Рӯзи Парчами Давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз ҷашнҳои муҳим ва рамзии кишвар ба ҳисоб меравад. Ҳар сол 24 ноябр мардуми Тоҷикистон ин рӯзро бо шукӯҳ ва эҳтиром таҷлил мекунанд. Парчам барои миллат на танҳо рамзи давлат ва истиқлолият аст, балки баёнгари ваҳдати миллӣ, таърихи бостонӣ ва фарҳанги ғании тоҷикон мебошад.

Парчами миллии Тоҷикистон аз се ранг — сурх, сафед ва сабз — иборат аст, ки ҳар як ранг маънои рамзӣ ва таърихӣ дорад:

· СУРХ – рамзи озодӣ, ҷасорат ва нерӯи халқ аст;

· САФЕД – рамзи покӣ, сулҳ ва ваҳдати миллӣ мебошад;

· САБЗ – рамзи ҳаёт, табиат ва шукуфоии кишвар мебошад.

Дар маркази парчам тоҷ ва ҳафт ситора ҷойгир шудаанд, ки рамзи истиқлолият, ҳокимияти давлат ва фарҳанги таърихии мардуми тоҷик мебошанд. Ҳамзамон, ҳафт ситора рамзи ҳафт минтақаи таърихӣ ва фарҳангии Тоҷикистон буда, таҷассуми иттиҳоди мардуми кишвар аст.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президент Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомали Рахмон борҳо таъкид кардаанд:

«Парчами давлатӣ рамзи озодӣ ва истиқлолият, пайванди гузашта ва ояндаи кишвар мебошад. Ҳар як сокини Тоҷикистон бояд бо ифтихор ва эҳтиром ба ин рамз муносибат кунад ва ҳисси ватандӯстии худро тақвият диҳад.»

Дар ин рӯз дар тамоми гӯшаву канори Тоҷикистон чорабиниҳои гуногун баргузор мешаванд. Дар шаҳрҳо ва деҳот, майдонҳо ва кӯчаҳо бо парчамҳои давлатӣ оро дода мешаванд, барномаҳои фарҳангӣ ва консертҳо, намоишҳо, мусобиқаҳои варзишӣ, велосипедронӣ ва мотопробегҳо ташкил мегарданд. Ин чорабиниҳо барои ташаккули ҳисси ифтихори миллӣ, ваҳдати мардуми Тоҷикистон ва арҷгузорӣ ба рамзҳои давлатсозӣ хизмат мекунанд.

Дар баробари ин, пояи парчами бузург дар маркази шаҳри Душанбе, ки баландии он ба 165 метр мерасад ва парчами андозаи 60×30 метр дар он насб шудааст, намунаи таҷассуми ифтихор ва ваҳдати миллӣ гардид. Ин иншоот дар Китоби рекорди Гиннес ба ҳайси баландтарин «Пояи Парчам» (Флагшток) дар ҷаҳон сабт шудааст ва барои мардуми Тоҷикистон рамзи муҳими ифтихор ва ваҳдат ба ҳисоб меравад.

Илова бар ин, Пешвои миллат низ дар яке аз суханрониҳояшон чунин гуфтаанд:

«Ҳар вақте ба парчами давлатӣ нигоҳ мекунем, мо таърих, фарҳанг ва ваҳдати миллати худро мебинем. Ин рамз моро муттаҳид мекунад, моро ба созандагӣ водор месозад ва масъулияти мо дар назди насли оянда нишон медиҳад.»

Рӯзи Парчами Давлатӣ барои ҳар фарди Тоҷикистон имконият аст, ки ба таърих, фарҳанг ва арзишҳои миллӣ арҷ гузорад, ҳисси иттиҳод ва ифтихори миллӣ дар дил ва қалб бештар созад. Парчам ҳамчунин воситаи муҳими тарбияи насли ҷавон мебошад. Дар мактабҳо ва муассисаҳои таълимӣ хонандагон бо таърихи парчам, рангу рамз ва аҳамияти он ошно карда мешаванд, то ҳар фарди наврас эҳсоси ватандӯстӣ ва арҷгузорӣ ба рамзҳои давлатиро аз хурдӣ дарёфт кунад.

Бо таҷлили Рӯзи Парчами Давлатӣ мардуми Тоҷикистон на танҳо рамзи давлатро гиромӣ медоранд, балки ваҳдати миллӣ, дӯстӣ ва ҳамбастагии тамоми халқро таҷассум мекунанд. Ин ҷашн пайванди таърих ва муосир, ваҳдати миллат ва орзуи рушди кишварро дар як рамз таҷассум мекунад.

Юнусова Фарзона - ходими хурди илмии МДИ «Маркази омӯзиши пиряхҳои АМИТ

Парчами давлати соҳибихтиёри мо нишонаи таъриху фарҳанги бостониву пурғановати миллати тоҷик буда, ҳар як фарди ҷомеаро вазифадор менамояд, ки нисбат ба ин рамзи муқаддаси миллӣ эҳтиром ва арҷ гузорад. Воқеан, Парчами давлатӣ омили муайянкунандаи ҳувияти миллӣ ва тақвият пайдо кардани ҳисси милливу ифтихори ватандорӣ дар шуури ҳар як фарди бонангу номуси ҷомеа мебошад.

Рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз санаҳои муҳими миллӣ ба ҳисоб меравад, ки ҳамасола 24 ноябр ҷашн гирифта мешавад. Ин рӯз на танҳо нишони асосии давлатдориро гиромӣ медорад, балки ба таҳкими худшиносии миллӣ, ваҳдати ҷомеа ва эҳтироми арзишҳои давлатдорӣ мусоидат мекунад. Парчами давлатӣ на танҳо як матои рангин аст, балки оинаи равшани таърих, мубориза ва орзуҳои миллати кӯҳнабунёди тоҷик мебошад, ки ҳамчун рамзи муқаддас таъриху фарҳанг, арзишҳои миллӣ ва орзую ормонҳои тамоми сокинони кишварро таҷассум мекунад. Бинобар ин, ҳар сол 24-уми ноябр, ҳар як фарди тоҷик бо ифтихор Рӯзи парчамро ҳамчун рамзи муқаддаси миллӣ бо тантана пешвоз мегирад.

Таърихи парчами тоҷикон ба чандин ҳазорсола пеш бармегардад, аз вақте ки ин рамз ҳамчун нишони давлатдорӣ ва ҳамоҳангии миллӣ дар байни аҷдодони мо пайдо шуд. Куҳантарин ишора дар бораи корбурди дирафш дар ҷомеаи ориёиҳо дар «Авесто» омадааст, ба мисли: «Балхи зебо бо дирафшҳои барафрошта» ва «дирафши говпайкар». Баъдтар, тибқи «Шоҳнома» – и Абулқосими Фирдавсӣ, Шоҳ Фаридун парчами худро бо сангҳои қиматбаҳо ва тасвири ситораи чоргӯшаи тиллоӣ ва шилшилаҳои сурх, зард ва бунафш оро дода, онро «Дирафши Ковиёнӣ» номид.

Дар давраи Шӯравӣ, парчами Тоҷикистон таҳти таъсири идеологияи коммунистӣ ташаккул ёфт.

Парчами амири Бухоро матои росткунҷа, рангаш сафеду сабз,ки дар он бо арабӣ навишта шуда буд «Султон-сояи Худо» дар тарафи дигар навишта шуда буд, ки «Нест Худое ҷуз Аллоҳ ва Муҳаммад расули Худо» тасвир ёфта буд. Дар байни ин ду навиштаҷот тасвири моҳи нопурра ва ситораи 5-гӯшаи тиллоӣ ҷойгир карда шуда буд. Канорҳои ин матоъ бо нақшҳои ранги сиёҳ-гулобӣ нақшу нигор карда шуда буд.

2 сентябри соли 1920 амири Бухоро аз сари ҳокимият дур карда шуда ба ҷои он Республикаи Халқии Советии Бухоро ташкил карда шуд, ки ба таркиби он қисмҳои марказӣ, ҷануби-шарқии Тоҷикистон дохил мешуд. Нишони парчами давлатии Республикаи Халқии Советии Бухоро аз ду матои бо ҳам часпидаи сурху сабз таркиб ёфта дар он дар мобайн расми ним моҳ ва ситораи панҷгӯша тасвир ёфта буд бо навиштаҷоти Р.Х.С.Б.

14 августи 1923 комитети иҷрояи Бухоро қарор қабул кард, ки дар парчам тағиротҳо дароварда шаванд. Ранги сабзро бардошта, фақат ранги сурхро монданд.

Аз соли 1924 то 1929 Республикаи Автономии Сотсиалистии Тоҷикистон ташкил карда шуд, ки парчами пештараро тағйир дод. Парчам аз матои сурх иборат буда дар он герби Ҷумҳурии Автономии Сотсиалистии Тоҷикистон тасвир карда шуда буд. Дар дохили герб досу болға, аз канорҳояш хушаи гандуму пахта тасвир ёфта буд. Дар канори герб навишта шуда буд: «Пролетарҳои ҳамаи мамлакатҳо як шавед». Солҳои 1931 то 1935 парчами Тоҷикистон аз матои сурхи якранг, ки дар он бо алифбои лотинии турконидашуда ҶСС Тоҷикистон навишта шуда буд. Аз соли 1935 то 1940 ба парчам нақши досу болға илова шуд ва инчунин дар зери навиштаҷоти тоҷикӣ ба забони русӣ Таджикская ССР навишта шуда буд.

Соли 1940 алифбо аз лотинӣ ба кирилии русӣ табдил дода шуд ва парчам низ дигаргун шуд. Ранги он сурх монд ва номи ҷумҳурӣ дар парчам бо ҳарфҳои зарҳалии кирилии тоҷикӣ (ҶШС Тоҷикистон) ва кирилии русӣ (Таджикская ССР) навишта шуд. Дар болои номи ҷумҳурӣ нишонаи зарини «досу болға» нигошта шуд. > Олимчон: Аз соли 1953-1991 парчами Ҷумҳурии Советии Сотсиалистии Тоҷикистон ҳамчун рамзи давлатӣ қабул карда шуд. Парчами Ҷумҳурии Советии Сотсиалистии Тоҷикистон порчаи сурхе буд ба андозаи 1:2, ки ду рахи сафед ва сабз дошт. Рахи сафед ду баробар паҳнтар аз рахи сабз буд. Ранги сафед рамзи пахтакорӣ, бунёди санъатии кишвар ва ранги сабз намояндаи дигар маҳсулоти кишоварзӣ буд.

Моддаи 18‑и Эъломияи Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар кардааст, ки Нишону Парчами давлатӣ ва Суруди миллӣ рамзҳои соҳибистиқлолии Ҷумҳурии Тоҷикистон буда, дахлнопазирии онҳоро қонун ҳимоя менамояд. Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 28 июни соли 1991 дар бораи рамзҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор қабул намуд ва озмун эълон карда шуд. Дар робита ба ин, барои ҷамъбасти натиҷаҳои озмун оид ба таҳияи Парчам, Нишони давлатӣ ва матни Суруди миллӣ комиссияи махсус ташкил карда шуда, вакилони мардумӣ бо камоли масъулият дар баробари рамзҳои дигари давлатӣ оид ба тарҳу намуди Парчами давлатии Тоҷикистони тозаистиқлол иқдомоте рӯи даст гирифтанд. Ниҳоят, 24 ноябри соли 1992 бо тасдиқи «Низомномаи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» Парчами давлатӣ ба шакли имрӯзааш пазируфта шуд.

Парчами давлатии Тоҷикистон матои росткунҷаест, ки аз се рахи рангаи уфуқӣ иборат аст: рахи боло ранги сурх дошта, паҳнои он бо рахи поёнии сабз баробар мебошад, рахи сафеди мобайнӣ якуним баробари паҳноии ҳар яке аз рахҳои ранга аст. Дар рахи сафед тасвири тоҷ ва ҳафт ситораи панҷгӯша ҷойгир шудаанд.

Парчами Ҷумҳурии Тоҷикистон дар байни рамзҳои давлатӣ яке аз мавқеи асосиро ишғол намуда, он таҷассумгари ғояи миллии давлати Тоҷикистон мебошад.
Асоси ҳуқуқии рамзҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, пеш аз ҳама аз Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон сарчашма мегирад, ки тибқи моддаи 3-юми Конститутсия, рамзҳои давлатии Тоҷикистон Парчам, Нишон ва Суруди Миллӣ аст.

Дар ин замина Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи рамзҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон” аз 12-уми майи соли 2007 мавриди амал қарор дода шудааст, ки то қабули қонуни мазкур масъалаҳои марбут ба парчами давлатӣ аз ҷониби низомнома “Дар бораи Парчами давлатӣ”, ки бо қарори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 11-уми декабри соли 1999 тасдиқ шуда буд ба танзим медароварад.
Дар муқаддимаи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рамзҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» омада шудааст, ки «Парчам, Нишон ва Суруди Миллӣ» рамзҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошанд.

Шинохти ҳар давлати озоду мустақил дар асоси мавҷудияти рамзҳои хоси соҳибихтиёрии он, бахусус тавассути Парчами давлатӣ сурат гирифта, басо муҳим аст, ки шаҳрвандони аз нигоҳи сиёсӣ ҳушёру зирак ва аз диди ҳуқуқӣ соҳибмаърифати он намунаи волои худшиносии миллӣ ва ватанпарварию ватандӯстӣ нишон дода, ба Парчами давлатии хеш эҳтироми доимӣ дошта бошанд, чунки донистани қадру манзалати рамзҳои давлатӣ ва муқаддасоти миллӣ маънии пос доштани ин сарзамин, гузаштаи таърихии он ва ҳифзу гиромидошти арзишҳои муқаддаси Истиқлолияти давлатиро дорад.

Дар таърихи фарҳангии тоҷик, парчам ҳамеша мақоми арзанда доштааст ва ҳамчун ҷузъи таъриху тамаддуни миллат ба шумор меравад.

Ҳар як унсури парчами Тоҷикистон паёмҳои амиқ дорад, ки бо табиати кишвар ва арзишҳои миллӣ вобаста аст.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми телевизионии худ ба муносибати Рӯзи Парчам аз 23 ноябри соли 2010 рангҳои парчами миллиро «ифодагари роҳи таърихии халқи Тоҷикистон ва баёнгари арзишҳои фарҳанги миллӣ ва сиёсӣ» донистанд ва гуфтанд: Ранги сурх-рамзи муборизаву ҷоннисории халқ барои озодӣ ва истиқлол, Ранги сафед-нишони бахту саодат, умеду орзу ва ранги сабз-нишонаи сарсабзиву шукуфои, сарбаландиву хуррамӣ ва абадият мебошад. Дар байни парчам тасвири тоҷ ва ҳафт ситора ҷой гирифтааст, ки он ишора ба решаҳои таърихии давлатдории Тоҷикистони соҳибистиқлол мебошад.

Ин аломатҳо на танҳо зебоӣ медиҳанд, балки парчамро ба оинаи таърихи миллат табдил медиҳанд – таъриҳе, ки пур аз мубориза, эҷод ва умед аст. Чи тавре, ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар паёми шодбошии худ 24.11.2021 ҷайд карданд: “Парчами миллӣ, ки ифодагари иттиҳоду сарҷамъӣ, нангу номус, ватандӯстиву ватанпарастӣ ва ҳувияти миллии мардуми фарҳансолори мо мебошад, ормону орзу ва мақсаду мароми тоҷиконро дар ҷилои рангҳои худ инъикос кардааст.

Воқеан, дар ҷаҳони муосир соҳиби парчами миллӣ будан яке аз рамзҳои асоситарини истиқлолу озодӣ ва давлатдории мустақил мебошад.

Бинобар ин, дар қатори дигар рамзҳои муқаддаси миллӣ арҷгузорӣ ба Парчам ва ба ҷо овардани эҳтироми он қарзи виҷдонии ҳар як шаҳрванди Тоҷикистон ба шумор меравад.
Бо мақсади гиромидошти ин рамзи муқаддаси миллӣ 20-уми ноябри соли 2009 бо фармони Президенти мамлакат рӯзи 24-уми ноябр – Рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон гардид”. Ҳамзамон Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Оид ба ворид намудани илова ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рӯзҳои ид» аз 19 ноябри соли 2009, №563 ҷабул карда шуд, ки 24 ноябрро ҳамчун Рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ намуд.

Яке аз рукнҳои арҷгузорӣ ба парчами миллӣ ин риоя кардани тартиби истифодабарии он мебошад. Тибқи моддаи 5 – Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рамзҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон», тартиби афрохтани Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда шудааст, ки мувофиқи он парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон:
- дар боло ё пештоқи бино ва ё ба пояи махсус дар ҳавлии қароргоҳи расмии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, судҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти прокуратураи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Комиссияи марказии интихобот ва раъйпурсии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ ва мақомоти идоракунии давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот (ҷамоатҳо), намояндагиҳои дипломатӣ ва дигар ташкилотҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дар мамлакатҳои хориҷӣ ва ташкилотҳои байналмилалӣ;
- дар қисмҳои ҳарбии Ҷумҳурии Тоҷикистон (мутобиқи оинномаҳои ҳарбӣ), гузаргоҳҳо, дидбонгоҳҳо ва нуқтаҳои гумрукии Сарҳади давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон.
Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро ҳамчунин дар ҷойҳои истироҳатии шаҳрвандон, боғҳо, хиёбонҳо, гулгаштҳо ба сифати рамзи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон афрохтан мумкин аст. Шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқ доранд бо арзи эҳтиром Парчами давлатиро истифода намоянд.
Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчунин афрохта мешавад:
- дар воситаҳои нақлиёти Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон, роҳбарони ҳайатҳои давлатӣ ва ҳукуматии Ҷумҳурии Тоҷикистон берун аз ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон, сарони намояндагиҳои дипломатӣ ва дигар ташкилотҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дар мамлакатҳои хориҷӣ ва ташкилотҳои байналмилалӣ ва ё шахсони дигар мувофиқи тартиби муқарраркардаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон;
- дар боло ё пештоқи бино ва ё ба пояи махсус дар ҳавлии раъйдиҳӣ;
- дар рӯзҳои ид ва ҳангоми баргузории чорабиниҳои тантанавӣ дар иншооту биноҳои маъмурӣ ва иҷтимоиву маишии давлативу хусусӣ, биноҳои истиқоматӣ, ҷойҳои истироҳати шаҳрвандон, боғҳо, хиёбонҳо, гулгаштҳо;
Мутобиқи моддаи 6-и қонуни ҶТ «Дар бораи Рамзҳои давлатӣ» тасвири Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷойгир карда мешавад:
- дар ҳавопаймоҳо, чархболҳо ва киштиҳое, ки дар қайди Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошанд;
- дар асъори миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон, коғазҳои қиматнок ва лотереяҳои пулию молии давлатӣ;
- дар нишони сарисинагӣ ва шаҳодатномаи узви Маҷлиси миллӣ ва вакили Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон; > Олимчон: - дар нишони сарисинагӣ ва шаҳодатномаи вакили Маҷлиси маҳаллии вакилони халқ ва вакили ҷамоат;
- дар нишони сарисинагии хизматчиёни давлатӣ;
- дар ҷойҳои истироҳати шаҳрвандон, хиёбонҳо, гулгаштҳо, лавҳаҳои телевизионӣ ва дигар нашрияҳои давлатӣ ҳамчун рамзи давлатӣ;

- дар аломатҳои қайди давлатии воситаҳои нақлиёт, бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон.
Эҳтиром гузоштан ба давлат ин аз эҳтироми рамзҳои давлатӣ сарчашма мегирад.

Аз лиҳози ҳуқуқӣ аксари шахсони мансабдори ҳокимияти давлатӣ, аз ҷумла аз ҷониби ҳар се шохаи ҳокимият, аз ҷумла: ҳангоми савган ёд кардани Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, судяҳое, ки бори аввал ба мансаб таъин карда мешаванд, узви маҷлиси миллӣ ва вакилони маҷлиси намояндагон ва аксар шахсони мансабдори хизмати давлатӣ, ки бори аввал ба мансаби хизмати давлатӣ таъин карда мешаванд, дар назди парчам ва дигар муқаддасоти миллӣ савганд ёд мекунанд.

Адабиёти тоҷик ҳамеша бо рамзҳои миллӣ, аз ҷумла парчам, зинда шудааст. Шоирони бузург дар шеърҳои худ парчамро ҳамчун шамъи роҳнамо, хуршеди нурафшон ва посбони истиқлол тасвир кардаанд. Масалан, дар шеъри маъруфи Ҳақназар Ғоиб чунин гуфта мешавад:

Рангҳои парчами мо хушҷило,
Тоҷи он мероси кайшоҳӣ бар мо.
Ҳафт ахтар ҳафт бурҷи роҳи нур,
Роҳкушои олами бахту сурур.
Тоҷикистон, Парчамат поянда бод,
Ҷовидон фарзандҳоят зинда бод!
Ранги сабзаш сабз шуд аз ҷони мо,
Ранги сурхаш хуни аҷдодони мо.
Дар сафедияш раҳи бахти сафед,
Мебарад моро ба фардои умед.
Тоҷикистон, Парчамат поянда бод,
Ҷовидон фарзандҳоят зинда бод!

Мисраҳои мазкур на танҳо зебоии парчамро нишон медиҳанд, балки маънои амиқи онро низ. Шоири маъруфи тоҷик, Камол Насрулло , дар васфи парчам менависад:
Тоҷикистон, Парчамат тоҷи сар аст!
Парчами ту аз ҳама болотар аст!
Парчами ту Парчами адл асту дод,
К-ин дирафши Коваи оҳангар аст!
Парчами ту буда аз ҷилди паланг,
Бегазанду маҳкаму тобовар аст!
Аз миёни халқ гардида баланд,
З-ин сабаб дар Парчами ту бовар аст!
Аз Фаридуни ҳазоронсола пеш,
Халқи моро ҷилваи болу пар аст!

Ин шеър парчамро ҳамчун маркази диққати миллат ва нури умед тасвир мекунад, ки ҳамеша парафшон аст ва миллатро ба сӯи пешрафт даъват менамояд. Дар адабиёти муосири тоҷик, парчам ҳамчун "бахти миллат" ва "шамси мунир" зикр мешавад, ки шоирони гуногун онро бо орзуҳои озодӣ пайванд додаанд.
Ин шеърҳо на танҳо эҳсосоти шоиронро инъикос мекунанд, балки рӯҳи умумии миллатро низ ифода месозанд.

Ҳамасола рӯзи 24 ноябр дар пойтахт ва шаҳру навоҳии ҷумҳурӣ чорабиниҳои гуногун баргузор мегарданд: бардоштани парчам дар муассисаҳои давлатӣ, ҳамоишҳо, конфронсҳо, нишастҳо, суҳбатҳои илмӣ-маърифатӣ, барномаҳои фарҳангӣ ва озмунҳои таҳсилӣ аз ҷумлаи онщо мебошанд. Дар муассисаҳои таълимӣ лексияҳо, дарсҳои тарбиявӣ, мащфилҳои шеърхонӣ ва озмунҳои эҷодӣ бахшида ба Рӯзи парчам баргузор карда мешаванд. Ин аз он шаҳодат медиҳад, ки ин рамз на танҳо гузашта, балки ояндаи миллатро низ равшан мекунад.

Яке аз рамзҳои муосири Тоҷикистон – пояи парчами бузурги дар маркази ш.Душанбе буда мебошад, ки баландияш ба 165 метр мерасад ва дар солҳои аввал ба Китоби рекордҳои Гиннес ворид карда шуда буд. Ин иншоот ба ҳайси нуқтаи фарҳангӣ, сайёҳӣ ва рамзии давлатдорӣ маъруф аст. Қобили зикр аст, ки дар ҳамаи вилояту ноҳияҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон майдонҳои парчам сохта ба истифода дода шуда истодаанд. Дар кушодашавии аксари ин иншоотҳо Пешвои миллат, Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бевосита иштирок менамоянд, ки ин амали он кас ҳам аз арҷгузорӣ ба парчами давлатӣ далолатмекунад.

Пешвои миллат, Президенти кишвар, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар паёми шодбошии худ ба муносибати рӯзи парчам 24.11.2022 қайд карданд: “Ҷашн гирифтани Рӯзи парчами давлатӣ арҷгузорӣ ба хизматҳои фидокоронаи фарзандони бузурги халқамон Куруши Кабиру Исмоили Сомонӣ, Шераку Деваштич, Спитамену Муқаннаъ, Темурмалик, Рӯдакиву Фирдавсӣ ва садҳову ҳазорон абармардони гузаштаамон мебошад, ки дар тӯли таърихи чандинҳазорсолаи миллати тоҷик барои ҳифзи ному нанг ва ҳимояи марзу буми аҷдодӣ ҷоннисориҳо карда, забон, фарҳанг ва ойину суннатҳои мардуми куҳанбунёдамонро то замони мо расонидаанд.

Аз ин рӯ, эҳтироми Парчами давлатӣ ва расидан ба қадри он ҳамчун яке аз рамзҳои муқаддаси Ватани соҳибистиқлол аз ҷумлаи вазифаҳои инсонӣ ва қарзи шаҳрвандии аҳли ҷомеаи мо, хусусан, наврасону ҷавонони кишвар ба ҳисоб меравад ва зарур аст, ки ҳисси ифтихор аз он дар зеҳну шуури ҳар як фард ҳанӯз аз синни хурдсолӣ тарбия карда шавад.

Дар шароити ниҳоят мураккабу ҳассоси замони муосир ва равандҳои босуръати ҷаҳонишавӣ масъалаҳои ҳифзи истиқлолу озодӣ, суботу оромӣ, муқаддасоту арзишҳо, суннату анъанаҳо ва расму ойинҳои миллӣ барои мо аҳаммияти рӯзафзун пайдо карда истодаанд.

Аз ин рӯ, мо – мардуми Тоҷикистон – вазифадорем, ки дар зери Парчами давлати худ боз ҳам бештар муттаҳид бошем, барои ҳимояи марзу буми Ватани азизамон, пойдории давлату давлатдории навинамон саъю талош намоем, зиракии сиёсиро аз даст надиҳем, манфиатҳои милливу давлатии худро ҳифз кунем, сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ ва ваҳдату сарҷамъиро таҳким бахшем ва ҷойгоҳу обрӯи Тоҷикистони маҳбубамонро дар арсаи байналмилалӣ боз ҳам баланд бардорем.

Бигзор, Парчами давлатӣ ҳамчун рамзи ифтихору сарбаландӣ, нангу номус ва сарҷамъии миллат дар фазои осудаву ороми кишварамон то абад парафшон ва илҳомбахши раванди созандагиву рушди Ватани азизамон – Тоҷикистон бошад”.

Парчами давлатӣ рамзи шоистаи сарфарозӣ аз истиқлолу соҳибватанӣ ва омили муҳими ифтихор аз давлатдориву мустақилият буда, миллати тоҷик ҳанӯз дар гузаштаҳои дури таърихӣ дорои суннатҳои бошарафи парчамдорӣ буд.

Ҳар як фарди бомаърифат ва соҳибхиради мамлакати озоду мустақили мо бояд Парчами давлатиро чун рамзи сарбаландӣ ва сарфарозию ифтихор дуруст шинохта, ба бузургӣ ва муқаддас будани он ба таври шоиста арҷгузорӣ карда, бо чунин муносибати ватандӯстона дар бунёди ҷомеаи пешрафта саҳм гузошта, садоқатмандона ва бо масъулияти баланд баҳри таҳкими пояҳои Истиқлолияти давлатӣ, боз ҳам баланд бардоштани обрӯ ва эътибори миллату давлатамон дар сатҳи ҷаҳони муосир саҳмгузории арзанда намояд.

Ҳикматов Муҳабатшо - нозири калони шуъбаи менеҷмент ва робита бо ҷомеаи Агентии амнияти ХБРЯ-и АМИТ

Азизов Олимҷон - н.и.т.т, мудири шӯъбаи менеҷмент ва робита бо ҷомеаи Агентии амнияти ХБРЯ-и АМИТ

Адабиёт:
1. Низомнома Дар бораи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон
2. Паёмҳои телевизионии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ба муносибати Рӯзи парчам http://www.president.tj/habarho_231110.html http://www.president.tj/node/27263
• Парчам ҳамчун муқаддасоти миллии давлатдорӣ https://sud.tj/markazi-matbuot/khabarho/1222/
• Парчам – барангезандаи эҳсоси ватандӯстии ҷавонон https://iet.tj/tj/parcham-barangezandai-25-11-2020/
• ПАРЧАМ-РАМЗИ ВАҲДАТ ВА ЯГОНАГИИ МИЛЛАТ
• Таърихи парчами тоҷикистон https://amit.tj/tj/tarikhi-parchami-tochikiston
• https://tg.wikipedia.org/wiki/

Соли 2009 бо ибтикори Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти муҳтарами Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рӯзҳои ид» тағйирот ворид карда шуд, ки мувофиқи он 24 ноябр Рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон гардид ва минбаъд ҳар сол дар кишвари мо ин сана ҳамчун рӯзи ид бо шукӯҳу шаҳомати хос таҷлил мегардад.

Бешубҳа Парчам, Нишон ва Суруди миллӣ рамзҳои асосии ҳар давлат буда, нишонаи соҳибихтиёрӣ ва соҳибистиқлолии давлату миллат ба ҳисоб мераванд. Воқеан, парчам дар фаъолияти давлатдорӣ, аз ҷумла дар гузаронидани маъракаҳои расмию ғайрирасмии давлатӣ, фарҳангӣ, варзишӣ, ҳамчунин дар муносибатҳои байналмилалӣ ва гузашта аз ин, дар ҳаёти ҳамарӯзаи ҷомеа мавқеъ ва нақши муҳим дорад.

Дар Парчами давлатии мо рангҳои сурху сабзу сафед, ки аз покии дили ниёгон, сурхии хуни шаҳидон ва сабзии хатти дафтару девони пешиниён маншаъ мегиранд, таҷассуми мубориза барои озодӣ ва истиқлол, бахту иқболи сафед, ояндаи дурахшон, сулҳу сабот, саъю кӯшиши ҳамвора баҳри сарсабзию хуррамии кишвар ва бақову пойдории он, тоҷ ва ҳафт ситора бошад, соҳибдавлатӣ ва соҳибихтиёрии миллат талаққӣ мегардад. Аз ин ҷост, ки Парчами давлатӣ ба сифати рамзи музаффарият ва ифтихор аз дирӯзу имрӯзи миллат моро баҳри ҳаёти осудаву сулҳу сабот, мубориза баҳри зиндагии арзанда ва пешрафти озодона, соҳибихтиёрӣ ва соҳибдавлатӣ ба сӯйи фардои дурахшон раҳнамоӣ мекунад.

Шоиста аст, ки Парчами давлатии Тоҷикистон ҳамчун муқаддасот ва рамзи давлату давлатдории миллӣ мавриди эҳтиром ва қадршиносии ҳар як фарди мамлакат қарор бигирад.

Калимаи «парчам», ки имрӯз вирди забонҳост, аслан дар забони модарии мо вожаи бегона нест. Андешаи баъзе муҳаққиқон дар хусуси асли туркӣ доштани ин вожа бунёди воқеӣ надорад.

Ба андешаи ғолиб парчам аз ду вожа «пар» ба маънии бар, боло ва «чам» ба маънии хам, хамида, яъне «болои хамида», «аз боло хамида» иборат аст ва реша дар забони суғдӣ дорад, ки ин забон ба гурӯҳи забонҳои шарқии эронӣ дохил буда, дар ибтидо маркази ривоҷу равнақи он шаҳрҳои Самарқанду Бухоро буданд. Дар «Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ» низ асли суғдӣ доштани вожаи парчам таъйид шудааст (Муҳаммади Ҳасандӯст. Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Теҳрон, 1393//2014. ҷ.2. с. 651).

Қобили зикр аст, ки ҳамин забони суғдӣ дар асрҳои аввали мелодӣ тадриҷан ба сифати забони байналмилалии Осиёи Марказӣ расмият пайдо кард ва то Туркистони Чину Муғулистон нуфузу эътибор дошт. Ногуфта намонад, ки забони суғдӣ бар асари турктози айём аз байн рафт ва танҳо лаҳҷае аз ин забон дар дараи Яғноби кишвари маҳбуби мо то имрӯз бар ҷой мондааст.

Эҳтимол меравад, ки калимаи «парчам» ба таври мустақим аз забони суғдӣ ё ғайримустақим, тавассути забонҳои баъдии туркию муғулӣ, ки дар муҳити таъсиру нуфузи забони суғдӣ қарор доштанд, ба забони модарии мо ворид шудааст, зеро дар оғоз агар суғдиён ресмони пӯпакдори абрешимии ба сари найза басташударо «парчам» мегуфтанд, пас қабилаҳои биёбонгарди турку муғул, ки аз коркарди абрешим бебаҳра буданд, ба сари найза мӯй, думи гов ё думи ғажгов (қутос) мебастанд ва ҳамонро «парчам» мегуфтанд. Дар байти зерини Абдураҳмони Ҷомӣ вожаи парчам ба маънии пӯпаки абрешимӣ корбаст шудааст:

Ҷаъди ломаш чу зулфи хубон хам,

Бар ливои зафар бувад парчам.

Чунонки аз мисраи дувуми ин байт ҳам ба мушоҳида мерасад, парчам аслан ба маънии пӯпаки абрешимии найза ё чӯбдасти парчам аст, ки баъдан худи мафҳуми парчам, яъне пӯст ё матои ба найза ё чӯбдаст басташударо ифода мекард.

Метавон гуфт, ки парчам ба сифати рамзи давлату миллат аз рӯзгорони қадим мавҷуд буд ва аз ҳастии давлату миллат гувоҳӣ медод.

Парчамро аз замонҳои қадим парчамдорон дар ҷангу муҳорибаҳо пешопеши лашкар мебурданд ва ба дасти душман афтодани он нишони шикасту мағлубияти давлат ба ҳисоб мерафт. Ин калима ба ин маънӣ дар адабиёти гузаштаи мо корбурди зиёд дорад. Аз ҷумла, мегӯянд, ки чун овозаи ҳамлаи лашкари муғул ба Хоразм расид, хоразмиён ба пеши орифи маъруф Шайх Наҷмиддини Кубро, ки дар он айём муқими Хоразм буд, омаданд ва гуфтанд, ки Шайх дуо кун ва ин балоро аз сари мо рафъ соз.

Шайх гуфт, ки ин балои азим аст ва рафъи он ба дуо наметавон кард.

Пас гуфтанд, сари худ гиру бо муридон аз Хоразм берун шав, ки лашкариёни муғул чун ба Хоразм пирӯз шаванд, турову муридони туро амон нахоҳанд дод.

Шайх Наҷмиддини Кубро гуфт, ки ман дар рӯзи шодию нишот ҳамроҳи мардуми Хоразм будам, дареғам ояд, ки дар рӯзи сахти мардум аз ин мулк берун равам.

Гуфтаанд, ки чун лашкари муғул ба Хоразм ҳамла кард, Шайх Наҷмиддини Кубро аз нахустин касоне буд, ки домани худро аз санг пур кард ва ба ҷанги муғул баромад. Вақте ки сангҳои доманаш ба охир расид, аз дасти парчамдори муғул парчами муғулро кашида гирифт. Лашкари анбӯҳи муғул ба сари Шайх рехта, ӯро куштанд ва ҳафт сарбози муғул ба душворӣ панҷаи Шайхи шаҳидро боз карда, парчами худро берун оварданд. Аз он ки Мавлоно Ҷалолиддини Балхии Румӣ мегӯяд: «Дар дасти дигар парчами кофар дорем», ишора ба ҳамин парчами муғули дасти Шайх Наҷмиддини Куброст.

Бояд таъкид намуд, ки вожаи парчам дар забони модарии мо муродифҳои дигари форсиасл (дирафш ё дурафш), арабиасл (роят, алам, ливо) ва туркиасл (байрақ ё байроқ) дорад, вале ниёгони мо ба маънии имрӯзии парчам бештар аз калимаи дирафш ё Дирафши ковиёнӣ истифода кардаанд.

Дирафши ковиёнӣ парчами давлатии шоҳони қадими эронинажод, аз рӯзгори подшоҳии Пешдодиён то Сосониён буд.

Бештари муаррихон нахустин парчами миллии мо, яъне Дирафши ковиёниро марбут ба парчами чармии Коваи оҳангар донистаанд, ки бо он Кова бар зидди беадолатиҳои Заҳҳоки морон бархост.

Мегӯянд, ки чун фарзанди охирини Коваро барои хӯрди морони дӯши Заҳҳок оварданд, Кова барои додхоҳӣ ба пеши Заҳҳок рафт. Заҳҳок, ки то ин дам ҳабдаҳ писари Коваро қурбони морони худ карда буд, писари ҳаждаҳуми ӯро раҳо кард ва фармуд, ки Кова маҳзари бегуноҳии Заҳҳокро гувоҳ бошад. Коваи ситамдида он маҳзарро пора кард ва аз пеши Заҳҳок берун омада, пешдомани чармии оҳангарии худро ба найзае овехт ва онро парчами муборизаи дод бар бедод қарор дод. Фирдавсӣ дар «Шоҳнома»-и безавол ин ҳодисаро чунин ба қалам додааст:

Чу Кова бурун омад аз пеши шоҳ,

Ба ӯ анҷуман гашт бозоргоҳ.

Ҳаме бархурӯшиду фарёд хонд,

Ҷаҳонро саросар суйи дод хонд.

Аз он чарм к-оҳангарон пушти пой

Бипӯшанд ҳангоми захми дарой,

Ҳамон Кова он бар сари найза кард,

Ҳамон гаҳ зи бозор бархост гард.

Хурӯшон ҳамерафт найза ба даст,

Ки «Эй номдорони яздонпараст,

Касе к-ӯ ҳавои Фаридун кунад,

Сар аз банди Заҳҳок берун кунад.

Якояк ба назди Фаридун шавем,

Бад-он сояи фарри ӯ биғнавем.

Бипӯед, к-ин меҳтар Оҳарман аст,

Ҷаҳонофаринро ба дил душман аст».

Вақте ки Коваи оҳангар дар иҳотаи издиҳом парчам рӯйи каф ба назди Фаридуни Отибин расид, Фаридун парчами ӯро фоли нек ва рамзи пирӯзӣ бар Заҳҳоки морон дониста, амр кард парчами чармии Коваро бо дебои зарду сурху бунафш ва зару дурру гавҳар оростанд ва онро “Дирафши ковиёнӣ” ном ниҳод. Ба қавли Фирдавсии Тӯсӣ:

Биёмад ба даргоҳи солори нав,

Бидидандаш аз дур, бархост ғав.

Чу он пӯст бар найза-бар дид кай,

Ба некӣ яке ахтар афканд пай.

Биёрост онро ба дебои Рум,

Зи гавҳар бар ӯ пайкару зар-ш бум.

Фурӯ ҳишт з-ӯ сурху зарду бунафш,

Ҳаме хондаш «Коваёнӣ дирафш».

Ба гуфтаи Фирдавсӣ шоҳоне, ки пас аз Фаридун бар тахти Эронзамин нишастанд, ҳар кадом ба Дирафши ковиёнӣ дурру гавҳарҳои нав ба нав афзуданд.

Аз он пас ҳар он кас, ки бигрифт гоҳ,

Ба шоҳӣ ба сар барниҳодӣ кулоҳ,

Бар он бебаҳо чарми оҳангарон

Баровехтӣ нав ба нав гавҳарон.

Зи дебои пурмояи парниён

Бар он гуна гашт ахтари ковиён.

Ба пиндори бархе муҳаққиқон сифати “ковиёнӣ” ба номи Коваи оҳангар мансуб набуда, балки ба калимаи “ковӣ”, яъне “шоҳ” алоқамандӣ дорад. Дар ин сурат Дирафши ковиёнӣ парчами шоҳӣ маҳсуб аст, ки ба ливои (штандарти) имрӯзаи президентӣ қаробат дорад.

Бояд гуфт дар аҳди шоҳаншоҳии Ҳахоманишиён, ки аз нахустин тоҷдорони рӯйи замин ва мунодии баробарию бародарии ҳамаи инсонҳо дар ҷаҳон буданд, низ Дирафши ковиёнӣ парафшон буд.

Ба навиштаи муаррихи маъруф Муҳаммад ибни Ҷарири Табарӣ дар «Таърих-ул-умам ва-л-мулук» («Таърихи Табарӣ») Дирафши ковиёнии аҳди Сосониён аз пӯсти паланг таҳия шуда, дарозияш 12 араш (оринҷ), яъне тақрибан 6-7 метр буд. Ҳамин Дирафши ковиёнӣ то давраи охирин ҳукмрони Сосониён – Яздгирди III мавҷуд буд ва пас аз ҷанги эрониён бо арабҳо ба қавле дар атрофи шаҳри Наҳованд ва ба қавли дигар дар Қодисия ба дасти лашкариёни араб ғанимат афтод ва сипаҳдори лашкари араб Саъди Ваққос ин ғаниматро ба халифа Умар ибни Хаттоб ҳадя фиристод. Умар ин ҳадяро напазируфт ва ба гуфтаи маъхазҳо бо амри ӯ ин парчамро пора карданд ва зару гавҳари онро миёни сарбозон тақсим намуданд.

Мутаассифона, дар муддати беш аз сад соли хомӯшии баъди ҳамлаи араб то зуҳури Абумуслими Хуросонӣ ниёгони мо парчам надоштанд ё дар бобати парчами онҳо маълумот мавҷуд нест ва танҳо соли 747 Абумуслими Хуросонӣ парчами истиқлолталабӣ боло кард, ки аз матои якранги сиёҳ иборат буд. Баъдан Бобаки Хуррамдин дар соли 815 дар Озарбойҷон, ки ҷузъе аз қаламрави Эронзамин буд, бар зидди хилофати Аббосиён парчами сурх афрошт ва ҷонибдорони ин ду ватанхоҳи диловар дар таърих бо номҳои сиёҳҷомагон ва сурхҷомагон маъруфанд.

Эҳтимолан парчами давлатҳои маҳаллии эрониасли тоҳирию саффорию сомонӣ ҳамин парчами сиёҳи Абумуслими Хуросонӣ буд.

Султон Маҳмуди Ғазнавӣ пас аз суқути Сомониён (соли 999), ки шаҳри Ғазнаро пойтахти худ қарор дода буд ва худро тарбиятёфта ва меросбари Сомониён медонист, фармуд, ба ҳамин парчами сиёҳи аҳди сомонӣ тасвири моҳро зардӯзӣ карданд.

Писари ӯ – Султон Масъуди Ғазнавӣ, ки бо ҳидояти Абурайҳони Берунӣ ва дигар бузургони дарбораш ба гузаштаи Эронзамин арҷ мегузошт, тақрибан дар соли 1030 амр кард, дар парчами давлат сурати шер тасвир гардад.

Баъдан эҳтимолан дар аҳди Хоразмшоҳон, ки то ҳамлаи муғул қисмати бештари Эронзаминро зери итоати худ нигоҳ медоштанд, ба тасвири шер расми офтобро афзуданд, ки аз паси шер тулуъ мекард. Шояд парчами аҳди Темуриён низ ҳамин тасвири шеру офтоб аст, зеро ин тасвир дар пештоқи мадрасаи Шердори Самарқанд, ки дар он аҳд бино ёфта буд, то имрӯз барҷост.

Дар хусуси парчами давлатдориҳои баъдӣ маълумоти дақиқ дастрас нест. Парчами Аморати Бухоро аз ду ранг – сабзу сурх, моҳу ситора ва як навиштаҷоти заррин иборат буд ва дар канори чапи он рӯйи хатти сабз «Султон сояи Аллоҳ дар рӯйи замин аст» ҳаккокӣ шуда буд.

Соли 1921 парчами Ҷумҳурии Халқии Шӯравии Бухоро қабул шуд, ки ҳамранги ҳамон парчами амирӣ буд. Танҳо ба ҷойи навиштаҷоти тоҷикии «Султон сояи Аллоҳ дар рӯйи замин аст» чор ҳарфи русии «Б.Н.С.Р.» дар рӯйи он нақш гардид, ки ихтисораи «Бухарская Народная Советская Республика» аст. Пас аз се сол ранги парчам сурх шуд. Дар солҳои 1924-1929 парчами Тоҷикистон саросар сурх буд. Фақат дар канори чапи он акси доси тоҷикию болға, ситора, пахта ва навиштаҷоти нав ба хатти арабиасоси тоҷикӣ - «Пролетариатҳои ҳамаи ҷаҳон, ба ҳам оед!» ҷой гирифт.

Соли 1953 Парчами Ҷумҳурии Шуравии Сотсиалистии Тоҷикистон боз тағйир ёфт. Ин парчам аз боло ва поин ранги сурх ва дар миён ду хатти нисбатан борики сафеду сабз дошт. Дар гӯшаи чап аз боло досу болға ва ситорача ҷойи худро нигоҳ доштанд. Ин парчам то соли 1992 арзи ҳастӣ кард.

Парчами нави давлатии Тоҷикистони соҳибистиқлол 24-уми ноябри соли 1992 дар иҷлосияи 16-уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардид. Ин парчам бо таваҷҷуҳ ва дар заминаи парчамҳои қадими миллӣ, аз ҷумла Дирафши ковиёнӣ омода шуда, матои росткунҷаест, ки аз се рахи рангаи уфуқӣ иборат аст.

Рахи болои парчами давлатӣ ранги сурх дошта, паҳнои он ба рахи поини рангаш сабз баробар мебошад, рахи сафеди мобайнӣ якуним баробари паҳнои ҳар яке аз ин рахҳои сурху сабз аст.

Дар рӯйи рахи сафед дар мобайни пачам бо зарҳал расми тоҷ ва болои он ҳафт ситора дар шакли нимдоира тасвир ёфтааст, ки намояи нахустин хусравони соҳибтоҷ будани тоҷикон аст ва Фирдавсии бузург дар «Шоҳнома» ин ҳақиқатро сареҳан таъкид кардааст:

Ниёгони мо тоҷдорони даҳр,

Ки аз додашон офарин буд баҳр...

Имрӯз Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон чун рамзи ин кишвари соҳибистиқлол дар Тоҷикистон ва дигар ақсои олам парафшонӣ мекунад ва ба оламиён аз мавҷудияти давлати ҷавону тозаистиқлоле дар дили Осиё бо номи Ҷумҳурии Тоҷикистон мужда мерасонад:

Дар само чун ёру анбози фаришта,

Ҳамдаму ҳамсозу ҳамрози фаришта,

Боли ӯ чун боли парвози фаришта,

Ҷилваҳояш ҷилваи нози фаришта,

Парфишони Парчами давлат муборак!

Бахти миллат, давлати миллат муборак!

Ҳасани СУЛТОН, узви вобастаи АМИТ

“Парчами миллӣ барои мардуми тоҷик рамзи ватандорӣ, сарбаландӣ ва шуҷоату мардонагӣ буда, халқи мо аз замонҳои қадим ба он ҳамчун василаи муттаҳидкунанда арҷ мегузорад”. Эмомалӣ РАҲМОН

Тавре, ки аз таърихи давлату давлатдории халқи тоҷик хуб огоҳ ҳастем ва медонем Парчами миллӣ аз ҷумлаи муқаддасоти Ориёиҳо маҳсуб гардида, ниёгони бузурги мо ба ин муқаддасоти миллии хеш ва рамзи гӯёи давлату давлатдориашон ҳамчун рамзи озодиву қудрат эҳтироми басо ҳам хоси худро доштанд ва ҳамзамон онро бо дурру гавҳарҳо меоростанд. Таърихи аввалин парчами ин мардум бо номи «дурафш», «дирафш» ё худ дирафши Ковиёнӣ дар осори таърихии ин қавми соҳибмаърифат бармало таҷассум ёфтааст.

Чунки ҳаким Абулқосими Фирдавсии фаррухсиришт равонаш шоду масрур бод, маҳз дар асари номдораш «Шоҳнома»-и безавол ҳангоми ба қалам додани таърихи Коваи оҳангар, ки рамзи оташ, равшанӣ, раҳоӣ аз торикию зулмот, зафар ба аҳриман, хайру некӣ ва ҷасорату меҳанпарастии ориёитабор буд, чӣ тавр аз чарми пешдомани худ ба нӯги найза дирафш оростану онро ҳамчун рамзи мубориза бар алайҳи Заҳҳоки морон - рамзи аҳриманӣ, бадӣ, хунхорӣ, зулму ситам ва торикист, барафроштанро бо сӯзу гудози зиёде низ ёд мекунад, ки боиси ифтихору сарфарозӣ маҳсуб меёбад.

Маҳз ҳамин Коваи диловар буд, ки бо мардуми ба дод омада, неруи ахриманиро аз тахти зулму истибдод сарнагун сохт, Ватанро озод ва дубора хуррам намуд. Шоҳ Фаридун, ки аз насли озодагон, яъне аз табори Ҳушангу Таҳмурас буд, дар баробари ба тахт нишастану тоҷи заррин ба сар карданаш Дирафши озодагонро муқаддас донист ва ҳамзамон онро рамзи давлатдорӣ, қудрату озодӣ, ҳуввияту ваҳдат ва ягонагӣ эътироф намудаву зимнан онро бо зару зевар ва ҷавоҳирот музайян намуд ва дирафши коваёнӣ номаш ниҳод.

Лозим ба тазаккур аст, ки аввалин тасвири Парчам дар силоҳи ориёиҳо, форсу суғдиён ва бохтариҳо дар деворнигораҳои шаҳри Помпии Рум, яъне дар асрҳои яки то мелод нигошта шудааст. Дар он саҳнаи муҳорибаи сипоҳи давлати Ҳахоманишиҳо таҳти сарварии Доро бо лашкари Искандари юнонӣ дар соли 333 милодӣ акс ёфтааст. Ранги парчамҳои асрҳои ХVI - ХVIII низ асосан гирем сурх буданд, ки онҳо ҳамчун анъанаи дерина аз давраҳои Ҳахоманишиҳо инҷониб роиҷ буданд.

Хулласи калом, ҳамин тариқ метавон иброз дошт, ки ба вуҷуд омадани Парчами давлатии Ҷумҳурии соҳибистиқлоли Тоҷикистон дар ҳаёти иҷтимоӣ ва фарҳангии мардуми кишвар нақши басо ҳам боризи худро дорад. Он дар рафти баргузории тамоми чорабиниҳои расмӣ, давлатӣ ва ҷашнҳои дар сатҳи давлату давлатдорӣ таҷлил мегардида расман барафрохта мешавад ва ҳамчун рамзи ягонагӣ ва Истиқлоли миллӣ ҳифз мегардад. Чун анъанаи дерина ҳар сол дар санаи 24-уми ноябр Рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷашн гирифта мешавад, ки мардуми кишвар онро бо эҳтиром ва фахр таҷлил мекунанд. Парчам намоди давлату давлатдорӣ ва боиси ифтихори мардуми сарбаланди кишвари соҳибиқболу соҳибистиқлоли Тоҷикистони ободу зебо ва пешрафтаву мутараққии дунё маҳсуб меёбад.

Маҳз дар замони соҳибистиқлолии кишварамон ба китоби “Рекордҳои Гиннес” шомил шудани он ҳисси баланди меҳанпарастӣ ва худогоҳию хештаншиносии ҳамватанони азизу арҷманди моро боз ҳам бештар мегардонад. Майдоне, ки он ҷо Парчами бузургтарини мо ҷойгир гардидааст, “Боғи Парчами миллӣ” номгузорӣ шудааст, ки боиси ифтихори мардуми сарбаланди тоҷик аст.Ба ифодаи устоди зиндёду гиромӣ Гулназар Келдӣ:

Зи дурии замонаҳо расидаем,

Ба зери парчами ту саф кашидаем, кашидаем,

Зинда бош, эй Ватан,

Тоҷикистони озоди ман!

Лозим ба тазаккур аст, ки имрӯз намоди давлату давлатдории мо, яке аз муқаддасоти бузурги мо - Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, феълан яке аз рамзҳои муҳиммтарини давлатӣ буда, ҳувияти миллӣ, Истиқлолу Ваҳдати миллиро таҷассум менамояд. Он ба таври расмӣ дар таърихи давлатдории миллӣ ва инчунин даврони соҳибистиқлолии кишварамон, аниқтараш дар санаи 24-уми ноябри соли 1992 аз ҷониби Парлумони кишварамон расман тасдиқ гардида, то имрӯз барои хурду бузурги кишвари соҳибиқболу соҳибиқболамон ҳамчун рамзи давлату давлатдорӣ ва ҳамзамон Ваҳдати миллӣ, сулҳу саодат, оромӣ ва соҳибистиқлолии Ҷумҳурии Тоҷикистон маҳсуб меёбад, ки боиси ифтихору сарфарозист.

Дар ин рӯзи муборак ва таърихӣ ҳамасола дар саросари кишварамон ба ин муносибат намоишҳо ва чорабиниҳои зиёде баргузор мегарданд, ки бо Парчами миллӣ ва муқаддасоти олӣ ва намоди давлату давлатдори мо алоқаманданд. Ин ҷашн барои таҳкими худшиносӣ, пойдорию устувории давлату давлатдорӣ ва ҳамзамон ғуруру ифтихор аз давлатдории мустақил нақши калидӣ мебозад.

Дар фарҷом метавон зикр кард, ки перомуни ин муқаддасоти бузурги давлату давлатдорӣ ва боиси ифтихору сарфарозиҳо метавон суханҳои зиёд гуфт ва муҳиммаш он аст, ки мо таҳти ин муқаддасоти миллӣ дар атрофи Президенти мамлакат, Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ, Ҷаноби Олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамеша муттаҳид гардидаву ҳамзамон бо кору пайкори шоиста ба нафъи халқу Ватан саҳми боризи худро низ бо дили гарму меҳру муҳаббат дар рушди ин мамлакати ободу зебо гузорем.

Ҳабибулло НУРУЛЛОЗОДА, - мудири шуъбаи корҳои ташкилӣ ва хоҷагидории Раёсати АМИТ

Рӯзи 24-уми ноябр, ки ҳамчун Рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон таҷлил мегардад, дар раванди таҳкиму тақвият бахшидани худшиносии миллӣ, эҳёи давлатдорӣ, боло бурдани ҳуввияти миллӣ ва мустаҳкам намудани пояҳои идеявии Истиқлоли давлатии мо аҳамияти фавқулода сиёсӣ, фарҳангӣ ва таърихӣ дошта, ин сана ҳамчун яке аз рамзҳои муҳими муттаҳидсозандаи ҷомеа ва таҷассуми армонҳои деринаи халқи тоҷик ҷилвагар мегардад. Парчами миллӣ, ки дар се ранги худ таъриху фарҳанг, андешаву ормон ва ҳақиқату ҳувияти давлатдории тоҷиконро таҷассум менамояд, имрӯз ба рамзи устувории сулҳу ваҳдат, пояндагии давлат, бақобати миллат ва нуҳуфти рӯҳи миллии мардуми шарафманди тоҷик табдил ёфтааст.

Дар ҳамин замина, бо камоли эҳтиром бояд таъкид намуд, ки дар ҳамаи ин дастовардҳо, аз ҷумла зинда гардондани арзишҳои миллӣ, эҳёи рамзҳои давлатӣ, муаррифии мақому манзалати Парчами миллӣ дар арсаи байналмилалӣ ва табдил додани он ба рамзи ифтихори шаҳрвандӣ, нақш ва саҳми Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бениҳоят бузург, сарнавиштсоз ва таърихӣ мебошад. Маҳз бо орифонаандешӣ, хирадмандӣ, дурбинӣ ва иродаи қавии Пешвои муаззами миллат, ки бар пояи манфиатҳои миллӣ ва сиёсати давлати соҳибистиқлол асос ёфтааст, рамзҳои давлатӣ аз ҷумла Парчами миллӣ мақоми воқеии худро дар тарбияи насли наврас, таҳкими ваҳдати миллии ҷомеа, болоравии ҳисси ватандорӣ ва арҷгузорӣ ба муқаддасоти миллӣ пайдо намуданд.

Бо сиёсати хирадмандонаи Пешвои миллат, ки ба эҳёи давлатдорӣ, пойдории сулҳу субот, пешрафти иқтисодӣ, таҳкими истиқлоли сиёсӣ ва боло бурдани нуфузи байналмилалии кишвар равона гардидааст, Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз як рамзи ҳуқуқии давлат ба рамзи фарҳангӣ, маънавӣ, давлатӣ ва ҷаҳонии мардуми тоҷик табдил ёфт. Имрӯз дар ҳар гӯшаи диёри маҳбубамон аз дурдасттарин деҳаҳо то марказҳои бонуфузи сиёсиву иқтисодӣ парафшонии Парчами миллӣ ифодаи эҳтиром ба Истиқлол, нишонаи садоқат ба Пешвои муаззами миллат ва рамзи муттаҳидии ҷомеаи мо мебошад.

Яке аз намунаҳои барҷастаи эҳтироми давлатӣ ба Парчами миллӣ ин бунёди яке аз баландтарин пояҳои парчам дар ҷаҳон дар маркази шаҳри Душанбе мебошад, ки бо ташаббус ва хиради давлатсозонаи Пешвои муаззами миллат амалӣ гардида, ҳамчун рамзи эҳёи давлатдорӣ, ифтихори шаҳрвандӣ, устувории пояҳои сулҳу субот ва рушди босуботи Тоҷикистони азиз маъруф гардид. Ин пояи бошукуҳу муқаддас аз як тараф рамзи тавоноии давлатдории навини тоҷикон буда, аз ҷониби дигар ҷаҳонро бо иродаи устувор, қудрати созанда ва арзишҳои фарҳангиву сиёсие, ки Пешвои миллат шиносониданд, ошно намуданд.

Парчами миллӣ дар баробари дигар рамзҳои давлатӣ Нишон ва Суруди миллӣ на танҳо баёнгари ормонҳои ҳамешагии миллати тоҷик, балки таҷассумгари пояндагии сулҳу ваҳдати миллӣ, истиқлоли сиёсиву иқтисодӣ, амнияти давлатӣ ва иродаи мардуми тоҷик мебошад, ки бо роҳбарии хирадмандони Пешвои миллат ба даст омадааст. Маҳз ҳамин сиёсати пешвоёна буд, ки кишвари мо аз вартаи ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ раҳо ёфта, ба сӯи сулҳу суботи устувор, якпорчагии миллӣ, рушди иқтисодиву иҷтимоӣ ва бунёди ҷомеаи мутамаддину соҳибкори навин қадамҳои устувор гузошт.

Дар давоми зиёда аз се даҳсола бо роҳбарии Пешвои муаззами миллат, Парчами давлатӣ ба унвони рамзи муаррифии Тоҷикистон дар майдонҳои байналмилалӣ шинохта шудааст. Имрӯз парчами мо дар созмонҳои бонуфузи ҷаҳонӣ аз ҷумла СММ, СААД, СҲШ, ЮНЕСКО, Бонки ҷаҳонӣ, Бонки осиёии рушд ва даҳҳо ниҳоди дигар парафшон буда, имконият медиҳад, ки Тоҷикистон бо сиёсатҳои башардӯстона, ғояҳои сулҳпарварона ва ташаббусҳои ҷаҳони худ боз ҳам бештар муаррифӣ гардад. Ҳамаи ин дастовардҳои назаррас натиҷаи сиёсати фаъоли байналмилалӣ, суботи дохилӣ, созандагии иқтисодӣ ва дӯстии байналмилалӣ мебошад, ки таҳти роҳбарии Пешвои миллат бо масъулияти бузург амалӣ мегардад. > Jasurbeksultonzoda_001: Имрӯз, Рӯзи Парчами давлатӣ, на танҳо санаи ҷашнӣ, балки ҷумлаи пурмазмунест, ки ҳар як шаҳрванди кишварро ба арҷгузории рамзҳои миллӣ, посдошти Истиқлол, гиромидошти сулҳу субот, ва эҳтироми хидматҳои фарзонаписари миллат Ҷаноби Олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон водор месозад. Парчам моро ба ваҳдат мехонад, ба созандагӣ даъват мекунад, ба пешрафти Ватан ҳидоят менамояд ва адолату ҷавонмардӣ, вафодориву муҳаббат ба давлату миллатро ба мо талқин мекунад.

Мо итминон дорем, ки бо парафшонии ин рамзи муқаддас ва бо пайравӣ аз сиёсати созанда, давлатсоз ва ваҳдатофарини Пешвои миллат, Тоҷикистон дар роҳи тараққиёти босубот, рушду созандагӣ, болоравии иқтидори иқтисодӣ, тавсеаи дипломатия ва таҳкими ҷойгоҳи байналмилалӣ боз ҳам мустаҳкамтар қадам мегузорад.

Султонов Ҷасурбек Давлатбоевич - магистранти курси 2 -юми ихтисоси идоракунии давлатии Институти иқтисодиёт ва демографияи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Имрӯз, 21 ноябр дар Донишгоҳи давлатии тибии Хатлон Конференсияи ҷумҳуриявии илмӣ-амалӣ таҳти унвони «Дастовардҳо ва дурнамои рушди илм ва таҳсилоти тиббӣ дар Тоҷикистон» баргузор гардид, ки дар кори он ноиби президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Ибодзода Саидмуқим Тилохуҷа иштрок ва суханронӣ намуданд.

Таъкид гардид, ки имрӯз, дар шароите ки ҷаҳони муосир бо суръати бесобиқа тағир меёбад, илм – хоса илми тиб – ба як нерӯи ҳалкунандаи рушди иҷтимоию иқтисодӣ табдил ёфтааст. Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид менамоянд, ки «ҳеҷ давлат бе такя ба илм, навоварӣ ва нерӯи зеҳнии инсон наметавонад ба пешрафти воқеӣ ноил гардад». Ин андеша, ки моҳияти сиёсати давлатӣ дар соҳаи тандурустӣ ва илмро инъикос мекунад, имрӯз ба як асоси калидии барномарезии стратегияҳои соҳа табдил ёфтааст.

Гуфта шуд, ки рушди илми тиби Тоҷикистон дар солҳои охир хеле назаррас гардида, муассисаҳо бо таҷҳизоти муосири ташхисӣ муҷаҳҳаз шуда, системаҳои рақамӣ, лабораторияҳои биотехнологӣ ва марказҳои нав таъсис ёфтаанд. Ин раванд имконият дод, ки ташхис, табобат ва идоракунии равандҳои клиникӣ ба сатҳи нави сифат бароварда шаванд.

Зикр гардид, ки истифодаи технологияҳои рақамӣ, моделсозии компютерии равандҳои физиологӣ, таҳқиқоти биомедикӣ ва усулҳои нави диагностика нишон медиҳанд, ки илми тибби тоҷик бо ҷаҳони муосир ҳамқадам аст. Ҷорӣ шудани базаҳои электронии маълумоти тиббӣ, системаҳои интеллектуалии мониторинг ва алгоритмҳои пешгӯии клиникӣ ба баланд бардоштани сифати хизматрасонӣ мусоидат мекунад.

Парчами давлатӣ яке аз муқаддастарин рамзҳои давлатдории миллӣ мебошад. Дар таърихи тамаддунҳои қадим низ парчам ҳамчун нишонаи муттаҳидӣ, ҳуввияти миллӣ ва арзишҳои олӣ хизмат кардааст. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Парчами давлатӣ 24 ноябри соли 1992, дар Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардид. Айни ҳол бо Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рамзҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» соли 2007 тартиби афрохат, истифода бурдан ва эҳтиром гузоштан ба он танзим карда мешавад.

Парчами давлатии Тоҷикистон аз се рахи ранги афлатонии ранга иборат аст: рахи боло – ранги сурх (рамзи муборизаи халқ барои озодӣ ва истиқлолият); рахи миёна – ранги сафед (рамзи покию сафо, ояндаи дурахшон ва сулҳу субот); рахи поён – ранги сабз (рамзи сарсабзии табиат, неъмати Ватан ва умед ба фардои обод).

Дар миёни ранги сафед тасвири тоҷи тиллоӣ ва болои он ҳафт ситораи панҷгӯшаи тиллоӣ ҷой гирифтааст. Тоҷ рамзи давлатдории қадимаи тоҷикон, идомаи мероси Сомониён ва ҳокимияти қонунии халқ мебошад. Ҳафт ситора бошад, дар фарҳанги ниёгони мо маънои амиқи фалсафӣ дорад: рақами 7 дар анъанаи ориёӣ нишонаи комилият, бахту саодат ва ҳафт осмони пурситора мебошад.

Бояд таъкид намуд, ки рангу тасвирҳои парчами мо тасодуфӣ интихоб нашудаанд. Онҳо реша дар таърихи чандинҳазорсолаи миллати тоҷик доранд. Ранги сурх моро ба парчамҳои даврони Сомониён ва хотираи шуҷоати ниёгони муборизамон дар роҳи ҳифзи Ватан мебарад. Ранги сафед рамзи покии ахлоқии мардуми тоҷик ва орзуи зиндагии осоишта аст. Ранги сабз бошад, пайванди ногусастанӣ бо табиати нотакрори Тоҷикистон – кӯҳҳои осмонбӯс, дарёҳои пуртуғён ва водиҳои сарсабзро таҷассум мекунад.

Парчами давлатӣ на танҳо рамзи сиёсии давлат аст, балки симои маънавии миллат мебошад. Он дар дили ҳар як шаҳрванди Тоҷикистон эҳсоси ватандӯстиро бедор месозад ва масъулияти нигоҳ доштани арзишҳои миллиро ба зиммаи мо мегузорад. Дар замони ҷаҳонишавӣ, ки хатари аз байн рафтани ҳуввияти миллӣ вуҷуд дорад, парчами давлатӣ ҳамчун сипари маънавӣ хизмат мекунад ва моро водор месозад, ки мероси фарҳангии ниёгонро ҳифз намоем.

Аз ин рӯ, эҳтиром ба парчами давлатӣ – ин эҳтиром ба таърихи наҷот, ба забони модарӣ, ба фарҳанги ғанӣ ва ба ояндаи фарзандони мост. Ҳар як шаҳрванди Тоҷикистон вазифадор аст, ки парчамро муқаддас шуморад, онро дар ҷойҳои муносиб насб намояд ва дар рӯзҳои идона бо ифтихор онро барад.

Дар интиҳо метавон гуфт, ки парчами давлатии Тоҷикистон – ин на танҳо матои рангин, балки ҷони миллат, рамзи зиндаи ифтихори миллӣ ва нишонаи роҳи дурахшони мо ба сӯи фардои обод аст. Бигузор ин парчам ҳамеша болои Ватани азизамон парафшон бошад ва ҳар як тоҷикистонӣ бо дидани он дили пур аз ифтихор дошта бошад.

Тоҷикистон – ифтихори ман!

Парчам – рамзи сарфарозии ман!

Шарифзода Сурайё - раиси Шӯрои бонувони раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, сармутахассиси шуъбаи кор бо мактаббачагони Раёсати АМИТ

Имруз мо дар арафаи тачлили иди пуршукуҳ, яъне рузи Қабули яке аз рамзҳои давлати, Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон Қарор дорем. Воқеан ҳам давлати соҳибистиқлолро бе доштани рамзҳои давлати аз ҷумла Парчами давлати тасавур кардан ғайриимкон аст.

Бояд қайд намуд, ки қабули Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон таърихи худро дорад. Парчами нави давлатии Ҷумҳурии соҳибистиқлоли Тоҷикистон дар сессия Шурои Олӣ 24-ноябри соли 1992 тасдиқ карда шудааст. Барои таҳияву пешниҳод намудан ва қабули рамзҳои нави Тоҷикистони соҳибистиқлол муддати ду сол қувваҳои эҷодиву ҷустуҷуи сарф шудааст.

Аввалҳои соли 1990 аз ҷониби Шурои Олии Республикаи Советии Сотсиалистии Тоҷикистон барои таҳия намудани рамзҳои нави давлатӣ, озмун эълон карда шуд ва дар ин озмун тахминан 250 нафар ширкат варзиданд. Вобаста ба таҳия намудани рамзҳои нави давлати комиссияи махсус ташкил карда шуд, ки сарварии ин комиссияро президенти ҳамонвақтаи Акадамеяи илмҳои Тоҷикистон академик Муҳаммад Осимӣ ба уҳда доштанд. Аз муалифон ва коллективҳои эҷодии тамоми минтақаҳои ҷумҳури зиёда аз дусад адад пешниҳодҳо вобаста ба лоиҳаи рамзҳои нави давлати ворид гардида буд.

Вобаста ба таҳияи рамзҳои давлатии Ҷумҳурии Точикистон, ҳамчунин аз тарафи Донишкадаи таърих, Донишкадаи астрофизика ва кумитаи Ҷумҳурияви оид ба терминология лоиҳаҳои рамзҳои давлатии Тоҷикистон пешниҳод карда шуда буданд. Дар охири озумн аз байни санъатшиносон ва рассомон вобаста ба таҳияи рамзҳои давлати гурӯҳ интихоб карда шуд, ки аз он ҷумла рассоми халқии Тоҷикистон Зуҳур Ҳабибуллоев-ро роҳбар ва лоиҳакаш, Лариса Додхудоева-рассом ва санъатшинос номзади илмҳои санъатшиноси, Анатолий Заневсий – президенти иттифоқи дизайнерҳои Тоҷикистон ва Ирина Игнатушина – санъатшинос ходими хизматнишондодаи санъати Точикистон шомил буданд.

Аз тарафи муаллифон лоиҳаи Парчами давлатӣ, ҳамчун матои росткунҷаи се рахаи рангаи уфуқи, иборат аз ранги сурх, сафед ва сабз пешниҳод шуд, ки рахи ранги сафед якуним баробари рахҳои ранги сурх ва сабзро ташкил мекард ва бари матоъ бошад якуним баробари дарозии онро ташкил мекард. Дар аввал ба сифати ангораҳои асоси муаллифон дар Парчами давлати нақши шер, тоҷ ва ситораҳоро нақшнигори намуданд. Нақши шер аз анъанаҳои форсу-тоҷик сарчашма гирифта ҳамчун рамзи боақли, часури ва адолатро ифода менамояд. Баъд аз ин гуруҳи кори дар

Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷои нақши шер нақши тоҷ ва ҳафт ситораро ҷой намуданд. Қайд кардан зарур аст, ки нақши тоҷ, ки дар Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷой дода шуд, ин рамзи давлатдории халқи тоҷдори тоҷик, яъне тоҷ таҷассумгари муттаҳидсозии давлату миллатро ифода менамояд. Дар баробари нақши тоҷ дар Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон нақши ҳафт ситора дар қисми болои тоҷ дар шакли нимдоира ҷой карда шуд, ки ифодагари рақами ҳафт ҳамчун рақами муқаддас ва оварандаи хушбахти маънидод карда шуд. Дар аввал ба ақидаи муаллифони Парчами давлатӣ, ҳафт ситора ҳамчун ифодагари ҳафт шоири барҷастаи форсу точик маънидод шуда буд.

Ҳоло бошад ҳафт ситора, ин ифодагари ҳафт минтақаи таърихию мадании кишвари азизамон Тоҷикистон мебошад, яъне Суғд, Зарафшон, Ҳисор, Рашт, Вахш, Хатлон ва Бадахшон. Дар давраи кори комиссия оид ба пешниҳоди лоиҳаи рамзҳои давлатии, Ҷумҳурии Тоҷикистон 9 – сентябри соли 1991 соҳибистиқлолии худро ба даст овард, ки муаллифон бо дарназардошти ташкилшавии давлати навини тоҷикон ва ба даст овардани истиқлолият, арзишҳои миллӣ, таърихӣ, фарҳангии халқамонро ба назар гирифта ранги сурхро, ки дар Парчами давлати чой дода шудааст, ҳамчун ифодагари- мубориза ва ҷоннисориҳои халқ дар роҳи озодӣ ва истиқлолият, ранги сафед- бахту иқболи сафед, нияти неки халқамон ва ранги сабз- саъю кушиш ва заҳмату меҳнати халқ, ки аз он кишварамон сабзу хурам мешавад маънидод карда шуд.

Дар таърихи 24-ноябри соли 1992 гурӯҳи кори оид ба таҳияи рамзҳои нави давлати соҳибистиқлоли Тоҷикистон, ба сессияи 16-уми Шурои Олии Тоҷикистон дар шаҳри Хуҷанд Парчами нави давлатиро ба муҳокимаи вакилони халқ пешниҳод намуданд. Ҳамон лоиҳаи Парчами давлати, ки таҷҷасумгари, таърих, фарҳанг ва арзишҳои миллии халқамон мебошад ва имруз мо онҳоро дар Парчами давлати Ҷумҳурии Тоҷикистон мебинем, дар сессия 16-уми Шурои Олии Тоҷикистон дар шаҳри Хуҷанд бо сарварии раиси нав интихобгардидаи Шурои Олии Тоҷикистон муҳтарам Эмомали Раҳмон, аз ҷониби вакилони халқ якдилона барои қабул намудани он ҳамчун Парчами давлатии чумҳурии Точикистон овоз дода шуд.

Рузи дигар, яъне 25-ноябри соли 1992 рамзи нави давлати соҳибистиқлоли Тоҷикистон- Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба толори Шурои Олӣ ворид карда шуд ва аввалин маротиба раиси тозаинтихоби ҳамонвақтаи Шурои Олии Тоҷикистон муҳтарам Эмомали Раҳмон дар назди Парчами давлати сари таъзим фуруд оварда қасам ёд намуд. Бояд қайд намуд, ки баъди ин Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар болои бинои қасри «Арбоб» дар шаҳри Хуҷанд, ки дар он ҷо сессияи таърихии 16-уми Шурои Олии Тоҷикистон баргузор гардида буд, барафрохта шуд.

Эҳтироми арзишҳои миллӣ, аз ҷумла Конститутсия, Нишон, Парчам ва Суруди миллӣ ҳамчун ифодагари ифтихори миллӣ, пойдории давлат ва арҷ гузоштан ба арзишҳои миллию таърихи ба ҳисоб меравад. Вазифаи мо насли имрузаи миллат, барои дар руҳияи эҳтиром доштану ру овардан ба арзишҳои миллӣ ва арҷ гузоштан ба онҳо, тарбия намудани ҷавонону наврасони миллатамон мебошад.

Бояд қайд намоям, ки вобаста ба тартиби истифодабарии Парчами давлатии Тоҷикистон 11-декабри соли 1992 «Низомнома дар бораи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» ва 12-майи соли 2007-ум Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рамзҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон Қабул карда шуд. Бо мақсади боз ҳам зиёдтар эҳтиром доштани арзишҳои миллӣ ва ру овардан ба ин арзишҳо 19 – ноябри соли 2009 – ум аз ҷониби Президенти Чумҳурии Точикистон муҳтарам Эмомали Раҳмон Қонуни Чумҳурии Тоҷикистон «Оид ба ворид намудани иловаҳо» ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рузҳои ид» ба имзо расид, ки мувофиқи он ҳар сол 24-ноябр ҳамчун рузи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо тантана ҷашн гирифта мешавад. Бинобар ҳамин ҳам ҳамаи мардуми Тоҷикистонро ба ин иди муқаддаси миллӣ, рузи қабули Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон самимона шодбош мегуям.

Акрамзода Рустами Ҷурахон. Доктор (PhD) ходими калони илмии озмоишгоҳи “Маводшиносӣ”-и Институти кимиёи ба номи В.И. Никитини АМИТ.

Парчам ҳамчун яке аз муқаддасоти миллӣ дар таърихи давлатдории миллати тоҷик ҷойгоҳи хоса дошта, садсолаҳо боз рамзи озодӣ, истиқлолият, нангу номус, ифтихори ватандорӣ ва худшиносии миллӣ маҳсуб меёбад. Дар ҳар марҳилаи таърих, сарфи назар аз ҳолатҳои сиёсиву иҷтимоӣ, парчам ҳамчун рамзи ҳастӣ ва пойдории давлатдорӣ эҳтиром ва арҷгузории хоса ёфтааст. Миллати тоҷик, ки дорои таърихи куҳанбунёд ва фарҳанги бисёрсарват аст, дар тули асрҳо ба рамзҳои давлатӣ, аз ҷумла ба парчам, ба чашми муқаддас менигарист ва онро ҳамчун ҷавҳари пояҳои маънавии давлатдорӣ ҳифз менамуд. Дар даврони муосир низ, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон ба сифати як давлати соҳибистиқлол дар арсаи байналмилалӣ ҷойгоҳи шоистаро ишғол намудааст, парчами давлатӣ ҳамчун аломати расмӣ ва рамзи асосии ҳувияти давлату миллат эътироф гардидааст.

Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон 24 ноябри соли 1992 дар Иҷлосияи таърихии XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар шаҳри Хуҷанд баргузор гардид, қабул гардид. Ин рӯйдод дар марҳилаи бисёр ҳассоси ташаккули давлати ҷавони тоҷик сурат гирифт. Қабули парчами миллӣ дар он шароити пуртазод, ки кишвар ба мушкилоти сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоӣ рӯбарӯ буд, қадами бузург ва таърихсоз ба ҳисоб мерафт. Парчам рамзи оғози давлати нави тоҷикон, нишонаи эҳёи ҳувияти миллӣ ва орзуву ормонҳои мардум гардид. Аз ин рӯ, 24 ноябр ҳамчун Рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамасола таҷлил шуда, дар тақвими расмии кишвар мақоми хосса пайдо кардааст. Ин рӯз на танҳо ҷашни як рамз, балки ҷашни эҳёи давлатдорӣ, арҷгузорӣ ба арзишҳои миллӣ ва истеҳкоми ваҳдати миллӣ мебошад.

Тарҳи парчами давлатии Тоҷикистон дорои маъниҳои амиқи рамзӣ мебошад, ки дар он таърихи миллати тоҷик, фарҳанг ва ҷаҳонбинии ориёӣ таҷассум ёфтааст. Ранги сурхи парчам рамзи муборизаву ҷасорат, далерии ниёгон, инчунин нишонаи истиқлолияти давлатӣ мебошад. Дар фарҳанги тоҷик ранги сурх ҳамчунин ба рамзи нуру гармӣ, ҳаётбахшӣ ва шуҷоат маънидод мешавад. Ранги сафед рамзи покӣ, садоқат, ҳақиқат, ҳидоят ва рӯшноӣ буда, ҳамзамон роҳи бунёдкориву осоиштагиро ифода мекунад. Ин ранг ба мардуми тоҷик ҳамчун миллате, ки аз фарҳанги бостонии инсондӯстона бархӯрдор аст, хос мебошад. Ранги сабз бошад, маънои ҳаёт, ободкорӣ, табиат ва кишоварзиро дорад, ки он аз рӯйи хусусиятҳои ҷуғрофӣ ва фарҳангии мардуми тоҷик хеле мувофиқ аст. Тоҷикон ҳамчун халқи созанда, меҳнатдӯст ва табиатдӯст сабзро ҳамчун рамзи зиндагиофарӣ ва мубориза барои зиндагии шоиста қабул намудаанд.

Дар маркази парчам нишони тилоранг бо ҳафт ситора ҷой гирифтааст. Нишони тоҷ рамзи давлатдории тоҷикон, соҳибихтиёрӣ, шараф, ҳокимият ва пойдории миллист. Тоҷ дар фарҳанги форсӣ-тоҷикӣ ҳамеша мавқеи хоса дошта, нишонаи шоҳӣ, ҳикмат, адолат ва хирадмандӣ ба шумор мерафт. Ҳафт ситора бошад, дорои маъниҳои гуногун ва хеле амиқи фарҳангист: ҳафт манзили комилшавӣ, ҳафт сайёра, ҳафт нерӯи рӯҳӣ, ҳафт қуллаи камолоти инсонӣ ва ҳафт ганҷи фарҳанги ориёӣ. Дар фарҳанги тоҷик ва тамаддуни форсӣ адади ҳафт рамзи саодат, комалӣ, рӯҳбаландӣ ва эҳтироми олии маънавист. Бинобар ин, парчами Тоҷикистон бо ин тарҳи худ на танҳо рамзи давлатӣ, балки рамзи ҷаҳонбинии миллӣ ва доираи арзишҳои фарҳангии миллати тоҷик мебошад.

Парчам дар сатҳи давлатдорӣ мавқеи муҳим ва ҷойгоҳи расмӣ дорад. Он дар тамоми идораҳои давлатӣ, муассисаҳои таълимӣ, марказҳои илмӣ, муассисаҳои фарҳангӣ, майдонҳои варзишӣ ва дигар маконҳои ҷамъиятӣ ҳамчун рамзи ҳувияти миллии кишвар парафшон аст. Дар маросимҳои давлатӣ, иҷлосияҳо, ҳамоишҳои расмӣ ва мулоқотҳои сатҳи олӣ парчам ҳамчун рамзи ҳокимияти давлатӣ ва қудрати миллӣ бардошта мешавад. Ҳузури он дар минбарҳои баланд эҳсоси масъулият, ватандорӣ ва эҳтиром ба давлатдориро таҳким мебахшад. Барои шаҳрвандон, бахусус ҷавонон, парчам воситаи тарбияи рӯҳияи ватандӯстӣ ва эҳтиром ба арзишҳои миллӣ мебошад. Дар муассисаҳои таълимӣ баргузор гардидани чорабиниҳои махсуси тарбиявӣ оид ба парчам ба рушди худшиносӣ ва ҳувияти миллӣ мусоидат мекунад.

Ҷойгоҳи парчам дар ҳаёти иҷтимоӣ ва фарҳангии ҷомеа низ хеле барҷаста аст. Дар ҷашнвораҳо, маросимҳои оммавӣ, рӯзҳои миллӣ ва дигар чорабиниҳои фарҳангиву варзишӣ парчами давлатӣ ҳамчун аломати ягонагӣ ва ҳамбастагии мардум ба саҳна меояд. Он ба ҷавонон ва насли оянда паёми дӯст доштани Ватан, ҳифзи сулҳу субот ва арҷгузорӣ ба арзишҳои таърихиро мерасонад. Парчам ҳамчун рамзи нангу номус ва ҳувияти миллӣ ҷавононро ба худшиносии миллӣ, эҳсоси масъулияти шаҳрвандӣ ва иштироки фаъолона дар пешбурди корҳои ҷамъиятӣ ҳидоят менамояд.

Дар арсаи байналмилалӣ парчами давлатӣ ҳамчун намояндаи расмии кишвар шинохта мешавад. Бардошта шудани он дар идораҳои созмонҳои байналмилалӣ, мисли СММ, СҲШ, ИДМ, ЮНЕСКО ва дигар ниҳодҳои бонуфуз, рамзи мавқеи Тоҷикистон дар ҷомеаи ҷаҳонист. Варзишгарони тоҷик дар мусобиқаҳои байналмилалӣ бо ифтихор парчамро парафшон намуда, бо дастовардҳои худ шарафи онро баланд мебардоранд. Ҳар як муваффақияти байналмилалӣ, ки бо парчами давлатӣ алоқаманд аст, ҳисси ифтихори миллӣ ва ваҳдати ҷомеаро тақвият медиҳад.

Таҷлил гардидани Рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон – 24 ноябр яке аз муҳимтарин чорабиниҳои тарғиботӣ ва маърифатии давлатӣ мебошад. Дар ин рӯз дар саросари кишвар силсилаи барномаҳои меҳанпарастона, ҷамъомадҳои илмӣ, мулоқотҳои тарбиявӣ ва чорабиниҳои фарҳангиву варзишӣ баргузор мегарданд, ки ҳадафи онҳо баланд бардоштани ҳисси худшиносии миллӣ, эҳтиром ба муқаддасоти давлатӣ ва таҳким бахшидани сӯф ва суботи ҷомеа мебошад. Ин ҷашн аҳамияти хосаи маънавӣ дошта, мардумро ба ҳифзи арзишҳои миллӣ ва арҷгузорӣ ба рамзҳои давлатӣ даъват менамояд.

Парчам ҳамчун рамзи нангу номус ва ҳувияти миллӣ дорои аҳамияти фаротар аз як аломати давлатӣ мебошад. Он таҷассумгари таърихи пурифтихори миллати тоҷик, рамзи ормонҳои миллӣ ва ифодаи ҳастии давлатдории навини тоҷикон аст. Ҳар як шаҳрванди Тоҷикистон вазифадор аст, ки ба парчами давлатӣ эҳтиром гузорад, онро ҳамчун арзиши маънавӣ ва ҳамчун рамзи ягонагии миллӣ ҳифз намояд. Парчам дар худ на танҳо рамзи давлат, балки рӯҳияи миллати куҳанбунёд, таърихи пурифтихор ва орзуҳои оянданигари ҷомеаро таҷассум мекунад. Эҳтиром ба парчам – эҳтиром ба миллат, ба Ватан ва ба пойдории давлати тоҷикон мебошад.

Директори Институти математикаи ба номи А.Ҷӯраеви АМИТ н.и.ф.м., Раҳимзода Алишер Орзу

Парчам дар ҳамаи давру замон яке аз муқаддасоти асосии ҳар як давлату миллат ба ҳисоб рафта, таҷассуми ҳувияти миллӣ, соҳибистиқлолӣ, нангу номус, ваҳдат ва худшиносии шаҳрвандон мебошад. Миллати тоҷик, ки таърихи бою рангин ва фарҳанги куҳанбунёд дорад, дар тамоми марҳилаҳои давлатдории худ ба парчам ҳамчун рамзи асосии ҳастӣ, худшиносии миллӣ ва арзишҳои давлатӣ аҳамияти ниҳоят бузург медиҳад. Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки 24 ноябри соли 1992 дар Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардид, дорои мазмун ва пайомади хотирмон буда, ифодагари таърихи пурифтихори ин миллати сарбаланд ва давлати навини тоҷикон мебошад. Ин парчам рамзи эҳёи давлатдории миллӣ, нишонаи мустаҳкам шудани пояҳои истиқлолияти давлатӣ ва пайки пойдории миллат дар давлати соҳибихтиёри худ мебошад.

Дар тӯли таърихи ҷаҳони мутамаддин парчам ҳамчун рамзи давлатдорӣ, нишондиҳандаи нуфуз ва мақоми сиёсии кишвар, рамзи иттиҳоду якдилии халқ ва ифодагари арзишҳои маънавию фарҳангӣ ба шумор меравад. Тоҷикон низ дар тамоми давраҳои давлатдории худ рамзҳои хос доштанд, ки дар онҳо арзишҳои миллӣ, боварҳои фарҳангӣ, ҷаҳонбинии ориёӣ ва таҷрибаи давлатсозӣ таҷассум меёфт. Қабули Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон пас аз ба даст овардани истиқлолият қадами бузургу таърихӣ буд, зеро дар шароити ҳассоси солҳои аввали давлатсозӣ он барои таҳкими худшиносии миллӣ, болоравии рӯҳияи ватандорӣ ва муттаҳид сохтани ҷомеа нақши калидӣ бозид. Ин рамз дар замонҳое, ки кишвар ба мушкилоти ҷиддии сиёсӣ ва иҷтимоӣ рӯбарӯ буд, ба мардум рӯҳия, итминон ва умед мебахшид ва давлати ҷавонро ба сӯи суботу ваҳдат раҳнамоӣ мекард.

Мазмуни рамзии парчам аз амиқтарин манбаъҳои таърихӣ ва фарҳангии халқи тоҷик сарчашма гирифтааст. Ранги сурхи парчам рамзи шуҷоату далерии миллат, таҷассуми мубориза барои истиқлолият ва ифодаи таъриху анъанаҳои шукӯҳманди давлатдорӣ мебошад. Сурх ҳамзамон рамзи шуълаи ҳаёт, гармӣ, қувват ва рӯҳбаландистон аст, ки дар фарҳанги ориёӣ ҷойгоҳи баланди рамзӣ дорад. Ранги сафед ба маънои покӣ, садоқат, ҳақиқат, нур ва адолат мебошад. Ин ранг ба фарҳанги тоҷикон ҳамчун рамзи ростӣ ва некиву маънавияти баланд ҳамбастагӣ дорад. Сафед рамзи роҳ ба сӯи бунёдкорӣ, сулҳ, субот ва пешрафти ҷомеа мебошад. Сеюм, ранги сабз рамзи ҳаёт, ободонӣ, зироаткорӣ, табиат ва шукуфоии миллат мебошад. Сабз дар мардуми тоҷик ҳамчун рамзи замин, меҳнат ва фаровонӣ таърихан эҳтироми хоса дошт ва дар маънавияти миллӣ яке аз рангҳои асосӣ ба ҳисоб меравад.

Дар маркази парчам нишони тоҷ ва ҳафт ситора ҷой дорад, ки ҳар кадоми онҳо дорои маънии амиқи рамзӣ ва идеологӣ мебошанд. Тоҷ — рамзи давлатдории тоҷикон, нишонаи соҳибихтиёрӣ, ҳокимият ва пойдории миллӣ мебошад. Дар фарҳанги форсӣ-тоҷикӣ тоҷ ҳамеша мавқеи баланд дошт ва ифодагари хирадмандӣ, адолат, шараф ва ҳимояти давлат буд. Ҳафт ситора бошад, рамзи камоли маънавӣ, ҳафт марҳилаи такомули инсон, ҳафт аркони ҳикмат ва ҳафт ганҷи фарҳанги ориёӣ мебошад. Ин адад дар таърихи фарҳанги мардуми тоҷик аз аҳамияти хоса бархӯрдор буда, рамзи саодат, камол, нур ва такомули рӯҳӣ ва ҷисмонӣ ба шумор меравад. Комбинатсияи тоҷ ва ҳафт ситора дар парчам мояи ифтихор, рамзи худшиносӣ ва нишонаи бақои миллат дар тӯли таърих мебошад.

Парчами давлатӣ дар ҷомеаи муосири Тоҷикистон аз мавқеи баланди иҷтимоӣ ва маънавӣ бархӯрдор буда, ба таҳкими худшиносии миллӣ ва болоравии ваҳдати ҷомеа мусоидат менамояд. Дар тамоми муассисаҳои давлатӣ, мактабҳо, донишгоҳҳо, корхонаҳо, марказҳои фарҳангӣ ва майдонҳои варзишӣ парчами миллӣ ҳамчун рамзи расмӣ ва муқаддаси давлатӣ парафшон аст. Дар маросимҳои давлатӣ, аз қабили савгандёдкунии хизматчиёни ҳарбӣ, ҷаласаҳои расмӣ, чорабиниҳои сатҳи байналмилалӣ, муҳокимаҳои парлумонӣ ва мулоқотҳои дипломатӣ ҳузури парчам аз эҳтиром ба давлатдорӣ ва ҳувияти миллӣ дарак медиҳад. Ин рамз дар ҳама гуна ҳамоишҳо мардумро муттаҳид месозад, ба онҳо ҳисси ифтихори миллӣ мебахшад ва эҳсоси шаҳрвандиро таҳким мебахшад.

Ҷойгоҳи парчам дар ҳаёти иҷтимоӣ ва маънавии шаҳрвандони Тоҷикистон низ аз нигоҳи тарбиявӣ хеле муҳим мебошад. Дар муассисаҳои таълимӣ ба кӯдакону наврасон аз хурдӣ эҳтиром ба парчам, шинохти рамзҳои миллӣ ва арҷгузорӣ ба муқаддасоти давлатӣ омӯзонида мешавад. Тарбияи ватандӯстӣ, эҳтироми рамзҳои давлатӣ ва худшиносии миллӣ дар зеҳни ҷавонон нақши ҳалкунанда дорад, зеро онҳо нерӯи асосии пешрафти кишвар ва такягоҳи давлат мебошанд. Парчам ҳамчун рамзи ифтихори миллӣ ҷавононро ба меҳансозӣ, масъулияти шаҳрвандӣ, ҳимояи давлатдории миллӣ ва арҷгузорӣ ба арзишҳои фарҳангӣ ҳидоят мекунад.

Дар арсаи байналмилалӣ парчами давлатии Тоҷикистон ҳамчун рамзи расмии кишвар шинохта шудааст ва дар ҳамаи созмонҳои байналмилалӣ, маконҳои дипломатӣ, ҳамоишҳои илмӣ ва чорабиниҳои варзишӣ парафшон аст. Ин рамз Тоҷикистонро ҳамчун кишвари сулҳпарвар, дорои фарҳанги куҳанбунёд ва сиёсати мувозини байналмилалӣ муаррифӣ менамояд. Варзишгарони тоҷик дар саҳнаҳои ҷаҳонӣ бо ифтихор парчамро бардошта, шарафи миллатро боло мебардоранд ва дар арсаи ҷаҳонӣ мавқеи давлатро мустаҳкам месозанд. Ҳар як пирӯзӣ, ҳар як дастоварди байналмилалӣ, ки бо парчам алоқаманд аст, ба баланд шудани рӯҳияи ватандӯстӣ ва худшиносии миллӣ мусоидат мекунад.

Ҳамасола 24 ноябр ҳамчун Рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар саросари кишвар таҷлил мегардад. Ин рӯз на танҳо ҷашни рамзҳои давлатӣ, балки ифодаи арҷгузорӣ ба таърих, ҳувияти миллӣ ва дастовардҳои давлати соҳибистиқлол мебошад. Дар ин рӯз чорабиниҳои фарҳангӣ, мулоқотҳои тарбиявӣ, ҳамоишҳои илмӣ, барномаҳои махсуси маърифатӣ ва аксияҳои омӯзишӣ ташкил карда мешаванд, ки ҳадафашон таҳкими ҳисси миллатдӯстӣ, баланд бардоштани савияи маърифати шаҳрвандӣ ва эҳтиром ба муқаддасоти давлатӣ мебошад. Ин ҷашн ба ҷавонон имконият медиҳад, ки аз таърихи давлатдории тоҷикон, рамзҳои миллӣ ва аҳамияти парчам огоҳии бештар пайдо кунанд ва ба ин рамзи муқаддас эҳтироми хосса дошта бошанд.

Парчам ҳамчун рамзи муқаддасоти давлатӣ ва ифтихори миллӣ дорои арзиши фаротар аз як аломати давлатӣ мебошад. Он таҷассуми ормонҳои миллӣ, ҳувияти фарҳангӣ, такягоҳи маънавӣ ва рамзи бақои миллат мебошад. Эҳтиром ба парчам — эҳтиром ба давлат, ба таърих, ба фарҳанг, ба пояҳои миллӣ ва ба сулҳу суботи ҷомеа мебошад. Ҳар як шаҳрванд масъул аст, ки ин рамзи муқаддасро пос дорад, онро арҷманд бидонад ва ҳамчун омили муттаҳидкунандаи миллат эҳтиром кунад. Парчами давлатӣ рамзи ҳастии давлат, нишонаи ифтихори миллӣ ва таҷассумгари нангу номуси ҳар як фарди ҷомеа аст.

Дар замоне, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон ба марҳилаҳои нави рушд ворид гардидааст, парчам ҳамчун рамзи расмӣ ва маънавӣ ҳамчунон аҳамияти бузург дорад. Он мардумро барои ҳимояи дастовардҳои истиқлолият, таҳкими давлатдории миллӣ, дӯст доштани Ватан, арҷгузорӣ ба сулҳу субот ва пайгирии сиёсати рӯзмарраи давлат ҳидоят менамояд. Парчам на танҳо рамзи давлат, балки масъулияти ҷаҳонии ҳар тоҷик, ифтихори шаҳрвандӣ ва нишонаи пешрафти ҷомеаи муосир мебошад. Бо парафшони доимии парчам роҳи Тоҷикистон ба сӯи ояндаи обод, ҷомеаи муттаҳид ва давлати пуриқтидор идома меёбад.

д.и.ф.м. профессор Каримов Олимҷон Худойбердиевич муовини директори Институти математикаи ба номи А.Ҷӯраеви АМИТ

Парчами давлатӣ яке аз рукнҳои муҳимтарини ҳувияти миллӣ ва рамзи соҳибихтиёрии сиёсии ҳар давлат шинохта мешавад. Он на танҳо нишондиҳандаи истиқлолият ва соҳибдавлатӣ дар низоми байналмилалӣ мебошад, балки бозтобдиҳандаи таърихи умумимиллӣ, арзишҳои фарҳангӣ, ҷаҳонбинии миллӣ ва ормонҳои идеологии ҷомеа низ ба ҳисоб меравад.

Парчами Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки 24 ноябри соли 1992 қабул гардидааст, дар заминаи анъанаҳои қадимаи давлатдории тоҷикон, таҷрибаи ҳунарӣ ва рамзшиносии мардум, инчунин воқеияти сиёсии давраи истиқлол ташаккул ёфтааст. Омӯзиши илмии он имкон медиҳад, ки мафҳумҳои иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва сиёсие, ки дар ин рамзи давлатӣ таҷассум шудаанд, ба таври системавӣ дарк карда шаванд.

Таърихи рамзҳои давлатӣ дар қаламрави фарҳангии эрониву тоҷикӣ ба ҳазорсолаҳои дур бармегардад. Марказияти тоҷ ҳамчун рамз аз давраҳои Ҳахоманишиён, Сосониён, Кушониён ва баъдтар давлати Сомониён сарчашма мегирад. Дар тамаддуни тоҷикон тоҷ на танҳо нишонаи подшоҳӣ, балки рамзи қудрати ҳимоявӣ, адолат, танзими космологӣ ва назми иҷтимоӣ ба шумор мерафт. Аз ин рӯ, ҳузури тоҷ дар парчами давлатӣ аз иртиботи мустақими Тоҷикистон бо мероси фарҳангӣ ва сиёсӣ-таърихии ориёӣ гувоҳӣ медиҳад.

Дар даврони шӯравӣ рамзҳои миллӣ то андозае зери таъсири идеологияи умумииттифоқӣ қарор гирифта, хусусияти маҳдуд ё стандартшудаи фарҳангиро ба худ касб намуда буд. Бо оғози равандҳои истиқлол (1991–1992) зарурати таҷдиди рамзҳои давлатӣ ба миён омад. Қабули парчами нав дар нахустин рӯзҳои эҳёи давлатдории миллӣ ба рамзгузории як давраи нави таърихӣ табдил ёфт. Парчами Тоҷикистон дар худ ҳам идомаи анъанаҳои фарҳангии мардуми тоҷикро нигоҳ дошт ва ҳам ниёзҳои сиёсӣ ва давлатӣсозии давлати навистиқлолро инъикос намуд.

Дар ин марҳилаи тақдирсози таърихӣ нақши роҳбарияти сиёсӣ, махсусан Пешвои миллат — Эмомалӣ Раҳмон — барои таҳкими мавқеи рамзҳои давлатӣ ва эҳёи арзишҳои миллӣ муҳим буд. Таҳти роҳнамоии Пешвои миллат парчам ба яке аз пояҳои асосии худшиносии миллӣ, ваҳдат ва давлатдории муосири тоҷикон табдил ёфт. Ташаббусҳои фарҳангӣ ва давлатсозонаи Пешвои миллат ба он мусоидат карданд, ки парчам дар ҳаёти ҷамъиятӣ, маънавӣ, маориф, ҷашнҳои давлатӣ ва тарбияи ватандӯстона мақоми боз ҳам баландтар пайдо намояд.

Таҳлилҳои семиотикӣ ва герменевтикии Парчами Ҷумҳурии Тоҷикистон нишон медиҳанд, ки рангҳои асосии он — сурх, сафед ва сабз — ҳар яке дорои маъноҳои мушаххаси таърихӣ, фарҳангӣ ва иҷтимоии худро дорад.

· Ранги сурх рамзи ҷоннисорӣ барои озодӣ ва истиқлол, таҷассумкунандаи муборизаҳои таърихии халқи тоҷик ва ҳамзамон ифодаи фарҳанги ориёӣ ҳамчун ранги нерӯ, гармӣ ва эҳёи ҳаёт аст.

· Ранги сафед рамзи сулҳу субот, покизагии ахлоқии ҷомеа ва шаффофияти идоракунии давлатӣ мебошад; инчунин ба аҳамияти иқтисодии пахта дар сохтори таърихии истеҳсолоти кишвар ишора мекунад.

· Ранги сабз бошад, нишонаи саодатмандӣ, баракат, табиат, истеҳсолоти кишоварзӣ ва ризқ аст, ки ҷузъи муҳими фарҳанги меҳнатии тоҷикон ба ҳисоб меравад.

Тафсири илмии ин рангҳо нишон медиҳад, ки парчам дар худ синтези омилҳои табиӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва таърихиро таҷассум мекунад.

Чуноне,ки дар боло қайд намудем нишони тоҷ низ дар фарҳанги тоҷикон мақоми махсус дорад. Тоҷе, ки дар маркази парчам ҷойгир шудааст, на танҳо рамзи давлатдории тоҷикон аст, балки ба семантикаи «мерос, шараф, ягонагӣ ва ҳимоя» иртиботи мустақим дорад. Аз нигоҳи космологияи қадим, рақами ҳафт рамзи камол, андоза, таносуб ва комилияти коинот мебошад. Дар фарҳанги тоҷикон ин рақам ба мафҳумҳои ҳафт сайёра, ҳафт қабати осмон, ҳафт марҳилаи камоли маънавӣ ва ҳафт арзиши ахлоқӣ пайваст аст. Ҳамин маъноҳои фарҳангӣ-космологӣ боис шудаанд, ки ҳафт ситорае, ки дар болои тоҷ ҷой дода шудаанд, рамзи бинои мукаммали давлатдорӣ, саодати миллӣ ва тамоюли ҷомеа ба пешрафт бошанд.

Аз ин рӯ мо бояд донем, ки Парчам ҳамчун падидаи фарҳангӣ дар тафаккури миллии мо ҷойгоҳи хос дорад. Зеро он дар шеъру достонҳо, мусиқӣ, рассомӣ ва санъати мардумӣ васеъ инъикос меёбад. Дар фарҳанги тоҷикон парчам рамзи ваҳдати миллӣ, ҳувияти таърихӣ, ифтихор ва худшиносии миллӣ маҳсуб меёбад. Маросимҳои давлатӣ, ҷашнҳои миллӣ — аз қабили Наврӯз, Рӯзи Ваҳдат ва Рӯзи Парчам — бо иштироки он ташаккули зеҳнияти миллӣ ва эҳсоси ватандӯстиро таҳким мебахшад. Ҳузури парчам дар низоми таълиму тарбия низ аҳамияти басо муҳим дорад он дар ташаккули худшиносии фарҳангӣ, эҳтиром ба арзишҳои миллӣ ва муқаддасоти давлатӣ нақши калидӣ мебозад.

Аз нигоҳи ҳуқуқӣ ва сиёсӣ низ парчам яке аз муқаддасоти асосии давлатдорӣ буда, тибқи қонуни конститутсионии «Дар бораи рамзҳои давлатӣ» мақоми ҳуқуқии дақиқ муайяншуда дорад. Қонун тартиби истеҳсол, истифода, нигоҳдорӣ ва ҳифзи парчамро ба таври возеҳ танзим менамояд, ки ин таҷриба ба меъёрҳои байналмилалии давлатдорӣ мутобиқат мекунад.

Ҳамзамон, парчам ҳамчун нишонаи субъекти ҳуқуқи байналмилалӣ амал мекунад. Дар сатҳи дипломатӣ — дар сафоратҳо, консулгариҳо, созмонҳои байналмилалӣ ва чорабиниҳои расмии ҷаҳонӣ — он Тоҷикистонро намояндагӣ ва муаррифӣ мекунад. Дар сиёсати хориҷӣ парчам мақоми кишварро ҳамчун давлати сулҳпарвар, ҷонибдори муколама, ҳамзистии осоишта ва ҳамкории баробар дар арсаи ҷаҳонӣ инъикос менамояд.

Бинобар ин, Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон на танҳо рамзи зоҳирии истиқлолият, балки падидаи мураккаби таърихӣ, сиёсӣ, фарҳангӣ ва маънавии иҷтимоӣ маҳсуб мешавад. Парчам дар худ мероси чандҳазорсолаи давлатдории тоҷиконро таҷассум намуда, иртиботи наслҳои гузашта, имрӯз ва ояндаро таъмин мекунад. Аз номи ҳайати илмии Институти астрофизикаи АМИТ ба Сарвари давлат — Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, барои ғамхорӣ ва дастгирии пайвастаи илм ва муҳаққиқон изҳори сипоси самимӣ менамоем.

Парчамат парафшон бод, Тоҷикистони азиз!

Муалифон: Директори Институти астрофизикаи АМИТ, н.и.ф-м, Бӯризода А.М. ва Ходими илмии Институти астрофизикаи АМИТ Аюбов Д.Қ.

Яке аз суханони маъруфи шахсияти ҳарбии рус Михаил Скобелев (1844–1882) чунин садо медиҳад: «Ман омодаам дар парчами худ нависам: Русия барои русҳо ва ба забони русӣ ва ин парчамро то ҳадди имкон баланд бардорам». Ин сухан, шояд барои як фармондеҳи низомӣ, ки рисолати ў ҳифзи сарзамин аз душманони хориҷист, мантиқи худро дошта бошад. Аммо дар диди ҷаҳони имрўза, ки дар он ҷаҳонишавӣ, ҳамбастагии фарҳангҳо ва муколамаи тамаддунҳо ба меъёри асосии зиндагии башарӣ табдил ёфтааст, чунин андеша дигар наметавонад арзиши умумибашарӣ дошта бошад. Зеро инсони асри XXI ба ҷои бархўрду тафриқа, ҳамзистии тамаддунҳо, баҳамоии арзишҳои маънавӣ ва хизмат ба инсоният ниёз дорад. Гуфтори М. Скобелев, ки рӯҳияи миллатгароиро тараннум мекунад, имрўз ҳамчун нишонае аз тафаккури маҳдуди қавмӣ талаққӣ мегардад. Маҳз ҳамин гуна шиорҳо ва даъватҳо боис шудаанд, ки миллатгароии шадид ва тафриқаҳои иҷтимоиву фарҳангӣ дар ҷомеаи муосир боз ҳам боло гиранд.

Аммо барои мардуми тамаддунофари тоҷик, ки решаҳои таърихияш дар умқи инсондўстӣ ва хирадпарварӣ ҷой дорад, парчам на рамзи таассуб ва ҷудоӣ, балки нишонаи ваҳдат, ифодаи ҳамбастагии мардумон ва ҷамъоварии арзишҳои олитарини инсонӣ мебошад. Парчам барои тоҷик рамзи нур, сулҳ, ва муҳаббат ба инсоният аст, рамзи он аст, ки хизмат ба инсон болотар аз ҳар марзу миллат меистад. Ҳамин гуна, агар барои генерал М. Скобелев парчам рамзи миллатгароӣ бошад, барои миллати тоҷик он аламгоҳи андешаҳои башардўстона, нишонаи ваҳдати ҷаҳонӣ ва парчами муҳаббат ба инсон аст, Парчаме, ки дар боди ҳавои муфарраҳ ҷилва мекунад, на бо оташи ҷангу мубориза, балки бо нафаси оромии сулҳ, бо нури дониш ва бо шуълаи хирад, парчами ҷаҳондўстист, рамзи ваҳдати инсонҳо, покии ниятҳо ва эҳсоси олии масъулият дар баробари башарият. Ин парчам на нишони таассуб, балки ойинаи рўҳи созанда аст. Он дар зери нурҳои офтоби маърифат паёми дӯстӣ ва ҳамдигарфаҳмиро ба ҳамаи миллатҳо мерасонад. Ҳар лаҳзаи ҷунбиши он дар бод, гўё садои умеду осоишро ба гўш мерасонад, садое, ки инсонро ба хидмат, ба меҳр ва ба шукуфоии ҷаҳон даъват мекунад. Ин гуна парчам, дар ҳақиқат, на танҳо матои рангаи бардошташуда, балки рамзи орзуҳои башар, ҷилваи инсондўстӣ ва нишонаи ҳувияти маънавии миллате аст, ки сулҳро болотар аз ғалаба ва хирадро болотар аз қудрат медонад. Ин қазоват дуруст аст, ки парчам ҷилваи рӯҳи миллат, рамзи ифтихор, нигини давлатдорӣ ва нишони ҳувияти миллӣ аст. Он мисли офтоби равшан дар осмони ҳастии ҳар як халқ медурахшад ва мавҷҳои рангораш дар бод на танҳо зебоии зоҳирӣ, балки бузургии маънавиро инъикос мекунанд. Аз аҳди бостон то рўзгори муосир парчам ҳамеша нишонаи ҳокимият, истиқлол ва шуҷоати мардум будааст. Дар замонҳои қадим он рамзи ҷасорати сарбозон, иттиҳоди қавмҳо ва эҳтироми муқаддас ба ватану сулолаҳо маҳсуб мешуд. Аммо бо гузашти асрҳо, маънои он аз ҳадди низомӣ берун рафта, ба зинаи баландтари маънавӣ расид: имрўз парчам оинаи рўҳи давлат, симои фарҳанг, тарҷумони таърих ва пойгоҳи арзишҳои миллӣ аст. Дар ҷаҳони муосир, ки марзҳои фикриву фарҳангӣ торафт тангтар мегарданд, парчам на танҳо аломати шиносоии давлатҳо, балки рамзи ваҳдату ягонагӣ, суруди ифтихори шаҳрвандӣ ва нишонаи ҳузури миллӣ дар саҳнаи ҷаҳонӣ мебошад. Ҳар боре ки он бар фалак меҷунбад, гўё садои ниёгон, ормонҳои озодӣ ва орзуи сулҳи умумибашарӣ дар мавҷҳои он метанад.

Парчам мактуби таърихии миллат ба ҷаҳон аст, ки дар он бо забони рангҳо ва рамзҳо маънои амиқи вуҷуд, фарҳанг, хирад ва иродаи халқ навишта шудааст.

Вожаи “парчам” реша дар таърихи бисёр қадими забонҳои форсиву тоҷикӣ дорад ва аз вожаҳое маншаъ гирифтааст, ки маънои “алам”, “нишон” ё “баланд бардошташуда”-ро доранд. Ин вожа дар асл рамзи ифтихор ва болобардории нанг ва шарафи миллӣ буда, то имрўз ҳамин маънои поку пурифтихорро нигоҳ доштааст. Дар маънои илмӣ, парчам матои рангаест бо шакл, аломат ва рамзҳои муайян, ки ҳувияти гурўҳ, миллат, давлат ё созмонро таҷассум мекунад. Аммо парчам танҳо як матоъ нест, он забони хомўши таърих, оинаи шуури миллӣ ва нигини ҳувият аст. Дар илми рамзшиносӣ, парчам ҳамчун системаи мукаммали нишонаҳо таҳлил мешавад: ҳар ранг, ҳар хат ва ҳар аломат маънои амиқи хоси худро дорад. Он метавонад ба таърих, дин, фарҳанг, забон, хок, осмон ё табиати кишвар ишора кунад, гўё ҳар як ҷузъи он як ҳарфи сухани миллат бошад. Таърихи парчам ба ҳазорсолаҳо қабл бармегардад. Аввалин намунаҳои он дар тамаддунҳои Мисри қадим, Чин, Бобил ва Форс дида мешуданд. Дар он айём, парчам бештар ҳамчун нишонаи ҷангӣ истифода мешуд: лашкарҳо бо аломатҳои гуногун пеш мерафтанд, то фармондеҳон аз масофаи дур ҷузъҳои худро шиносанд. Яъне вазифаи аввалини парчам огоҳ кардан ва муаррифӣ буд, аломате, ки нишон медод: Ин ҷо мардуми мананд, ин рамзи ватани ман аст.

Парчам на танҳо рамзи давлатӣ аст, балки асос ва воситаи бедор кардани ҳисси ватандўстӣ, ифтихори миллӣ ва эҳсоси масъулият дар ҳар шаҳрванд ба шумор меравад. Дар мактабҳо, муассисаҳо ва чорабиниҳои давлатӣ он ҳамеша ҷилва мекунад, то дар шуури мардум ду паёми амиқро бедор созад, яъне аз як тараф, эҳсоси муҳаббат ва содиқонагӣ ба Ватанро пурқувват кунад ва аз тарафи дигар, нишон диҳад, ки ҳар фарди миллат зери болафшонии парчами давлатӣ аз озодӣ ва амният баҳра мебарад, аз хатар эмин аст ва метавонад бо болу пари умед ва орзуҳои худ дар осмони беғубор ва софи зиндагӣ парвоз кунад.

Ғайр аз ин, парчамҳо дар муносибатҳои байналмилалӣ низ нақши беназир ва муҳим мебозанд. Онҳо ҳамчун нишони шинохти давлатӣ, рамзи ҳувият ва василаи муаррифии фарҳанг ва таърихи миллӣ дар саҳнаи ҷаҳонӣ истифода мешаванд. Дар ташкилотҳои байналмилалӣ ва платформаҳои глобалӣ, парчам пайкари давлат ва эътимоди мардуми он аст. Ҳар боре, ки парчами кишвар дар майдонҳои варзишӣ ё минбарҳои сиёсӣ боло меравад, он на танҳо рамзи пирўзӣ, балки баёнгари эҳтироми тамоми ҷаҳониён ба давлат, ҳувият ва фарҳанги миллӣ мебошад.

Баъди пирӯзии ваҳдат дар Тоҷикистон ва эътиқод ба сиёсати хирадмандонаи Пешвои миллат, ки ба ҷаҳониён собит сохтанд, ки миллати тоҷик ҳам соҳибтамаддун ва ҳам соҳибтаърих аст, Парчами Тоҷикистон дар минбарҳои бузурги ҷаҳонӣ боло бардошта шуд ва эҳтироми ҳақиқии онро ба даст овард. Ин ҷилваи Парчам ба ҷаҳониён нишон дод, ки миллат метавонад бо ягонагӣ, арзишҳои маънавӣ ва ҳувияти фарҳангӣ ҷойгоҳи хос дошта бошад.

Аз ин рў, парчам ҳамчун рамзи асосии давлатдорӣ ва ҳувияти миллӣ, оинаи таърих ва фарҳанги миллат маҳсуб мешавад. Он мардумро муттаҳид мекунад, ҳисси ифтихор ва масъулиятро бедор месозад ва арзишҳои маънавии ҷомеаро дар худ таҷассум мекунад. Дар ҷаҳони муосир, ки муносибатҳои байналмилалӣ васеъ ва мураккаб шудаанд, эҳтиром ба парчам баробари эҳтиром ба миллат, арзишҳои умумибашарӣ ва озодии инсон аст. Парчами муқаддаси Тоҷикистони азиз чароғе аст, ки равшании ирода, ватандўстӣ ва арзишҳои маънавии миллатро ба ҷаҳон паҳн мекунад. Ҷойи тасдиқи ин калом аст, ки ҳар бор парчамро бар фалак мебардорӣ, ҳамон қадар роҳи ту ба сўи муваффақият ва шараф боз мешавад. Парфишон бодо мудомо Парчами миллии мо! Рамзи сулҳ, ифтихор ва ваҳдати миллат, нишонаи нерўи созанда ва ҳисси беандозаи муҳаббат ба Ватан!

ҚАЛАНДАРИЁН Ҳоким Сафар,

доктори илмҳои филологӣ, директори Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Б.Искандарови АМИТ