаанд, балки муҳимтар арзёбӣ мешаванд. Хоссатан осори бо забони тоҷикӣ навиштаи ӯ дар рушди забони фалсафӣ ваилмии тоҷик нақши бориз дорад. Маҳз“Донишнома”-и ӯ гувоҳ аст, ки забони тоҷикӣ забони илм ва фалсафа ба ҳисоб меравад.

Семинарро директори Институт д.и.ф, профессор Маҳмадизода Нозим ифтитоҳ намуда, иброз доштанд, ки тарҷумаи “Осор”-и Абу Алӣ ибни Сино дар рушди забони илмии тоҷик нақши бесобиқа дорад. Инчунин устод дар бораи забони тоҷикӣ, бузургии онва аҳамияти рушди забони илмии тоҷикӣ суханронӣ намуданд.

Дар рафти семинар донишмандон ва тарҷумонони забардасти “Осор”-и Ибни Сино доир ба аҳамияти тарҷума ва вижагиҳои тарҷумаи “Осор”-и Ибни Сино ибрози андеша намуданд. Сарравал д.и.ф, профессор Зиёӣ Хуршед дар мавзуи “Луғатномаи истилоҳоти фалсафӣ бо забони тоҷикӣ” суханронӣ намуда, нақши “Осор”-и тоҷикии Ибни Синоро дар ба вуҷуд овардани истилоҳоти фалсафӣ муҳим арзёбӣ намуд. Инчунин қайд намуд, ки омӯзиши истилоҳоти фалсафӣ дар забони тоҷикӣ аз солҳои20-уми қарни гузашта, оғоз ёфта, то имрӯз мавриди омӯзиши муҳаққиқони самти фалсафа қарор гирифтааст. Ӯ асари“Луғати русӣ-тоҷикии истилоҳоти фалсафӣ”-и Мусо Диноршоев ва Зарина Мусоевнаро яке аз иқдомҳои наҷиб дарсамти истилоҳотсозии фалсафӣ дар замони истиқлол ва як асари муҳими илмӣ барои хонанда ҳисобид.

Баъдан д.и.ф., профессор Маҳмадҷонова Муҳиба дар мавзуи“Аҳамияти тарҷумаи “Осор”-и Абу Алӣ ибни Сино” суханронӣ намуда, нақши Пешвои миллатро дар таъсиси Маркази синошиносӣ бесобиқа арзёбӣ намуд. Маҳмадҷонова М иброз дошт, ки дар тарҷума ва нашри“Осор”-и Ибни Сино ҷойгоҳи донишмандони бузург, аз қабили Мусо Диноршоев, Саидраҳмон Сулаймонов, Рамазон Назариев, Ҳоҷиев Аҳмад, Саидов Исмат, Аскардаев Кишвар, Тоҷиддин Мардонӣ ва дигарон бузург аст. Тарҷумаи“Осор”-и Ибни Сино барои тамоми соҳаҳои илм, аз ҷумла, фалсафа, тиб, ахлоқ, ситорашиносӣ ва ғайраҳо муҳим ва зарурӣ мебошад.

Ходими пешбари Маркази Синошиносӣ дар мавзуи “Муҳаққиқони варзидаи ниёгон ва забони нигориши онҳо (дар мисоли фаъолияти илмӣ-таҳқиқотии н.и.ф Ҷонбобоев Сунатулло ва н.и.ф., Маҳмадуллоев Саидбек)” суханронӣ намуда, нақши Ҷонбобоев Сунатуллоро дар омӯзиши“Осор”-и Ибни Сино ва Маҳмадуллоев Саидбекро дар тарҷумаи “Осор”-и Ибни Сино муҳим ҳисобиданд.

Доктори илмҳои фалсафа, профессор Рамазон Назариев китоби охирини тарҷуманамудаи кормандони Маркази Синошиносиро, ки ҷилди ҳаштуми “Осор”-и Ибни Сино бо забони русӣ мебошад, муаррифӣ намуда, иброз доштанд, ки тарҷумонҳо дар ин китоб бахшҳои “Самои табиӣ”, “Осмон ва ҷаҳон”, “Кавну фасод” ва “Феълу инфиъол”-ро аз китоби “Шифо”-и Ибни Сино аз забони арабӣ ба русӣтарҷума намудаанд.

Дар охир, донишмандон Сулаймонов Саидраҳмон, Муродова Тоҷиниссо, Комил Бекзода ва дигар устодон мулоҳизаҳои худро аз рафти семинар ва аҳамияти тарҷумаи “Осор”-и Ибни Сино баён намуданд.

Имрӯз (01.10.2024) дар Институти кимиёи ба номи В.И. Никитини АМИТ Ҷаласаи васеъи коллективи Институт бо иштироки ноиби Президенти АМИТ, д.и.т, профессор Амонзода И.Т., ва котиби шӯъбаи илмҳои физикаю математика, химия, геология ва техникӣ, д.и.т., профессор Ғафоров А.А. баргузор гардид.

Дар ҷаласаи васеи коллективӣ масъалаи ҳисоботи нуҳмоҳаи фаъолияти илмӣ ва илмию ташкилии Институт мавриди баррасӣ қарор дода шуд.

Ҷаласаро директори Институт д.и.т., профессор Сафаров А.М. оғоз бахшида, меҳмононро хайрамақдам намуд. Сипас ҳисоботи 9 моҳаи Институтро муовини директор оид ба илм ва таълими Институти кимиёи АМИТ д.и.х. Раҳмонов Р.О. ба ҳозирини толор маъруза намуд.

Баъд аз баромади муовини директор оид ба илм ва таълими Институти кимиёи АМИТ ноиби Президенти АМИТ, д.и.т, профессор Амонзода И.Т. аз вазъи иҷроиши нақшаҳои инфиродӣ, тайёр кардани кадрҳои илмӣ ва вазъи нашри мақолаҳо ҷиҳати муаррифии илми кимиёи тоҷик дар сатҳи байналмиллалӣ бо пурсишу суолоти мутобиқ ба тақозои замон ва аз маблағҳое, ки барои иҷрои корҳои илмию таҳқиқотӣ сарф шуда, инчунин камбудиву дастовардҳои Институт суханронӣ карда, баҳри боз ҳам ба натиҷаҳои назаррас ноил шудан ба маъмурияти Институт ва кормандони он супоришҳои мушахас ироа намуданд.

Имрӯз (01.10.2024) сардори Раёсати магистратура, аспирантура ва докторантураи PhD – и Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Қосимзода Солеҳ бо довталабони зинаи магистратура суҳбату вохурӣ анҷом дод. Бояд гуфт, ки қабули магистрантони курси якум дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ба охир расида, имрӯз имтиҳонҳои тахассусии онҳо баргузор гардид.

Дар вохурӣ масъулин довталабонро ба оиннома ва талаботҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон шинос намуда, ҳамзамон таъкид доштанд, ки дар академия олимону муҳақиқони барҷаста ба фаъолияти илмӣ машғул мебошанд.

Дар ин росто ҳар як довталабе, ки барои дар зинаи магистратура таҳсил намудан меояд, ҳатман зери роҳбарии ин олимони соҳа ба корҳои илмию таҳқиқотӣ машғул мешавад. Зеро Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон муассисаи илмие, мебошад, ки дар пешбурди сиёсати илмии кишвар нақши муҳимро мебозад.

Имрӯз (01.10.2024) дар маҷлисгоҳи Институти астрофизикаи АМИТ бо иштироки ноиби Презтденти АМИТ, раиси Шуъбаи илмҳои физикаю математика, химия, геология ва техникии АМИТ, д.и.т. профессор Амонзода Илҳом Темур ва котиби илмии Шуъбаи мазкур д.и.т., профессор Ғафоров А.А. ҳисоботи нӯҳмоҳаи кормандони илмии Институти астрофизикаи АМИТ шунида шуд.

Бояд қайд намуд, ки маҷлиси мазкурро директори Институт н.и.ф.-м. Бӯризода А.М. ифтитоҳ бахшида, меҳмононро ба Институт хайрамақдам намуд. Баъдан ҷиҳати баррасии ҳисоботи нӯҳмоҳа баромад, ироа намуд. Дар ҳисоботи мазкур натиҷаҳои назарраси илмӣ – таҳқиқотӣ, илмӣ –ташкилӣ, омода намудани мутахассисони илмӣ, таблиғи донишҳои астрономӣ, ҳамкориҳои илмӣ бо муассисаҳои дохилию хориҷӣ пешниҳод карда шуд.

Ҳамзамон роҳбарони зерсохторҳои Институт низ доир ба масъала баромад намуда оид ба корҳои анҷомдодаи худ маълумот манзур намуданд. Қайд кардан ба маврид аст, ки ҷиҳати иҷрои дастуру супоришҳои Роҳбарияти олии кишвар, Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар самти омода намудани мутахассисони баландихтисоси илмӣ дар Институт корҳои назаррас анҷом дода шуда истодааст. Таҳти роҳбарии Узви вобастаи АМИТ, д.и.ф.-м. Қоҳирова Г.И. ду нафар ва таҳти роҳбарии н.и.ф.-м. Нарзиев М. як нафар рисолаҳои илмӣ омода намуда истодаанд.

Пас аз баррасии ҳисобот аз ҷониби ноиби Презтденти АМИТ, раиси Шуъбаи илмҳои физикаю математика, химия, геология ва техникии АМИТ, д.и.т. профессор Амонзода И.Т. суханрони намуда, ҷиҳати ислоҳи камбудиҳои ҷойдошта пешниҳодҳои муфид ироа карда супоришои мушахас доданд