(Ба ифтихори Рӯзи пойтахт - шаҳри Душанбе)

Ба ифтихори Рӯзи пойтахт, ки маркази муҳимму муаррифгари Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҷаҳон маҳсуб меёбад, бо ифтихори баланд метавон барои пешрафту ободии он аз нақши ҳар як шаҳрванд ёдовар шуд. Маврид ба зикр аст, ки баъд аз раиси шаҳр таъин гардидани мӯҳтарам Рустами Эмомалӣ воқеан пойтахти Тоҷикистон шаҳри Душанбе куллан симои худро дигар кард, ки натиҷаи дастуру супоришҳои созандаи Пешвои муаззами миллат мӯҳтарам Эмомали Раҳмон ва талошҳои шаҳрдори ҷавон аст.

Шаҳри Душанбе ҳамчун маркази муҳими сиёсии Тоҷикистон ва маркази зисти шумораи зиёди шаҳрвандон, ҳамчун рамзи маънавии миллат амал мекунад. Симои шаҳр аз рафтор, зиндагии ҳар як сокини он, истифодаи захираҳои табиӣ, ҳолати экологии шаҳр, тарзи зиндагиаш, тарбият ва таълимоти шаҳрвандон ва ҳатто муносибатҳояшон бо муҳити атроф вобаста аст. Аз ин рӯ, масъулияти сокини пойтахт на танҳо ба масоили шахсӣ, балки ба масъалаҳои бузургтар ва ҷамъиятии назаррас рабт дорад.

Масъулияти шаҳрвандон дар пойтахт як масъулияти дуҷониба аст. Дар як тараф, эҳтиром ба қонунҳо, пардохти боҷҳо ва андозҳо, риояи қоидаҳои тартиботи ҷамъиятӣ ва ахлоқӣ талаботи қонунӣ ва ҳатмӣ барои сокинон мебошад. Аз дигар ҷониб, шаҳрдорӣ ва ҳукумат шароитро барои рушди ин масъулият фароҳам овардаанд. Барномаҳои оммавии иттилоотӣ, ширкат дар маҳфилҳои фарҳангӣ, гурӯҳҳои волонтёрӣ ва ташкили як қатор чорабиниҳои маърифати шаҳрвандӣ бояд барои ташаккули як ҳисси масъулияти баландтар кумак кунанд.

Таъсири якҷояи ҳиссасозии сиёсии сокинон ва рафтори созандаи маъмурият метавонад дар сатҳи хеле амиқ ҳар як ташаббуси иҷтимоиро дастгирӣ кунад ва шахсро водор созад, ки ба муҳити зист ва ҳаёти ҷамъиятӣ на танҳо ҳамчун "муштарӣ" ё "корбар" , балки ҳамчун шахсияти фаъол ва фард масъул бошад.

Масъулияти шаҳрвандӣ ва иҷтимоии ҳар сокини Душанбе ба манфиатҳои умумии ҷомеа иртибот дорад. Дар ҷомеаи пешрафта, шаҳрванде, ки масъулиятшинос аст, на танҳо ҳуқуқи худро медонаду истифода мебарад, балки вазифадор аст, ки дар фаъолиятҳои ҷамъиятӣ иштирок намояд.

Ҷавонон на танҳо ояндаи шаҳр, балки нирӯи бузурги фаъолии иҷтимоӣ ва маданият мебошанд. Ба таҳлили фаъолона ҷалб кардани ҷавонон дар масъалаҳои муҳити зист ва ҳамкориҳои иҷтимоии хуб метавонад шаҳрро боз ҳам муосиртар кунад. Ба назар мерасад, ки бо роҳи ташвиқ ва кӯмак дар рушди фаъолиятҳои иктисодӣ ва муҳити фарҳангӣ, ҷавонон метавонанд як иқдоми амиқтар барои масъулияти шаҳрвандиро рушд диҳанд.

Ҳар як ҷавон, ки ҳис мекунад, ки ӯ дар тамоми иқдомот ва муҳити зисти шаҳри Душанбе саҳм мегузорад, метавонад ҳисси масъулият ва ифтихори шаҳрвандиро қавӣ созад.

Дар шаҳрҳои пешрафта, мисли Токио, дарк кардани масъулият на танҳо дар риояи қонунҳо, балки дар коркарди ҷадвалҳои масъулияти иҷтимоӣ ва ҳамкориҳои байни шаҳрвандон ва давлат зоҳир мегардад. Бо ин тартиб, дар шаҳрҳои мухталиф ташаббусҳои зиёде барои ҷалби шаҳрвандон ба риояи қоидаҳои ҳифзи муҳити зист, таъмини таълим ва рушди инфрасохтор роҳандозӣ шудааст.

Шаҳрванде, ки дарк мекунад, ки ташаккули муҳити зист ва рушди ҷомеа на танҳо аз сиёсати давлатӣ, балки аз иштироки фаъолонаи ӯ вобаста аст, метавонад ҳисси масъулият ва саҳмгузориро бештар нишон диҳад.

Дар миёни кишварҳои тараққикарда, бунёди ҳисси масъулият ва шафофият дар ҷомеа ҳатмии авлавият ба ҳисоб меравад. Барои гузаштан ба равандҳои муосир ва таҳияи сиёсати коҳиш дар сатҳи миллӣ, ҳар як шахс бояд бо вуҷуди тамоми мушкилоти иқтисодӣ ва иҷтимоии ба амал омада, ба иҷрои вазифаи шаҳрвандии худ огоҳ бошад. Бешубҳа, иҷрои вазифаи шаҳрвандӣ метавонад ҳатто дар сатҳи кӯчак (мисли риояи дурусти ҳуқуқи ғайр, кумак ба маъракаҳои тозагӣ, барномаҳои экологӣ ва ғайра) бошад.

Муҳимтарин паҳлӯи масъулияти сокини пойтахт дар он аст, ки мутахассисон ва гурӯҳҳои иҷтимоӣ танҳо ба муваффақиятҳои инфрасохторӣ ва иқтисодӣ иртибот наёфта, балки ба сатҳи маърифати шаҳрвандии сокинон низ аз ҷумлаи омилҳои аслӣ ба ҳисоб меравад Бояд гуфт, ки барои сохтани ҷомеаи муосир ва ташаккул додани арзишҳои умумии шаҳр, ки ба якдигар эҳтиром гузоранд, тафаккури иҷтимоии шаҳрвандон бояд, албатта, баланд ва масъулиятшинос бошад.

Ба назар мерасад, ки яке аз муҳимтарин омилҳои дар ҳолати ноустувор қарор гирифтани пойтахт ва дигар шаҳрҳои бузург – мушкилоти экологӣ мебошад. Бисёре аз шаҳрҳо дар ҷаҳон бо мушкилот дар мавриди хушкшавии захираҳои об, партовҳотва ифлосшавии ҳаво мубориза мебаранд. Душанбе, дар мавриди ҳарду масъала, дар муқоиса бо баъзе шаҳрҳои ҷаҳон, ба назар мерасад, ки ба ҳолати экологии худ бештар таваҷҷуҳ мекунад, вале ҳар як сокини шаҳр бояд дар иҷрои масоили экологӣ саҳм гузорад.

Барномаҳое, ки барои табдил додани Душанбе ба шаҳри «сабз» ва тозагии умумии муҳити зист роҳандозӣ шуда, мақсад доранд, ки на танҳо манфиати табиӣ ва экологӣ, балки манфиати шахсӣ ва оммавии сокинонро таъмин кунанд. Ба ғайр аз ин, бо таъсири ҳар сокин дар ҳифзи манобеи табиӣ ва роҳандозии экологияи дуруст, мо метавонем Душанбе ва дигар шаҳрҳоро ба макони озод ва мусоиди зиндагӣ барои насли имрӯза ва оянда табдил диҳем.

Вазифаи фаъоли ҷавонон дар ҷанбаҳои мухталифи ҷомеа, аз ҷумла дар рушди иқтисодӣ ва иҷтимоии Душанбе, хеле муҳим аст. Ҷавонон бояд бо ҳисси масъулият ва иқдомоти муваффақ, ки барои ояндаи ҷомеа кӯмак мерасонанд, қарор гиранд.

Вақте, ки ҷавонон дар ташаккули ҷомеаи шаҳрвандӣ ва муомилаҳои соф ва рӯшани ҷамъиятӣ саҳм мегузоранд, имкониятҳо барои роҳандозии сиёсати равшан ва асосӣ бо кӯмак ва фаъолиятҳои онҳо зиёд мегардад.

Ҳар сокини пойтахт — шаҳрванди Душанбе — бояд эҳсос кунад, ки ӯ на танҳо як муштарӣ ва ё истифодакунанда аз захираҳо ва шароити шаҳр, балки унсури асосии таъсиргузори ҷомеа мебошад. Аз ин рӯ, масоили кӯчак дар ҳаёти ҳаррӯза, ки метавонанд дар маҷмӯъ таъсири калон ба кишвар ва ҷаҳони атроф гузоранд, бояд ба диққати ҷиддӣ гирифта шаванд.

АБДУМУМИНЗОДА Ситора, - номзади илмҳои педагогӣ, корманди АМИТ