Дар ҳошияи сафари Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Шоҳигарии Арабистони Саудӣ, 10-11 ноябри 2024

Ҳамкории Шоҳигарии Арабистони Саудӣ бо кишварҳои ҷаҳони ислом доимо дар садорати муносибатҳо қарор мегирад. Зеро Арабистони Саудӣ маркази динии ҷаҳони ислом буда, дар таърихи ҷуғрофиёии худ ҳамчун гаҳвораи мардуми араб, рисолати ислом ва қиблаи мусалмонони ҷаҳон ба ҳисоб меравад. Илова аз он, дар шаҳрҳои муқаддаси он қабри Паёмбар Муҳаммад ибни Абдуллоҳ (с) ва саҳобгонаш (рз) мавҷуда аст, ки миллионҳо мусалмон аз тамоми кишварҳои ҷаҳон солона барои зиёрати ҳаҷ ташриф меоранд.

Ҷумҳурии Тоҷикистон ба шарофати сиёсати хирадмандонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тавонист дар даврони соҳибистиқлолӣ на танҳо равобити судманд бо ҷаҳони хориҷ барқарор созад, балки бо пайдо намудани равиши хоси дипломатияи худ, ки бар ҳифзи манофеи миллӣ ва эҳтироми арзишҳои умумибашарӣ асос ёфтааст, ҳамчун як кишвари фаъол ва таъсиргузор дар ҳалли масоили глобалӣ шинохта шуда аст[2].

Дар заминаи ҳамкориҳо ду кишвар ба ҳамдигар наздиктар гардида, дар ҳаёти сиёсиву иқтисодӣ фарҳангиву адабӣ фаъолона ширкат меварзанд. Бояд тазаккур дод, ки сафари Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҷиҳати иштирок дар Саммити муштараки изтирории арабӣ - исломӣ ба Шоҳигарии Арабистони Саудӣ сафар намуданд[5], як рӯйдоди муҳим дар самти ҳамкориҳои тарафайн мебошад.

Истиқболи гарми меҳмони олиқадр низ, ҳамчун нишони ҳамдастиву пайвандгароӣ баръало ҳис карда мешавад. Зеро хидматҳои шоистаи Роҳбари давлат буд, ки Тоҷикистон ҳадафҳои дарозмуддати стратегӣ бо муносибатҳои дӯстона ва ҳамкориҳои судмандро бо кишварҳои ба мо дӯсту хайрхоҳи ҷаҳони ислом, Ховари Миёна ва дигар кишварҳо ба роҳ монда шуд. Аммо ҳамкориҳои Тоҷикистон бо Созмонҳои баёналмилалӣ дар ҳоли рушд буда бахусус Созмони ҳамкории исломӣ, ҳамчун шарики рушд аз ҳадафҳои вижаи Роҳбари тоҷикони ҷаҳон мебошад.

Дар даврони истиқлолият яке аз муҳимтарин дастовардҳои сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки таҳти роҳбарӣ ва роҳнамоии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон амалӣ гардид, тарғиб ва ташвиқи ғояҳо ва арзишҳои олии инсонпарваронаи дини мубини ислом дар сатҳи ҷаҳонӣ ба ҳисоб меравад. Ин арзишҳоро бо доир намудани ҳамоишҳои илмию фарҳангӣ доир ба мероси мутафаккирони Аҷам - Мавлоно Ҷалолиддини Румӣ, Имоми Аъзам, асолати аслии исломро ба ҷаҳониён муаррифӣ намуда, дар ҷаҳони ислом мавқеи сазоворро касб намуд[3].

Инчунин баъзе сиёсатмадорони ғарб падидаи терроризмро ба дини мубини ислом мепайванданд. Президенти Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон терроризмро қотеъона маҳкум намуда, ба ҳимояи дини ислом бархеста аз минбарҳои баланди СММ ва дигар созмонҳои ҷаҳонӣ борҳо хитоб намуданд, ки «ислом ба терроризм ҳеҷ алоқаманд нест, террорист ватан, миллат ва мазҳаб надорад ва терроризмро ба ислом пайвастан дуруст нест ва ҳама кишварҳои олам бояд якҷоя, муташаккилона бо ин вабои аср мубориза баранд». Дар ин росто Тоҷикистон яке аз ташаббускорони таъсиси маркази мубориза бо терроризм дар доираи Созмони Ҳамкории Шанхай мебошад, ки он фаъолона амал мекунад[4].

Аз ин лиҳоз, Тоҷикистон бо сиёсати сулҳҷӯёна ва ваҳдатофарии Эмомалӣ Раҳмон, аз ҷониби шарикони хориҷӣ, ба хусус кишварҳои араб шинохта шуда, ояндаи босубот ва сиёсати устувор дорад. Пас мавқеи Тоҷикистон ба ҳалли воқеии қазияи Фаластин, таъмини сулҳи одилона, пойдор ва дарозмуддат танҳо аз роҳи иҷрои қарорҳои Созмони Милали Муттаҳид оид ба ташкили Давлати мустақили Фаластин имконпазир мебошад. Тоҷикистон аз таъсиси Давлати Фаластин бо пойтахти он шаҳри Байтулмуқаддаси Шарқӣ дар асоси марзҳои соли 1967 ҷонибдорӣ мекунад[1].

Ҳоло нишасти сарони кишварҳои арабӣ ва исломӣ, таҳти раёсати Шоҳзода Файсал бин Фарҳон - вазири умури хориҷаи Арабистони Саъудӣ баргузор шуд, муҳимтарин масоили марбут ба ҷанги Исроилу Фаластин махсусан ҳамлаҳои Исроил алайҳи навори Ғазза ва қаламравҳои Лубнон, ки ба кори ин ҳамоиш шомил шудаанд, баррасӣ шуд. Ин ҳамоиш дар доираи васеи нишасти муштараки арабӣ ва исломӣ, 11-уми ноябри соли 2023 дар шаҳри Риёз баргузор шуд. Дар ин ҳамоиш сарони кишварҳои арабӣ ва исломӣ аҳамияти муттаҳид кардани талошҳо барои мавқеъи ягонаи дастаҷамъиро дарк карда буданд. Дар он нишаст, иродаи муштараки арабӣ-исломиро дар робита ба таҳаввулоти хатарафзо ва бесобиқае, ки дар Ғазза ва сарзаминҳои Фаластин мушоҳида мешавад, баён мекард. Ин вазъ, талаби муқовимат ва ҷилавгирӣ аз оқибатҳои он ваҳдати араб ва исломиро тақозо мекунад[6].

Абулғайс -Дабири кулли Лигаи кишварҳои араб гуфт, “Ҳамоиши сарони кишварҳои араб ва исломӣ мехоҳад ба тамоми ҷаҳон паёми рӯшан бирасонад, ки вазъ дигар хомӯширо таҳаммул намекунад. Сукути қатли ом алайҳи мардуми Фаластин маънои дар ин ҷиноят шарик будан аст”. Инчунин Абулғайс зимни суханронии худ дар иҷлосияи ифтитоҳи нишасти омодагӣ афзӯд: «Тамоми фишоре, ки барои боздоштани ҷангавзорҳои ҷангӣ расонида шуд, кофӣ набуд. Ҷаҳон ба ин оташсӯзоне, ки ба дасти Исроил дар минтақа аланга мезанад, таҳаммул нахоҳад кард"[6]. Дар идомаи сухан аз боварии ӯ ба намояндагии саммит, гуфт, ки "Паёми дастгирӣ ба Фаластиниҳо ва Лубнониён, дастгирии доимии фаластиниҳо барои кишварашон ва ҳимоят аз ҳуқуқи онҳо, ки ҳеҷ кас наметавонад аз он беэътиноӣ кунад ё даст кашад". Инчунин таъкид бар он кард, ки “ҳеҷ ҷойгузине барои роҳи ҳалли ду давлат вуҷуд надорад. Давлати Фаластин бо Каронаи Бохтарӣ ва Ғазза ва дар ҳудуди соли 1967 ва пойтахти он Ерусалими Шарқӣ мебошад”[6]. Ӯ таъкид кард, ки паёми ин саммит ба ҷаҳониён ин аст, ки “қатъ кардани ҷанг дар Ғазза ва Лубнон ба як вазифаи инсонии тамоми аҳли виҷдон ва ҳамчунин як зарурати амниятӣ ва стратегӣ табдил ёфтааст, то тамоми минтақа ба доми сарнавишти номаълум наафтад”[6].

Арабистони Саъудӣ ин саммитро дар охири моҳи октябри соли гузашта даъват кард, ки 11-уми ноябр нишасти муштараки пайгирии арабӣ - исломӣ баргузор шавад, то масъалаи идомаи таҷовузи Исроил ба муқобили минтақаҳои Фаластинӣ ва Лубнонӣ ва таҳаввулоти вазъияти кунунӣ дар ин кишвар баррасӣ гардад, омадааст дар изҳороти вазорати корҳои хориҷии Арабистони Саудӣ[6].

Тибқи гузориши хабаргузории Арабистони Саъудӣ (SPA), даҳҳо раҳбарони кишварҳои арабӣ ва исломӣ имрӯз дар омодагӣ ба ин нишаст вориди Арабистони Саудӣ шуданд[6], то роҳи ҳалли масъалаи Исроил, Фаластин ва Лубнонро баррасӣ намоянд.

Одинаев Абдуҳалим, ходими пешбари илмии Шуъбаи Шарқи Наздик ва Миёнаи Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ

Адабиёт:

1. ДАВЛАТИ ФАЛАСТИН ДАР МЕҲВАРИ СИЁСАТИ ПЕШВОИ МИЛЛАТ. Сомонаи Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ.Соҳиби Баҳруло. 2024-12-01. (https://osiyoavrupo.tj/) Таърихи бардошт 11.11.2024.

2. Дастовардҳои сиёсати хориҷии Тоҷикистон. 26.01.2021. (https://mfa.tj/tg/main/sijosati-khoriji/dastovardhoi-sijosati-khorijii-tojikiston). Таърихи бардошт 11.11.2024.

3. Пешвои миллат ва сиёсати хориҷии Тоҷикистон. Зиёев Субҳиддин. Сомонаи Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ. 20.10.2020. (https://osiyoavrupo.tj/) Таърихи бардошт 11.11.2024.

4. ПЕШВОИ МИЛЛАТ ВА ТАҲКИМИ НУФУЗИ БАЙНАЛМИЛАЛИИ ТОҶИКИСТОН. Зиёев Субҳиддин. Рӯзномаи “Ҷумҳурият”. №: 225 - 226. 10.11.2021. (https://peshina.jumhuriyat.tj/index.php?art_id=45438) Таърихи бардошт 11.11.2024.

5. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон бо сафари корӣ ба Подшоҳии Арабистони Саудӣ рафтанд. АМИТ «Ховар». 10.11.2024. (https://khovar.tj/) Таърихи бардошт 11.11.2024.

6. Ҳамоиши “арабӣ-исломӣ”.. паёми ҳимоят аз фаластиниҳо ва лубнониён. Ар-Риёз (ал-Иттиҳод). Маркази ахбороти Иттиҳод. 11 ноябри соли 2024. (https://www.aletihad.ae/) القمة «العربية - الإسلامية».. رسالة دعم للفلسطينيين واللبنانيين. الرياض (الاتحاد). 11 نوفمبر 2024. مركز الاتحاد للأخبار.