(Дар ҳошияи Рӯзи Истиқлоли давлатӣ дар Озарбойҷон 18 октябр)

Тоҷикистони соҳибистиқлол бо қабули сиёсати “дарҳои кушод” қадамҳои хешро устувор гузошта, бо мамолики ҷаҳон равобиту дӯстиро тақвият бахшида. Дар зимн, Озарбойҷон яке аз кишварҳои пешрафтаи Қафқоз буда, фаровон аз сарватҳои табиӣ мебошад. Муносибатҳои дипломатӣ байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Озарбойҷон29 майи 1992 барқарор шуда, аз 22 сентябри соли 2007 дар Тоҷикистон Сафорати Озарбойҷон фаъолият мекунад. Сафорати Тоҷикистон дар Озарбойҷон23 марти соли 2008 фаъолиятро оғоз кард.

Ҳаминтариқ, муносибатҳои дуҷониба ва бисёрҷонибаи Тоҷикистон ва Озарбойҷон ба таври анъанавӣ дар руҳияи эҳтиром ва шарикӣ инкишоф меёбанд. Тоҷикистон ва Озарбойҷон ҷонибдори густариш ва таҳкими ҳамкориҳои минтақавӣ буда, узви як қатор созмонҳои байналмилалӣ ба ҳисоб рафта дар чаҳорчӯбаи СММ, ИДМ, САҲА, Созмони Ҳамкориҳои Иқтисодӣ (ЭКО), Созмони Ҳамкориҳои Исломӣ ва ЮНЕСКО ҳамкориҳоро ба роҳ монданд.

Зимнан бояд зикр кард, ки Озарбойҷон яке аз кишварҳои Осиёи Миёна ва Қафқоз буда, турбати Низоми Ганҷавӣ мебошад. Мардуми ин сарзамин мисли мардуми Тоҷикистон фарҳандӯсту меҳмоннавоз буда, дар ҷануб бо Эрон ва Туркия, дар шимол бо Россия, дар шимолу ғарб бо Гурҷистон ва дар ғарб бо Арманистон ҳамсарҳад буда, 86,6 ҳазор км мураббаъ масоҳат дошта, пойтахти он шаҳри Боку мебошад.

Кишвари Озарбойҷон саршор аз сарватҳои табиӣ буда, дорои тамаддуну таърихи қадим мебошад. Тибқи баъзе сарчашмаҳо Озарбойҷон аз ду бахш иборат аст. Калимаи"озар" маънои "мард”, “ҷавони қаҳрамон", "оташнишон", ё "хазинадор"-ро ифода мекунад ва "байҷан" маънои "хок” ё “замин" мебошад.

Ин кишвар низ забон, фарҳанг ва тамаддуни таърихи 5000 сола дорад, ки ба охирҳои 4000 ва аввалҳои3000 соли қабл аз мелод рост меояд. Дар асри 7 мардум дини исломро пазируфта, одобу сунати худро нигоҳ дошта, манотиқи зиёди инҷо зери роҳбарии Сафавӣ, Афшар ва Гаҷар идора мешуд.

Дар ин зимн,солҳои 1813-1828 тавофуқномаҳо байни Россия ва Эрон сурат гирифт, ки дар он Озарбойҷон зери салтанати шоҳигарии русҳо боқӣ монд. Дертар шоҳигарони рус барои нигоҳдорӣ ва тавсиаи салтанати худ, Озабойҷонро чун кишвари сарзамини Қафқоз худмухторият намуд, ки зери хонҳои Нахчивон мудирият мешуд ва то қисмати куҳҳои Қарабоғ ва Туркия сарҳад дошт. Дар натиҷа, рӯзи28 майи санаи 1918 аввалинкишвари демократии Озарбойҷон чун мамлакати озод, ҳуқуқбунёд арзи ҳастӣ намуд. Он замон парлумони ин кишвар 270 қарорро баррасӣ кард, ки дар натиҷа, 230 он мавриди қабули ҳамагон қарор гирифт ва то имрӯз амалӣ мегарданд. Озарбойҷон яке аз аввалин кишварҳои Осиёи Миёна ва шарқи мусалмон аст, ки овоздиҳиро барои занон расман иҷозат дод.

Дар натиҷаи талошу муборизаҳо мардуми ин кишвар тавонист, сарвату дороиҳои худро ҳифз намояд ва сокинонашро дар руҳияи ватандустию саховатмандӣ тарбият намуда, аввалин санги ҳуввияти миллиро соли 1969 Ҳайдар Алиев поя гузошт.

Озарбойҷон санаи18-уми октябри 1991 истиқлолиятро бар асоси идеяаҳои миллӣ, ватанхоҳӣ, ахлоқӣ ва мустақилият эълон карда, Ҳайдар Алиев аввалин президенти Ҷумҳурии Озарбойҷон интихоб гардид.

Озарбойҷони имрӯза муносибаташро бо Тоҷикистон аз замони истиқлолият оғоз карда, ҳамкориҳои ҳар ду кишвар аз 29-уми майи соли 1992 роҳандозӣ шуд. Ҳамзамон Сафорати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Ҷумҳурии Озарбойҷон аввалин маротиба аз 23-юми марти соли 2008 дарҳои худро боз кард ва Ҷумҳурии Озарбойҷон сафорати худро дар санаи 22-юми сентябри соли 2007 дар Тоҷикистон расман ифтитоҳ карда ба фаъолият оғоз кард.

Ҳардукишвар бо барқарор намудани муносибатҳои дипломатӣ, ҳамкориҳои дуҷониба ва бисерҷониба байни Тоҷикистону Озарбойҷон дар рӯҳияи ҳамдигарфаҳмӣ рушд ёфта, якҷо бо ҳам дар арсаи байналмилалӣ шарикони боҳамто мебошанд.

То имрӯз тавассути боздидҳои расмии сарварони ҳар ду кишвар ба Душанбеву Боку (15-16-уми марти соли 2007 санаи 13-14-уми августи соли 2007 ва 11-13 июли соли 2012) муносибатҳои тарафайн сарчашма гирифта,рӯз то рӯз таҳким меёбад. Дар аснои боздид ҷонибҳо самтҳои асосии ҳамкориҳоро дар бахши сиёсат, иқтисод, илму техника ва ғайраро баррасӣ карда,ба имзо расонданд.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Ҷумҳурии Озарбойҷон моҳи июли соли 2012 сафар карда,марҳилаи навро дар таърихи ҳамкориҳои Тоҷикистону Озарбойҷон оғоз намуд. Тоҷикистону Озарбойҷон беш аз 30 ҳуҷҷату санадҳои ҳуқуқиро муштаракан ба имзо расонданд,ки чун қарордоду аҳднома байни ҳар ду кишвари дӯст ва шарик ба ҳисоб мераванд.

Бояд қайд кард,ки самтҳои афзалиятнок дар ҳамкориҳои тиҷоратию иқтисодӣ байни Тоҷикистону Озарбойҷон филизоти ранга, маҳсулоти кишоварзӣ, энергетика, саноати сабук, нақлиёт ва коммуникатсия, муносибатҳои байнибонкӣ буда,дар ҳолати рушд қарор дошта, тибқи сарчашмаҳои гуногун ҳаҷми гардиши мол байни ду кишвар сол аз сол ривоҷ ёфта истодааст ва заводи алюминии тоҷик “ТАЛКО” маҳсулоташро аз тариқи роҳҳои обӣ ва оҳани Ҷумҳурии Озарбойҷон ба кишварҳои Аврупо интиқол медиҳад.

Робитаҳо ва ҳамкориҳо миёни шаҳрҳои Хуҷанд ва Ганҷа ба роҳ монда шуда,санъати мусиқии миллии “Шашмақом”-у “Фалак” ва озарӣ “Мугам” ё “Ашиг” хеле ба ҳам наздикӣ доранд.

Тибқи баррасиҳои дарёфтшуда, сайёҳон ин диёрро ба хотири доштани боду ҳавои субтропикии хос, меваҳои гуногунранг, ба монанди афлесун, лимӯ, кивӣ ва дар қисматҳои ҷануб дарахти банан ва соҳилу обшорҳо, калонтарин баҳри шӯри дунё, Гобустон ва Ичери (шомили рӯйхати ЮНЕСКО), Чорбоғи Боку, Бурҷи шуъла ва Толори булӯрӣ шуҳрати ҷаҳонӣ доранд.

Зимнан, Тоҷикистон бо қуллаи баландтарини дунё – Исмоили Сомонӣ (баландии зиёда аз 7000 метр), шаҳри Саразм, истироҳатгоҳҳои кӯҳии Гармчашма, Шоҳамбарӣ, Хоҷаобигарм ва Обигарм, мақбараи Мир Сайид Алии Ҳамадонӣ, Мавлоно Яъқуби Чархӣ, Абуабдуллоҳ Рӯдакӣ (дар шаҳри Панҷакент), Абулайси Самарқандӣ (аз муридони Мавлоно Яъқуби Чархӣ маҳаллаи Теппаи Самарқандӣ), Ҷунунӣ (дар Ҷамоати деҳоти Роҳатӣ), Абумӯсо Ашъарӣ (Кӯҳистони Мастчоҳ), бозори Панҷшанбе-и Хуҷанд, қалъаҳои Ҳисору Ҳулбук, Кохи Наврӯзу Боғи Рӯдакиву Айнӣ, Китобхонаи пурҳашамати камназир, атласи хуҷандӣ, куртаи чакани кӯлобӣ, ҷуробу попӯшҳои бадахшонӣ, нонҳои хоси зарафшонӣ, қурутобу шакаробу оши палов бо табақи махсуси тоҷикӣ аз ҳунару русуми мардумии тоҷик мебошанд, ки бо ҷойгишавӣ дар Роҳи Абрешимва доштани дарёҳову обҳои тозаву мусаффо, чашмаҳову обшорҳои фаровонманбаи ҷазби сайёҳон гардидааст, ки ҳар ду кишварро барои ҳамкории бештар дар рушди туризми минтақавӣ мусоидат мекунад.

Тоҷикистону Озарбойҷон бо ҳамин хусусияту сарватҳои худ чун ду кишвари дӯст, дорои фарҳангу русуми муштарак, равобити ҳасанаи худро идома дода, таҷрибаҳои якдигарро дар бахши сиёсат, адабиёт, фарҳанг, саёҳат дар партави дипломатияи мардумӣ истифода карда, муносибатҳоро тақвият мебахшанд.

Мирсаид РАҲМОНОВ, Ходими калони Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ