(дар ҳошияи ҷаласаи Шурои сарони давлатҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил,10.10.2025.Душанбе )
Ҷумҳурии Тоҷикстон пас аз ба даст овардани Истиқлоли сиёсӣ бо созмонҳои байналмилалӣ ва минтақавӣ ҳамкориҳои мутақобилан судмандро ба роҳ мондааст. Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти ҳамкориҳои дуҷониба ба кишварҳои аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил (минбаъд ИДМ) аз усулҳои эътирофшудаи байналмилалӣ кор гирифта, таваҷҷуҳи асосиро ба ташаккул ва рушди муносибатҳои дӯстона дар ҳамкориҳои сиёсӣ, тиҷоратӣ, иқтисодӣ, илмӣ ва фарҳангӣ бо назардошти ҳифзи манфиатҳои миллию давлатӣ равона кардааст.
Бояд қайд намуд, ки ИДМ моҳи декабри соли 1991 бо мақсади мусоидат намудан ба раванди ҳалли масъалаҳои муҳим дар марҳалаи таъсиси давлатҳои соҳибистиқлол ва ҳифзи робитаҳои таърихии ҷумҳуриҳои собиқ Шуравӣ таъсис дода шудааст. Яке аз барномаҳои муҳим Стратегияи рушди иқтисодии ИДМ барои давраи то соли 2030 мебошад. Инчунин, дар соли 2025 Созишнома дар бораи ҳамкорӣ дар соҳаи рушди саноати вазнини мошинсозӣ, Консепсияи рушди саноати сабук, Консепсияи ҳамоҳангсозии низоми миллии идоракунии ҳаракати ҳавоии ИДМ, Консепсияи ҳамкорӣ дар соҳаи ҳифзи саломатии аҳолӣ, Стратегияи рушди илмию техникии ИДМ барои солҳои 2026-2030, Стратегияи ҳамкорӣ дар рушди ҷомеаи иттилоотӣ ва иқтисоди рақамӣ барои давраи то соли 2035 ва Стратегияи рақамисозии долонҳои асосии нақлиётии кишварҳои ИДМ аз ҷониби Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳия гардидааст.
Дар марҳалаи кунунӣ ИДМ ҳамчун яке аз корпоя (платформа) асосии таҳкими ҳамкориҳои аъзои он дар масъалаҳои сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва гуманитарӣ фаъолият менамояд. Ҷумҳурии Тоҷикистон ба рушди устувори муносибатҳои дуҷониба ва бисёрҷонибаро бо дар доираи ИДМ таваҷҷуҳи хоса медиҳад. Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳайати зерини мақомоти оинномавии ИДМ шомил мебошад. Аз ҷумла:
-Шурои сарони давлатҳо;
-Шурои сарони ҳукуматҳо;
-Шурои вазирони корҳои хориҷӣ;
- Шурои иқтисодӣ, Шурои ҳамоҳангсозии фармондеҳони Қушунҳои сарҳадӣ, -Ассамблеяи байнипарлумонӣ ва суди Иқтисодӣ.
Инчунин Ҷумҳурии Тоҷикистон дар фаъолияти зиёда аз 80 сохтори саноатии ИДМ фаъолона иштирок менамояд.
Мавриди қайд аст, ки иштироки ҳамаҷониба дар фаъолияти ИДМ ва таҳкими ҳамкорӣ бо кишварҳои аъзо яке аз самтҳои афзалиятноки сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба шумор меравад. Ҷумҳурии Тоҷикистон нақши ИДМ- ро дар ҳифз ва рушди ҳамкориҳои кишварҳои аъзо тибқи барномаи такмилёфта дар заминаи консепсияи ҳамгироии босуръат ва бисёрҷониба баланд арзёбӣ менамояд. Ҳамзамон Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсиси сохтори гуногунро дар заминаи ҳамгироии иқтисодӣ ва амниятӣ дар доираи ИДМ, бо назардошти манфиатҳои миллӣ мусоидат хоҳад кард.
Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамеша ҷонибдори рушди минбаъдаи нуфуз ва аҳаммияти ИДМ дар ҳифз ва густариши робитаҳои анъанавии кишварҳои аъзо буда, омодааст, ки барои тавсеаи минбаъдаи ҳамкориҳои судманд, рушди робитаҳои иқтисодӣ ва татбиқи лоиҳаҳои инфрасохторӣ мусоидат намояд. Дар ин росто муколамаи созанда ва ҳамкориҳои ҳамаҷониба аҳаммияти муҳим дошта, ба мо имкон медиҳад, ки тавоноии худро дар ҳалли мушкилоти умумӣ ба таври назаррас такмил диҳем ва ба рушди ҳамаҷонибаи сиёсӣ, иҷтимоӣ ва иқтисодии кишварҳои Осиёи Марказӣ мусоидат намуда, муқовимати муассир ба чолишҳо ва таҳдидҳои навро таъмин созад.
Ҷумҳурии Тоҷикистон пайваста дар мақомоти ИДМ роҳбарӣ намуда, ба ҳамгироӣ, амният ва рушди устувори кишварҳои аъзо мусоидат менамояд; ду ҷаласаи Шурои сарони ҳукуматҳо, ҷаласаи Шурои вазирони корҳои хориҷӣ, Шурои иқтисодӣ, Шурои Ассамблеяи байнипарлумонии ИДМ, инчунин зиёда аз 40 ҷаласаи комиссияҳои ҳамкориҳои соҳавӣ бомуваффақият гузаронида шуданд.
Ҳамин тариқ, ташаккули бисёрҷонибаи Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар доираи ИДМ мавриди таҳқиқ қарор дода, ба чунин хулоса расидем:
-Ҷумҳурии Тоҷикистон муносибатҳои дуҷонибаву бисёрҷонибаи худро бо кишварҳои ИДМ пайваста густариш дода, бо фаъолияти воқеии худ мубраммият ва устувории худро нигоҳ медорад;
-Амалӣ сохтани консепсияҳо ва нақшаҳои гуногуни сиёсиву иқтисодии аз ҷониби Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод гардида, барои давраи то солҳои 2035, имкониятҳои навро ҷиҳати рушди ҳамкориҳои дуҷониба ва бисёрҷониба бо кишварҳои ИДМ фароҳам меоварад;
- Бо назардошти манфиатҳои миллии тарафҳо ҳамкориҳои судманди дуҷониба дар соҳаҳои иқтисод, тиҷорат, саноат, энергетика ва инфрасохтор миёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва кишварҳои аъзои ИДМ пайваста рушд хоҳанд ёфт.
- Муносибатҳои судманди иқтисодӣ, ҷалби сармоягузориҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон ва кишварҳои аъзои ИДМ бо мақсади рушди босуръати иқтисоди ҷонибҳо ба роҳ монда шудааст.
Файзуллаева Нигора Негматовна, - ходими хурди илмии Шуъбаи Иттиҳоди Давлатҳои Мустақили
Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон