Баргардони мақолаи “Ҳуши маснуъӣ чист? 25 корбурд ва 9 шуғли вобаста ба (муртабит бо) ҳуши маснуъӣ” аз форсӣ ба тоҷикӣ тавассути нармафзор аз Толиби Розӣ

Мақолаи аслиро метавон аз вебгоҳи https://hamrah.academy/blog/artificial-intelligence/ дастрас кард.

 

 

Эҳтимолан барои шумо ҳам пеш омада, ки ҳангоми боздид аз вебсайтҳои гуногун, бо таблиғоти вижае рӯ ба рӯ шавед; таблиғоте, ки ба ҳавзаи фаъолият ва алоқаи шумо муртабит ҳастанд ва ба назар мерасад, ки барои шумо тарроҳӣ шудаанд. Аммо ин кор, чӣ тавр иттифоқ меуфтад? Таблиғкунанда чӣ шинохте аз мавзӯъоти мавриди алоқаатон дорад, ки таблиғоти вобаста ба (муртабит бо) онро бароятон ирсол кунад? Таблиғоти вобаста, бар асоси иттилоот ва додаҳои марбут ба шумо танзим шудаанд ва ба намоиш гузошта мешаванд.

Ин навъи таблиғот, танҳо яке аз корбурдҳои густардаи ҳуши маснуъӣ маҳсуб мешавад. Фаъолиятҳои бисёр зиёди дигаре низ вуҷуд доранд, ки восита ба ин технология имконпазир шудаанд. Барои ошноии бештар бо мафҳуми ҳуши маснуъӣ, лозим аст бо чӣ будани ин мафҳум ошно шаведу таърифҳои гуногуни ироашуда аз онро бидонед. Дар ин мақола дар бораи ҳуши маснуъӣ ва рӯйкардҳои мухталифи он суҳбат хоҳем кард.

 

Ҳуши маснуъӣ чист?

Ҳуши маснуъӣ ё ба иборате Artificial intelligence, ки имрӯза бо истилоҳи ҳуши маснуъии AI низ шинохта мешавад, равише навин барои сохти абзорҳои ҳушманд бо намунабардорӣ (улгубардорӣ) аз ҳуши инсон мебошад. Абзоре, ки шабеҳи инсон фикр кунад ва ба ҷойи ӯ тасмим бигирад. Дар ҳақиқати ин фанноварии ҳамон мошини барноманависишуда ба дасти инсон аст, ки бо ҳадафи содасозӣ (суҳулат) дар анҷоми корҳои (умури) рӯзмарра тарроҳӣ шудааст.

 Бисёре аз афрод, ҳуши маснуъиро ҳамчун роботе дар назар мегиранд ки ба сурати физикӣ қобили мушоҳида мебошад. Дарҳоле ки дар бештари маворид, ин мафҳум дар қолаби посухе ба рафторҳои инсон ва баргирифта аз алойиқ ва гароишоти ӯ ироа мешавад. Ҳуши маснуъӣ (ҳуши маснуъӣ AI) шохае густарда аз улум компютер аст ва яке аз улуми миёни риштае маҳсуб мешавад. Манзур аз ин мафҳум, мошине аст ки ҳамонанди инсон фикр кунаду тавонои тақлиди рафтори инсонро дошта бошад. Чунин мошине метавонад вазоиферо анҷом диҳанд ки ба ҳуши инсонӣ ниёз дорад.

 

Оё мошинҳо метавонанд фикр кунанд?

Дар солҳои ҷанги ҷаҳонии дувум, неруҳои олмонӣ барои рамзнигорӣ ва ирсоли эмини паём, аз мошини Enigma истифода мекарданд. Дар он замони Ален Тюринг, риёзидону донишманди англисӣ, дар талош барои шикасти ин кодҳо баромад. Камтар аз як даҳаи баъд ва барои бори дувум, Тюринг бо як саволи сода таърихро тағйир дод: «Оё мошинҳо метавонанд фикр кунанд?»

Рӯйкардҳои ҳуши маснуъӣ

Стюарт Россел ва Питер Норвиг, 2 донишманди улуми компютер, чаҳор  рӯйкарди мухталифро баррасӣ карданд, ки ба таври торихӣ заминаи ҳуши маснуъиро таъриф кардаанд. Ин рӯйкардҳо иборатанд аз:

 

Инсонӣ фикр кардан

Мантиқӣ фикр кардан

Инсонӣ амал кардан

Мантиқӣ амал кардан

 

Ду идеяи аввал, яъне инсонӣ фикр кардан ва мантиқӣ фикр кардан, марбут ба фарояндҳои тафаккур ва далеловарӣ (истидлол) ҳастанд; дарҳоле, ки ду мавриди баъдӣ (инсонӣ амал кардан ва мантиқӣ амал кардан), бо рафтор сару кор доранд. Дар ин рӯйкардҳо, Норвиг ва Россел, бар омилҳои (авомили) мантиқӣ расидан ба беҳтарин натиҷа тамаркуз (диққат) доранд.

 

Мазоё (бартариҳо) ва маъоиби (камбуди) ҳуши маснуъӣ чист?

 

Ҳамон тавр, ки дар овезаҳои (пустҳои) қабл ишора кардем, ҳуши маснуъӣ (ҳуши маснуъии AI) яке аз технологияҳои пуркорбурд аст, ки ба содасозии фарояндҳои зиёде кумак мекунад.

 

Корбурдҳои ин технология, аз рутбабандии сафаҳоти веб гирифта, то тарроҳии либос бар асоси салиқаи корбарон, бисёр фарқкунанда (мутафовит) ва густарда аст. Манзур аз ҳуши маснуъӣ, мошине аст, ки ҳамонанди инсон фикр кунаду тавоноии тақлиди рафтори инсонро дошта бошад. Дидгоҳҳои мухталифе перомуни ҳуши маснуъӣ вуҷуд дорад. Иддае нисбат ба ин технология бисёр хушбин ҳастанд ва онро неъмате барои беҳбуди зиндагии инсонҳо медонанд. Дар муқобил, гурӯҳе низ ҳастанд, ки муътақиданд истифода аз ҳуши маснуъӣ метавонад барои инсон фоҷеъабор бошад. Барои пай бурдан ба далелҳои (далоили) вуҷуди ин ду навъи нигоҳ, лозим аст бартариҳо (мазоё) ва камбудиҳои (маъоиби) ин технологияро бишиносед. Дар ин матлаб, бархе аз маъоиб ва мазоёи технологияи ҳуши маснуъиро баррасӣ мекунем.

• маҷоли (ҳавсалаи) камтар барои хато ва иштибоҳ

Аз он ҷое, ки тасмимоте, ки тавассути мошинҳо гирифта мешаванд бар асоси савобиқи (таҷрибаҳои) қаблии додаҳо ва маҷмӯъае аз алгоритмҳо аст, эҳтимоли хато дар ин навъи тасмимгирӣ коҳиш пайдо мекунад. Ин мавзӯъ, дастоварди муҳимме маҳсуб мешавад; чаро, ки боис мешавад мушкилоти печидае, ки ба муҳосибаи душвор ниёз доранд, бидуни ҳеҷ хатое ҳал шаванд. Маҷоли камтар барои хато ва иштибоҳи созмонҳои тиҷории пешрафта, барои таъомул (интерактив) бо корбарон, аз дастёрҳои диҷитол (рақамӣ) истифода мекунанд. Ин кор мӯҷиби сарфаҷӯӣ дар вақт ва ироаи хадамоти беҳтар ва сареътар ба корбарон мешавад.

Тасмимгирии дуруст

Ин ки мошинҳо, фоқиди (бе) ҳар гуна эҳсос ҳастанд, боис мешавад ки короии онҳо афзоиш пайдо кунад; чаро ки метавонанд дар як бозаи (фосилаи) замонии кутоҳ, тасмими дурустро бигиранд. Беҳтарин намуна дар мавриди ин вижагӣ, истифода аз мошинҳо дар муроқибатҳои пизишкӣ аст. Идғоми (омехтани) абзорҳои ҳуши маснуъӣ дар бахши муроқибатҳои пизишкӣ, бо ба ҳаддиақал расондани хатари ташхиси нодуруст, короии иқдомоти дармониро беҳбуд мебахшад.

Бакоргирии ҳуши маснуъӣ дар шароити мухотираомез (хатаромез)

Дар бархе шароити хос ки эминии инсонҳо ба хатар меуфтад, метавон аз мошинҳое истифода кард ки муҷаҳҳаз ба алгоритмҳои аз пеш таърифшуда ҳастанд. Имрӯза донишмандон аз мошинолоти печида барои баррасии шароити хосе монанди кафи уқёнусҳо истифода мекунанд. Ин маврид, яке аз бузургтарин маҳдудиятҳое аст ки ҳуши маснуъӣ барои ғалаба бар он ба инсон кумак мекунад.

 

Имкони кор кардан ба сурати мудовим

Мошинҳо, бар хилофи инсонҳо, хаста намешаванд; ҳатто агар маҷбур бошанд барои соатҳои мутаволӣ (паёпай) кор кунанд. Ин вижагии мошинҳо, мазияти (бартарӣ) муҳимме нисбат ба инсонҳо маҳсуб мешавад, ки барои ҳифзи короишон, ҳар аз гоҳе ба истироҳат ниёз доранд. Дар сурате, ки короии мошинҳо, таҳти таъсири ҳеҷ омили хориҷӣ қарор намегираду чизе монеъ аз кори мудовими онҳо намешавад.

 

Маоиби (айб, норасоӣ) ҳуши маснуъӣ ҳам ба шарҳи зер аст:

• Ҳазинаи болои истифодаи ҳуши маснуъии ai

Замоне, ки ҳазинаҳои насб, нигаҳдорӣ ва таъмири системаҳои ҳуши маснуъиро дар канори якдигар қарор медиҳем, ин технология, пешниҳоди гаронқимате маҳсуб мешавад. Ба сурате, ки танҳо афрод ва гурӯҳҳое, ки буҷет ҳангуфте доранд, метавонанд онро иҷро кунанд ва машоғил ва саноеъе, ки буҷет кофӣ надоранд, пиёдасозии ин технологияро дар фарояндҳо ё стратгиҳояшон душвор мебинанд.

• Вобастагӣ ба мошинҳо

Бо афзоиши вобастагии инсон ба мошинҳо, ба даврае мерасем, ки кор кардан бидуни кумаки мошин барои инсон душвор мешавад. Ҳамон тавр, ки дар гузашта низ мушоҳида кардем, вобастагии инсон ба мошинҳо, қатъан афзоиш пайдо хоҳад кард. Бинобарин, ба мурури замон, тавоноиҳои зеҳнӣ ва фикрии инсон коҳиш пайдо мекунад..

• Ҷойгузинии машоғили (машғулиятҳои) каммаҳорат

Ин масаъла, токунун, дағдағаи аслии ҳомиёни технологӣ будааст. Ба эҳтимоли зиёд, ҳуши маснуъӣ ҷойгузини бисёре аз машоғили каммаҳорат шавад. Аз он ҷое ки мошинҳо метавонанд ба сурати 24 соъата дар ҳафт рӯзи ҳафта ва бидуни вақфа кор кунанд, соҳибони саноеъ тарҷеҳ медиҳанд ки ба ҷои инсонҳо, бар мошинҳо сармоягузорӣ кунанд. Ҳамзамон ки ба самти дунёи автоматик ҳаракат мекунем (ҷое ки тақрибани ҳамаи корҳо тавассути мошинҳо анҷом мешаванд), эҳтимоли бурузи бекорӣ дар миқёси густарда бештар мешавад. Намунае аз ин мавзӯъ, мафҳуми автомобилҳои бидуни ронанда аст. Агар ин навъи автомобилҳо оғоз ба кор кунанд, миллионҳо ронанда дар оянда бекор хоҳанд шуд.

• Кори маҳдуд

Мошинҳои ҳуши маснуъӣ, бар асоси омӯзишҳо ва барномарезишон, вазоифи хосеро анҷом медиҳанд. Такя кардан ба  мошинҳо барои созгорӣ бо муҳитҳои ҷадид, халлоқ  будани онҳо ва тафаккури хориҷ аз чорчӯб, иштибоҳи бузурге хоҳад буд. Чунин чизе имконпазир нест; чаро ки ҳавзаи тафаккури мошинҳо, танҳо ба алгоритмҳое ки барои он омӯзиш дидаанд, маҳдуд шудааст.

Шумо чӣ қадар бо матолиби матраҳшуда дар ин мақола мувофиқ ҳастед? Ба назари шумо мазоёии ҳуши маснуъӣ бештараст ё маоиби он? Бо вуҷуди хатароти эҳтимолӣ, оё бо истифода аз технологияи ҳуши маснуъӣ барои содасозӣ фарояндҳо мувофиқ ҳастед? Таҷрибиёт ва назаротатонро бо мо ва дигарон ба иштирок бигзоред.

 

Анвоъи ҳуши маснуъӣ

Анвоъи (гунаҳои) ҳуши маснуъӣ

Ҳуши маснуъӣ ба чаҳор модели куллӣ мошинҳои вокунишӣ, ҳофизаи маҳдуд, назарияи зеҳн ва худогоҳӣ тақсим мегардад. Ҳар як аз ин моделҳо бо тавваҷуҳ ба ҳадаф ва қобилиятҳояшон дар ҳавзаҳои мутааддаде корбурд доранд.

 

• Мошинҳои вокунишӣ ( Reactive Machines)

Яке аз қадимитарин моделҳои ҳуши маснуъӣ, мошинҳои вокунишӣ мебошад ки танҳо барои анҷоми вазоифи тахассусие тарроҳӣ шудаанд. Ин мошинҳо қодир ба захира иттилоот нестанд. Дар натиҷаи имкони тасмимгирӣ бар асоси таҷрибиёти гузаштаро надошта ва танҳо барои посухгуӣ ба ниёзи афроди сохта шудаанд. Мотори ҷустуҷӯии Гугл мисоли хубе барои ин вижагӣ мебошад.

• Ҳофизаи маҳдуд ( Limited Memory)

Дар ин модел, бо кумаки ҳуши маснуъӣ имкони захираи иттилооту тасмимгирӣ бар асоси додаҳои қаблӣ вуҷуд дорад. Дар воқеъ асоси рафтори як мошин, сарнахҳое аст ки дар гузашта ироа шудааст. Эҳрози (дастёбӣ) ҳувият ва шиносоии афрод дар сомонаҳои мухталиф аз ин навъ мебошанд.

Эҳрози (касби) ҳувияти тавассути интернет ашё – анвоъи ҳуши маснуъӣ ҳуши маснуъӣ ба чаҳор модели куллӣ мошинҳои вокунишӣ, ҳофизаи маҳдуд, назарияи зеҳн ва худогоҳӣ тақсим мегардад.

 

• Назарияи зеҳн ( Theory of Mind)

Назария зеҳн бад-ин маъност ки ҳуши маснуъӣ метавонад ба шакли беҳтарии  эҳсосот, авотифу эътиқодоти инсонҳоро дарк кунад ва сипас аз ин иттилоот барои тасмимгирии худ истифода намояд. Ин шоха аз илм ҳамчунон дар ҳоли тавсеа мебошад ва дар сурати муваффақияти он таҳаввули азиме дар зиндагии инсонҳо рух хоҳад дод.

 

• Худогоҳ (Self - aware)

 

Ҳадаф аз тарроҳии модели худогоҳ, шабеҳсозии мағзи инсон мебошад. Ба шакле ки мизони дарки як мошин ба андозаи огоҳӣ ва дарки як инсон бошад. Дар ин фарзия як робот, қудрати дарки эҳсосоту ниёзи дигаронро дошта ва ҳамонанди як инсон бо онон иртибот барқарор хоҳад кард.

 

Нақши ҳуши маснуъӣ дар тиҷорат чист?

Бо рушди фаъолияти роёнаҳо (компютерҳо), гӯшиҳои (телефонҳои) ҳушманд ва шабакаҳои иҷтимоӣ камтар касбу коре ҳануз ба шакли суннатӣ ба фаъолияти худ идома медиҳад. Бо нигоҳе ба атрофамон ба таъсири ин муҳим дар рафтору сабки зиндагии афрод пай хоҳем бурд. Дар дунёи имрӯз, афрод бо занги соъати ҳушманди худ аз хоб бар мехезанд. Ба тақвими кории худ ки дар нармафзори ҳушманд танзим шудааст муроҷиа мекунанд. Дар тӯли масири маҳалли кор аз шабакаҳои иҷтимоӣ истифода мекунанд ва то поёни рӯз интихобҳои бисёреро бар асоси пешниҳоди платформаҳои мухталиф анҷом медиҳанд. Ин ҳамон қудрати инкорнашудании як маҳсули фарогир аст.

 

Дар воқеъ метавон гуфт корбурди ҳуши маснуъӣ дар касбу кори нақши муҳимме дар суръатбахшӣ ва содасозии кулияи иттифоқоти рӯзмарра доштааст. Дар тиҷорат низ ба ҳамин шакл мебошад, касб ва корҳо дар ҳоли ҳозир аз ин дастовард барои муваффақият дар се заминаи аслӣ истифода мекунанд:

 

• Ҳушмандсозии маҳсулот ва хадамот
• Ҳушмандсозии фарояндҳо аз тариқи таҷзия ва таҳлили додаҳо
• Таъомул бо муштариён ва кормандон
• Ҳушмандсозии маҳсулот ва хадамот

 

Истиротежии ҳуши маснуъӣ дар тиҷорат, бар пояи истифодаи беҳина аз як маҳсул ва бо ҳадафи ризояти корбарон ва афзоиши фуруш мебошад. Ироаи хадамот мубтанӣ бар ҳуши маснуъӣ низ ба маънии ироаи сервиси ҳадафманд ба муштариён аст ки мунҷар ба шаклгирӣ таъомулоти муштариён ва вафодории онон ба як созмон хоҳад шуд. Баҳрамандӣ аз ин фанноварӣ дар ҳар ду мабҳаси маҳсул ё хизмат, мӯҷиби афзоиши суди ҳар касбу коре мегардад.

Ба таври мисоли як сервиси сифориши онлайни ғизоро дар муқоиса бо сабти сифориши суннатӣ дар назар бигиред. Дар замони сабти сифориши ғизо ба шакли суннатӣ имкони раҳгири сифориш, андозагирии мизони ризояти муштариён, муддати замони маъатталӣ (интизор) ва соири мавориди қобили баррасӣ намебошанд, дарҳоле ки бо такя бар фанноварии ҳуши маснуъӣ ва бо истифода аз додаҳои дарёфтӣ аз ҳар сервис, метавон рафтори муштариёнро таҳлил карда ва барои беҳбуди касбу кор кушед. Фаромӯш накунем дар бозори кунунӣ, касбу коре муваффақтар хоҳад буд ки саъй дар содасозӣ зиндагӣ афрод дошта ва бо ироаи роҳкорҳои ҳушмандона бо суръати бештаре ба ниёзи онон посух диҳад.

Ҳушмандсозии фарояндҳо аз тариқи таҷзия ва таҳлили додаҳо

Яке аз  аҳдофи ҳуши маснуъӣ, тасҳили (осонсозӣ) фарояндҳои мухталиф барои корбарон мебошад. Дар ҳар созмон низ бо кумаки ин фанноварӣ метавон дар мароҳили мухталифи аъам (умумитар) аз истиротижӣ, тавлид, ироаи маҳсулу хадамот, додаҳои мухталифро ҷамъоварӣ карда ва сипас мавриди баррасӣ қарор дод. Ба ин шакли нуқоти қувват ва заъфи як созмони шиносоишуда ва барои рушду тавсеаи он имкони барномарезӣ вуҷуд хоҳад дошт. Дар воқеъ ҳуши маснуъӣ фурсатҳои зиёдеро барои сифоришисозӣ ва беҳинасозӣ ба ҳамроҳ дорад.

• Ҳушмандсозии фароянд ва таҳлили дода

Мисоли сифориши онлайни ғизо дар ин бахш низ корбурд дорад. Бо итилоъ аз мизони норизоятии муштариёни як созмон, ниҳодҳои назоратии он қодир ба ироаи роҳкорҳое барои ҳали ин мушкил хоҳанд буд. Дар воқеъ беҳтарин равиш ин аст ки ташхис диҳед беҳбуди кадоми бахшҳо барои касбу кори шумо увлавият доранд ва корбурди ҳуши маснуъӣ дар касбу кори шумо чист? Бояд бидонед куҷое бештарин арзишро ба ширкат шумо меафзояд? Сипас тасмим бигиред ки касбу кори шумо чӣ ҳадафе дораду ҳуши маснуъӣ барои расидан ба ин ҳадаф чӣ кумаке хоҳад кард? Ба ин тартиб, метавонед дарки дурусте аз ҳушмандсозии фарояндҳои созмонатон (вебгоҳатон)  пайдо кунед.

Таъомул бо муштариён ва кормандон

Мудирияти иртибот бо муштарӣ яке аз аркони (асоси) аслии ҳар касбу коре аст. Барқарории таъомули (гуфту гузори интерактивӣ) саҳеҳ бо муштариён ва захирасозии иттилооти онон барои ироаи хадамоти беҳтар бисёр зарурӣ мебошад. Бо кумаки ҳуши маснуъӣ метавон алойиқ (алоқа), эътиқодот ва тамоюлоти ҳар корбарро шиносоӣ карда ва бар асоси ниёзи ӯ пешниҳодоти ҷаззобе ироа намуд. Сервисҳои ирсоли емейл ва ё автоматикунониҳои CRM намунаи хубе барои ин мавзӯъ ҳастанд. Дастабандии корбарон бар асоси параметрҳои мушаххас ва ироаи роҳкори бамавқеъ дар замони баруз мушкил, рози муваффақияти созмонҳои бузург мебошад. Ба таври мисол бо такя бар ҳуши маснуъӣ метавон корбароне ки дар таърихи мушаххасе мутаваллид шудаандро шиносоӣ карда ва бо ирсоли як емейли ҳушманд, тахфифҳои вижаеро ба унвони ҳадя ба онон ироа намуд.

Аммо бисёре аз кормандон, ҳуши маснуъиро таҳдиде барои аз даст додани шуғли худ донистаанд. Дар ҳоле ки ин фанноварӣ бо ҳадафи мудирияти таъомулоти коркунон ва муштариён тарроҳӣ гардида аст.. Агар ниёзманди ошноии бештар бо корбурдҳои ҳуши маснуъӣ дар ширкати худ мебошед, пешниҳод мекунем давраи омӯзишии ҳуши маснуъӣ ва идаҳои касбу кори академия ҳамроҳии аввалро аз даст надиҳед.

Маоиб ва мазоёии истифода аз ҳуши маснуъӣ дар касбу кор

Ҳамонтур ки қаблтар ба он ишора шуд истифода аз ҳуши маснуъӣ нигарониҳои бисёре барои афрод ба ҳамроҳ дорад. Нигаронӣ дар мавриди амнияти шуғлӣ, камранг шудани эҳсосот, кантроли рафтор тавассути мошинҳо ва ҳукмронии роботҳо, ҳама аз ин маворид ҳастанд. Аз мазоёии ҳуши маснуъӣ метавон ба анҷоми умур бо диққати боло, кори мудовими бидуни ниёз ба истироҳат, тасмимгирӣ дуруст ва ба дур аз эҳсосот дар шароити мухталиф ишора намуд.

Тасаввур кунед танҳо як соат бидуни интернет ва гӯшии (телефони) ҳамроҳ дар утоқе танҳо бимонед. Бидуни ин абзор дар бисёре аз мавоқеъе ҳисси сардаргумӣ ва изтироб дар афрод намоён мешавад ва ин ношӣ аз адами тобоварӣ онон мебошад. Нуктаи дигари ҳазинаи болои истифода аз ҳар абзор аст. Бахши қобили таваҷҷӯҳе аз ҳазинаҳои моҳонаи афрод сарфи истифода аз фанновариҳои гуногун мешавад. Дар тиҷорат низ мумкинаст нукоти мусбату манфӣ бисёре барои истифода аз ҳуши маснуъӣ вуҷуд дошта бошад, аммо мазиятҳо ҳамвора бар маоиби ин технология бартарӣ доранд.

Намунаҳои ҳуши маснуъӣ

Ҳамон тавр ки дар ибтидо ишора  кардем, таблиғоти муртабит, яке аз корбурдҳои ҳуши маснуъӣ аст ки ба манзури ҳадафгирии мухотабони аслӣ ва расондани паёми муртабит ба онҳо, анҷом мешавад. Аммо ин технология, корбурдҳои фаровони дайгаре низ дорад. Рутбабандии сафаҳоти веб бар асоси алойиқи (алоқамандии) корбар, посухдиҳии худкор дар нармафзорҳои паёмрасон, тарроҳии либос бар асоси салиқаи корбарону фанноварӣ ташхиси чеҳра, намунаҳое аз корбурдҳои ин технология ҳастанд. Дар пустҳои баъдӣ, дар мавриди корбурдҳои гуногун ва густардаи ҳуши маснуъӣ бештар суҳбат мекунем.

Ҳамон тавр ки дар пустҳои қабл ишора кардем, ҳуши маснуъӣ падидае аст ки дар он як мошин бо тавонои дарк, таҳлил ва ёдгирӣ аз тариқи алгоритмҳои вижа, ба сурати як барномаи ҳушманд амал мекунад. Барои касби иттилооти бештар метавонед мақолаи ҳуши маснуъӣ ва рӯйкардҳои онро мутолиа кунед. Мошинҳои ҳуши маснуъӣ метавонанд алгуҳои рафтори инсонро ба хотир бисипоранду мутобиқ бо тарҷеҳоти онҳо созгор шаванд. Бархилофи тасаввури умумӣ, ҳуши маснуъӣ танҳо ба фанноварии иттилоот ё санъати фанноварӣ маҳдуд намешавад. Ин технология, дар заминаҳои дигар монанди пизишкӣ, касбу кор, омӯзиш, қонун ва тавлид низ ба таври густардае мавриди истифода қарор мегирад. Омори зер, вазъияти рушди ҳуши маснуъиро нишон медиҳад:

• Дар  соли  2014,  беш  аз  300  милюн  доллар  дар  стартопҳои  (навшуруъҳо)  ҳуши  маснуъӣ сармоягузорӣ шуд ки нисбат ба соли қабл, 300 дарсад афзоиш дошт ( Блумберг).
• То  соли  2018,  6  миллиард  дастгоҳ,  ба  сурати  пешфарз,  дархости  пуштибонӣ  мекунанд ( Гортнер).
• То поёни соли 2018, «дастёрҳои диҷиталии муштарӣ», муштариёнро аз тариқи чеҳра ва садо ташхис медиҳанд ( Гортнер).
• Ҳуши маснуъӣ, то поёни даҳа, ҷойгузини 16 дарсади машоғил Амрикоӣ хоҳад шуд ( Форстер).
• 15 дарсад аз корбарони телефонҳои ЭПЛ аз қобилияти ташхиси садои Siri истифода мекунанд (BGR).
• Дар идома чанд намуна аз корбурдҳои ҳуши маснуъиро ки дар ҳоли ҳозир ба сурати густардае мавриди истифода қарор мегиранд, баррасӣ мекунем.

Дар идома чанд намуна аз корбурдҳои ҳуши маснуъиро ки дар ҳоли ҳозир ба сурати густардае мавриди истифода қарор мегиранд, баррасӣ мекунем.

Сирӣ ( Siri)

 

Сирӣ ( Siri) ва ҳуши маснуъӣ

Сирӣ, яке аз маҳбубтарин барномаҳои дастёри шахсе аст ки тавассути ЭПЛ дар айфон ва айпад ироа мешавад. Ин дастёри маҷозӣ, бо садое дӯстона, ба сурати рӯзмарра бо корбар иртибот барқарор мекунад. Сирӣ дар ёфтан иттилоот, пайдо кардани масир, ирсоли паём, барқарории тамоси савтӣ, боз кардани апликишинҳо ва афзудани рӯйдодҳо ба тақвим, ба корбар кумак мекунад.

 

 

Тесла ( Tesla)

Тесла ( Tesla) ва ҳуши маснуъӣ

 

Когито ( Cogito)

 

 

Когито ( Cogito) ва ҳуши маснуъӣ

Когито, нармафзоре қудратманд аст ки садои муштариёнеро ки барои мисол бо воҳиди пуштибонии як ширкат тамос мегиранд, таҷзия ва таҳлил мекунад. Ин нармафзор, барасоси натоиҷи ҳосил аз баррасиҳо, ба сурати ҳамзамонӣ тавсияҳои рафтори лозимро ба кормандони воҳиди пуштибонӣ ироа медиҳад.

 

Когито, яке аз беҳтарини намунаҳои нусхаи рафторӣ барои беҳбуди ҳуши ҳаяҷонии кормандон пуштибонӣ аст ва ба онҳо кумак мекунад иртиботи беҳтаре бо муштариён барқарор кунанд. Тавсияҳое ки тавассути нармафзор ироа мешавад, дар ниҳояти мӯҷиби афзоиши ризоятмандии муштариён хоҳад шуд.

 

Нетфликс (Netflix)

Нетфликс, як сервиси бисёр маҳбуб дар заминаи муҳтаво бар асоси тақозо аст ки бо истифода аз технологияи пешбинӣ, пешниҳодҳоеро бар асоси вокуниш, алойиқ (вобастагиҳо), интихобҳо ва рафтори корбарон ироа медиҳад. Ин фанноварӣ, бо баррасии савобиқи пешин, филмҳоро бар асоси алоқау вокунишҳои қаблии корбарон пешниҳод медиҳад.

 

Пандора (Pandora)

Пандора, яке аз маҳбубтарин ва пуртарафдортарин сервисҳои пахши мусиқӣ аст, ки аз ҳуши маснуъӣ барои шиносоии алойиқи (вобастагиҳо), корбарон баҳра мебарад. Дар ин сервис, ҳар оҳанг бар асоси 400 вижагии мусиқӣ, ба сурати ҷудогонаи таҷзия ва таҳлил мешавад. Ин система, қобилият бисёр хубе дар пешниҳоди оҳангҳое дорад, ки алирағми (бархилофи) алоқаи мардум ба онҳо, ҳаргиз мавриди тавваҷӯҳ воқеъ намешаванд.

Нест – Гугл ( Nest, Google)

Нест, яке аз муваффақтарин стартопҳои ҳуши маснуъӣ буд, ки дар соли 2014 тавассути Гугл харидорӣ шуд. Термостати ҳушманди Нест, барои сарфаҷӯӣ дар масрафи энержӣ, аз алгоритмҳои рафторӣ барасоси рафтори корбарон истифода мекунад. Дар ҳафтаи аввал, корбар, танзимоти термостатро анҷом медиҳад то додаҳои аввалия аз рафтор ӯ фароҳам шавад. Пас аз он, Нест меомӯзад, ки корбар дар чӣ замонҳоӣ, чӣ дамоеро тарҷеҳ медиҳаду тамоми системаҳоро барои дастёбӣ ба он дамо мудирият мекунад. Ин система, барои сарфаҷӯӣ дар масрафи энержӣ, дар замонҳое, ки касе дар хона нест ба сурати худкор хомӯш мешавад. Дар ҳақиқат, таркибе аз ҳуши маснуъӣ ва блутуси камэнержӣ аст

 

Боксивер ( Boxever)

Боксивер, ширкате аст, ки бо баҳрагирӣ аз қобилияти ёдгирии мошин, ба ожонсҳои мусофиратӣ кумак мекунад то пешниҳодҳои созгортаре бо аҳдоф ва салиқаи ҳар муштарӣ ироа диҳанд. Ин нармафзор, ба барқарории иртиботи мувасиртаре бо муштариён ва беҳбуди таҷрибаи онҳо дар санъати гардишгарӣ кумак мекунад.

 

Парандаҳои бидуни сарнишин ( Flying Drones)

Парандаҳои бидуни сарнишин, пеш аз ин низ маҳсулотро ба хонаи муштариён мерасонданд. Агарчӣ аз ин абзор ба сурати озмоишӣ истифода мешуд. Ин парандаҳо, аз навъе системаи ёдгирии мошин қудратманд бархурдоранд, ки метавонад аз тариқи сенсорҳо ва дурбинҳои филмбурдорӣ, муҳитро ба моделҳои себуъдӣ табдил кунад.

 

Алгоритмҳои таъйини масири ҳаракат, парандаҳои бидуни сарнишинро дар мавриди чигунагӣ ва макони ҳаракат роҳнамоӣ мекунанд. Бо истифода  аз системаи Wi-Fi, метавон ҳавопаймоҳои бидуни сарнишинро кантрол кард ва аз онҳо барои аҳдофи хосе монанди таҳвили маҳсул, сохти филм ё гузориши ахбор истифода кард.

 

Еко ( Echo)

Еко, дар ибтидо тавассути Амазон роҳандозӣ шуд ва дар ҳоли ҳозир, ба самти ҳушмандтар шудан пеш меравад. Ин маҳсул, навъе маҳсули инқилобӣ аст ки дар ҷустуҷӯи иттилоот, таъйини вақти қарори мулоқот, харид кардан, чароғҳои кантрол, термостат, посух ба саволот, хондани китобҳои савтӣ, гузориши трафик ва обу ҳаво, ироаи иттилоот дар мавриди касбу корҳои маҳаллӣ ва мавориди дигар бо истифода аз сервиси садои алексо ба корбар кумак мекунад.

 

Амазон

Амазон, яке аз ширкатҳои пешрав дар заминаи истифода аз ҳуши маснуъӣ аст. Ин ширкат, сармоягузорӣ зиёде дар ин ҳавза анҷом додааст. Компанияи Амазон, бо истифода аз технологияи ҳуши маснуъӣ, колоҳои мавриди алоқаи муштариёнро шиносоӣ карда ва ба онҳо муаррифӣ мекунад. Ин кор ба афзоиши фуруши маҳсулоти Амазон кумак зиёде мекунад.

 

Корбурди ҳуши маснуъӣ дар касбу кор ва идаҳои ба коргирии он барои пешрафт ва тавсеа, яке аз дағдағаҳои аслии мудирони созмонҳо мебошад. Ба унвони шохае аз улуми роёнаӣ, истифода аз ҳуши маснуъӣ дар ҳавзаҳои гуногуни ривоҷи бисёре пайдо кардааст. Дар ҷаҳони тиҷории имрӯзӣ камтар касеро метавон ёфт, ки барои кучактарин умури худ ба навъе аз ин фанноварӣ кумак нагирад. Ба ҳамон андоза, ки ин илм дар сабки зиндагии аксари инсонҳо ҷой гирифтааст, касбу корҳои бисёреро низ таҳти таъсири худ қарор дода ва муҷиби рушду муваффақияти онон шудааст.

 

Озмуни Тюринг

Тести Тюринг як равиши таҳқиқ дар ҳуши маснуъӣ бо ҳадафи таъйини инки оё як компютер қодир аст монанди як инсон фикр кунад ё хайр. Ин озмун ба номи «Ален Тюринг» бунёнгузори озмуни Тюринг ва донишманди компютер, рамзнигор, риёзидон ва зистшиноси назарии англисӣ сабт шудааст.

 

Тюринг пешниҳод дод агар компютере битавонад посухҳои инсонро дар шароити хос тақлид кунад пас метавон ба ин натиҷа расид ки дорои ҳуши маснуъӣ аст. Тести Тюринг аввалия ба 3 поёна ниёз дорад, ки ҳар як аз 2 терминали дигар аз назари физикӣ ҷудо ҳастанд. 1 терминали тавассути компютер ва 2 терминали дигари тавассути инсон идора мешавад. Дар тули озмун яке аз инсонҳо ба унвони пурсишгар амал мекунад дар сурате, ки инсони дуввум ва роёна дар ҷойгоҳи посухдиҳандагон ҳастанд. Пурсишгар аз посухдиҳандагон дар як заминаи хос бо истифода аз қолаб ва заминаи мушаххасе савол мепурсад; сипас аз пурсишгар хоста мешавад тасмим бигирад кадоми посухдиҳанда инсон ва кадоми як компютер аст. Ин озмоиши борҳо такрор мешавад то дар ниҳоят битавон ба натиҷаи саҳеҳ расид.

 

Ҳуши маснуъӣ «маҳдуд» ва «ҷенерал»

Ҳуши маснуъӣ ҳуши маснуъии ai ба ду дастаи маҳдуд ва ҷенерал (умумӣ ё қавӣ) тақсим шуд. Ҳар кадом аз ин дастаҳо бар асоси қудрату тавоноиҳое, ки доранд ба ҳалли масоили мухталиф кумак мекунанд.

 

Ҳуши маснуъӣ маҳдуд ё заъиф, тавонои ҳалли масоили маҳдудтареро дорад ва дар бахшҳои хосе қодир ба фаъолият аст. Ба иборати дигари ҳуши маснуъии маҳдуд танҳо дар як ҳавзаи хос амалкарди муносибе дорад ва дар ҳавзаҳои дигар қудраташ кам мешавад; ба унвон мисол метавонад матнҳоро аз як забон ба забони дигари тарҷума кунад аммо зарфияташ дар ҳавзаҳои дигар монанди ташхиси тасовир ё барномарезии стротежик поин аст.

 

Дар муқобили он ҳуши маснуъӣ ҷенерал ё қавӣ қарор мегирад ки тавонои ҳалли масоил дар ҳавзаҳои мухталифро дораду амалкардаш дар бисёре аз вазоифу фаъолиятҳо шабеҳ ба инсон аст. Ҳуши маснуъии ҷенерал ин тавоноиро дорад, ки дар беш аз як ҳавза ба сурати муассир амал кунад; ба унвон мисол метавонад тавонои ташхиси чеҳраро дошта бошаду дар айни ҳол так так аъзои сурат монанди чашм, бинӣ ва даҳонро анализ кунад.

 

Фалсафаи ҳуши маснуъӣ

Фалсафаи ҳуши маснуъӣ ба мутолиа ва баррасии табиат ва моҳияти ҳуши маснуъӣ мепардозад. Ин фалсафа дар талош аст то ба саволоте дар бораи ҳуши маснуъӣ монанди оё ҳуши маснуъӣ ба андозаи ҳуши инсон қудратманд ва огоҳона аст? Оё ҳуши маснуъӣ қодир ба ахлоқиёт аст? Оё ҳуши маснуъӣ таъсироти қобили таваҷҷуҳе бар ҷомеъау инсонҳо дорад? посух диҳад. Фалсафаи ҳуши маснуъӣ ба баррасии тафовутҳои миёни ҳуши маснуъӣ ва ҳуши табиӣ ва соири масоили вобаста ба (муртабит бо) ҳуши маснуъӣ мепардозад.

 

Чигунагии истифодаи ҳуши маснуъӣ

Ҳуши маснуъӣ AI бо равишҳои мухталифе ба ҳалли масоили печида ва содасозӣ корҳое, ки қаблан пурзаҳмат буданд кумак мекунад. Чигунагии истифода аз он ба шарҳи зераст:

 

• Таъйини масаъла

Ибтидо бояд масаълаи хосе ки бояд ҳал шавад ё шуғле, ки бояд худкор шавадро таъйин кунед.

 

• Ҷамъоварии додаҳо

Иттилооти мавриди ниёз барои омӯзиши системаи иттилоотии мади назарро ба даст оваред.

Ин иттилоот бояд муносиб, дақиқ ва комил бошанд.

 

• Интихоби як алгоритми муносиб

Барномаи ҳуши маснуъиро интихоб кунед, ки ба беҳтарини ваҷҳ бо мавзӯи мавриди назар мутобиқат дорад. Равишҳои мухталифе монанди дарахтҳои тасмим ва шабакаҳои асабӣ (нейронӣ) дар дастрас ҳастанд.

 

• Омӯзиши системаи ҳуши маснуъӣ

Системаи ҳуши маснуъиро бо истифода аз додаҳои ҷамъоваришуда омӯзиш диҳед. Ин амри мусталзим ирсоли дода ба барнома ва танзими он барои афзоиши диққат аст. Баъд аз омӯзиш бояд системаи ҳуши маснуъиро арзёбӣ кунед то диққат ва қобилияти итминони онро бисанҷед.

 

• Истиқрори система

Пас аз озмоиш ва исботи сиҳҳат бояд онро дар марҳалаи тавлид қарор диҳед. Ин кор шояд мусталзими идғоми он бо системаҳои феълӣ ё тавсеаи системаҳои ҷадид бошад.

 

• Мудирияти мудовими системаи ҳуши маснуъӣ

Барои итминон аз амалкарди дурусту пешбиниҳои дақиқи система бояд назорати мустамар (доим) дошта бошед ва онро доиман ба рузрасонӣ кунед.

 

• Шохаҳои ҳуши маснуъӣ

Дар инҷо шохаҳои аслии ҳуши маснуъиро барои шумо оварадем.

Роботик

 

Роботҳо дар анҷоми корҳои хастакунанда ва такрорӣ кумаккунанда ҳастанд ба вижа роботҳои муҷаҳҳаз ба ҳуши маснуъӣ, ки ба ширкатҳое монанди Наса дар иктишофи (навёбӣ) фазо (кайҳон) кумак мекунанд.

 

Роботҳо мошинҳои барномарезӣ шудае ҳастанд, ки ба таври худкор маҷмӯъае аз иқдомоти печидаро анҷом медиҳанд. Афрод, роботҳоро бо дастгоҳҳои хориҷӣ ё системаҳои кантролӣ, ки дарунашон таъбияшуда (сохташуда) кантрол мекунанд. Роботҳо дар анҷоми корҳои хастакунанда ва такрорӣ кумаккунанда ҳастанд ба вижа роботҳои муҷаҳҳаз ба ҳуши маснуъӣ, ки ба ширкатҳое монанди Наса дар иктишофи фазо кумак мекунанд.

 

Роботҳои инсоннамо ҷадидтарин пешрафтҳо ва намунаҳои шинохташуда ҳастанд; ба унвони мисол София роботе аст, ки тавассути “ Hanson Robotics ” сохта шуда ва бо таркиби ҳуши маснуъӣ ва шабакаҳои асабӣ кор мекунад. Ӯ чеҳраи инсонҳоро мешиносаду эҳсосоту жестҳоро дарк мекунад ҳатто метавонад бо мардум таъомул (интерактив) дошта бошад.

 

Ташхиси улгу

Шабакаҳои асабии (нейронӣ) маснуъӣ

Шабакаҳои асабӣ ба унвони шабакаҳои асабии маснуъӣ (ANN) ё шабакаҳои асабии шабеҳсозишуда (SNN) ҳам шинохта мешаванд. Шабакаҳои асабӣ аз мағзи инсон илҳом мегиранду наҳваи ирсоли сигналҳои нейронҳои биологӣ ба якдигар копӣ мекунанд. Шабакаҳои асабии маснуъӣ дорои лояҳои гиреҳе ҳастанд, ки аз як лояи вурудӣ, як ё чанд лояи пинҳон ва як лояи хуруҷӣ ташкил шуданд. Ҳар гиреҳ як нейрони маснуъӣ номида мешавад ва ба нейронҳои дигар муттасил мешавад. Ҳангоме, ки хуруҷии як гиреҳи фардӣ беш аз як миқдори остона мушаххас аст, гиреҳ барои ирсол дода ба лояи шабакаи баъдӣ фаъол мешавад. Шабакаҳои асабӣ барои ёдгирӣ ва беҳбуди диққат ба додаҳои омӯзишӣ ниёз доранд.

Ёдгирии амиқ

Ёдгирии амиқ зермаҷмӯъае аз ML (Mashine Learning) ё ҳамон ёдгирӣ мошин аст, ки шабакаҳои асабии маснуъӣ мағзи инсонро бо маҳорати комил тақлид мекунад. Дар ин сурати ҳуши маснуъӣ вазоифи истидлолии (далеловарӣ) печидаро бидуни дахолати инсон анҷом медиҳад.

 

Ташхиси гуфтор.

Ташхиси гуфтор ва ҳуши маснуъӣ

 

Дар ин шоха саъй мешавад то барои ташхис ва тафсири гуфтори инсон алгоритмҳо ва моделҳое тарроҳӣ шаванд. Ин алгоритмҳо ба шиносоии калимоту ҷумалоти мавриди истифода дар як гуфтор кумак мекунанд ва дар бархе маворид ба тарҷумаи гуфтор аз як забон ба забон дигар мепардозанд.

 

• Пардозиши забони табиӣ

Пардозиши забони табиӣ ба роёнаҳо иҷоза медиҳад то ҳам матн ва ҳам калимоти гуфториро монанди инсон дарк  кунанд. Забоншиносӣ ва моделҳои ёдгирии амиқ, бо таркиби ёдгирии мошинӣ,забони инсонро дар додаҳои савтӣ ё матнӣ пардозиш мекунанд то маънӣ, ҳадаф ва эҳсосоти рӯ комилан дарк кунанд; ба унвони мисол дар ташхиси гуфтор ба матн, додаҳои савтӣ ба таври қобили эътимодӣ ба додаҳои матнӣ табдил мешаванд. Ин кор хеле чолишбарангез аст зеро мардум бо лаҳн, таъкид ва лаҳҷаҳои мухталиф суҳбат мекунанд. Барноманависон бояд барномаҳои корбурдии мубтанӣ бар забони табииро ба роёнаҳо омӯзиш диҳанд то битавонанд додаҳоро аз ибтидо дарк карда ва ташхис диҳанд. Бархе аз корбурдҳои пардозиши забони табиӣ иборатанд аз:

 

• Чатботҳои маҷозӣ, ки қодиранд иттилооти матниро ташхис диҳанд то дар тӯли замон ба муштариён посухҳои беҳтаре ироа диҳанд.

 

• Ташхиси ҳарзномаҳҳо (спамҳо), ки бо пардозиши забони емейлҳо онҳоро ба бахши ҳарзнома (спам) мефиристад.
• Таҳлили эҳсосоту таҷзия ва таҳлили забони мавриди истифода дар системаи омилҳои расонаҳои иҷтимоӣ ки ба истихроҷи эҳсосоту нигаришҳо дар мавриди маҳсулоти мухталиф кумак мекунад.
• Биноии мошин

 

Яке аз маҳбубтарин шохаҳои ҳуши маснуъӣ дар ҳоли ҳозир «биноии компютер» аст. Биноии компютерӣ ба дунболи тавсеаи текникҳое аст, ки ба роёнаҳо дар дидану дарки тасовиру филмҳои диҷитал кумак мекунад. Истифода аз моделҳои ёдгирии мошинӣ рӯйи тасовир ба роёнаҳо имкон медиҳад ашё, чеҳраҳо, афрод, ҳайвоноту …ро шиносоӣ кунанд.

Моделҳои алгоритмӣ ба роёнаҳо кумак мекунанд то дар мавриди заминаҳои додаҳои басарии (биноӣ) омӯзиш бибинанд ва бо додаҳои кофӣ, ки аз тариқи як модел тағзия (хурондан) мешаванд як тасвирро аз тасвири дигар ташхис диҳанд. Як шабакаи асабии конулушнол дар канори як модел кор мекунад то тасовирро ба пикселҳо таҷзия кунад ва ба онҳо барчасб бидиҳад; сипас шабакаи асабӣ аз барчасбҳо барои анҷоми конулушин, ки як амалиёти риёзӣ рӯи ду тобеъ барои тавлиди тобеъи сеюм аст истифода мекунанд ва пешбиниҳое дарбораи ончӣ мебинад анҷом медиҳанд. Биноии компютер дар саноеъи мухталиф корбурд дорад.

• Шабакаи асабии печишӣ

Ин шоха, аз ҳуши маснуъӣ барои пардозиши тасовиру сигналҳои дубуъдӣ истифода мешавад. Шабакаи асабии печишӣ қодир аст улгуҳои хосеро дар тасовир монанди ташхиси чеҳра, ташхиси ашёъ, ташхиси аъдоду (ададҳо) ҳуруф ва … шиносоӣ кунад. Ин шабакаҳо маъмулан дар барномаҳои ташхиси тасвир ва ташхиси улгу ба кор мераванд.

 

• Шабакаи асабии бозгаштӣ (рекурентӣ)

Дар ин шоха, шабакаҳои асабӣ тарроҳӣ мешаванд ки қодир ба пардозиш додаҳои дунболаӣ ҳастанд. Ин шабакаҳо метавонанд улгуҳои замонӣ ва тартибиро дар додаҳо шиносоӣ кунанд. Бархе аз корбурдҳои шабакаи асабии бозгаштӣ шомили тарҷумаи мошинӣ, тавлиди матн, ташхиси гуфтору пардозиши забони табиӣ мешавад.

 

Ҳуши маснуъӣ ва ёдгирии мошин

Мошинҳуши маснуъӣ ва ёдгирии мошиналгоритмҳои ҳуши маснуъӣ

Манзур аз ёдгирии мошинӣ, тавонои мошинҳо барои ёдгирии худкор аз додаҳо ва алгоритмҳо аст. Ин бахш ба унвони яке аз шохаҳои сахти ҳуши маснуъӣ шинохта мешавад. Ёдгирии мошинӣ амалкардҳоро бо истифода аз таҷрибиёти гузашта беҳбуд  мебахшад ва метавонад бидуни барномарезиҳои хосе тасмимгирӣ кунад. Ин фароянд бо ҷамъоварии додаҳои торихӣ монанди дастуруламалҳо оғоз  мешавад то битавонад моделҳои мантиқиро барои истинтоҷи  (натиҷагирӣ) оянда бисозад. Алгоритмҳои ёдгирии мошинӣ ба шакли зери табақабандӣ мешаванд:

 

• Ёдгирии таҳти назорат: мошинҳо бо додаҳои барчасбгузорӣ шуда барои пешбинии натиҷа омӯзиш дода мешаванд.

 

• Ёдгирӣ бидуни назорат: мошинҳо бо додаҳои бидуни барчасб омӯзиш дода мешаванду модели иттилоотро аз вурудӣ истихроҷ мекунанд то бо шиносоии вижагиҳо ва улгуҳо як натиҷаро эҷод кунанд.
• Ёдгирии тақвиятӣ: мошинҳо аз тариқи озмун ва хато ёд мегиранд ва барои шакл додан ба иқдомот аз «бозхурд» истифода мекунанд.
• Ёдгирии тақвиятӣ

Дар ин шоха аз ҳуши маснуъӣ, алгоритмҳо ва моделҳое тарроҳӣ мешаванд, ки қодир ба ёдгирӣ аз тариқи «таҷриба ва таъомул бо муҳит» ҳастанд. Ин алгоритмҳо бо истифода аз сигналҳои тақвият, амалкарди худро дар анҷоми як вазифаи хос бар асоси таҷриба дар муҳит беҳбуд мебахшанд. Ёдгирии тақвиятӣ барои корбурдҳое монанди бозиҳои роёнаӣ (компютерӣ), кантроли роботҳо ва мудирияти манобеъ истифода мешавад.

 

Мантиқи фазӣ

Мантиқи фазӣ текнике аст ки ба ҳалли масоил ё ибороте ки метавонанд дуруст ё нодуруст бошанд  кумак  мекунад.  Ин  равиш  бо  дар  назар  гирифтани  тамоми  эҳтимолоти  мавҷуд  байни мақодири диҷиталӣ «бале» ва «на» тасмимоти инсониро копӣ мекунад. Ба баёни содатар мизони дурустии як фарзияро месанҷад. Шумо метавонед аз ин шоха аз ҳуши маснуъӣ барои истидлол дар мавриди мавзӯъоти номушаххас истифода кунед. Мантиқи фазии як равиши роҳат ва инъитофпазир барои пиёдасозӣ текникҳои ёдгирии мошинӣ ва копӣ кардани мантиқи фикри инсон аст. Меъмории мантиқи фазӣ аз чаҳор бахш ташкил шудааст.

 

Сутуҳи мухталифи ҳуши маснуъиӣ

Фанновариҳои ҳуши маснуъӣ бар асоси мавориди зер дастабандӣ мешаванд:

 

• Зарфияти тақлиди вижагиҳои инсон
• Фанновариҳоӣ ки барои анҷоми ин кор истифода мешаванд.
• Корбурдҳои дунёии воқеӣ ва теорияи зеҳн

 

Бар асоси ин вижагиҳо, тамоми системаҳои ҳуши маснуъии аъам (фарогирандатар) аз воқеӣ ва фарзӣ ба яке аз се навъи зер тақсим мешаванд:

 

• Ҳуши маснуъӣ борик ё ANI
• Ҳуши маснуъӣ умумӣ ё AGI
• Абар ҳуши маснуъӣ ё ASI
• ANI

 

Ҳуши маснуъӣ ANI, ки ба он ҳуши маснуъӣ заъиф ё ҳуши маснуъӣ борик низ гуфта мешавад танҳо навъи ҳуши маснуъӣ аст, ки то ба имрӯз бо муваффақият ба он даст ёфтем. ANI ҳадафгаро аст ва барои анҷоми вазоифи мунҳасир ба фард монанди ташхиси чеҳра, ташхиси гуфтор /  дастёрони садо, ронандагӣ бо мошин ё ҷустуҷӯ дар интернети тарроҳӣ шуда ва дар такмили кори хосе, ки барои анҷоми он барномарезӣ шуда бисёр ҳушмандаст.

 

Агарчӣ ин мошинҳо мумкинаст ҳушманд ба назар барисанд аммо таҳти назари маҷмӯъаи кучаке аз маҳдудиятҳо кор мекунанд; ба ҳамин далел аст, ки ин навъ маъмулан ба унвони ҳуши маснуъӣ заъиф шинохта мешаванд. ANI ҳуши инсониро тақлид ё такрор намекунад балки сирфани рафтори инсонро бар асоси тайфи (беноби) маҳдуде аз параметрҳо ва заминаҳо шабеҳсозӣ мекунад. Ташхиси гуфтору забони дастёри маҷозии Siri дар айфонҳо ё ташхиси диди автомобилҳои худронро дар назар бигиред, ки бар асоси собиқаи харидатон маҳсулотеро ба шумо пешниҳод медиҳанд. Ин системаҳо фақат такмили вазоифи хосеро ёд мегиранд.

 

Ҳуши маснуъӣ ANI дар даҳаи гузаштаи пешрафтҳои мутаъаддидеро таҷриба кард ва тавассути дастовардҳои ёдгирии мошин ва ёдгирии амиқ тақвият шуд; ба унвони мисол имрӯза аз системаҳои ҳуши маснуъӣ дар пизишкӣ барои ташхиси саратону соири бемориҳо аз тариқи такрори шинохту истидлоли (далеловарӣ) инсонӣ истифода мешавад. ANI аз пардозиши забони табиӣ ё NLP барои анҷоми вазоифи гуногун кумак мегирад. NLP дар чатботҳо ва фанновариҳои мушобеҳи ҳуши маснуъӣ машҳуд (шинохташуда) аст ва бо дарки гуфтор ва матн ба забони табиӣ бо инсонҳо ба шевае табиӣ ва шахсишуда таъомул мекунад. Намунаҳое аз ҳуши маснуъии борик ба шарҳ зер ҳастанд:

 

Ҳуши маснуъӣ ANI дар даҳаи гузаштаи пешрафтҳои мутаъаддидеро таҷриба кард ва тавассути дастовардҳои ёдгирии мошин ва ёдгирии амиқ тақвият шуд; ба унвони мисол имрӯза аз системаҳои ҳуши маснуъӣ дар пизишкӣ барои ташхиси саратону соири бемориҳо аз тариқи такрори шинохту истидлоли (далеловарӣ) инсонӣ истифода мешавад. ANI аз пардозиши забони табиӣ ё NLP барои анҷоми вазоифи гуногун кумак мегирад. NLP дар чатботҳо ва фанновариҳои мушобеҳи ҳуши маснуъӣ машҳуд (шинохташуда) аст ва бо дарки гуфтор ва матн ба забони табиӣ бо инсонҳо ба шевае табиӣ ва шахсишуда таъомул мекунад. Намунаҳое аз ҳуши маснуъии борик ба шарҳ зер ҳастанд:

Алгоритми RankBrain Гугл Siri тавассути ЭПЛ

Alexa тавассути Амазон Cortana тавассути Майкрософт Нармафзорҳои ташхиси чеҳра Абзорҳои нақшабардорӣ

Абзорҳои махсуси пешибинии беморӣ Тавлид ва роботҳои махсуси паҳпод Филтерҳои ҳарзаномаи емейл

Абзорҳои назорат бар расонаҳои иҷтимоӣ

Тавсияи муҳтавоҳои мухталиф ба корбар бар асоси рафтор ӯ AGI

 

Ҳуши маснуъӣ қавӣ ё амиқ як мафҳуми мошинӣ бо ҳуш умумӣ аст, ки ҳуш ё рафторҳои инсонро тақлид мекунад ва тавоноии ёдгирӣ ва истифода аз ҳуши худро барои ҳалли ҳар мушкиле дорад. AGI метавонад ба гӯнае фикр кунад, бифаҳмад ва амал кунад, ки аз инсон дар ҳар мақеъияте қобили ташхис нест.

 

Муҳаққиқон ва донишмандони ҳуши маснуъӣ ҳануз ба AGI даст пайдо накарданд. Онҳо барои муваффақият дар ин замина бояд роҳе биёбанд то мошинҳоро огоҳ карда ва маҷмӯъае комил аз тавоноиҳои шинохтиро барномарезӣ кунанд. Мошинҳо бояд тавоноии истифода аз дониши таҷрибиро дар тайфи васеътаре аз масоили мухталиф ба даст оваранд.

 

“K computer”, ки тавассути ширкати Фуҷитсу ва муассисаи RIKEN сохташуда яке аз сареътарин абарроёнаҳо аст. K computer бештарин талош барои дастёбӣ ба ҳуши маснуъии AGI аст, аммо бо тавваҷӯҳ ба инки 40 дақиқа тӯл кашид то як сонияи фаъолияти асабӣ нейронӣ) шабеҳсозӣ шавад; пас таъйини инки оё ҳуши маснуъӣ қавӣ хоҳад буд ё на душвор аст.

 

ASI

Абарҳуши маснуъӣ ё ASI дар воқеъи, як ҳуши маснуъии фарзӣ аст ки фақат ҳушу рафтори инсонро тақлид ё дарк намекунад. ASI ҷое аст, ки мошинҳо худогоҳ мешаванд ва аз зарфияти ҳушу тавонои инсон фаротар мераванд. Абарҳуш муддатҳост, ки илҳомбахши достонҳои илмии тахайюлии диступӣ будааст. Дар достонҳои ӯ роботҳо башариятро зер по мегузоранд, сарнагун мекунанд ё ба бардагӣ (ғуломӣ) мегиранд.

 

ASI аз назари теорӣ дар ҳар коре, ки анҷом медиҳем аз риёзиёт гирифта то улум, варзиш, ҳунар, пизишкӣ, саргармиҳо, равобити отифӣ ва … беҳтараст. ASI ҳофизаи бештар ва тавонои сареътаре барои пардозишу таҷзия ва таҳлили додаҳо ва муҳаррикҳо дорад; дар натиҷаи тавонои тасмимгирӣ ва ҳали масаълаи он бисёр бартар аз инсонҳо аст. Потенсиал доштани чунин мошинҳои қудратманде мумкин аст ҷаззоб ба назар бирасад аммо ин мафҳум пайомадҳои ношинохта зиёде дорад.

Омӯзиши ҳуши маснуъӣ

Дар ҳоли ҳозири давраҳои омӯзишии онлайн ва муассисоти омӯзишии зиёде вуҷуд доранд, ки ба шумо кумак мекунанд то мафоҳим ва текникҳои ҳуши маснуъиро ёд бигиред; ҳамчунин китобҳо ва манобеъи омӯзишии мутаъаддиде дар дастрасанд, ки ба шумо иттилооти ҷомеътаре дарбораи ҳуши  маснуъӣ  ироа  медиҳанд.  Баъзе  аз  манобеи  омӯзишии  маъруф  дар  ҳавзаи  ҳуши  маснуъӣ иборатанд аз:

 

“Artificial Intelligence: A Modern Approach” навиштаи Stuart Russell ва Peter Norvig “Deep Learning” навиштаи Ian Goodfellow, Yoshua Bengio ва Aaron Courville “Pattern Recognition and Machine Learning” навиштаи Christopher Bishop

“Reinforcement Learning: An Introduction” навиштаи Richard S. Sutton ва Andrew G. Barto

Илова бар ин мавориди сайтҳои омӯзишии онлайнӣ монанди Coursera, Udemy ва edX ҳам беҳтарин давраҳои ҳуши маснуъиро баргузор мекунанд; ҳатто бархе аз донишгоҳҳо ҳам давраҳои омӯзишии махсусе дар ин замина доранд. Бо тавваҷуҳ ба печидагӣ ва густардагии ҳуши маснуъӣ пешниҳод мекунем мабоҳисро аз поя шурӯъ кунед сипас суроғи мафоҳими пешрафтатар биравед.

Алгоритми ҳуши маснуъӣ чист?

Барои ҳалли як даста аз масоил метавон аз алгоритмҳои ҳуши маснуъӣ мухталифе истифода кард. Дар бахши зер анвоъи мухталифи алгоритмҳоро бо ҳам баррасӣ мекунем.

 

• Naive Bayes

Ин алгоритм бар асос «қоидаи Баес»аст ва барои тахмини эҳтимоли вуқуъи як рӯйдод истифода мешавад. Ин алгоритм ба унвони як табақабандии этимолотӣ амал мекунад ва барои табақабандии масоил монанди ташхиси спами емейл ё ташхиси бемориҳо истифода мешавад.

 

• Decision Tree

Дар ин алгоритм барои табақабандии додаҳо як дарахти тасмимгирӣ сохта мешавад. Дар ҳар гиреҳ аз дарахт, як шарт бар асоси вижагиҳои додаҳо қарор мегирад ва бо тавваҷӯҳ ба шарт, додаҳо ба гиреҳҳои фарзанд тақсим мешаванд. Ин фароянд то расидан ба гиреҳҳои поёнӣ идома меёбад.

 

• Random Forest

Ин алгоритм бар асоси таркиби чандин дарахти тасмимгирӣ (decision tree) кор мекунад. Ҳар дарахт дар ин алгоритм ба сурати тасодуфӣ аз додаҳо ва вижагиҳои мавҷуд сохта мешаванд; сипас натиҷаи табақабандӣ бо истифода аз раъйгирии аксарияти дарахтҳо таъйин мешавад.

 

• Logistic Regression

Ин алгоритм барои масоили табақабандии дудуиӣ (binary classification) истифода мешавад. Эҳтимоли вуқуъи як рӯйдод дар ҳар даста бо истифода аз тобеъи лоҷистик (мантиқ) муҳосиба мешавад сипас бар асоси он, додаҳо ба дастаҳои мухталиф тақсим мешаванд.

 

• Support Vector Machines ( SVM)

Ин алгоритми махсуси табақабандии додаҳои хаттӣ ва ғайрихаттӣ аст. SVM бо истифода аз як сафҳа (барои додаҳои хаттӣ) ё як  абарсафҳа  (барои додаҳои ғайрихаттӣ) додаҳоро ба дастаҳои мухталиф тақсим мекунад.

 

• K Nearest Neighbours ( KNN)

Дар ин алгоритм барои пешбинии барчасби як намунаи ҷадид, наздиктарин ҳамсоягони он дар маҷмӯъаи додаҳои омӯзишӣ пайдо мешаванд ва барчасби бештарини такрорро ба намунаи ҷадид ихтисос медиҳанд. Равиши кори алгоритми KNN ба ин суратаст, ки ибтидо фосилаи намунаи ҷадид бо ҳамаи намунаҳои омӯзишӣ муҳосиба мешавад; сипас K наздиктарин ҳамсоягони бо камтарин фосила ба намунаи ҷадид интихоб мешаванд. Дар ниҳоят бо тавваҷуҳ ба барчасбҳои ҳамсоягони интихоб шуда, барчасби намунаи ҷадид таъйин мешавад. Адади K дар алгоритми KNN нишондиҳанда теъдод ҳамсоягоне аст, ки дар назар гирифта мешаванд. Интихоби дурусти миқдори K барои ҳар масаъла мумкин аст таъсири зиёде бар диққати (саҳеҳии) алгоритм дошта бошад.

 

• Регресияи хаттӣ

Дар алгоритми регресияи хаттӣ робитаи хаттии байни вурудӣ ва хуруҷӣ пайдо мешавад. Бо истифода аз ин робита, миқдори хуруҷӣ барои вурудиҳои ҷадид пешбинӣ мешавад.

 

• K - Means Clustering

Дар K - Means Clustering, додаҳо ба K хӯша тақсим мешаванд ба тавре ки додаҳои ҳар хӯша ба якдигар наздик бошанд ва аз додаҳои хӯшаҳои дигар фосила дошта бошанд.

 

• Gradient Boosting

Ин алгоритм бар асоси таркиби чандини модели заъиф (weak learner) кор мекунад. Дар ҳар марҳала як модели заъиф ба модели қаблӣ изофа мешавад ва бо истифода аз тобеъи (функсияи) ҳадаф ( objective function) вазнҳои намунаҳо таъйин мешавад.

 

• XGBoost

XGBoost нусхаи беҳбудёфтае аз Gradient Boosting аст ва бо истифода аз равишҳои беҳинасозӣ ва фишурдасозӣ амалкард ва суръати онро беҳбуд мебахшад.

Ҷойгоҳи ҳуши маснуъӣ дар Эрон

Дар Эрон ҳуши маснуъӣ дарҳоли тавсеа аст ва дар бархе аз ҳавзаҳо ҳам мавриди истифода қарор мегирад; ба унвони мисоли ширкатҳои Эронӣ дар ҳавзаи ташхиси чеҳра тавонистанд системаҳои ташхиси чеҳраи пешрафтаеро тавлид кунанд ки дар системаҳои ҳузур ва ғоиб ва амният истифода мешавад ё дар ҳавзаи ташхиси аҷсом низ пружаҳое дар донишгоҳҳо ва ширкатҳои фанноварии Эрон дарҳоли анҷом аст.

Илова бар ин дар ҳавзаи работик ҳам таҳқиқот ва пружаҳое дар донишгоҳҳо  ва  санъат (саноат) сурат мегирад. Бархе аз ширкати ҳуши маснуъӣ низ роботҳои ҳушмандеро тавлид карданд, ки қодир ба ташхис ва посух ба муҳит ва вазоифи мухталиф ҳастанд. Дар ҳавзаи иқтисод, ҳуши маснуъӣ ба таҳлили додаҳо ва пешбинии рӯйдодҳо кумак мекунад. Бархе ширкатҳо ва муассисоти таҳқиқотӣ дар Эрон тавонистанд алгоритмҳои ёдгирии мошинро барои таҳлили додаҳои иқтисодӣ ва молӣ истифода кунанд. Ба таври кулӣ ҳуши маснуъӣ дар Эрон ҳануз дар мароҳили аввалияи тавсеа аст ва ба сармоягузорӣ ва таҳқиқоти бештаре ниёз дорад.

 

Корбурди ҳуши маснуъӣ

Дар зери бархе аз барномаҳои корбурдии ҳуши маснуъӣ ки мумкин аст мутаваҷҷеҳи онҳо набошедро ба шумо тавзеҳ хоҳем дод.

Ташхиси аҷсом (ҷисмҳо) ( Object Recognition)

 

Ташхиси аҷсом дар тасовир ва видеоҳо ба кумаки ҳуши маснуъӣ имконпазир хоҳад буд. Моделҳои ҳуши маснуъӣ бо истифода аз алгоритмҳои ёдгирии амиқ қодир ба ташхиси аҷсоми мухталиф монанди худравҳо, инсонҳо, ҳайвонот ва ашёъи мухталиф ҳастанд. Object Recognition дар ҳавзаҳое монанди худравҳои худрон, амният ва тасвирбардорӣ истифода мешавад.

Ташхиси чеҳра (Face Recognition) ва ҳуши маснуъӣ

Бо истифода аз алгоритмҳои ёдгирии амиқ, моделҳои ҳуши маснуъӣ қодир ба ташхис ва шиносоии афроди мухталиф бар асоси вижагиҳои чеҳра хоҳанд буд. Face Recognition дар ҳавзаҳое монанди амният, ташхиси ҳувият ва системаҳои ҳузур ва ғоиб ба кор меравад

 

Ташхиси гуфтор ( Speech Recognition)