Ҳамасола дар саросари кишвар 16- ноябр ҳамчун Рӯзи Президент ва Иҷлосияи 16- уми Шурои олиии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо шаҳомати хоса таҷлил мешавад.
Имрӯз (15.11.2024) дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бахшида ба 16- ноябр Рӯзи Президент ва Иҷлосияи 16- уми Шурои олиии Ҷумҳурии Тоҷикистон Конференсияи ҷумҳуриявии илмӣ-назариявӣ дар мавзуи «Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ташаккули давлатдории миллӣ» баргузор гардид.
Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт зимни суханронии ифтитоҳӣ ҳозиринро ба муносибати ин ду санаи таърихӣ ва фархунда – Рӯзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Иҷлосияи таърихӣ табрику таҳният гуфта, таъкид дошт, ки Рӯзи Президент дар Ҷумҳурии Тоҷикистон на танҳо иди давлатӣ, балки рамзи таҳкими ваҳдати миллӣ, субот ва талош барои шукуфоии кишвар мебошад, ки ҳамасола дар сатҳи баланд аз ҷониби тамоми сокинони ҷумҳуруӣ самимона таҷлил карда шуда, дастовардҳои муҳимми кишварро дар давраи сипаригашта инъикос мекунад ва ҳамчун воситаи таҷассуми ҳувияти миллӣ ва сарвати фарҳангии халқи мо хизмат мекунад. Рӯзи Президент аз ҷониби шаҳрвандон ҳамчун ифодаи самимии эҳтиром ба Пешвои муаззами миллат – Ҷаноби олӣ, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки иродаи халқро барои истиқлолият ва рушди давлат ифода мекунад, самимона пазируфта шудааст.
Таъкид доштанд, ки дар маҷмуъ, Рӯзи Президент дар Тоҷикистон ҷашни гуногунҷабҳаест, ки ҳувияти миллӣ, мероси фарҳангӣ ва кӯшиши мардумро барои ваҳдат ифода мекунад. Ин рӯзест, ки шаҳрвандони Тоҷикистон садоқати худро ба арзишҳои миллӣ ва эътимоду боварии худро ба ояндаи дурахшони кишварамон изҳор мекунанд. Ин ҷашн дар руҳияи ваҳдат ва ҳамбастагӣ сурат мегирад, ки аҳаммияти нигоҳ доштани сулҳу субот дар кишварро, ки барои рушди пайваста ва таъмини некӯаҳволии ҳамаи шаҳрвандон зарур аст, таъкид месозад. Ин рӯз на танҳо нишонаи эҳтиром ба Президент, балки тантанаи ваҳдати миллӣ, хотираи таърихӣ ва некбинӣ нисбат ба ояндаи Тоҷикистон мебошад.
Ҳамагон шоҳиди онем, ки Иҷлосияи 16-уми Шурои Олии Тоҷикистон ба раванди бунёди давлатдории миллӣ сарчашма гузошт ва абармади сиёсӣ Раҳмонов Эмомалӣ Шарифович чун вакили ҷавон ва дорои таҷрибаи баланди корӣ ба майдони сиёсат ворид гардида, Раиси Шурои Олӣ интихоб шуд.
Ин абармарди таърих миллатро аз марг ва давлатро аз парокандагӣ наҷот дода, кохи боҳашамати сулҳи тоҷиконро бунёд кард, низоми давлатдории муосирро асос гузошт ва тоҷиконро чун миллати дорои забон, фарҳанг ва таърихи қадима ба ҷаҳониён муаррифӣ намуд. Аз ин ҷост, ки халқ ба ӯ унвони арзандатарин–Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллатро додааст.
Воқеан Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тавонистанд таҷрибаи хосаеро ба ҷаҳониён дар самти ҳалли осоиштаи низоъи шаҳрвандӣ ва муноқишаҳои сиёсӣ омӯзонанд. Ба ҷаҳониён собит намуданд, ки ақли солим, ҳадафи волои ҳимояи манфиатҳои миллӣ ва бартарии манфиатҳои умумидавлатӣ нисбат ба манфиатҳои гурӯҳӣ метавонанд сулҳро дар мамлакат пойдор созанд.
Дар Академияи Вазорати Корҳои Дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон конфренсия дар мавзӯъи “Соли 2024 Соли маърифати ҳуқуқӣ, бахшида ба “30- солагии қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ” ва “Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи маориф дар солҳои 2020-2040” баргузор гардид. Дар ин конфренсия директори Институти математики ба номи А.Ҷӯраеви АМИТ н.и.ф.м. Раҳимзода Алишер Орзу иштирок варзида, дар мавзуи “Саҳми Пешвои миллат дар рушди илмҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ” баромад намуданд.
Инчунин н.и.ф.м. Раҳимзода А.О. аз тарафи муҳтарам Вазири корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон Раҳимзода Рамазон Ҳамроҳ ва бо фармони Сардори Академияи ВКД ҶТ генерал-майори милитсия Насуриён Пулод Асадулло бо медали ҷашнии Академияи ВКД Ҷумҳурии Тоҷикистон сарфароз гардонида шуд.
31 октябри соли равон дар Институти омузиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои академияи миллии илмҳои Тоҷикистон конференсияи илмӣ-амалӣ дар мавзӯи “Нақши Конститутсия дар ташаккул ва рушди сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон” бахшида ба 30-солагии қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва эълон гардидани соли 2024 “Соли маърифати ҳуқуқӣ ” баргузор гашт.
Чорабинии илмӣ бо суханони ифтитоҳии директори Институт, доктори илмҳои фалсафа Ҳайдарзода Рустам Ҷӯра оғоз гашт. Ӯ дар суханронии худ қайд намуд, ки Конститутсия сарчашмаи асосӣ барои пешбурди сиёсати дохилӣ ва сиёсати хориҷии дилхоҳ кишвари ҷомеаи ҷаҳонӣ маҳсуб меёбад.
Ходимони илмии Институт Воҳидова С., Зиёев С., Ашуров А. , Раҳмонов М., Шарифов И. ва Холназаров Х. дар маърузаҳои илмии худ паҳлуҳои гуногуни сиёсати хориҷии Тоҷикистонро дар қаринаи татбиқи Конститутсияи кишвар таҳлил ва баррасӣ намуданд.
25-уми октябри соли 2024 дар толори Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон аз ҷониби Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, Конференсияи байналмилалии «Конститутсия санади ҳуқуқӣ-сиёсии рушди давлатдории миллӣ» бо роҳбарии директори Институт, доктори илмҳои фалсафа, профессор Маҳмадизода Н.Д. ва иштироки олимони шинохтаи тоҷик, муҳаққиқони илми ҳуқуқшиноси муассисаҳои илмию таълимӣ ва мақомоти давлатии ҷумҳурӣ ва ҳориҷӣ баргузор гардид. Конфронсро профессор Маҳмадизода Н.Д. кушода, сухани табрикотиро ба ноиби Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон д.и.ф., профессор Саломиён М. дод. Саломиён М. табрикоти Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистонро ба саҳми ҳозирин расонида, аз ҷумла қайд намуд, Соли равон, ки бо ташаббус ва дастгирии Президенти мамлакат Ҷаноби Олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон 30-юмин солгарди ин санади тақдирсози миллат ҷашн гирифта мешавад ва соли 2024 ба ин муносибат ҳамчун соли «Маърифати ҳуқуқӣ» эълон шуд, таваҷҷуҳ ба ин масъала мубрамияти хоса касб кард.
Пешвои муаззами миллат, воқеан нақши таърихии Конститутсияро дар ташаккул ва рушди далватдории нави миллии Тоҷикистон дуруст арзёбӣ намуда дар Паёми худ аз 28 декабри соли 2023 таъкид карданд: «Амалӣ намудани меъёрҳои Конститутсия ба мо имкон дод, ки пояҳои устувори ҷомеа ва давлатро созмон диҳем, сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ ва ваҳдати миллиро таҳким бахшем, рушди устувори иқтисодии кишварамонро таъмин намоем, барои ҳар як шаҳрванди мамлакат шароити зиндагии арзанда ва инкишофи озодонаро муҳайё созем. Бинобар ин, пешниҳод менамоям, ки соли 2024 ба ифтихори ин санаи бисёр муҳимми таърихӣ «Соли маърифати ҳуқуқӣ» эълон карда шавад».
Тоҷикистон бо қабули Конститутсияи навин соли 1994-ум, чун давлати демократӣ, ҳуқуқбунёд, иҷтимоӣ, дунявӣ ва ягона шоҳроҳи кишвардорию, сохтори давлатӣ, табиати қудратофарию реҷаи сиёсии ояндаи худро ба ҷаҳониён мисли ташкили як ҷомеаи сиёсии адолатпаравару давлати намунавии инсондӯст ва сулҳхоҳ муаррифӣ намуд. Интихоби ҳар яке аз ин роҳҳо бо таҳлили чуқури авзои сиёсии кишвар ва ҷаҳон дар мувозонаи манфиатҳои миллӣ, арзишҳои таърихӣ ва ҳамоиши мавзуни онҳо бо арзишҳои башарӣ дар партави Конститутсия ҳамчун ҳуҷҷати созишӣ ва мусолиҳавӣ сурат гирифт.
Конститутсия дар ҳамон даврон на танҳо заминаи бунёдии ҳуқуқии роҳи ягона ва асосии халосии давлат ва миллат аз кашмакашию нооромиҳо гашт, балки ба ҳайси як ҳуҷҷати тақдирсози миллӣ ягонагии мардумро дар харитаи сиёсии ҷаҳон чун давлати мустақили Тоҷикистон муаррифӣ кард. Ин ҳуҷҷати таърихӣ дар ояндаи дуру наздик шоҳроҳи муътадили давлатдории моро ба чашми мардуми олам дар худ таҷассум намуд. Дар ҳамон шароит рӯ овардани Роҳбари давлат ба қабули Конститутсияи халқӣ, алорағми конститутсияҳои классикӣ, ки баъд аз инқилобҳои буржуазӣ қабул шуда буданд, ҳикмати бузургӣ созандагӣ ва таърихофариро дошт. Маҳз механизмҳои конститутсионӣ ҳукумати навро барқарор, ҳокимиятро расмӣ ва заминаҳои ҳуқуқии ваҳдатро имконпазир гардонд.
Таҷрибаи истиқлолият собит сохт, ки ҳар як аз равандҳои давлатсозӣ таҳлили амиқи илмиро аз назари иқтисодӣ, иҷтимоӣ, ҳуқуқӣ ва сиёсӣ талаб намуда, ҳамзамон инқилоби илмии фанҳои ҷамъиятию дақиқро дар сатҳи донишгоҳҳою сохторҳои илмии кишвар хостор аст. Насли нави донишманд, хирадманд, технологӣ, мафкурасози давлатмеҳвар барои рушди давлати миллӣ ногузир шудааст. Дар баробари ин барои насли нав зарур аст, ки ба чанд масъалаҳои меҳварии рушди давлатдорӣ таваҷҷуҳи хос дода, вазифаҳои аввилиндараҷаи давлатдориро бо рисолати таърихӣ бояд дарк ва ҳазм намоянд.
Насли нави давлатсозро, ки дар раванди қабули қарорҳои таърихӣ қарор дорад зарур аст, ки дар самти ғояи давлатсозӣ ва рушди равандҳои ҳуқуқии ҷомеаи муосир барои худ муайян намояд, ки кадом масъалаҳои муҳимми тақдирсозро, бояд сараввал ба инобат гирад? Албатта, фаҳм ва расидан ба ҳалли ин масалаҳои матраҳшуда кори ватандори содиқу донишманд аст. Насли оянда бояд дар баробари ватандӯст будан донишманду эҷодкор ва мутахассиси варзида бошад, ки мушкилу масъалаҳои ҳалталаби миллатро ҳал карда тавонанд. Дар ин ҳама созандагию эҷодкориҳо рушд ва васлияти таърихии давлатдориро бо таҷрибаи бой ва ғании Пешвои муаззами миллат, сулҳу ваҳдат, оромию амният ҳамчун намои ҳидоятсоз ҳифз ва такмил бахшидан ногузир мегардад. Ин ва дигар саволҳою хостаҳои ормонии муҳимми ҳар шаҳрванди озоди кишвар аз ҳар яки мо ҳуқуқшиносону давлатшиносон ҷавобҳои саҳеҳ, ҳақиқӣ ва мутобиқ ба манфиатҳои миллиро интизор аст.
Дар ин маҷро муайян намудани мафҳуми давлатдории тоҷикон ҳамчун падидаи хоси сиёсии дорои ҷараёни вижаи пайдоиш, рушд, дарк, фаҳм ва омӯзиши табиати давлати миллии мо ҳамчун феномени сиёсӣ ва ҳуқуқи конститутсионӣ, дурнамои рушди ҷомеаи адолатноки мо ва эҳтимолияти тавсеаёбии шаклҳо, намоҳои он дар доираи муқаррароти Конститутсия, омодагии ҳуқуқии давлат ба таҳдиду хатарҳои замону макон, шинохт ва эҳтироми Конститусия ҳамчун шоҳроҳ, ганҷинаи хайри ҷамъият, манбаи орзую ормони миллат ва рӯҳи қонунгузории кишвар, аз масъалаю вазифаҳоеанд, ки дар муҳимтарин нуктаҳои давлатсозӣ маҳаки ба сони ҳувият ва худшиносии сиёсӣ ва ҳуқуқии насли нав нақши бориз ва арзанда дошта метавонанд.
Бо дарки ин масъулиятҳои шаҳрвандӣ, бо эҳсоси фараҳмандӣ аз шаҳрвандии ин кишвари тозаистиқлол, бо шарофатмандӣ аз пайраву дастпарвари мактаби сиёсии Пешвои миллат будан, бо эҳсоси решаи ғании фарҳанги миллӣ ва таҷрибаи бойи давлатдории ниёгон, бо дарки вазифаю масъулиятдорӣ назди бузургони гузашта ва эҳсоси ҷавобгарӣ дар назди наслҳои оянда, зарур шуморидем, ки ба яке аз ин шоҳсутунҳои пойдорӣ ва бардавомии давлатдории миллиамон – Конститутсия андешаҳои худро дар ҳамбастагӣ бо назари бузургони илми ҳуқуқ дар партави давлатсозии миллиамон баён намуда бошем. Бошад, ки ин гуфтаҳо то ҳадде барои мафкураи миллии мо ва васлияти он бо амалияи ҳуқуқӣ мутобиқ ба талаботи арзишҳои конститутсионӣ хидмат намояд.
Ин нуктаи айнияти миллӣ ва ҳамоҳангии он бо айнияти конститутсионии давлат ҳифзи ҳуқуқии арзишҳои бунёдии давлати миллӣ дар партави конститутсияи халқист. Айнияти конститутсионӣ қолаби миллии ҳуқуқии ҳастӣ ва рушди фарҳангии миллати сиёсии мост, ки давлат ва соҳибихтиёрии моро аз ҳуҷумҳои бемаънии ҷаҳонишавӣ, алвонҷи бемавқеи инқилобҳои ранга ва таҳдидҳои густариши ҳуқуқу озодиҳои ғайриахлоқии фарҳанги бегона дифоъ менамояд.
Хулоса ин аст, ки миёни ҳама дастовардҳои истиқлолият Конститутсия мавқеи хосаи сиёсӣ, ҳуқуқӣ ва васлгарии арзишҳои бунёдии давлатро дорад. Дар охир ман ба корӣ конференсия муваффақиятҳо таманно менамоям ва боварӣ комил дорам, ки дар он масъалаҳои мубрами ҳуқуқшиносии муосири Тоҷикистон доир ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мавриди баррасӣ қарор мегиранд. Ноиби Президент аз номи худ низ ба аҳли нишаст 30-солагии қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистонро шодбош гуфта, ба кори конфронс муваффақият таманно намуд. Дар кори Конференсия олимони шинохтаи тоҷик, муҳаққиқони илми ҳуқуқ академик, д.и.ҳ, профессор Маҳмудзода М.А., узви вобастаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, д.и.ҳ., профессор Раҳимзода М.З., профессор Имомов А.И., Судяи Суди олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Гуломзода И.Ш., муовини директори Донишкадаи омӯзиши масъалаҳои қонуният, тартиботи ҳуқуқӣ, ҷинояткорӣ ва такмили ихтисоси кормандони мақомоти прокуратураи Ҷумҳурии Тоҷикистон, мушовири давлатии адлияи дараҷаи 3 Камолзода Б.Р. ва дигарон баромад намуда, вобаста ба нақши Конститутсия чун санади ҳуқуқӣ-сиёсӣ дар рушди давлатдории миллӣ сухан карда, қайд намуданд, ки дар давраи муосир дар аксари давлатҳои ҷаҳон конститутсия ҳамчун арзиши муҳим, яке аз рамзҳои давлатдорӣ, олоти расмӣ ва қонуни гардонидани сохтори давлатӣ ва ҷамъиятӣ дониста шуда, ба афкор ва ахлоқу кирдори инсон таъсири калон дорад. Амали Конститутсия ҳамчун маркази низоми ҳуқуқӣ на фақат ба қонунгузорӣ ва умуман санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ, балки ба ҳамаи дигар сатҳи ҳуқуқӣ паҳн мегардад. Конститутсия ба тарзи меъёрӣ ба ҳамаи санадҳои ҳуқуқӣ-қонунгузорӣ, ҳукуматӣ, идоравӣ, санади мақомоти маҳалии давлатӣ ва худидора таъсир дорад. Он мақсад ва усулҳои ҳуқуқ-эъҷодкунӣ ва рушди робитаҳои низомбунёдкуниро муайян намуда, имкон медиҳад, ки самти мазмунии конститутсия равшан карда шавад. Конститутсия қисми таркибии низоми ҳуқуқӣ мебошад, ба он ҳамаи нишонаҳои санади меъёрии ҳуқуқӣ хос аст, ҳамаи дастовардҳои низоми ҳуқуқӣ ба он таъсир доранд. Ба сифати маркази низоми ҳуқуқӣ, сармашқи таркибии он, низоми устуворкунӣ ва ба тартиб даровардани низом буда, ба рушди он мусоидат менамояд.
Дар конференсия таъкид гардид, ки имрӯзҳо ҳар як сокини кишвари азизро таассуроти гуворо аз тадбирҳои омодагӣ ба истиқболи 30-юмин солгарди қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон фаро гирифтааст ва имрӯзҳо бояд тамоми мардуми кишвар, махсусан наслҳои ҷавони имрӯзу ояндасози мо аз он ифтихор намоянд, сабақ гиранд, ки тоҷикон миллате мебошанд, таърихи тулонии давлатдорӣ доранд ва дастгоҳи давлатиро ташаккулу рушд дода, дар сурати зарурӣ бо роҳи ислоҳот ва таҳаввулот барои ҳимояи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, беҳтар кардани идоракунии ҷомеа ва вазъи иқтисодию сиёсии мардум истифода бурдаанд. Роҳи ягона ва асосии баромад ва инкишофи ояндаи давлатдории мо маҳз дар ҳамин арзиши марказӣ, ки моддаи 5-и Конститутсияи кишвар онро ҳадаф ва арзиши олӣ ҳисоб кардааст, нуҳуфтааст.
Ҳамасола дар ҷумҳурӣ 6- уми ноябр ҳамчун рӯзи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон таҷлил мегардад. Воқеан ҳам Конститутсия ҳамчун ҳуҷҷати сарнавиштсоз, роҳнамои миллат ва умуман ҳуқуқу озодиҳои шаҳрвандон ва ҷомеаро ба танзим медарорад. Маҳз ба василаи Конститутисия кишвари Тоҷикистон дар ҷомеаи ҷаҳонӣ ҳамчун давлати мустақил, демократӣ ва амну осоишта муаррифӣ гардидааст.
Имрӯз (24.10.2024) дар толори Донишгоҳи миллии Тоҷикистон бахшида ба 6- уми ноябр Рӯзи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон Конференсияи илмӣ-назариявии ҷумҳуриявӣ дар мавзуи «Нақши Конститутсия дар баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии ҷомеа» бо иштироки муовини Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон, президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, ректори Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, муовини Раиси шаҳри Душанбе, роҳбарияти Вазорати адлияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва устодону донишҷӯён баргузор гардид.
Ба кори конфронс ректори Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, профессор Насриддинзода Э.С. ҳусни оғоз бахшида, ҳозиринро барои иштирок дар ин конфронси сатҳи баланд хайрмақдам гуфт. Дар идома муовини Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон Дилрабо Мансурӣ зимни сухани ифттитоҳӣ таъикд дошт, ки Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон 6 ноябри соли 1994 дар раъйпурсии умумихалқӣ қабул карда шудааст. Ва ба василаи ин ҳуҷҷати тақдирсоз ва бахтномаи миллат мо дар замони даргириҳои ҷанги шаҳрвандӣ тавонистем барои ба танзимдарории сохти конститутсионии кишвар ноил гардем.
Дар идомаи конфронс президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт зимни суханронии хеш зикр кард, ки имрӯзҳо дар миқёси ҷумҳурӣ бахшида ба Рӯзи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон чорабиниҳои муҳимми сиёсӣ, конференсия, ҳамоишҳои илмӣ-амалӣ ва илмӣ-назариявӣ баргузор шуда истодаанд.
Ҳамин аст, ки Соли равон, ки бо ташаббус ва дастгирии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон 30-юмин солгарди қабули санади тақдирсози миллат-Констиутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷашн гирифта мешавад ва соли 2024 ба ин муносибат ҳамчун соли «Маърифати ҳуқуқӣ» эълон шудааст, таваҷҷуҳ ба ин масъала мубрамияти хоса касб кард.
Таъкид гардид, ки Пешвои муаззами миллат, воқеан нақши таърихии Конститутсияро дар ташаккул ва рушди далватдории нави миллии Тоҷикистон дурурст арзёбӣ намуда, дар Паёми худ аз 28 декабри соли 2023 таъкид карданд, ки «Амалӣ намудани меъёрҳои Конститутсия ба мо имкон дод, ки пояҳои устувори ҷомеа ва давлатро созмон диҳем, сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ ва ваҳдати миллиро таҳким бахшем, рушди устувори иқтисодии кишварамонро таъмин намоем, барои ҳар як шаҳрванди мамлакат шароити зиндагии арзанда ва инкишофи озодонаро муҳайё созем. Бинобар ин, пешниҳод менамоям, ки соли 2024 ба ифтихори ин санаи бисёр муҳимми таърихӣ «Соли маърифати ҳуқуқӣ» эълон карда шавад».
21 октябри соли равон ходимони илмии Институти омузиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ дар чорабинии илмии байналмилалиӣ, ки аз ҷониби Ассамблеаи халқҳои Авруосиё ва Африқо дар Китобхонаи миллии Тоҷикистон ташкил гардид, иштирок намуданд.
Дар ин чорабини байналмилалӣ коршиносон аз Монголия, Ҳиндустон, Қазоқистон, Узбекистон, Қатар Аморати Муттаҳидаи Араб, Россия ва дигар кишварҳо ширкат варзиданд.
Дар раванди ҷаласа роҳҳои таҳкими сулҳу субот дар Авруосие ва дигар минтақаҳои ҷаҳон баррасӣ гашт.
Санаи 16.10.2024 дар Институти кимиёи ба номи В.И Никитини АМИТ конференсияи илмӣ-амалии ҷумҳуриявии 19-умин хонишҳои Нӯмоновӣ дар мавзӯи "Рушди кимиёи амалӣ ва бунёдӣ ва саҳми он дар саноатикунонии кишвар" баргузор гардид.
Дар кори конференсия меҳмонон дӯстдорони илм ва пайвандону шогирдони зиндаёд академик Нуманов Эшонқул Усмонович иштироки фаъол доштанд! Сухани ифтитоҳии конфренсияро директори Институт, д.и.х., профессор Сафаров Аҳрор Мирзоевич ҳусни оғоз бахшида, ҳозирини толорро хайрамақдам гуфта, барои иштироки фаъол дар кори конференсия изҳори ташаккурӣ намуданд. Тибқи барномаи кории конференсия сараввал суханронии ноиби президенти АМИТ, доктори илмҳои техникӣ, раиси Шӯъбаи илмҳои физикаю математика, химия, геология ва техникаи АМИТ Амонзода Илҳом Темур шунида шуд.
Сипас сухани навбатӣ аз ҷониби академики АМИТ муҳтарам Мирсаидов Ӯлмас Мирсаидович дар мавзуи "Академик
И.У. Нуманов и научные традиции Института химии им. В.И. Никитина НАН
Таджикистана" шунида шуд.
Аз рӯи барномаи конференсия олимон ва муҳаққиқони равияи химия доир ба мавзӯъҳои илмии самтҳои гуногун баромад намуда, натиҷаҳои ба даст овардаи худро пешкаши аҳли толор намуданд.
Фарзандони олими зиндаёд Эшонқул Усмонович аз рӯзгор ва лаҳзаҳои хотирмони зиндагиашон бо падар ёдоварӣ намуда, ба ташкилкунандагони ин ҳамоиши илмӣ изҳори миннатдорӣ намуданд.
Инчунин дар қисмати дувуми конференсия баромади муҳаққиқон аз рӯйи 7 бахш баргузор гардид.
Санаи 12-13 октябри соли равон дар толори кинотеатри Ватан "9-умин Конференсияи умумиҷаҳонӣ оид ба ҳайвонотоҳи ҷуфтсуми куҳӣ" баргузор гардид, ки дар кори он дар баробари коршиносон ва олимони ватанию хориҷӣ кормандони Институти зоология ва паразитологияи ба номи Е.Н. Павловскийи АМИТ низ иштирок намуданд. Дар ин конференсия муовини директор оид ба илм ва таълим Саидов К.Х. ва ходими калони илми Амиров З.Г. бо маърузаи илми дар мавзуи "Барқароршавии популятсияи бузи куҳии морхур дар Тоҷикистон" баромад намуданд.
Аз 1-ум то 3-юми октябри соли 2024, дар меҳмонхонаи “Хилтон”, шаҳри Душанбе, Ҷумҳурии Тоҷикистон, конфронси байналмилалӣ дар мавзӯи "Чораҳои эътимодбахшӣ" дар доираи Конвенсияи манъи силоҳи биологӣ ва токсинӣ (КБСТ) баргузор шуда истодааст. Конфронси мазкур аз ҷониби Дафтари Созмони Милали Муттаҳид оид ба масъалаҳои халъи силоҳ (UNODA) дар ҳамкорӣ бо Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ташкил гардида истодааст.
Дар кори конфронс коршиносон аз Қазоқистон, Маҷористон, инчунин намояндагони вазорату идораҳои гуногуни Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки фаъолияташон бо таъмини амнияти биологӣ алоқаманд аст, иштирок карда истодаанд. Илова бар ин, намояндагони Маркази байналмилалии илмӣ ва техникӣ (МБИТ) дар бораи имкониятҳои пешниҳоди лоиҳаҳо дар соҳаи амнияти биологӣ маърӯза мекунанд.
Директори Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, Илҳом Мирсаидзода дар семинар дар бораи чораҳои Ҳукумат оид ба баланд бардоштани сатҳи амнияти биологӣ дар кишвар суханронӣ мекунад. Дар суханронии худ, ӯ ташаббусҳои асосиро ҷиҳати таҳкими инфрасохтори миллӣ дар самти мазкур, ҳамкорӣ бо шарикони байналмилалӣ ва аҳамияти риояи ӯҳдадориҳои КБСТ барои пешгирии таҳдидҳои биологиро равшан хоҳад кард.
Ҳадафи асосии конфронс – мубодилаи таҷриба ва беҳтарин амалҳои самаранок дар татбиқи чораҳои эътимодбахшӣ, инчунин баррасии қадамҳои муштарак барои баланд бардоштани сатҳи амнияти биологӣ дар минтақа мебошад. Иштирокчиён мушкилоти мавҷуда дар соҳаи муҳофизати биологиро баррасӣ карда, роҳҳои беҳтар намудани механизмҳои миллӣ ва байналмилалӣ барои пешгирии таҳдидҳо муҳокима мекунанд.
Семинар ҳамчун платформаи беназир барои таҳкими ҳамкории байни давлатҳои иштироккунанда ва созмонҳои байналмилалӣ, инчунин барои густариши ҳамкориҳо дар доираи КБСТ хизмат хоҳад кард.
01 октябри соли равон дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Конференсияи байналмилалии илмӣ-амалии «Дастовардҳо ва дурнамои рушди биологияи таҷрибавӣ дар Тоҷикистон» бахшида ба 60-солагии таъсисёбии Институти физиология ва биофизикаи растанӣ, (ҳозира Институти ботаника, физиология ва генетикаи растании Академияи миллии илмҳои Точикистон ва 33- солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон баргузор гардид.
Дар конфронс зиёда аз 100 нафар мутахассисони муассисаҳои илмию таҳқиқотии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон: Институти биологии Помир ба номи В. Х.Юсуфбеков, Маркази инноватсионии биологияи тиб, Маркази илмии Хатлон дар Кӯлоб, инчунин Донишгоҳи миллии Тоҷикистон, Академияи илмҳои кишоварзии Тоҷикистон, Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон ба номи Шириншоҳ Шоҳтемур, Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абуалӣ ибни Сино, Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ, Донишгоҳи давлатии Данғара, инчунин дар кори конференсия олимони Федератсияи Русия, Ҷумҳурии Ӯзбекистон, Ҷумҳурии Қазоқистон, Ҷумҳурии Беларус ва намояндагони созмонҳои байналмилалӣ низ ширкат доштанд.
Ба кори конфронс ноиби президенти АМИТ — раиси шуъбаи фанҳои биологии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, доктори илмҳои биологӣ Мирзораҳимзода А.Қ., ҳусни оғоз бахшида, идомаи суханро ба президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт вогузор намуданд.
Дар баромади муқадимавии хеш президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ташрифи меҳмононро ба Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон хайрамақдам гуфта, таъкид доштанд, ки маҳз дар замони соҳибистиқлолӣ таҳти сарварии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон кишвари Тоҷикистон ба дастовардҳои бузурги илмӣ ноил гардида истодааст. Дар ин замина Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ҳамчун маркази бонуфузи илмии ҷумҳурӣ, ки пешбарандаи сиёсати илмии кишвар мебошад дар пешрафти соҳаҳои афзалиятноки кишвар саҳми босазоеро касб мекунад.
Таъкид гардид, ки дар даврони соҳибистиқлолӣ соҳаи биологияи кишвар рушди беандоза намуда истодааст. Маҳз олимону муҳаққиқони муассисаҳои илмию таҳқиқотии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар ин самт корҳои муҳимро ба сомон расонида, барои рушди соҳаи биологияи кишвар талош хоҳан кард.
Умуман, дар конфронси мазкур қайд гардид, ки ҳамаи маърӯзаҳои илмии пешниҳодшуда ба самтҳои афзалиятноки тадқиқоти илмӣ-техникӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2021-2025, ки бо Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 4 сентябри соли 2020 № 303 тасдиқ шудааст, мувофиқат мекунанд. Муҳокимаи онҳо, бешубҳа, ба инкишофи минбаъдаи илми биология ва ҷорй намудани амалияи дастовардҳо ёрӣ мерасонад.
Дар идома олимони соҳаи биологияи Институти ботаника, физиология ва генетикаи растании Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар маърузаҳои хеш доир ба таърихи таъсисёбии институти мазкур ва рушди дурнамои соҳаи биологияи кишвар сухан ронданд.
Директори Агентии амнияти ХБРЯ-и АМИТ, Илҳом Мирсаидзода, дар 68-умин ҷаласаи Конфронси Генералии Агентии байналмилалии нерӯи атомӣ (АБНА), ки аз 16 то 20 сентябри соли 2024 дар шаҳри Венаи Ҷумҳурии Австрия баргузор шуда истодааст, иштирок меварзад. Илҳом Мирсаидзода бо ҳайати баландпояи Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз ҷумла муовини вазири саноат ва технологияҳои нав, Азиз Назар ва роҳбари намояндагии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар назди АБНА, Идибек Каландар, ҳамроҳӣ карда мешавад.
Конфронси Генералии АБНА як платформаи муҳими байналмилалӣ мебошад, ки дар он давлатҳои узв масъалаҳои муҳими марбут ба бехатарии ҳастаӣ, ҳифз ва истифодаи осоиштаи технологияҳои ҳастаиро баррасӣ мекунанд. Ҷаласаи имсола ба масъалаҳои муҳим дар робита ба кӯшишҳои глобалӣ дар самти пешгирии густариши силоҳҳои ҳастаӣ, ҳамкориҳои техникӣ ва ташаббусҳо, ки ба рушди устувор тавассути истифодаи технологияҳои ҳастаӣ мусоидат мекунанд, бахшида гардидааст.
Дар доираи ҷаласа, Илҳом Мирсаидзода бо ҳамтоёни байналмилалӣ мулоқотҳои сатҳи баланд баргузор намуда, омодагии Тоҷикистонро барои таҳкими иқтидорҳои худ дар соҳаи бехатарии ҳастаӣ ва ҳифзи амният таъкид хоҳад кард. Иштироки, муҳтарам Азиз Назар нишондиҳандаи таваҷҷӯҳи кишвар ба истифодаи технологияҳои ҳастаӣ барои рушди саноат мебошад, дар ҳоле ки роҳбари намояндагии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар назди АБНА, муҳтарам Идибек Каландар барои тақвияти робитаҳои дипломатӣ бо шарикони калидии байналмилалӣ талош хоҳад кард.
Тоҷикистон узви фаъоли АБНА буда, ҳамеша дар талошҳои ҷаҳонӣ барои таъмини истифодаи бехатар ва боэътимоди нерӯи ҳастаӣ саҳми худро мегузорад. Ҳузури ин ҳайати мӯътабар нишон медиҳад, ки кишвар ба пешбурди амнияти ҳастаӣ, ҳифзи амният ва навовариҳои технологӣ содиқ аст.
Имрӯзҳо (10-13 июни соли 2024) дар дар шаҳри Душанбе, Пойтахти азизамон Конфронси сеюми байналмилалии сатҳи баланд оид ба Даҳсолаи байналмилалии амал "Об барои рушди устувор", солҳои 2018-2028 дар ҳошияи РАВАНДИ ОБИ ДУШАНБЕ баргузор шуда истодааст.
11 июн Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Конфронси сеюми байналмилалӣ оид ба Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор, солҳои 2018-2028” ифтитоҳ бахшида, суханронӣ карданд.
Дар навбати худ, кормандони Маркази рушди инноватсионии илм ва технологияҳои нави Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар кори конференсияи мазкур фаъолона ширкат варзида истодаанд.
Аз ҷумла, имрӯз (12.06.2024 с.) директори Маркази рушди инноватсионии илм ва технологияҳои нави Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, дотсент Кодиров А.С. дар Ҷаласаи шабакаи ҷомеаи академӣ: Истифодаи оқилона ва ҳифзи захираҳои об дар Осиёи Марказӣ дар шароити тағйирёбии иқлим, ки дар Академияи идоракунии давлатии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон иштирок ва дар мавзуи “Лоиҳаҳои инноватсионии вобастаста ба идоракунӣ ва сифати захираҳои обӣ” суханронӣ хоҳад кард.
