Перейти к основному содержанию

“Мубориза бар зидди коррупсия ва ҷиноятҳои дорои хусусияти коррупсионӣ низ самти афзалиятноки сиёсати ҳуқуқии давлат мебошад. Зеро ҷиноятҳои коррупсионӣ асоси давлату давлатдорӣ, фаъолияти муътадили мақомоти давлатиро халалдор намуда, ба раванди рушди иҷтимоию иқтисодӣ, ахлоқу афкори ҷамъият ва дигар паҳлуҳои ҳаёти ҷомеа таъсири шадиди манфӣ мерасонад”.

Эмомалӣ Раҳмон

Дар ҳошияи татбиқи “Стратегияи давлатии муқовимат ба коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030"

Имрӯз коррупсия яке аз мушкилоти ҷиддитарин на танҳо дар Тоҷикистон, балки дар тамоми ҷаҳон ба ҳисоб меравад, ки ба рушди иҷтимоиву иқтисодии ҷомеа монеа эҷод мекунад. Коррупсия дар соҳаҳои гуногуни ҳаёти давлатӣ ва ҷамъиятӣ хатари ҷиддие ба вуҷуд оварда, дар натиҷа боварии мардумро ба ҳукумату давлат коҳиш медиҳад. Чун нобаробарии сиёсию иқтисодиро боз ҳам шадидтар намуда, ҷиноятҳои муташаккилро ба вуҷуд меорад ва ба амнияти миллии кишвар таҳдид мекунад, ки дар маҷмӯъ боиси таназзули иқтисодиёт мегардад.

Мафҳуми коррупсия аз калимаи лотинии “corrupsion” гирифта шуда, маънои “бо пора ба худ тобеъ кардан”, “харида гирифтан”, “ришва додан”-ро ифода мекунад. Сабаб ва омилҳои асосии густариши коррупсия дар ҷомеаи ин паст будани маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон ва омода набудани мардум ба иқтисодиёти бозоргонӣ мебошад.

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мубориза бар зидди коррупсия», ки 25 июли соли 2005 қабул гардида то ҳол амал мекунад, коррупсияро ҳамчун додани пора, гирифтани пора, сӯиистифода аз ваколат ё дигар ғайриқонунӣ аз мақоми хизматиаш бар хилофи манфиатҳои қонунии ҷамъият ва давлат бо мақсади ба даст овардани фоида дар шакли пул, арзишҳо, дигар ҳуқуқҳо ё хизматрасониҳои молумулкӣ ба шахсони сеюм ё ба шахсони сеюм ба даст овардани чунин молу мулк ё хизматрасониҳои ғайриқонунӣ муайян мекунад.

Яке аз самтҳои муҳими мубориза бо коррупсия ин эҷод ва такмили заминаҳои ҳуқуқӣ мебошад. Қобили зикр аст, ки дар ин замина якумин ҳуҷҷати ҳуқуқӣ ин Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 21 июли соли 1999 № 1262 таҳти унвони Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мубориза бар зидди коррупсия» мебошад.

Бо мақсади муборизаи бевосита бо коррупсия дар мамлакат бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 10 январи соли 2007 № 143 Агентии назорати давлатии молиявӣ ва мубориза бо коррупсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис ёфт, ки он аз вазифаҳои асосии пешгирӣ, барҳам додан ва ошкор сохтани ҳуқуқвайронкуниҳои коррупсионӣ, тафтиши ҷиноятҳои коррупсионӣ, инчунин таъмини шаффофият ва ташкили назорати давлатии молиявӣ иборат мебошад.

Коррупсия яке аз монеаҳои асосии рушди иқтисодӣ ва иҷтимоии Тоҷикистон мебошад. Дар шароити коррупсия сармоягузорӣ коҳиш ёфта, имкониятҳои рушди соҳибкорӣ маҳдуд мешаванд, ки ин ба кам шудани ҷойҳои корӣ ва паст шудани сатҳи зиндагии аҳолӣ оварда мерасонад.

Коррупсия ба ғайр аз таъсири мустақим ба равандҳои иқтисодӣ, ҳамчунин ба фазои иҷтимоию сиёсӣ дастрасӣ дорад. Дар бораи он, ки ин таъсир маҳз аз чӣ иборат аст, нуқтаи назари гуногун вуҷуд дорад.

Иқтисоддони шведӣ Г.Мюрдал, асосгузори тадқиқоти иқтисодии коррупсия, таҷрибаи навсозии кишварҳои "ҷаҳони сеюм"-ро ҷамъбаст намуда, дар солҳои 1960-ум коррупсияро ҳамчун яке аз монеаҳои асосии рушди иқтисодӣ арзёбӣ намуд.

Ин ақидаро бисёр муҳаққиқони муосир, ки фасодро оқибатҳои манфии иқтисодӣ меҳисобанд, ба таври зерин шарҳу тафсир мекунанд:

- маблағҳои бо ришва ҷамъшуда аксар вақт аз гардиши фаъоли иқтисодӣ дур мешаванд ва дар шакли амволи ғайриманқул, ганҷҳо, пасандозҳо (ва дар бонкҳои хориҷӣ) ҷойгир мешаванд;

- соҳибкорон маҷбур мешаванд, ки барои муколама бо мансабдорони қасдан интихобкунанда вақт сарф кунанд, ҳатто агар онҳо аз ришва канорагирӣ кунанд;

- лоиҳаҳои бесамар дастгирӣ карда мешаванд, сметаҳои дабдабанок маблағгузорӣ карда мешаванд, пудратчиени бесамар интихоб карда мешаванд;

- коррупсия эҷоди шумораи аз ҳад зиёди дастурҳоро ҳавасманд мекунад, то пас аз пардохти иловагӣ барои риояи онҳо "кӯмак" кунад;

- аз хизмати давлатӣ кадрҳои баландихтисос, ки низоми ришваро қабул намекунанд, хориҷ мешаванд;

- барои татбиқи сиёсати макроиқтисодии давлат монеаҳо ба миён меоянд, зеро пайвандҳои фасодзадаи поёнӣ ва миёнаи системаи идоракунӣ маълумоти ба ҳукумат додашударо таҳриф мекунанд ва татбиқи ҳадафҳои пешбинишударо ба манфиатҳои худ тобеъ мекунанд;

- коррупсия сохтори хароҷоти давлатиро вайрон мекунад, зеро сиёсатмадорон ва мансабдорони фасодзада майл доранд, ки захираҳои давлатиро ба соҳаҳои фаъолият равона кунанд, ки назорати қатъӣ имконнопазир аст ва дар он ҷо имконияти гирифтани пора баландтар аст;

- хароҷот барои соҳибкорон (хусусан барои ширкатҳои хурд, ки нисбат ба тамаъҷӯёе беназораттаранд) меафзояд;

- ришва ба як навъ андозбандии иловагӣ табдил меебад.

Инчунин, мутафаккири бузурги франсуз К. Монтеске чунин ибрози ақида намудааст: «Дар натиҷаи пайдошудани коррупсия тартиботи чамъиятӣ аз байн рафта, идораи давлатӣ фалаҷ ва бефаъолият мегардад».

Ҳамчунин, коррупсия метавонад ба сустшавии идоракунии давлатӣ ва паст шудани самаранокии сиёсати давлатӣ таъсир расонад. Барои пешгирӣ ва коҳиш додани таъсири манфии коррупсия, зарур аст, ки қонунгузорӣ таҳким дода шуда, шаффофият ва масъулияти мақомоти давлатӣ баланд бардошта шавад. Танҳо тавассути муборизаи қатъӣ бо коррупсия Тоҷикистон метавонад роҳи рушди устуворро пеш гирад ва сатҳи зиндагии мардумро беҳтар созад.

Мавриди зикр аст, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пайваста баҳри паст намудани шиддати коррупсия дар кишвар тадбирҳои судманд андешида, баҳри амалӣ намудани он чораҳои заруриро рӯйи кор меоварад.

Маҳз бо дастгириҳои бевоситаи Пешвои Муаззами Миллат Эмомалӣ Раҳмон аст, ки дар Паёмҳои ҳамасолаашон ба Парлумони кишвар низ ба ин масъала диққати махсус медиҳанд, ки аз ҷониби ҷомеаи шаҳрвандӣ, ташкилотҳои давлатӣ ва табақаҳои гуногуни аҳолӣ пазируфта шуда, зина ба зина дар амал татбиқ мегарданд. Албатта, татбиқи “Стратегияи давлатии муқовимат ба коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2030" баҳри амали гардидани мақсад ва вазифаи асосии бардоштани маърифати зиддикоррупсионии аҳолӣ бартараф намудани сабабу шароитҳои ба коррупсия мусоидаткунанда ва дар маҷмўъ, паст намудани шиддати коррупсия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон равона карда шудааст.

Ҳамин тавр метавон гуфт, ки муқовимат бо коррупсия кори дастҷамъона буда, дар он мақомоти давлатӣ дар ҳамбастагӣ бо ҷомеаи шаҳрвандӣ ва бо иштироки ҳар як фарди ҷомеа хастанопазирона мубориза бурда, барои коҳиш додани сатҳи коррупсия пайваста амал менамоянд. Шубҳае нест, ки мо дар ҳамбастагӣ ба коррупсия муқовимат намуда, дар пешрафту шукуфоии Ватанамон саҳм мегузорем!

Юсуфӣ Фарзона, ходими хурди илмии Шуъбаи Аврупои Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ

Сарчашма:

1.Сомонаи расмии Равшанфикрон https://ravshanfikr.tj/shinokhti-masoili-i-timo-va-sijos/korrupsiya-ta-did-ba-amniyati-i-tisodii-davlat.html санаи муроҷиат 16.04.2025

2.Сомонаи расмии Муассисаи давлатии "Маркази ёрии ҳуқуқӣ"-и Вазорати адлияи ҶТ https://www.salac.tj/news/1151/ санаи муроҷиат 18.04.2025

3. Сомонаи расмии Агентии назорати давлатӣ ва муборизи бо коррупсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон https://anticorruption.tj/index.php/tj/mu-ovimat-ba-korrupsiya/mu-ovimat-ba-korrupsiya/strategiya-va-barnoma-oi-rushdi-mill.html санаи муроҷиат 21.04.2025

4. https://www.elitarium.ru/korrupciya-vzyatka-povedenie.../