 
           ЗИҲӢ ФАРМОНБАРЕ, К-АЗ БАХТ ҲОДӢ ПЕШВО БОШАД!: РУШДИ ИНФРАСОХТОРИ МАҚОМОТИ ҲИФЗИ ҲУҚУҚ ДАР ШАҲРИ ДУШАНБЕ
Дар шароити муосири ҷаҳонӣ, ки бо таҳдидҳои гуногуни амниятӣ, аз ҷумла терроризм, ҷиноятҳои муташаккил ва ноустувориҳои минтақавӣ ҳамроҳ аст, рушди инфрасохтори мақомоти ҳифзи ҳуқуқ аҳамияти хоса пайдо мекунад. Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамчун кишвари дар ҳоли рушд ва ҷойгир дар маркази Осиёи Марказӣ, дар солҳои охир ба бунёди иншоотҳои нав барои мақомоти корҳои дохилӣ таваҷҷуҳи зиёд зоҳир намудааст. Ин иқдомҳо дар доираи сиёсати давлатӣ ба истиқболи ҷашнҳои миллӣ, аз ҷумла 35-солагии Истиқлолияти давлатӣ, амалӣ мегарданд ва ҳадафҳои онҳо на танҳо беҳтар кардани шароити корӣ барои кормандони милитсия, балки таҳкими волоияти қонун, мубориза бо ҷинояткорӣ ва таъмини суботи ҷамъиятӣ мебошанд.
19 августи соли 2025 дар шаҳри Душанбе ду рӯйдоди муҳим рух дод:
1. Ифтитоҳи бинои нави Раёсати Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон.
2. Ифтитоҳи бинои Дастаи алоҳидаи таъиноти махсуси милитсия "Шоҳин".
Ин рӯйдодҳо бо иштироки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ сурат гирифтанд.
Ҳамчунин, дар ин рӯз ҷаласаи ҷамъбастӣ бо кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ бо иштироки Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ баргузор шуд, ки дар он масъалаҳои рақамикунонӣ ва паст кардани сатҳи ҷинояткорӣ баррасӣ гардиданд. Дар кори ҷаласа муовини якум, муовинон, роҳбари дастгоҳи Раиси шаҳр, сардорони воҳидҳои сохтории дастгоҳ, раисони ноҳияҳои шаҳр, сардорон ва кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқи шаҳри Душанбе ва намояндагони воситаҳои ахбори омма иштирок намуданд.
Дар оғоз Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ масъалаҳои рӯзномаи ҷаласа ва тартиби кори онро ба ҳозирин шинос намуд. Ҳамзамон, муҳтарам Рустами Эмомалӣ ба роҳбарияти КВД “Шаҳри ҳушманд (Smart City)”–и Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе дастуру супоришҳо додаанд ҷиҳати тақвияти ҳамкорӣ бо мақомотҳои дахлдор дар самти рақамикунонии хизматрасониҳои давлатӣ, истифода аз низомҳои рақамӣ бо мақсади баланд бардоштани самаранокии идоракунӣ ва беҳтар намудани сатҳи хизматрасонӣ ба аҳолӣ.
Дар охир Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ аз ҳозирин даъват ба амал овард, ки барои паст кардани сатҳи ҷинояткорӣ ва таъмини амнияту тартиботи ҷамъиятӣ барои фароҳам овардани фазои орому осоишта тамоми имконияти мавҷударо сафарбар намоянд. Инчунин, барои дар сатҳи баланд гузаронидани чорабиниҳои муҳими давлатӣ ва байналмилалии дарпешистода тамоми имконоти мавҷударо истифода намоянд. Ин даъватҳо нишон медиҳанд, ки роҳбарият ба ҳамоҳангии байни мақомотҳо ва ҷамъият таваҷҷуҳи хоса зоҳир мекунад ва ин ба рушди устувори шаҳр мусоидат менамояд.
Дар шароити муосир, ки насли ҷавон ҳамчун қувваи ҳаракатдиҳандаи рушд шинохта мешавад, роҳбарони ҷавон мисли муҳтарам Рустами Эмомалӣ нақши калидӣ дар амалӣ гардидани сиёсати давлатӣ бозӣ мекунанд. Ӯ бо донишҳои муосир, равишҳои навоварона ва таҷрибаи байналмилалӣ ба рушди кишвар саҳм мегузорад. Дар сиёсати давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҷалби ҷавонон ба мансабҳои роҳбарӣ ҳамчун стратегияи муҳим барои таъмини идомаи рушд ва навоварӣ шинохта мешавад. Яке аз намунаҳои барҷастаи чунин роҳбарон муҳтарам Рустами Эмомалӣ мебошад, ки ҳамчун роҳбари ҷавону пешрафта дар таърихи сиёсии кишвар ҷойгоҳи хоса дорад. Мансаби сиёсии муҳтарам Рустами Эмомалӣ аз солҳои аввали фаъолият бо муваффақиятҳои назаррас ҳамроҳ аст. Аз соли 2017 ӯ ҳамчун Раиси шаҳри Душанбе интихоб шуд, ки ин барои ӯ ҳамчун ҷавони 30-сола як масъулияти бузург буд. Дар ин мансаб, ӯ иқдомҳои зиёде барои рушди шаҳри Душанбе амалӣ гардонд, аз ҷумла бунёди инфрасохтори муосир, беҳтар кардани ҳолати муҳити зист ва таҳкими амнияти ҷамъиятӣ. Масалан, таҳти роҳбарии ӯ, барномаҳои ободонӣ ба истиқболи ҷашнҳои миллӣ, чун 35-солагии Истиқлолият, тезонида шуданд, ки натиҷаи онҳо бунёди биноҳои нав, аз ҷумла иншоотҳои мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, мебошад.
Ҳамчун роҳбари пешрафта, муҳтарам Рустами Эмомалӣ ба ҳамгироии технологияҳои муосир дар идоракунии шаҳрӣ таваҷҷуҳи хоса зоҳир мекунад. Ӯ иқдомҳои рақамикунониро пеш мебарад, ки ин ба беҳтар шудани хизматрасониҳои давлатӣ ва паст кардани сатҳи ҷинояткорӣ мусоидат мекунад. Аз соли 2020, ӯ ҳамчунин Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аст, ки ин ӯро ба яке аз шахсиятҳои калидии сиёсии кишвар табдил медиҳад. Саҳми ӯ дар ҳифзи амният ва суботи минтақаӣ, аз ҷумла тавассути ҳамкорӣ бо созмонҳои байналмилалӣ, аз ҷумла Созмони Ҳамкории Шанхай ва Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил, назаррас аст.
Муҳтарам Рустами Эмомалӣ санаи 19 августи соли 2025 дар баробари иштирок дар ифтитоҳи биноҳои нав, инчунин дар ҷаласаи ҷамъбастӣ бо кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқи шаҳри Душанбе дастуру супоришҳо дод, ки ба таҳкими ҳамкорӣ байни мақомотҳо нигаронида шуда буданд. Ин иқдомҳо нишон медиҳанд, ки роҳбарони ҷавон мисли ӯ қодиранд, ки бо равишҳои навоварона ва ҳушёрона ба мушкилоти муосир ҳалли мувофиқ пайдо кунанд. Таърихи роҳбарии ӯ ҳамчун мисоли муваффақияти насли ҷавон дар сиёсат метавонад барои омӯзиши минбаъда дар илми сиёсӣ ва идоракунии давлатӣ хидмат кунад.
Ин рӯйдодҳо нишон медиҳанд, ки сиёсати давлатии Тоҷикистон ба рушди инфрасохторӣ ҳамчун омили калидии амнияти миллӣ такя мекунад. Бунёди биноҳои нав на танҳо шароити кориро беҳтар мегардонад, балки ба тарбияи кадрҳо (масалан, литсейи "Дурахшандагон") ва ободонии шаҳр (зебоӣ ва дарахтшинонӣ) мусоидат менамояд. Аз нуқтаи назари сиёсӣ, иштироки роҳбарони олии кишвар, аз ҷумла муҳтарам Рустами Эмомалӣ, таъкид бар аҳамияти ин лоиҳаҳо дар ҳифзи суботи минтақаӣ мекунад, хусусан дар шароити мураккаби ҷаҳонӣ.
Таъкидҳои Президенти кишвар ба ҳушёрӣ ва омодагӣ ба ҳолатҳои ғайричашмдошт ҳамоҳанг бо назарияҳои муосири идоракунии хавфҳо дар илми сиёсӣ аст. Ҳамчунин, ҳамгироии рақамикунонӣ (Smart City) нишон медиҳад, ки Тоҷикистон ба самти шаҳрҳои ҳушманд ҳаракат мекунад, ки ин ба беҳтар шудани хизматрасониҳо оварда мерасонад. Дар ин замина, нақши муҳтарам Рустами Эмомалӣ ҳамчун роҳбари ҷавон хеле муҳим аст, зеро ӯ бо таҷрибаи муосир ва равишҳои навоварона ба ин равандҳо ҳаракат медиҳад.
Рушди инфрасохтори мақомоти ҳифзи ҳуқуқ дар Душанбе дар соли 2025 намунаи муваффақияти сиёсати давлатӣ дар самти таҳкими амният ва ободонӣ аст. Ин лоиҳаҳо нақши муҳим дар паст кардани ҷинояткорӣ ва омодагӣ ба таҳдидҳо доранд. Хусусан, нақши муҳтарам Рустами Эмомалӣ ҳамчун роҳбари ҷавону пешрафта дар ин равандҳо барҷаста аст ва метавонад барои наслҳои оянда намуна шавад.
ҲАЙДАРЗОДА Рустам Ҷӯра - директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ, доктори илмҳои фалсафа, профессор.
САНГИНЗОДА Дониёр Шомаҳмад - муовини директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ оид ба илм ва таълим, доктори илмҳои ҳуқуқшиносӣ, профессор

ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
Categories
Наворҳои видеоӣ
ИШТИРОК ВА СУХАНРОНИИ ПРЕЗИДЕНТИ АМИТ ДАР КОНФРОНСИ ИЛМӢ-НАЗАРИЯВӢ "ПУЛИ СОМОНӢ - РУКНИ ДАВЛАТДОРИИ МИЛЛӢ" ДАР БОНКИ МИЛЛӢ
Имрӯз, 30 октябр дар Китобхонаи миллии Тоҷикистон бо ташаббуси Бонки миллии Тоҷикистон Конфронси илмӣ-назариявӣ таҳти унвони “Пули сомонӣ — рукни давлатдории миллӣ” баргузор гардид. Дар кори конфронс роҳбарияти Бонки миллии Тоҷикистон, президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ва як қатор иқтисодчиёни маъруфу олимони соҳа иштирок ва суханронӣ намуданд.
Зимни баргузории ҳамоиш зикр карда шуд, ки пули миллӣ ҳамчун яке аз нишонаҳои муҳими соҳибихтиёрӣ ва истиқлолияти давлатӣ дар таҳкими иқтисод, баланд бардоштани эътимоди ҷомеа ба низоми молиявӣ ва ҳифзи суботи макроиқтисодӣ нақши калидӣ дорад. Қайд гардид, ки солҳои охир сиёсати пулию қарзӣ ва ислоҳоти низоми бонкии кишвар бо дастгирии Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба таҳкими иқтидори иқтисодии давлат, рушди бозори молиявӣ ва устувории сомонӣ мусоидат намудааст.
Ҳамчунин иштирокчиён зарурати таҳкими низоми мукаммали молиявӣ, боло бурдани фарҳанги иқтисодии ҷомеа, тавсеаи низоми пардохтҳои ғайринақдӣ ва ворид кардани технологияҳои муосирро дар фаъолияти бонкӣ таъкид карданд.
Дар анҷом, ҷиҳати идомаи ҳамкориҳои илмӣ-тадқиқотӣ ва омодасозии кадрҳои баландихтисос дар соҳаи иқтисод қарорҳои дахлдор қабул гардиданд.
Имрӯз, 30 октябр дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон маҳфили илмӣ-адабӣ “Хирад”- и Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон баргузор гардид. Маҳфили навбатӣ ба фаъолияти илмии узви вобастаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, доктори илмҳои иқтисодӣ, профессор Саидмуродзода Лутфулло Ҳабибулло бахшида шуд.
Дар ҷараёни маҳфил иштирокдорон оид ба саҳми арзандаи узви вобастаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, профессор Саидмуродзода Лутфулло Ҳабибулло дар рушди илми иқтисодиёт, таҳқиқоти муҳими ӯ дар самти сиёсати иқтисодӣ, ислоҳоти молиявӣ ва роҳҳои баланд бардоштани рақобатнокии иқтисоди миллӣ андеша баён намуданд.
Ба кори маҳфил ноиби президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Саломиён Муҳаммаддовуд ҳусни оғоз бахшид. Зикр кард, ки маҳфили илмӣ-адабии “Хирад”, ки бо ташаббуси президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт роҳандозӣ гардидааст, яке аз иқдомҳои муҳим барои муаррифӣ ва қадршиносии хизматҳои олимони кишвар мебошад.
Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт зимни сухани ифтитоҳии хеш иброз дошт, ки дараҷаи рушди илми муосир дар кишвар ба фаъолияти шахсиятҳои илмпарвар ва олимони соҳибтаҷриба вобастагии ногусастанӣ дорад. Ӯ таъкид намуд, ки Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ҳамеша ба дастгирӣ ва қадрдонии олимони босалоҳият ва ҳавасмандсозии насли нави муҳаққиқон таваҷҷуҳи махсус зоҳир мекунад.
Таъкид гардид, ки дар шароити мураккаб ва босуръати ҷаҳони муосир, масъалаҳои рушди иқтисодӣ ба яке аз мавзӯъҳои меҳварии тадқиқоти илмӣ табдил ёфтаанд. Имрӯз иқтисод на танҳо соҳаи истеҳсол ва тақсимоти неъматҳои моддӣ аст, балки як низоми мураккаби иҷтимоӣ, сиёсӣ ва зеҳнӣ мебошад, ки бо тамоми ҷанбаҳои ҳаёти ҷомеа алоқаманд аст.
Гуфта шуд, ки ҷаҳони имрӯза дар давраи нави инқилоби илмӣ ва технологӣ қарор дорад. Иқтисоди рақамӣ, зеҳни сунъӣ, инноватсияҳои молиявӣ ва иқтисоди сабз, ҳамаи ин падидаҳо иқтисоди муосирро дигаргун сохтаанд. Аз ин рӯ, таҳлили консепсияҳои асосӣ, баррасии вазъи кунунӣ ва муайян намудани дурнамои рушди иқтисод барои ҳар як кишвар, бахусус барои Ҷумҳурии Тоҷикистон, аҳамияти бузурги назариявӣ ва амалӣ дорад.
Ёдовар мешавем, ки дар солҳои охир бо роҳбарии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, сиёсати давлатӣ ба рушди устувори иқтисоди миллӣ, татбиқи барномаҳои стратегӣ, ҷорӣ намудани технологияҳои инноватсионӣ ва рақамӣ, инчунин баланд бардоштани сатҳи зиндагии аҳолӣ равона гардидааст. Дар натиҷа, зина ба зина заминаҳои қавии иқтисодӣ ва иҷтимоӣ ба вуҷуд омада истодаанд.
Зикр гардид, ки ин ҳамоиши илмӣ минбари муҳимест, ки барои мубодилаи таҷриба, муаррифии дастовардҳои илмӣ ва таҳкими робитаҳои ҳамкории байни олимони дохиливу хориҷӣ, ки барои рушди илми иқтисод дар Тоҷикистон ва берун аз он аҳамияти бузург дорад, дар фаъолияти пурсамари узви вобастаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, д.и.и., профессор, устоди муҳтарами мо Саидмуродзода Лутфулло Ҳабибулло дид.
Дар идомаи маҳфил олимону муҳаққиқони соҳаи иқтисод профессор Шариф Раҳимзода, профессор Сафаров Б.Г, узви вобастаи АМИТ, д.и.и., профессор Саидмуродзода Л.Ҳ, профессор Мирбобоев Р.М, дотсент Солеҳзода А.А, профессор Мирсаидов А.Б, д.и.и. Бобозода К.О доир ба ҳаёти илмӣ, фаъолияти омӯзгорӣ ва хизматҳои арзандаи профессор Саидмуродзода Лутфулло Ҳабибулло дар рушди иқтисодиёти миллӣ ва таҳкими мактаби иқтисодшиносии кишвар андеша баён намуданд. Баромадкунандагон бо таъкид аз он изҳор доштанд, ки таҳқиқоти илмии ӯ дар самти сиёсати иқтисодӣ, идоракунии давлатӣ, рушди бозорҳои молиявӣ ва таҳкими рақобатпазирии иқтисоди миллӣ дастовардҳои назарраси илмиро фароҳам овардааст.
Ҳамзамон қайд шуд, ки профессор Саидмуродзода дар тӯли солҳои зиёд ҳамчун муҳаққиқ, устод ва роҳбар ба тарбияи насли нави олимон ва иқтисодшиносони ҷавон саҳми босазо гузошта, бо ҷаҳонбинии васеъ ва маданияти баланди илмии худ мактаби хоси илмиро ташаккул додааст. Иштирокчиён таъкид карданд, ки идомаи пажӯҳишҳои илмӣ, нашри асарҳои илмӣ ва густариши ҳамкориҳои таҳқиқотии ӯ метавонанд ба таҳкими амнияти иқтисодии кишвар, боло бурдани сатҳи таҳлилҳои иқтисодӣ ва рушди фанҳои иқтисодӣ дар муассисаҳои таҳсилоти олӣ мусоидат намоянд.
Имрӯз 30.10.2025 сол дар Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бахшида ба рӯзи қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон озмуни илмӣ-маърифатии “Беҳтарин донандаи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон” баргузор гардид.
Дар озмун магистрантон, докторантон ва унвонҷӯёни Институт фаъолона иштирок намуда, дониши худро нисбат ба меъёрҳо ва арзишҳои конститутсионии давлат муаррифӣ намуданд.
Чорабинӣ бо мақсади баланд бардоштани сатҳи маърифати ҳуқуқии ҷавонон, таҳкими ҳисси ватандӯстӣ, арҷгузорӣ ба арзишҳои конститутсионӣ ва таҳким бахшидани эҳтиром ба Қонуни асосии кишвар миёни магистрантон, докторантон ва унвонҷӯён роҳандозӣ гардид.
Иштирокчиён дар рафти озмун донишу малакаи худро доир ба муҳтавои меъёрҳои Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, таърихи қабул ва нақши он дар рушди давлати ҳуқуқбунёду демократӣ баён намуданд.
Тағйирёбии глобалии иқлим ва гармшавии мунтазами ҳарорати ҳаво яке аз мушкилот ва хатарҳои ҷиддии экологӣ ба ҳисоб меравад, ки тайи даҳсолаҳои охир ба минтақаи Осиёи Марказӣ ва махсусан ба Тоҷикистон таъсири назаррас расонидааст. Таъсири ин раванд дар шакли обшавии босуръати пиряхҳо, камшавии захираҳои обӣ ва афзоиши хавфи хатарҳои пиряхӣ эҳсос мешавад.
Дар ҳамин замина, ҳодисаи 25-уми октябри соли 2025 дар ҳудуди деҳаи Сафедоби ҷамоати деҳоти Қалъаи Лаби Об ноҳияи Тоҷикобод, ки дар он пораи аз пиряхи Деҳдал канда шуда, аз тариқи дара поён лағжидааст, ҳамчун бонги хатар ва нишонаи равшани паёмадҳои тағйирёбии иқлим арзёбӣ мешавад.
Пиряхи Деҳдал аз ҷониби мутахассисони Маркази илмӣ-таҳқиқотии ва экологияи муҳити зисти Осиёи Марказӣ (Душанбе) дар якҷоягӣ бо Муассисаи давлатии илмии «Маркази омӯзиши пиряхҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо истифода аз ҳавопаймоҳои бесарнишин таҳқиқ карда шуда (солҳои 2019,2020 ва 2023), корҳои илмӣ-таҳқиқотӣ дар ин минтақа минбаъд низ идома хоҳанд ёфт.
Дар нишебии шимолии қаторкӯҳи Пётри Якум, дар ҳудуди ҳавзаи дарёи Сурхоб, тақрибан панҷоҳ пиряхи хурд ҷойгиранд. Аз ҳама бузургтарини онҳо пиряхи Деҳдал буда, пиряхи набзӣ (surging- eng, пульсирующий-ru, пиряхе ки бо давраҳои тезҳаракатии муваққатӣ тавсиф мешавад) ба шумор меравад. Деҳдал ба навъи пиряхҳои мураккаби водигӣ тааллуқ дошта, дар ҷараёни шаклгирии он як шохоби хурд аз тарафи рости пирях ба он ҳамроҳ мегардад, ки морфологияи умумии системаи яхбандиро мураккабтар месозад. Забони пирях аз болои дараи тангу нишеб ва санглох овезон буда, нишонаҳои равшани таъсири гравитатсонӣ ва раванди шикасту лағзиши яхро нишон медиҳад.
Тибқи тасвирҳои моҳвораии Sentinel-2 (10 м), пиряхи Деҳдал то 17 сентябри соли 2025 дар ҳолати оромӣ қарор дошта, баъдан ба ҳаракат омадааст. То 22 сентябри соли ҷорӣ забонаи он дар водии дарёи Дара пеш рафта, то наздикии деҳаи Сафедоб расидааст.
Дар баробари ин, ҳаракати сегментии пирях ба қайд гирифта шуда, суръати максималии он рӯзи 25 октябри соли 2025 мушоҳида гардидааст. Ҳамин тариқ, ҳаракати пиряхи Деҳдал то санаҳои 27 октябр идома ёфта, дар натиҷа забонаи пирях дар маҷмӯъ тақрибан то 4500 метр поён ҳаракат намудааст.
Бояд кайд кард, ки ин ҳодисаи мазкур дар пиряхи Деҳдал бори аввал нест. Пиряхи мазкур ҳамчун пиряхи набзонии фаъол буда, ҳаракати он дар солҳои 1890, 1974, 2015-2016 дар адабиётҳо сабт гардидааст. Бори охир ҳаракати фаъоли пиряхи мазкур дар солҳои 2015-2016 ба қайд гирифта шуда буд, ки дар он як ҳодисаи классикии фурӯпошӣ рух дод.
Дар Институти геология, сохтмони ба заминҷунбӣ тобовар ва сейсмологияи АМИТ конфронси байналмиллалии илмӣ-амалӣ таҳти номи “Илмҳо оид ба Замин: вазъи кунунӣ ва дурнамои онҳо” доир гардид. Конфронси мазкур ба “Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф” барои солҳои 2020-2040 ва “Соли 2025 – соли байналмиллалии ҳифзи пияхҳо” бахшида шудааст.
Конфронсро бо сухани ифтитоҳӣ директори Институт, н.и.г.-м. Сафарализода Н.С. ҳусни оғоз бахшид. Сипас, ноиби президенти АМИТ д.и.т. Амонзода И.Т. ба сухан баромада, дар хусуси муҳиммияти “Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф” барои солҳои 2020-2040 ва “Соли 2025 – соли байналмиллалии ҳифзи пиряхҳо” фикру назари хешро иброз дошт. Сардори Саридораи геологияи назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Оймуҳаммадзода И.С. риштаи суханро ба даст гирифта, дар хусуси паҳлуҳои асосии кори конфронс ва пешрафту рушди илми геологияи кишвар чанд нуктаи муҳимро зикр намуд. Дар қисмати пленарии конфронс инчунин профессори Донишгоҳи миллии Узбекистон ба номи М. Улуғбек, д.и.г.-м. Ишбоев Х.Ҷ., профессори Донишгоҳи техникии Тошкент ба номи И. Каримов, д.и.г.-м. Умурзоқов Р.А. ва профессори Донишгоҳи Осиёи Марказӣ дар шаҳри Хоруғ Муҳсини М. бо маърузаҳои илмии худ баромад намуданд. Кори конфронс дар се бахш: геологияи умумӣ ва минтақавӣ, минералогия ва геохимия, сохтмони ба заминҷунбӣ тобовар ва сейсмология ҷараён гирифт.
Бояд зикр намуд, ки геология имрӯз яке аз соҳаҳои муҳими пешрафти иқтисоди кишвар маҳсуб меёбад, ки дар барномаву Стратегияҳои Ҳукумати кишвар мавқеи хоса дорад. Хоса дар “Барномаи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба омӯзиш ва арзёбии захираҳои металлҳои камёфт барои солҳои 2016-2026” дурнамо ва рушди соҳаи геология ҳаматарафа инъикос гардидааст. Инчунин мавқеи соҳаи геология дар Стратегияи чаҳоруми давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи саноатикунонии босуръати кишвар - “Солҳои 2022-2026 – солҳои рушди саноат” ба таври назаррас дарҷ гардидааст.
Як зумра мақолаҳои ба конфронс пешниҳодгардида дар хусуси ҳалли масоили васеъи геодинамика: таҳлили деформатсия ва шиддатнокии пустлохи замин дар асоси истифодаи усулҳои тектонофизика, ошкор намудани қонуниятҳои рушд ва ҳосилшавии ярчҳо, фурӯравиҳо, селҳо, ки дар натиҷаи заминҷунбиҳои сахт рух медиҳанд, бахшида шуда буданд. Инчунин таҳлили фаъолнокии сейсмикӣ дар ҳудуди Тоҷикистон ва ноҳияҳои фаъоли сейсмикии атроф, хусусиятҳои такроршавии заминҷунбиҳо низ дар маводи пешниҳодгардидаи конфронс мавриди баҳсу музокира қарор гирифтанд. Қисмати бештари мақолаҳо хусусияти амалӣ доштанд ва ба усулҳои геофизикии иктишофи сарватҳои табиӣ, ошкор намудани мавқеи микросейсмҳо дар ҳосилшавии хосиятҳои физикӣ-кимиёвии яхҳо, арзёбии хатари ярчӣ ва сейсмикӣ, инчунин таҳлили тағйироти грунтҳо дар маҷмуаи Нишони Истиқлол бахшида шуда буданд.
Дар фароварди кори конфронс як қатор пешниҳоду тавсияҳо, аз ҷумла оид ба:
- идома додани таҳқиқоти мураккаби минералогӣ-геохимиявӣ бо таваҷҷуҳ ба амиқӣ ва шароити ташаккули танаҳои маъданӣ, аз ҷумла ҷиҳатҳои геохимияи флюидӣ ва изотопӣ;
- татбиқи фаъолонаи барномаҳои компютерӣ (монанди MICROMINE, GIS, ва бастаҳои оморӣ) дар амалияи корҳои геологиву ҷустуҷӯӣ;
- рушд додани ҳамкориҳои байниминтақавӣ ва байналмилалӣ бо мақсади ташкили бонки ягонаи маълумот оид ба хусусиятҳои геохимиявӣ ва минералогии конҳои маъдании Осиёи Марказӣ;
- дастгирии тадқиқот дар соҳаи омӯзиш ва ошкор намудани унсурҳои нодир ва нодирзаминӣ, инчунин равона кардани кӯшишҳо ба баҳодиҳии иқтидори саноатии манбаъҳои ғайримаъмулии маъданҳо;
- ҷалб намудани мутахассисони ҷавон ва аспирантон ба корҳои саҳроӣ-экспедитсионӣ ва таҳлилӣ, аз ҷумла дар пойгоҳи таълимии донишгоҳҳо ва муассисаҳои илмии минтақа;
- таҷрибаи мусбати мушоҳидаҳои муҳандисӣ-сейсмологии маҷмуаи Нишони Истиқлол дар дигар қитъаҳо низ васеъ карда шавад, то сабти акселерограммаҳои заминҷунбиҳои воқеӣ амалӣ гардида, натиҷаҳои онҳо дар моделсозӣ ва баҳодиҳии хатарҳои сейсмикӣ истифода шаванд;
- таҳияи харитаҳои муосири хавфи сейсмикӣ, ки дар онҳо магнитудаҳо, баллнокӣ ва шитоби замин ҳангоми заминҷунбиҳои эҳтимолӣ, такроршавӣ, давомнокии фазаҳои асосии ларзиш, инчунин минтақаҳои паҳншавии манбаъҳои афтершокҳо нишон дода мешаванд;
- таҳияи барномаи тайёркунии кадрҳои ҷавон дар шароити рақобати байналмилалӣ ва муносибатҳои бозорӣ самаранок ва ғ.
Конфронс дар сатҳи баланди илмӣ баргузор гардид. Дар фарҷоми конфронс аз ҷониби маъмурияти Институт ба меҳмонон туҳфаҳои хотиравӣ ва сертификат тақдим гардид.
Имрӯз, 28 октябр дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо ибтикори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Конфронси байналмилалии илмӣ таҳти унвони «Ҳамкории Тоҷикистон ва Русия дар соҳаи илм ва маориф: вазъият ва дурнамо» бо иштироки олимону муҳаққиқони Тоҷикистон ва Русия баргузор гардид. Ба кори конфронс директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Ҳайдарзода Рустам Ҷура ҳусни оғоз бахшид.
Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар сухани ифтитоҳии хеш иброз дошт, ки илм ва маориф қувваи пешбарандаи пуриқтидор мебошанд, ки устувории миллӣ, рушди иқтисодӣ ва ғановати маънавии ҷомеаро ташаккул медиҳанд. Дар Тоҷикистон ҳамеша хуб дарк мекарданд, ки бе илм пешрафт имконнопазир аст ва бе маориф — оянда вуҷуд надорад.
Таъкид гардид, ки халқи мо аз азал олимон, андешамандон ва маърифатпарваронро эҳтиром мекард. Мо бо ифтихор анъанаҳои Ибни Сино, Рӯдакӣ, Фирдавсӣ, Берунӣ ва дигар донишмандонеро идома медиҳем, ки бо ақлу хирад ва инсондӯстии худ харитаи зеҳнии ҷаҳонро шакл додаанд. Дар ҳамин роҳи таърихӣ Русия ҳамеша шарики наздик, дӯсти боэътимод ва ҳамсафари мо дар роҳи маърифат ва созандагӣ будааст ва боқӣ мемонад.
Гуфта шуд, ки робитаҳои илмии мо бо Федератсияи Русия решаҳои амиқи таърихӣ доранд. Ҳанӯз аз даҳаҳои аввали асри XX олимони тоҷик ва рус дар паҳлӯи ҳам барои таҳқиқи захираҳои табиӣ, мероси фарҳангӣ, таърих ва забони халқи мо заҳмат мекашиданд. Бо шарофати ин ҳамкорӣ даҳҳо институт, озмоишгоҳ ва марказҳои таълимӣ таъсис ёфтанд. Имрӯз метавон бо итминон гуфт, ки ҳамкориҳои байни Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва муассисаҳои илмии Русия — пули дӯстӣ ва ғановати мутақобилан устувор, зинда ва дар ҳоли рушд мебошанд.
Зикр гардид, ки ҳазорон донишҷӯён, аспирантон ва мутахассисони ҷавони мо дар донишгоҳҳои бонуфузи Русия таҳсил намуда, технологияҳои муосир, усулҳои илмӣ ва равишҳои нави педагогиро меомӯзанд. Ҳамзамон дар донишгоҳҳои Тоҷикистон ҷавонони рус таҳсил мекунанд, ки ба фарҳанг, забон ва таърихи кишвари мо таваҷҷуҳ доранд. Ин намунаи равшани он аст, ки маориф метавонад пули дӯстӣ миёни наслҳо ва халқҳо гардад. Имрӯз, дар замони тағйироти босуръати технологии ва геополитикӣ, барои мо уфуқҳои нави ҳамкорӣ боз мешаванд.
Қайд гардид, ки ҷаҳон ба давраи зеҳни сунъӣ, иқтисоди рақамӣ ва технологияҳои “сабз” қадам мегузорад. Аз он вобаста аст, ки ҷомеаҳои илмии мо то чӣ андоза босуръат ва самаранок ба ин раванд ҳамроҳ мешаванд, то рақобатпазирии кишварҳои мо таъмин гардад. Маҳз аз ин рӯ, ман итминон дорам, ки замон аз мо фалсафаи нави ҳамкории илмиро талаб мекунад — на танҳо мубодилаи натиҷаҳо, балки таъсиси экосистемаҳои муштараки таҳқиқотӣ, ки дар онҳо дониш, навоварӣ ва сармояи инсонӣ ба арзиши умумӣ табдил меёбанд.
Дар идома Григорьев Семён Вячеславович, Сафири Фавқулода ва Мухтори Федератсияи Русия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, Валентина Вячеславовна Комлева, ҷонишини директори Институти тадқиқоти илмии тараққиёти алоқа, доктори илмҳои иқтисодӣ, Раҳими Шараф Абдукарим, сардори Раёсати Иттиҳоди Давлатҳои Мустақили Вазорати корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар олимону муҳаққиқон дар бораи дастовардҳо, мушкилот ва дурнамои ҳамкориҳои илмӣ ва маорифӣ маърӯзаҳо ироа карданд. Зикр гардид, ки рушди илму маориф омили муҳими таҳкими муносибатҳои дӯстона ва шарикии стратегии байни ду давлат мебошад.
Ёдовар мешавем, ки қисмати дуюми Конфронси байналмилалии илмӣ таҳти унвони «Ҳамкории Тоҷикистон ва Русия дар соҳаи илм ва маориф: вазъият ва дурнамо» дар толори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон баргузор гардид, ки дар он олимону муҳаққиқони Тоҷикистон ва Русия доир ба мавзуҳои гуногуни илмӣ маъруза намуданд.
Имрӯз, 27 октябр президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт бо мақсади густариш додани ҳамкориҳои илмӣ бо муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотии Ҷумҳурии Италия бо ҳайати ниҳоди байналмилалӣ – Ҳамоҳангсози махсуси Осиёи Марказӣ – Италия, ҷаноби Федерико Фаилла мулоқот анҷом доданд.
Зимни мулоқот ҷонибҳо масъалаҳои марбут ба таҳкими робитаҳои илмӣ, мубодилаи таҷриба, омодасозии кадрҳои баландихтисос ва татбиқи барномаҳои муштараки илмиро баррасӣ намуданд. Дар мулоқот президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон таъкид доштанд, ки рушди илму технология омили муҳим дар таҳкими робитаҳои байналмилалӣ мебошад ва Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон омода аст бо муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотии Италия ҳамкориҳои судманд ба роҳ монад.
Ҷаноби Федерико Фаилла низ аз сатҳи баланди ҳамкориҳои Тоҷикистон ва Италия изҳори қаноатмандӣ намуда, таъкид доштанд, ки дар оянда бо ҷалби олимон ва марказҳои илмии ду кишвар лоиҳаҳои муштараки таҳқиқотӣ, семинару конфронсҳои илмӣ ва табодули донишмандон роҳандозӣ мегарданд.
Дар ҷараёни мулоқот ҷонибҳо имкониятҳои ҳамкориро дар самтҳои энергетика, экология, астрономия, геология, зилзиласанҷӣ ва илми биотехнология муҳокима намуданд. Ҳамчунин, пешниҳод гардид, ки барои густариши робитаҳо миёни донишгоҳҳо ва марказҳои илмии ҳар ду кишвар меморандуми нави ҳамкорӣ таҳия ва ба имзо расонида шавад.
Дар анҷом, ҷонибҳо омодагии худро ҷиҳати рушди минбаъдаи робитаҳои илмӣ, татбиқи ташаббусҳои муштарак ва тақвияти муносибатҳои дӯстонаи байни Тоҷикистон ва Италия изҳор намуданд.
Имрӯз, 24 октябр президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт бо намояндаи савдои Федератсияи Россия дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Александр Леонидович мулоқот анҷом дод.
Зимни мулоқот ҷонибҳо масъалаҳои густариши ҳамкориҳои илмӣ-техникӣ, таҳкими робитаҳои иқтисодию тиҷоратӣ ва татбиқи лоиҳаҳои муштараки илмию инноватсиониро мавриди баррасӣ қарор доданд.
Дар мулоқот зикр гардид, ки фаъолияти ширкати IRP Technology ба соҳаи энергетика равона гардидааст, ки ҳадафи асосии он ҷалби сармоя ва истифодаи технологияҳои муосири русӣ барои рушди неругоҳҳои барқароршаванда, баланд бардоштани самаранокии энергетикӣ ва дастгирии иқтидорҳои илмӣ-техникии мутахассисони тоҷик мебошад.
Зикр гардид, ки ба наздикӣ миёни Федератсияи Россия ва Ҷумҳурии Тоҷикистон созишнома дар бораи таъсиси боғи саноатӣ ба имзо мерасад. Дар ҳамин росто, таъкид шуд, ки Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон метавонад дар доираи ин ташаббус дар таҳияи асосҳои илмӣ-техникӣ, арзёбии иқтидорҳои истеҳсолӣ, истифодаи технологияҳои нав ва омӯзиши кадрҳои тахассусӣ саҳмгузор бошад.
Гуфта шуд, ки пас аз муайян намудани самтҳои афзалиятноки ҳамкорӣ, мумкин аст намояндагони Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар ин барномаҳо шомил карда шаванд, то бо донишу таҷрибаи илмии худ дар таҳияи лоиҳаҳо, арзёбии асосҳои илмӣ-техникӣ ва татбиқи технологияҳои нав саҳм гузоранд.
Ин иқдом ба тақвияти робитаҳои илмӣ ва истеҳсолӣ, инчунин фаъол гардидани ҳамкориҳои амалии байни муҳаққиқони тоҷик ва мутахассисони рус мусоидат хоҳад намуд.
Ҷонибҳо омодагии худро барои густариши ҳамкориҳо дар самтҳои энергетика, илм, астрофизика ва экология, инчунин дар самти таҳқиқоти муштарак, мубодилаи таҷриба ва омодасозии кадрҳои баландихтисос изҳор доштанд.
 
 
 
 
 
 
           
     
        
     
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
