Чуноне пешвои миллат зимни суханронии худ дар ифтитоҳи Конференсияи сеюми байналмилалӣ оид ба Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор, солҳои 2018-2028” қайд намуданд: «Мо набояд фаромӯш кунем, ки об сарчашмаи ҳаёт аст ва бе он зиндагӣ вуҷуд надорад”. Ҳамзамон, таъкид сохтанд, ки “Об на танҳо захира барои нӯшидан аст, он барои тавлиди нерӯи барқ, истеҳсоли ғизо, рушди саноат, устувории муҳити зист ва дигар ҷанбаҳои ҳаёт нақши калидӣ дорад”.

Имрӯз, бахусус масъалаи норасоии оби тозаи ошомиданӣ яке аз мушкилоти муҳимми тамоми аҳолии сайёра ба ҳисоб меравад. Тибқи маълумоти Созмони Милали Муттаҳид тақрибан нисфи зиёди аҳолии сайёра аз норасоии об азият мекашанд. Мувофиқи мониторинги Барномаи якҷояи Созмони байналмилалии тандурустӣ ва Хазинаи байналмилалии ҳифзи кӯдакони Созмони Милали Муттаҳид (ЮНИСЕФ), танҳо 2,2 миллиард аҳолии олам бемамониат ба оби тозаи ошомиданӣ дастрасӣ дошта, 4,2 миллиард нафар дастрасии комил ва амн ба оби тозаи истеъмолиро надорад, ки бештари онҳо дар деҳот ва кишварҳои тараққинокарда зиндагӣ менамоянд. Ҳамасола дар ҷаҳон ҳазорон нафар аз сабаби нарасидани оби ошомиданӣ ва шароити пасти санитарӣ мефавтанд, ки аксарияти онҳоро кӯдакон ташкил медиҳанд.

Сабабҳои норасоии оби тоза бо як қатор омилҳо вобаста буда, пеш аз ҳама, бо раванди шаҳришавӣ ва саноатикунонӣ алоқаманд аст. Дар ин раванд ҳамасола партовҳои саноатӣ ва обҳои корез ба обанборҳои кушод ба миқдори зиёд ворид шуда, онҳоро ифлос менамояд, ки нӯшидани он ғайриимкон мегардад. Илова бар ин, шумораи аҳолии шаҳрҳо мунтазам афзоиш меёбад, ки онҳоро бо оби тозаи ошомидани таъмин намудан хароҷоти зиёдро талаб менамояд.

Раванди дигар афзоиши табиии аҳолӣ буда, тибқи маълумоти коршиносон дар давоми нимаи дуюми асри XX шумораи аҳолии сайёра беш аз ду маротиба афзудааст. Албатта, дар натиҷаи зиёд гардидани аҳолӣ талабот ба ҳама чиз зиёд мегардад, ки оби ошомиданӣ дар ин радиф масъалаи мубрам ба ҳисоб меравад. Агар имрӯз бисёре аз кишварҳои ҷаҳон бо мушкилии норасоӣ аз оби ошомиданӣ азият кашанд, тибқи пешгӯиҳо вақте ки аҳолии ҷаҳон боз ҳам зиёд мегардад, норасоии оби тоза боз ҳам мушкил мегардад.

Тибқи баҳодиҳии коршиносон имрӯз 70 дарсади оби тозаи ошомидани дар хоҷагии қишлоқ истифода бурда мешавад, ки 60 дарсади он аз сабаби нодуруст истифода бурдани системаҳои объёрӣ беҳуда сарф мешаванд.

Вобаста ба ин, қайд кардан лозим аст, ки ҷиҳати бартараф намудани норасоии захираҳои оби ошомиданӣ аз ҳисоби афзоиши аҳолӣ, рушди иқтисодӣ, тағйирёбии тарзи зиндагӣ, истеҳсол ва истеъмоли ноустуворро танҳо тавассути тадбирҳои якҷояи мақсаднок ва ҳамаҷонибаи кишварҳои олам бартараф намудан мумкин аст.

Ин аст, ки моҳи декабри соли 2016 қатъномаи Асамблеяи Генералии Созмони Милали Муттаҳид бо эълони Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор, солҳои 2018-2028” қабул гардид. Ин ташаббус бори нахуст аз ҷониби Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар доираи Форуми 7-уми ҷаҳонии об дар шаҳри Дегуи Кореяи Ҷанубӣ пешниҳод шуда буд. Ин ташаббуси чоруми сатҳи ҷаҳонии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ дастгирии ҳамаҷониба ёфт ва бори дигар исбот намуд, ки Сарвари кишвари Тоҷикистон ҳамчун пешвои ҷаҳонӣ дар пешбурди масъалаҳои об низ дар сатҳи байналмилалӣ мақоми хоса доранд.

Ҳадаф аз эълон гардидани Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор, солҳои 2018-2028” – ин дастгирии рушди устувор ва идоракунии ҳамгирошудаи захираҳои об мусоидат ба ҳамкорӣ ва шарикӣ ҷиҳати дастгирии кишварҳои манфиатдор, ноил шудан ба мақсад ва вазифаҳои дар сатҳи байналмилалӣ мувофиқашуда вобаста ба масъалаҳои об, аз ҷумла, ҳадафҳо ва вазифаҳои Рӯзномаи рушди устувор дар давраи то соли 2030 мебошад.

Бо талошу кӯшишҳои ҳукумати кишвар, бевосита Сарвари давлати тоҷикон давоми ду даҳсолаи охир Ҷумҳурии Тоҷикистон масъалаи марбут ба обро дар арсаи байналмилалӣ ва сатҳи ҷаҳонӣ фаъолона пеш мебарад. Ин аст, ки дар ин муддат аз ҷониби Созмони Милали Муттаҳид 9 қатъномаи марбут ба об ва иқлимро бо ташаббуси Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул намуд ва тибқи Қатъномаи охирин, соли 2025 Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо эълон гардид.

Қайд кардан бамаврид аст, ки Конференсияи оби Созмони Милали Муттаҳид, ки аз 22 то 24 марти соли 2023 дар шаҳри Ню-Йорк, дар қароргоҳи Созмони Милали Муттаҳид баргузор гардида буд, конференсияи таърихӣ ба ҳисоб меравад. Зеро он дувумин конференсияи сатҳи ҷаҳонии СММ мебошад, ки дар 50 соли охир ба масъалаҳои об бахшида шудааст ва аввалин конференсия соли 1977 дар Аргентина дар шаҳри Мар-дел-Плата баргузор гардида буд.

Дар робита ба ин, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, боз ҳам кушишу талошҳо менамояд, ки барои идомаи ин ташаббусҳо ҷиҳати фароҳам овардани як форуми муколама оид ба сиёсат, шарикӣ ва амал дар соҳаи захираҳои об дар сатҳи ҷаҳонӣ, минтақавӣ ва миллӣ омода аст, бо дастгирии Созмони Милали Муттаҳид ва дигар шарикони рушд дар доираи татбиқи Даҳсола, конференсияҳои сатҳи баландро доир намояд.

Ҳамин тавр, тибқи нақшаҳои пешбинишуда аз 11 июни соли равон дар пойтахти кишвари азизамон – шаҳри Душанбе Конференсияи сеюми байналмилалии сатҳи ҷаҳонӣ доир ба Даҳсолаи байналмилалии амал “Об барои рушди устувор, солҳои 2018-2028” оғоз гардид, ки дар он аз 75 кишвар, аз 100 ташкилотҳои байналмиллию минтақавӣ бо иштироки беш аз 2 ҳазор намояндаи расмии худ иштирок намуданд. Ҳамзамон, шумораи зиёди коршиносони масъалаҳои марбут ба обу иқлим аз ҷониби созмону ташкилотҳои гуногун, институтҳои молиявӣ, доираҳои тиҷоратӣ, ҷомеаи шаҳрвандӣ, ташкилотҳои идоракунии об ва дигар ҷонибҳои манфиатдор, ки аз бахшҳои гуногун иборатанд, аз ҷумла об, энергетика, тандурустӣ, озуқаворӣ, молия, иқлим, муҳити зист, саноат, илм, маориф ва дигар сохторҳо ҷалб гардидаанд.

Ҳадафи асосии ташкил намудани Конференсияи сатҳи ҷаҳонӣ ташвиқи ҷомеаи ҷаҳонӣ барои фаҳмидани арзиши об, идоракунӣ ва истифодаи оқилонаи он ва гирифтани ӯҳдадориҳо дар самти пешгирӣ ва рафъи мушкилот дар бахши обу иқлим мебошад.

Пеш аз оғози конференсия, дар самтҳои гуногун, аз ҷумла, масъалаҳои марбут ба занон, ҷавонон, мардуми таҳҷоӣ, гуруҳҳои касбӣ, олимон, бахши хусусӣ ва ғайраҳоро дар татбиқи рӯзномаи об бо таваҷҷӯҳ ба тақвияти фаъолият ва шарикӣ дар соҳаи об, сатҳи миллӣ, минтақавӣ ва ҷаҳонӣ дар бар мегирад, баргузор гардид. Ҳадаф аз баргузории ин форумҳо, фароҳам овардани платформаи иловагӣ барои муҳокимаи васеътари масъалаҳои марбут ба об дар байни қишрҳои муайяни ҷонибҳои манфиатдор ё минтақаҳои алоҳида мебошад.

Ҳамин тавр, баъди анҷоми Конференсияи сеюми байналмилалӣ оид ба Даҳсолаи байналмилалии амал «Об барои рушди устувор, 2018-2028» аз ҷониби Кумитаи миллии тадорукот, барои иштирокчиёни Конференсияи мазкур, барои боз ҳам дар сатҳи байналмилалӣ муаррифӣ намудани фарҳангу меҳмондорӣ ва ҷалби онҳо ба кишвари биҳиштосои Тоҷикистон дар маконҳои фарҳангию табиати зебои кишварамон сафару саёҳат баргузор намуданд.

И.в. мудири Шуъбаи география ва зондкунонии фосилавии Раёсати АМИТ Маҷидов О.Ш. Барномасози Шуъбаи география ва зондкунонии фосилавии Раёсати АМИТ Назирова М.

Ваҳдат чӣ қадар вожаи бузург ва муқаддас аст. Маҳз барои халқи тоҷик ин калима чандин маротиба аз арзиши воқеии худ арзишмандтар буда, рӯёи ҳазорон ҳазор шаҳидони роҳи сулҳу суботу оромии кишвар ба шумор мерафт. Таҳти маънии воқеии вожаи ваҳдат якдилӣ, ҳамдигарфаҳмӣ, ягонагӣ ва иттиҳод падид меоянд. Мутаассифона ин иттиҳоду ҳамдилӣ ва якдигарфаҳмии том ба осонӣ насиби миллати тоҷбарсари тоҷик нагардидааст.

Аввали солҳои 90-уми асри гузашта кишварҳое, ки давоми зиёда аз 70 сол дар тобеияти давлати абарқудрату қавии Иттиҳоди Шӯравӣ ҳузур доштанд, яке паси дигар аз истиқлолияту мустақилии сиёсии худ эълон доштанд. Тоҷикистон низ аз ин миён дур намонда, бори аввал моҳи августи соли 1990 Эъломияи “Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон”-ро қабул кард. Соле пас Шӯрои Олии кишвар 9-уми сентябрро Рӯзи Истиқлолияти давлатии Тоҷикистон эълон намуда, мустақилии комили худро аз ИҶШС қарор доданд.

Аммо миллати тоҷик аз неъмати истиқлол, ки давоми зиёда аз 1000 сол орзуву ормон ва хоҳиши ягонаи тамоми қишрҳои аҳолии кишвар ба шумор мерафт, пурра баҳравар нагардида, бар асари тафриқаандозӣ, маҳалгароӣ ва майдоншиниҳои қишри манфиатхоҳ ва нохудогоҳи аҳолии кишвар ба вартаи ҷанги дохилӣ кашида шуд. Дар мамлакат парокандагӣ ба вуҷуд омад. Мардуми минтақаҳои алоҳида аз миёни худ барояшон лидер ва ё пешво интихоб намуда, аз паси онҳо саф мекашиданд ва барои ба даст овардани қудрати сиёсӣ дар маркази ҷумҳурӣ талош менамуданд. Дар ҳар гӯшаву канори кишвар дастаҳои силоҳбадаст амал карда, зиёиён ва сиёсатмадорону инсонҳои маъруф бесабабу бе пурсиш ба қатл мерасониданд.

Низоъҳои мусаллаҳона зиндагии осоиштаи мардумро халалдор намуд. Равиши ягонаи дар мамлакат мавҷуда аз ҷодаи худ берун шуд ва мардум дигар на ба Ҳукумат эътимод доштанду на ба мухолифин. Дар муддати начандон тӯлонӣ ҳазорон нафар кушта шуданду, ҳазорони дигар бе хонаву дар ва сарпаноҳ монданд. Аҳолии минтақаҳои марказӣ ва ҷанубии кишвар аз набудани ҳуқуқу озодӣ ва тарси ҷону зиндагӣ хонаҳои худро тарк намуданду гурӯҳ-гурӯҳ ба кишварҳои ҳамсоя гуреза гаштанд.

Боиси хушбахтист, ки дар чунин вазъияти ноустувор як гурӯҳ зиёиёни мамлакат кӯшиш намуданд, ки ҷиҳати пешгирии ҳамаи ин ноамниҳо ҷаласаи навбатии Шӯрои Олии кишварро баргузор намоянд. Аз сабаби дар вазъияти хуб қарор надоштани фазои амниятии пойтахт ва нисбатан амнтар будани маркази шимолии кишвар, ҷаласаи 16-уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба шаҳри Хуҷанди вилояти Суғд даъват карда шуд. Маҳз дар ҳамин ҷаласаи таърихӣ вакилони Шӯрои Олӣ Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро, ки дар ин асно ҷавони чилсола буданд, ба вазифаи Раиси Шӯрои Олӣ интихоб намуданд. Эмомалӣ Раҳмони ҷавон ба фарқ аз ҳамтоёни таҷрибаноки худ аз ин вазифаи пурмасъул наҳаросид ва тақдири имрӯзу ояндаи мамлакатро ба дӯши худ гирифт.

Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун роҳбари давлат ба аҳолии мамлакат муроҷиат намуда, бо бовариву қатъият изҳор намуд: «То даме ки силоҳро нагузорему сулҳу оромиро дар сарзамини худ барқарор насозем ва ба меҳнати созанда шурӯъ накунем, ҳеч гуна кӯмаку мусоидатҳои кишварҳои дигар вазъияти моро беҳтар карда наметавонад. То охирин гурезаҳои иҷбориро ба ватан барнагардонам, худро орому осуда ҳис карда наметавонам. Тамому донишу таҷрибаамро барои дар ҳар хона ва дар ҳар оила барқарор шудани сулҳ равона карда, барои гулгулшукуфии ватани азизамон содиқона меҳнат мекунам».

Аллакай маҳз дар давоми ҳамин Иҷлосияи таърихӣ қадамҳои аввалин барои расидан ба сулҳу салоҳ ва оштии миллӣ гузошта шуд. Бо ташаббуси Эмомалӣ Раҳмон ба кори ҷаласа қумондонҳои саҳроии дастаҳои мухолифин даъват карда шуда, дар ҳузури онҳо Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб карда шуд. Дар ҳамин рӯз аввалин маротиба дастаҳои мухолифини иштирокчии Иҷлосия барои сулҳу салоҳ ва таъмини амният дар кишвар ба мувофиқа расиданд ва дар саҳни қасри Арбоби шаҳри Хуҷанд маросими рамзии “Оши оштӣ” ташкил карда шуд.

Эмомалӣ Раҳмон дар рӯзҳои истироҳатии кории Иҷлосия ба минтақаҳои ҷангзада ташриф оварда аз ҳолу аҳвол ва шароити зиндагии аҳолии ин минтақаҳо шинос гардид ва ба онҳо ваъда дод, ки ба мамлакат сулҳ меорад. Аллакай санаи 8 декабри соли 1992 аз ҷониби Раиси Шӯрои Олии кишвар ба халқи тоҷик муроҷиатнома ироа карда шуд, ки дар он омадааст: «Падару модарон, хоҳарону додарон! Халқи мо имрӯз душвортарин ва фоҷианоктарин давраи таърихиро аз сар гузаронда истодааст. Ҳақиқат талх аст, вале мо бояд иқрор шавем, ки қувваҳои муайян сабабгори фоҷиаи миллату давлати мо шуда истодаанд. Мо, ки ворисони Рӯдакию Сино, Сомонӣ, Ҳофизу Хайём, Ҷалолиддини Балхӣ, Садриддин Айнӣ, Бобоҷон Ғафуров ҳастем, бо ақлу заковати хеш бояд бо сабру таҳаммул бошем ва нагузорем, ки фарзанд ё бародари мо даст ба ҷиноят занад».

Эмомалӣ Раҳмон нигоҳ накарда ба хавфу хатар ва таҳдидҳои рӯирост ба ҷонаш ба хотири таъмини сулҳу салоҳ ва амният дар кишвар талош намуд. Соли 1993 ба минтақаҳои ноороми Ҷумҳурии Исломии Афғонистон ташриф оварда, бо дастгирии Президенти вақти Афғонистон Бурҳониддин Раббонӣ ва қаҳрамони миллии Афғонистон Аҳмадшоҳи Масъуд бо роҳбари Иттиҳоди муттаҳидаи мухолифини тоҷик Саид Абдуллоҳи Нурӣ мулоқот намуд ва аввалин қадамҳоро дар роҳу музокироти давомдори сулҳи тоҷикон гузошт.

Маҳз бо талошу заҳмат ва қуввату матонати Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон музокироти сулҳи тоҷикон ибтидо гирифт. Эмомалӣ Раҳмон зимни вохӯриҳояш бо мухолифон таъкид менамуд, ки агар мо ба сари мақсад наоем, миллату давлат нест мешавад, Тоҷикистон ба порчаҳо тақсим мешавад ва наслҳои оянда мову шуморо намебахшанд.

Хушбахтона ақли солим ғалаба намуд ва дар ниҳояти кор гуфтушунидҳои тӯлонии комиссияи ҳукуматӣ бо намояндагони мухолифин дар Афғонистон, Эрон, Русия, Покистон ва Қирғизистону Қазоқистон натиҷаи дилхоҳ ба бор оварданд ва санаи 27 июни соли 1997 дар шаҳри Москваи Федератсияи Россия Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ миёни Ҳукумати расмии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Иттиҳоди муттаҳидаи мухолифини тоҷик бо миёнаравии намояндаи расмии СММ ба имзо расонида шуд. Зиракиву кордонӣ, матонату садоқат ва муҳаббату самимияти беандозаи роҳбари давлат нисбати давлату миллат ва аҳолии он боис ба он гардид, ҳама гуна монеаҳои дар роҳи расидан ба сулҳу ваҳдат мавҷуда нобуд гаштаву тоҷикон ба сулҳи деринтизори худ расиданд. Аллакай дар зуди ҳамон солҳои таҷрибаи муваффақонаи сулҳи тоҷикон аз ҷониби намояндагиҳои СММ мавриди омӯзиш қарор дода шуд ва айни ҳол дар муассисҳои олии кишварҳои хориҷӣ ва бахусус дар Донишгоҳи сулҳи СММ таҷрибаи сулҳи тоҷикон ҳамчун фанни алоҳидаи таълимӣ омӯзонида мешавад.

Ваҳдати миллӣ заминаи шукуфоиву ободкорӣ, сулҳу амонӣ, дӯстиву якдигарфаҳмӣ ва ояндаи дурахшони Ватан аст, ва ҳифзи арзишҳо ва дастовардҳои ин неъмати бебаҳои имрӯз вазифаи ҳар як ҷавони худогоҳу худшинос аст. Пас якояки мо ҷавонони ин Ватани ободу шукуфонро зарур аст, ки дар атрофи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба ҳам оем ва дар пешбурди сиёсати оқилонаву хирадмандонаи ин абармарди сиёсат ҳиссагузор гардида, вазифа ва қарзи ҷонии худро дар назди наслҳои гузашта ва ояндаи ин мамлакат сарбаландона адо намоем.

Зарипов Ватаншоҳ Сайдалиевич – докторанти соли аввали Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи Баҳоваддинов

Имрӯзҳо аз замони қабули созишномаи Ваҳдати миллӣ 26 сол сипарӣ мешавад. Дар ин муддати Тоҷикистони азиз ба дастовардҳои зиёди иҷтимоию иқтисодӣ ноил гашт ва дар сатҳи байналмилалӣ дар тамоми соҳаҳо дорои мақому мартабаи баланд аст. Сулҳу суботи кишвар, ки маҳз бо талошҳои Асосгузорӣ сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти кишвар, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барқарор гашт, омили дигари касби ин дастовардҳо мебошад. Ин марди хирад, билҳақ, барои пешравии Тоҷикистони азиз ва тоҷикон бо роҳандозӣ намудани сиёсати Ваҳдати миллӣ хидматҳои зиёд кардаанд, ки дар таърих ҳамто надорад. Маҳз Ваҳдати миллӣ боис гашт, ки оташи ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ хомӯш шуда, муассисаҳои илмию таълимӣ фаъолияти пурсамар дошта бошанд. Илова бар ин чандин муассиссаҳои илмию таълимӣ бевосита тавассути амру фармонҳои Пешвои миллат таъсис ёфта, дар татбиқи илм дар истеҳсолот саҳми худро гузоштаанд.

Ин нукта мусаллам аст, ки ҳар ҷомеа аз афроди алоҳидаи дорои андешаву афкор, ҳадафҳову ормонҳо, неруи зеҳнӣ, хислат, пешаву ҳунар, малакаву маҳорати гуногун таркиб ёфтааст. Азбаски муҳите, ки афроди як ҷомеа дар он ба сар мебаранд, иқлим, шароити зиндагӣ, вазъи иҷтимоӣ ва омилҳои амсоли ин муайян ва маҳдуд аст, пас ногузир ҳадафҳои муштараке ҳам ба миён меоянд, ки ин афродро бо ҳам муттаҳид менамоянд. Яке аз чунин ҳадафҳое, ки боиси бақои зиндагии афрод ва пешрафти ҷомеаи иборат аз ин афрод мегардад, ваҳдати миллӣ мебошад. Маҳз ҳамин ҳадафи куллӣ барои истодагарии ҷомеа дар муқобили ҳар гуна таҳдидҳову хатарҳои глобалии ҷаҳони муосир сипари боэътимод гашта, ба он тавони азим мебахшад. Ба туфайли ваҳдати миллӣ ҳамаи афроди ҷомеа яктану якҷон шуда, ҳар гуна мушкилоти бамиёномадаро рафъ хоҳанд кард ва бо қадамҳои устувор барои расидан ба ҳадафҳои куллии ҷомеа хоҳанд расид.

Пешвои миллат дар мулоқоти навбатиашон роҷеъ ба ҷойгоҳи илм ва иртиботи он бо истеҳсолот қайд намуданд, ки «мо бояд донем, ки тайи солҳои соҳибистиқлолӣ илми ватанӣ дар масири пешрафти давлат ва иқтисодиёту иҷтимоиёти мамлакат чӣ хизмате анҷом дод. Ва мо чӣ тадбирҳое бояд андешем, ки илм дар мамлакати мо ба талаботи замони тараққиёту таҳаввулоти зеҳниву технологӣ ҷавобгӯ бошад, роҳро барои рушду пешравии давлат ва ҷомеа ҳамвор созад, яъне ба давлат ва халқи Тоҷикистон хизмат намояд». Дар ҳақиқат илм яке аз омилҳои асосии рушди мамлакат ва олимон - захираи бузурги зеҳнии ҷомеа буда, ба мақсади пешрафти ҳамаҷонибаи он ва беҳтар гардонидани шароити иҷтимоии кормандони соҳаи илм ҳамаи имкониятҳо фароҳам оварда шудааст.

Вобаста ба ин, таваҷҷуҳи Ҳукумати мамлакат, махсусан роҳбарияти олии сиёсии мамлакат ба ин раванд нигаронида шудааст, ки рушди иқтисодиёт ва тақвияти тавони рақобатпазирии он бе саҳми сармояи инсонӣ ғайриимкон мебошад. Бо дарназардошти аҳамияти ин масъала, дар мамлакат барои баланд бардоштани мақому манзалати илм, олимону донишмандон, аҳли маориф ва зиёиёни эҷодкор аз нигоҳи иҷтимоӣ, маънавӣ ва молиявӣ давра ба давра тадбирҳои муҳим андешида шуда, дар амалӣ намудани дастовардҳои илмӣ натиҷаҳои мухимму назаррас ба даст оварда шудааст.

Дар ҳамин замина дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон – муассисаи бузурги илмии мамлакат имконот ва захираи калони илмӣ мавҷуд буда, муҳаққиқон, ихтироъкорон, навоварон ва донишмандони соҳаҳои гуногун фаъолияти худро ба он равона месозанд, ки дар пешрафт ва рушди илми мамлакат саҳми арзишманд гузоранд.

Ин матлаб боз аз он ҷиҳат аз ҳар замони дигаре мубрамтар ба назар мерасад, ки имруз дар мусобиқаи чаҳонии фановарии (технологияи) муосир ҳамон кишваре ва ҷомеае баранда мешавад, ки нисбат ба илим ва ҷанбаҳои корбурдии он таваҷчуҳи бештаре мабзул дошта, барои истифода аз дастовардҳои навини илмӣ шароити мусоид фароҳам меорад. Тоҷикистони мо дар ин ҷода бо масири муносибу мувофиқ ва санҷидашуда харакат менамояд ва бо амали намудани дастуру нишондодҳои Пешвои муаззами миллат дар ин раванди муҳимму тақдирсоз муваффақ хохад гашт.

Ин ҳама аз Ваҳдати миллӣ, тинҷию амонӣ ва сулҳу суботи Тоҷикистони азиз вобаста аст, зеро маҳз оромию субот ва амонӣ боис мегардад, ки дар ҷомеа илм бо истеҳсолот пайваст гардида, натоиҷи дилхоҳ ба бор орад.

Маркази синошиносии Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ

Бисту ҳафтуми июни соли 1997 баъди музокироти тӯлонӣ ба хотири ҳифзи якпорчагии марзу буми кишвар, таъмини сулҳу субот, сарҷамъии мамлакат Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон ба имзо расид, ки ин санади муҳим дар таърихи навини халқамон аз ҷумлаи асноди сарнавиштсоз ба ҳисоб меравад, зеро маҳз санади таърихӣ ба ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ хотима бахшида, барои оғози рушди давлатдории Тоҷикистони соҳибистиқлол ва ҳаёти орому осудаи мардуми он шароити мусоид фароҳам овард.

Аслан вожаи ваҳдат барои ҳар як миллат мафҳуми пурарзиш мебошад. Шояд дар дунё халқе ё миллате набошад, ки ин калимаро гиромӣ надорад. Агар дар ҳар замон ба ҳар гуна забон садо диҳад ҳам, аммо маънии ягонаро баён сохта, барои ҳама азизу муътабар аст. Дар тамоми давраҳои таърих халқи тоҷик маҳз бо ваҳдату фарҳанги воло бақои хешро таъмин кардааст. Вале дар замони соҳибистиқлолии кишвар ин вожа муҳимияти хосаро касб намуд. Ҳамрадиф бо истиқлолияти давлатӣ ҷанги таҳмилӣ шурӯъ гардида, кишвар қариб ба вартаи нобудӣ расида, ҷомеа ба гурӯҳҳо, маҳалҳо, созмонҳо тақсим шуда, сохторҳои давлатӣ фалаҷ гардиданд. Дар натиҷаи низоъҳои дохилӣ даҳҳо шаҳру навоҳӣ, деҳаю шаҳракҳо хароб гардиданд, даҳҳо ҳазор одамон қурбон шуданд. Тоҷикистон сафинаеро мемонд, ки дар миёни чор дарё тахтабанд шуда буд ва роҳи халосӣ меҷуст.

Дар ин давраи фалокатбору хеле ҳассос нимаи дуюми соли 1992 дар шаҳри бостонии Хуҷанд Иҷлосияи 16-уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон баргузор гардид ва дар ин иҷлосияи таърихӣ тақдири кишвар ҳал гардид. Хушбахтона ақли солим ғолиб омада, вакилон бо бовариву эътиқоди том ба вазифаи Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмонро интихоб карданд. Дар ҳамин иҷлосияи тақдирсоз Сарвари тозаинтихобшудаи давлат ба назди Парчами Тоҷикистон омада, онро бӯсид ва сидқан гуфт: «Ман ба хонадони шумо сулҳ меорам ва то охирин фирории иҷборӣ ба Ватан барнагардад, осуда нахоҳам буд!». Ҳамзамон иброз медорад, ки: «Ман барои амну амонии халқу Ватани азизам ҳозирам ҷони худро қурбон кунам!». Мавсуф ин суханонро бо бовариву эътиқод ва самимона баён кард ва ба дили тамоми мардуми ба таҳлукаафтода тухми умед пошид. Дар он рузҳои сахту сангин яқин буд, ки идомаи ҷанги шаҳрвандӣ метавонад боиси пароканда шудани миллати тоҷик ва барҳам хӯрдани давлати ҷавони тоҷикон гардад. Мардуми шарифи Тоҷикистон худ дар ёд доранд, ки он замон меъёрҳои конститутсионӣ ва дигар қонунҳои амалкунанда поймол гардида, ҷинояткориву зӯроварӣ ва қонуншиканӣ ба як рафтори муқараррӣ табдил ёфта буд.

Дар чунин шароит роҳбарияти давлат бо эҳсоси масъулияти баланд барои ояндаи Ватан ва халқи Тоҷикистон дар назди худ вазифа гузошт, ки бо истифода аз тамоми роҳу воситаҳои имконпазир ҳар чӣ зуддтар фазои сулҳу оромӣ ва амнияти миллиро дар саросари мамлакат таъмин созад. Маҳз бо чунин нияти нек ва масъулияти ватандорӣ Роҳбари хирадсолори мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон кӯшиш ба харҷ медод, ки ҳар як вохӯрии тарафҳои музокироти байни тоҷиконро ба хотири пойдории сулҳу субот ва фазои эътимоду боварӣ, сабру таҳаммул ва эҳтироми тарафайн сарф созад. Дар ҳамин замина миллати шарафманди тоҷик бори дигар ба ҷаҳониён собит намуд, ки дар ҳақиқат яке аз миллатҳои соҳибмаърифату мутамаддин ва хирадпешаву сулҳдӯст мебошад ва қодир аст, ки дар марҳиллаҳои таърихиву тақдирсоз роҳи ҳалли осоиштаи мушкилоти бамиёномадаро пайдо намояд. Аз баракати сулҳу ваҳдат мо имкон пайдо намудем, ки барои рушди ҳамаҷонибаи ҷомеа, густариши равандҳои демократӣ ва таъсиси институтҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ шароити зарурӣ муҳайё созем. Имрӯз бидуни шакку шубҳа метавон гуфт, ки дар кишварамон барои рушди ҷомеаи шаҳрвандӣ на танҳо заминаҳои ҳуқуқӣ, балки ҳамаи имкониятҳои сиёсиву иқтисодӣ фароҳам оварда шудаанд. Ҳақ ба ҷониби Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон аст, ки фармудаанд: «Бо дарназардошти он ки Ваҳдати миллӣ барои тамоми мардуми Тоҷикистон арзиши бисёр муқаддасу азиз ба ҳисоб рафта, асоси хушбахтӣ ва саодати халқамон мебошад, вазифаи ҳар шахси бедордилу огоҳ, худшиносу ватандӯст аз он иборат аст, ки Ваҳдати миллиро чун омили муҳимтарини бақои давлату рушди ҷомеаи Тоҷикистон ҳифзу ҳимоят намояд ва онро чун дастоварди бузурги миллӣ пос дорад». Ба бахти халқи тоҷик дар чунин вазъияти душвору ҳолати ногувор Эмомалӣ Раҳмон рӯи кор омад, Ватанро аз парешониву нобудшавӣ раҳо бахшид

Таърих гувоҳ аст, ки марҳиллаи ваҳдатофарӣ барои пешвои он Эмомалӣ Раҳмон марҳилаи осон набуд. Дар ин давраи душвор байни тарафҳои мухолиф зиёда аз бист музокироти расмӣ сурат гирифтааст, ки дар аксари он Ҷаноби Олӣ Эмомалӣ Раҳмон шахсан иштирок кардааст. Ӯ ҷон ба каф гирифта, бо ҷасорати ба худ хос борҳо ба Ҷумҳурии Исломии Афғонистон рафта, бо роҳбарони мухолифин вохӯрӣ анҷом дод.

Халқи тоҷик табиатан тамаддунофар, ваҳдатпараст, таҳаммулпазир, сулҳпарвар, фарҳангдӯст, озодхоҳ, бунёдкору созанда ва инсондӯст ҳасту боқӣ мемонад. Сулҳу суботи тоҷикон ба ҷаҳониён мактаби сулҳофаринии Сарвари давлати тоҷикон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро муаррифӣ намуд.

Мусаллам аст, ки кормандони мақомоти судӣ дар фаъолияти худ, пеш аз ҳама, талаботи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонунҳои амалкунанда, дастуру супоришҳои Президенти кишвар, Ҷаноби Олӣ Эмомалӣ Раҳмонро, ки ҳангоми вохӯриҳо бо кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ирода гардидаанд, сармашқи кори худ мекунанд. Имрӯзҳо мо - кормандони макомоти судӣ ҳамрадиф бо дигар кишварҳои ҷомеа вазифадорем, ки ҳадафу мақсад ва ғояҳои созандаву муттаҳидкунандаи Ваҳдати миллиро ба ҳар як шаҳрванд тарғиб кунем. Дар замири одамон арзишҳои волои инсонӣ некию накукорӣ, фарҳангпарвариро ташаккул диҳем, онҳоро ба роҳи рост ҳидоят намоем.

Барои тақвият ва устувории Ваҳдати миллӣ мебояд ҷавононро дар рӯҳияи худогоҳиву ватандӯстӣ, масъулиятшиносӣ, бунёдкориву созандагӣ тарбия кард. Пеши роҳи гаравидани онҳоро ба созмонҳои экстремистӣ ва террористӣ гирем, бегонапарастиву тақлидкориро аз қалби онҳо берун созем. Сарвари давлатамон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зикр намуданд, ки Ваҳдати миллӣ омили муҳимтарини бақои миллат, ватандорӣ ва давлатдорӣ дар кишвари соҳибистиқлоламон мебошад. Дар раванди ҷаҳонишавӣ бештар аз пештар ба мо Ваҳдат, муттаҳидӣ, якдигарфаҳмӣ зарур аст. Чунончӣ, Саноии бузург мефармояд:

Сад ҳазорон ҳайати яктавро набошад қуввате,

Чун ба ҳам бартофтӣ, Исфандиёраш нагсилад.

Ришта гар яктост, ӯро зӯри золе бигсилад,

Чун дуто шуд, оҷиз ояд аз гусастан Золи Зар.

Мирзошоҳрух Асрорӣ - номзади илмҳои

фалсафа, сарходими илмии шӯъбаи

таърихи фалсафаи Институти фалсафа,

сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинови АМИТ

“Фарзанд меваи умри одамизод мебошад, то замоне, ки ҷон дар бадани инсон аст, набояд ӯ аз тарбияи фарзанд канораҷӯӣ намояд”.

Эмомали Раҳмон

Фарзанди солеҳ ва бо маърифат давоми умри падару модар, давомдиҳандаи насл ва номбардори волидайн аст. Муҳити оила дар тарбияи фарзанд, албатта бетаъсир намемонад. Аз ин рӯ, хушбахтии аҳли ҷомеа, тараққиёти ояндаи ҷамъият, осудаҳоливу некуаҳволии мардум аз бисёр ҷиҳат ба ҳамкории зичи мактабу оила вобастагӣ дорад. Натиҷаи тарбия дар меҳнати эҷодии доимӣ бадаст меояд. Барои ин пайваста омӯхтан, аз худ кардани роҳҳои пурмасъули тарбия, омӯзонидани ахлоқи ҳамида, хислатҳои наҷиб, эҳсосоти олӣ ва нисбат бахуд серталаб будан, парваридани эҳсоси некӣ кардану аз он хушбахт шудан ва аз бади дур будан хеле муҳим аст. Падару модарон дар шароити кӯнуни вазифадоранд, ки бо роҳу усулҳои муосир муҳити тарбияи фарзандро дар фазои оила солим гардонанд.

Чун имруз кӯдакон — фарзандони мову шумо ба суханони самимӣ эхтиёҷ доранд. Бояд гуфт, ки дар шароити муосир, ки равандҳои сиёсиву иҷтимоӣ хеле печида ва гуногунандешанд, масъулияти падару модар дар тарбияи фарзанд меафзояд. Волидон бояд дарк кунанд, ки ҳар як амали мусбӣ ба муваффақият ва ҳар амали манфӣ боиси нокомӣ мегардад.

Ниҳодҳои асосии тарбия: волидон, муассисаҳои таълимӣ, ҷомеаро зарур аст, ки насли наврас ва ҷавононро дар рӯҳияи худогоҳиву худ шиносӣ, инсондӯстиву ватандорӣ, эҳтиром гузоштан аз ҳама арзишҳои миллию умумиинсонӣ тарбия намоянд, то ин ки онҳо ҳамчун шахсиятҳои комил ва ҳаматарафа инкишоф ёфта ба воя расанд. Чунки ҷомеаи муосир ба ин гуна шахсиятҳо ниёз дорад. Пешрафту рӯшди ҷомеа аз наслҳои тарбияи сатҳи баланд дошта, соҳиби донишу маърифати мукамалро соҳиб шуда вобастагӣ дорад.

Мардуми мутамаддини мо ба таълиму тарбияи фарзандон аҳамияти хоса дода, пайваста талош меварзад, ки фарзандони худро дар рӯҳияи ватандӯстиву худогоҳӣ, донишомӯзӣ ва маърифатпарварӣ, ҷавони хушахлоқу баномус ба воя расонанд. Таҳкими оила, ба воя расидан ва ба воя расонидани насли солиму босавод яке аз василаҳои рушди ҷомеа, таҳкими иқтидори кишвар ва ҳифзи арзишҳои миллии мост.

Мутаассифона, имруз баъзе падару модарон ба таълиму тарбияи фарзандон халал расонда, нисбат ба ҳаёти онҳо бепарвои зоҳир менамоянд. Як нуқтае, ки бояд ба назар гирифт, ин аст, ки фарзанди солеҳ ва бомаърифат умри волидайн аст ва аз ин рӯ барои таълиму тарбияи ӯ аз онҳо чизе дареғ надошта бошанд ва сармояи худро барои нашъунамои ӯ дареғ надоранд.

Бо мақсади пешгирии ҳар гуна амалҳои номатлуб, инчунин дар рӯҳияи ватандӯстию ватанпарастӣ тарбия намудани ҷавонон, инчунин минбаъд баланд бардоштани масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд, омода намудани кӯдакон ба ҳаёти мустақилона ва роҳнамоии фарзандон дар роҳи дурусти сиёсати хирадмандонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд» қабул гардид.

Ин қонун барои беҳбуди зиндагии кӯдакон, коҳиши ҷинояткорӣ дар байни онҳо замина гузошта, масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзандонро афзоиш дод. Мақсади асосии он дар руҳияи худшиносиву худогоҳӣ, эҳтиром ба Ватан ва ба арзишҳои милливу умумибашарӣ таълим додану тарбия кардани фарзандон, ҳамчунин ҳифзи ҳуқуқу манфиатҳои қонунии онҳо мебошад, ки ин барои ба ҳаёти мустақилона омода намудани онҳо мусоидат менамояд. Тарбия ва таълими насли наврас раванди ниҳоят масъулиятнок ва ҷиддӣ буда, тақдири кӯдак ва насли наврас ояндаи ҷомеа аз сифати он вобаста аст.

Вазифаи волидайн басо гуногун ва душвор буда, барои тарбияи дурусти фарзандон сабру таҳаммул, заҳмат ва талоши пайвастаро тақозо мекунад. Ҳар як падару модарро зарур аст, ки ин қарзи ҳаётӣ ва шаҳрвандии худро дарк намуда, фарзандони худро дуруст тарбия намуда, корҳои тақдирсозро анҷом диҳанд, илму ҳунар омӯзанд, усулу технологияи муосирро аз худ кунанд, дар корҳои ҷамъиятӣ фаъолона ширкат варзида, Ватани азизамон – Тоҷикистонро ободу зебо созанд.

Хулоса ин аст, ки мақоми оилаи устувор ҳамон вақт эътироф мешавад, ки агар он пеш аз ҳама дар тарбияи фарзанд нақши муайян дошта бошад. Чун ки оила сутунест, ки ҷомеа болои он устувор мегардад.

Таҳияи ходими илмӣ ва лаборанти калони ШҶБ-и Институти астрофизикаи АМИТ:

Хуҷаназаров Ҳ.Ф., Пирова В.С.

Таҷрибаи ҷаҳонӣ гувоҳ аст, ки дар низоми давлатдории аксари мамлакатҳои ҷаҳон Президент нақши ҳалкунанда дорад. Тавре аз истилоҳи «президент» бармеояд, дар силсиламаротиби соҳибмансабони давлатӣ президент мансабдори олии интихобии кишвар маҳсуб меёбад. Интихоб гаштани Эмомалӣ Раҳмон ба сифати Сарвари давлат дар оғози солҳои 90-ум санҷиши мардонагӣ, ҷасурӣ, масъулиятшиносӣ ва ватандӯстию нотарсӣ буд, ки ҳокимияти сиёсии фалаҷгаштаро барқарор, муносибатҳои бенизоми иҷтимоиро муътадил ва сулҳу амниятро пойдор карда тавонист. Ҳамзамон ин дарки масъулиятнокӣ ва амали худташаккулдиҳии шахсиятест, ки дар тӯли 33 соли соҳибистиқлолӣ худро пурра ба ҳимояи ягонагии давлат ва ташкили ҳувияти миллӣ дар шароити пуртазоди ҷаҳонишавӣ бахшидааст. Мактаби сарварии Пешвои миллат таълимгоҳест, ки дар марҳилаи бисёр мураккабу пуртазод ташаккул ёфта, мавқеи созандагиву бунёдкорӣ касб намудааст. Ин мактаби сиёсӣ дорои хусусиятҳои универсалӣ мебошад, ки ҳокимият ва муносибатҳои он аз ҷониби ин ниҳоди сиёсӣ бо риояи принсипҳои демократӣ амалӣ гашта, манфиати давлату миллат аз ҳама боло гузошта мешавад.

«Ба ифтихори сазовор гардидани Президенти кишварамон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба мақоми арзандаи Пешвои миллат, ки шоистаи садоқату эътироф ва истиқболи неки ҳамагон аст, барои арҷгузорӣ ба мақому мартаба, меҳнати ҳалол ва маҳбубияти ӯ дар байни мардуми мо асарҳои зиёде эҷод шудаанд. Васфи Пешвои миллат ва корномаҳои бемислаш дар шеъру достонҳо, барномаву расонаҳои хабарӣ ҳамеша вирди забони пиру барно буда, шоёни таҳсину офарин мебошад.

Ба андешаи мо, Пешвои муаззами миллат ифодагари истиқлолияти сиёсӣ, кафили таъмини волоияти қонун ва роҳбаладу ҳимоятгари манфиатҳои ҳаётан муҳими кишвар мебошад, ки эҳтирому эътирофи ӯ шаъну шараф ва саодати миллист.

Дарвоқеъ,Мақоми арзандаи Пешвои миллат ин як амри таърихиест, ки он барои хизматҳои бузурги ӯ ба миллат мебошад. Агар хизматҳои Эмомалӣ Раҳмонро бо шуҷоату истеъдоди сарвариаш зам намоем, пеш аз ҳама, қобилияти баланд ва касбияти сиёсии ӯ ҳамчун пешвои сиёсӣ пеши назар меояд, ки ин боиси дастгирӣ ва эҳтирому ифтихор аст.

Албатта Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо заҳматҳои шабонарӯзӣ ва ҳидояти созандагию бунёдкориаш ифтихори миллат, поягузори сулҳу салоҳ ва меъмори давлати навини тоҷикон гардидааст, ки бо матонату диловарӣ, қаноату баробарӣ ва шуҷоату бобарорӣ тавонист миллати тоҷикро аз вартаи ҳалокат раҳо намояд. Чунин аст ҳамон садоқату бурдбории миллат, ки фарзандони бо ору-номусаш баҳри Ватан ҷоннисорӣ менамоянд. Ҳамин аст шуҷоатмандию қаҳрамоние, ки як нафар ба ҳайси Сарвар ҳастии худро ба миллат бахшида, ҳаёту зиндагии худро зери хатар гузошта, мардуми парокандаро сарҷамъ карда тавонист.

Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун як фарзанди барӯманди халқи азизи Тоҷикистон ҳанӯз аз рӯзҳои аввали фаъолияти худ дар мансаби Роҳбари давлат аз пуштибонии гарму самимии мардуми шарифи кишвар, дуои хайри падарону модарон, собиқадорону пирони рӯзгор ва махсусан, дастгирии фаъолонаи ҷавонони ватандӯсту бо нангу номус рӯҳу нерӯи тоза гирифта, дар самти бартараф намудани мушкилоти ниҳоят сахту сангини сиёсӣ ва иқтисодиву иҷтимоии кишвар бо иродаи мустаҳкам ва азми қавӣ қадамҳои устувор ва матин гузошт.

Бояд гуфт, ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президени кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун поягузори сулҳ ва меъмори ваҳдат дар таърихи навини давлатдории тоҷикон хизматҳоеро ба анҷом расонида тавонистааст,ки ормонҳои ҳазорсолаи тоҷикистониён ва тоҷикони дунё буданд. Ба даст овардани сулҳу ваҳдат, махсусан ба имзо расидани Созишномаи истиқрори сулҳ ба хотири ризоияти миллӣ, ки 27 июни соли 1997 дар шаҳри Москва бо унвони «Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон» муаррифӣ гардида буд, барои ваҳдати миллӣ заминаи босазое гузошт, ки ин ҳама аз ҳидояту ҷасорати ин фарзанди фарзонаи миллат буд.

Аз ин рӯ, хизматҳои Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои ба эътидол овардани ҷанги шаҳрвандӣ, барқарор намудани ваҳдати миллӣ ва амалӣ гардонидани Созишномаи сулҳи тоҷикон дар саҳифаҳои таърихи миллати тоҷик барои ҳамешагӣ бо ҳарфҳои заррин сабт хоҳанд шуд.

Боиси ифтихор аст, ки Пешвои миллат на танҳо поягузори сулҳу ваҳдат, балки меъмори фарҳанги навини замони соҳибистиқлолӣ мебошад, ки дар ин мартаба ҳамкории мардумро барои пайдо намудани ҳадафҳои миллӣ ҳамеша шоистаи кор медонад. Маълум аст, ки ваҳдати миллӣ мусоидаткунандаи мавҷудияти фарҳанги бою таҷрибаи таърихии давлат­дории тоҷикон аст. Ба андешаи мо,чун тарафҳои даргир хатари аз байн рафтани миллату давлатро хуб дарк карданд, чунин як моҷарои таҳмилиро бар сари миллати худ ор донистанд. Мутаассифона, ҷанги шаҳрвандӣ сатҳи тараққиёти кишвари азизамонро хеле коҳиш дод, аммо рӯҳи шикастнопазири миллати тоҷикро халалдор карда натавонист, дар як муддати кутоҳ бо сарварии Пешвои миллат аз уҳдаи ҳадафҳои стратегии дар пеш ниҳодаашон баромада тавонистем.

Маълум аст, ки замони соҳибистиқлолӣ давраи гузаришу эҳё ва дигаргуниҳои нави ҷамъиятӣ мебошад, ки дар он таҳаввулоти нав ва заминаҳои созандагию бунёдкорӣ ба миён омаданд. Дар ин раванд Пешвои миллат ҳамчун сарвари сиёсӣ дар баробари эҳёи ваҳдати миллӣ тамоми атрибутҳои давлатдорӣ - рамзҳои сиёсиро аз нав барқарору эҳё намуда, ба давлатдории нави тоҷикон ҳусни тоза бахшид. Дар пойтахти азизамон шаҳри Душанбе ва аксари ноҳияву шаҳрҳои кишварамон боғҳои парчаму нишони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон бунёд карда шуданд, ки онҳо дар раванди худшиносию худогоҳии миллӣ ва ватанпарастии ҷавонони кишвар ҷойгоҳи арзанда доранд.

Ҳидояту роҳнамоии Ҷаноби Олӣ ҳамчун меъмори ваҳдати миллӣ эътиқоди ҷавонони кишвар ва умуман мардуми моро ба ватандӯстӣ ва таҳкими давлатдории миллӣ дучанд намуда, барои бошандагони Тоҷикистони азизамон бузургтарин омили рушду инкишоф ва шинохти асолати миллӣ мебошад.

Бояд тазаккур дод, модели сулҳофарии Пешвои миллат бештар ба хислатҳои шахсии ӯ, истеъдод ва маҳорати иҷтимоиаш вобастагӣ дорад, ки дар таҷрибаи зиндагӣ сайқал ёфта, тамоми ҳастии худро ба нафъи мардум ва рушду нумӯи Тоҷикистони азизамон сафарбар менамояд.

Пешвои муаззами мо, марди таҳаммулпазир, сарвари шуҷои корзор, созандаю бунёдкор, ояндабину тозакор ва илмпарвару фарҳангсолор аст, ки ҳамеша мисли парастуи сулҳ муждаи оромию озодиро танинандоз менамояд, ки ин ҳама далели заковати худододии ӯ мебошад. Дастгириҳои ҳамешагии Пешвои миллат ба бепарастону камбизоатон, беморону маъюбон, хислатҳои бузургӣ, дурандешӣ ва ҳамдардии ӯ ба ниёзмандони кишварамон мебошад, ки эътирофу эътимоди ӯро дар байни мардум меафзояд ва ин боиси ифтихори ҷавонон ва тоҷикони дунё гардидааст.

Барои тақвияти ин гуфтаҳо ва баланд бардоштани рӯҳияи ҷавонони ояндасози кишвар мо тамоми дастовардҳои замони соҳибистиқлолиро аз раванди ваҳдати миллӣ сар карда то сохтмону иншоотҳои бузурги аср: НБО-и Роғун, нерӯгоҳҳои Сангтӯда- 1, Сангтӯда- 2, нақби Истиқлол, нақби Хатлон, нақби Озодӣ , нақби Шаҳристон, роҳҳои паҳнбари оҳани Душанбе-Бохтар, Бохтар – Кӯлоб, пулҳои байналмилалӣ дар дарёи Панҷ, сохтмони мактабу бунгоҳҳо, ба таври куллӣ дигаргун сохтани симои пойтахти азизамон шаҳри Душанбе ва боз дигар комёбиҳоямонро ҳамеша ба Истиқлолияти сиёсӣ ва Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бояд вобастаю пайваста донем.Чунин амал масъулияти худшиносию худогоҳии миллиро дар назди наслҳои нав боз ҳам дучанд намуда, ҳисси ватанхоҳию ватанпарастии мардумро баланд мебардорад.

Дар баробари ин ҳама дастовардҳо, ваҳдати миллӣ падидаи таърихие мебошад, ки ҳама пешравию муваффақиятҳои миллати мо ба он вобаста мебошанд. Ваҳдати миллӣ, пайвандгари қалбҳо ва арзишмандтарин дастовардест, ки бунёди он на ба ҳар миллату халқият мушарраф мегардад. Муҳиммияти ваҳдати миллиро ҳанӯз соли 2012 Пешвои миллат, Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми навбатиаш ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, чунин қайд карда буд, ки Маҳз ба шарофати ин рӯйдодҳои муҳими таърихӣ мо тавонистем, ки аркони давлатдорӣ ва шохаҳои фалаҷшудаи ҳокимиятро дар мамлакат барқарор гардонида, пояҳои истиқлоли давлатии Тоҷикистонро қавӣ намоем. Муҳимтар аз ҳама ин аст, ки дар Ватани азизамон ваҳдати миллӣ, сулҳи пойдору суботи сиёсиву иҷтимоӣ ва фазои озоди бунёдкориву созандагӣ фароҳам оварда шуд. Ваҳдати миллӣ ва ҳамдигарфаҳмии афроди ҷомеа воқеан ҳам, бузургтарин арзишест, ки барои рушду инкишофи кишвари азизамон заминаи босазое гузошта метавонад.

Агар чунин андешаро қабул дошта бошем, ки Ваҳдат раванди ташакуллёбии миллатро метезонад, пас миллат иттиҳоди ризоияти шаҳрвандони як ҷомеа дар як давлати миллӣ мебошад, ки омили асосии унсурҳои ваҳдати миллиро дар як кишвар худи давлати миллӣ, ҷомеаи шаҳрвандӣ ва ваҳдати миллӣ ташкил медиҳад

Бо мақсади иҷрои вазифаҳои муаяншуда ва бо назардошти орзую омолҳои мардум Эмомалӣ Раҳмон фаъолияти ҷамъиятию сиёсии худро бо вожаҳои “Ваҳдат”, “Сулҳ” ва “Иттиҳод” оғоз намуд, ки аслан асоси маънавию ахлоқии давлати мо дар он давраи сарнавиштсоз гардид.

Маҳз ҳамин ваҳдати миллӣ сабаб мегардад, ки онро ҳамчун инъикосгари истиқлол ва озодии аз ҳама баланду воло мешиносанд. Ҳамаи инро мову шумо дар мисоли ваҳдати миллии тоҷикон ҳамчун дастоварди нодир ва баёнгари ваҳдати миллӣ ба хубӣ дарк менамоем. Ҳалли низоъ ва ваҳдати мо имрӯз намуна ва сармашқи корие барои ба танзим даровардани низоъҳои фаъоли кишварҳои ҷаҳон гардидааст, ки онро ҳамчун усули ба ҳам овардани ҷанбаҳои даргир мавриди истифода қарор медиҳанд. Нақши Пешвои миллат ҳамчун бунёдгузори сулҳ ва меъмори ваҳдат дар таърихи давлатдории нави тоҷикон ин падидаи нав, рамзи қудрату тавоноӣ, сарҷамъию ободонӣ ва эҳёгари фарҳангу хотираи таърихӣ ва шахсиятҳои мондагори миллат мебошад, ки асоси назариявию методологии мактаби бузурги Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро бунёд менамояд.

Хулоса, Ваҳдати миллӣ орзу ва ормони деринаи миллиест, ки барои миллати мо бо нархи гарон ба даст омадааст, ин роҳу равишест, ки дарвозаи бахту иқболи навро барои ба даст овардани андешаҳои бузурги миллӣ боз менамояд. Дар баробари ин пояҳои худшиносии миллиро мустаҳакаму устувор намуда, мардумро ба созандагию ҳувиятсозӣ ҳидоят менамояд.

Мо-пайравони Пешвои миллат бунёди минбаъдаи кишварамонро аз ҳидояту роҳнамоии Ҷаноби Олӣ,муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, дастовардҳои замони соҳибистиқлолӣ ва бурдбориҳои ваҳдати миллӣ медонем. Ваҳдат пойдевори ҳастии миллати тоҷик ва ояндаи дурахшони Тоҷикистони беҳамто кишвари куҳҳои сар ба фалаки биҳиштосо, макони обҳои мусаффо ва мардумони наҷиби ориёитабор ва шахсиятҳои барумандест, ки сулҳу ваҳдат аз азал паёми имрӯзу фардои ин Ватан аст.

Пешвои миллати мо кафили сулҳ, меъмори ваҳдат, пушту паноҳи тоҷикони дунё ва муаррифгари фарҳангу анъана ва асолати миллист, ки ба ӯ ҳамчун шахсияти таърихӣ ҳамеша ифтихор менамоем».

Ҷангибекова С., - унвонҷӯи бахши аввали Институти фалсафа,сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ

Масъалаи бегонапарастӣ дар ҷомеаи мо имрӯзҳо яке аз масъалаҳои доғи рӯз ба ҳисоб рафта аҳли ҷомеаи моро водор менамояд, ки нисбат ба ин зуҳурот бетарафи накарда, дар якҷогӣ бар зидди паҳн шудани урфу одатҳои бегона мубориза баранд. Читавре, ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар тамоми бароматҳояшон ба ин масала таваҷҷуҳи хосса зоҳир намуда, иброз медоранд, ки яке аз зуҳуроти нангин дар ҷомеаи муосир ин бегонапарастӣ ва тақлид ба фарҳанги бегона ба ҳисоб меравад ва Роҳбари давлат махсус ин нуктаро таъкид менамоянд, ки: «Сиёсатмадорону фарҳангиён ва зиёиёни моро зарур аст, ки дар самти фаҳмондадиҳии моҳияти равандҳои муосир, мубориза бо хурофоту иртиҷоъпарастӣ ва тақлид ба расму оинҳои бегона миёни ҷомеа корҳои тарғиботиро тақвият бахшида, рисолати сиёсиву иҷтимоӣ ва фарҳангии худро дар назди халқу Ватан содиқона иҷро намоянд». Аз ин рӯ қайд кардан ба маврид аст, ки бегонапарастӣ ва тақлиди кӯр-кӯрона, аслан, хоси мардуми тоҷик набуда, дар раванди ҷаҳонишавии фарҳангӣ ба наслҳои ояндаи мо таъсири зараровари худро хоҳад расонд.

Зеро имрӯз дар ҷомеаи мо ба зиёд шахсоне вохӯрдан мумкин аст, ки дар либоспӯшӣ ба фарҳанги бегона такя намуда, аз доираи арзишҳои миллии худ берун баромадаанд. Дар воқеъ, ин рафтори онҳоро, агар аз як тараф, ба огоҳ набудан аз анъанаҳои суннатии либоспӯшии гузаштагони мо гӯем, аз тарафи дигар, бемасъулиятии комил зоҳир намудани онҳо дар либоспӯшӣ ба ҳисоб меравад. Ба марҳилаҳои гуногуни таърихии ҳалқамон назар афканем сару либоси занону бонувони тоҷик дар ҳеҷ давру замон тақлиди кӯркӯронаи идеалҳои динҳои гуногун набуд, баръакс либосҳои исломии миллишудаи тоҷикон падидаи арзишманде буданд, ки дар баробари таҷассум мансубияти динию мазҳабӣ ҳамзамон ҳуввияти миллии моро низ хуб нишон медоданд.

Таҳлилҳо нишон медиҳанд, ки аксари занон, ки адои ҳаҷ ё умра мекунанд, баъди бозгашт ба хотири фарқ кардан аз дигарон либосҳои бегонаро ба бар карда, василаи тарғиби он мегарданд. Бегонапарастӣ дар сару либос, яъне пӯшидани либоси бегона бо номҳои сохтаи сатру ҳиҷоб дигар масъалаи мубрам барои ҷомеаи мо мебошад. Бегонашавии одоб ва расму оини либоспӯшӣ – бегонашавии фарҳангиест, ки истиқлоли фикрӣ, ҳувияти миллӣ ва фарҳангии миллатро халалдор месозад.

Мардуми шарифи Тоҷикистон бояд донанд, ки дар ҷаҳони имрӯза ва раванди бархӯрди тамаддунҳо он мимллате пойдор хоҳад монд, ки собиқаи фарҳангии худро дар либоспӯшӣ, рафтору анъанаҳои махсуси миллии худ дошта бошад. Зеро намояндагони ҳар миллатро аз рӯи инъикоси арзишҳои моддиву маънавии гузаштаи таърихи ва забону фарҳанг, шаклу тарзи либоспӯши мешиносанд. Модарону бонувони мо – тоҷикон низ тарзи хоси либосҳои миллии худро доштанд ва онро ба мо мерос гузоштаанд, ки ҳар кадоме аз онҳо дар баробари зебоиву рангорангӣ меъёрҳои ахлоқиву эътиқодии мардуми бостонии моро инъикос менамояд. Аз ин лиҳоз, мо бояд ба хотири ҳифзи асолат ва арзишҳои миллӣ воридшавии либосҳои ба ном динӣ, аммо ба урфу одат ва фарҳанги мо бегонаро пешгирӣ намуда, муборизаи беамон бар зидди он барем.

Ҳамчунин масъалае ба миён омадааст, ки имрӯз тарроҳони ватании мо бояд тарҳҳои зебову гуногуни либоси миллиро мувофиқи ниёзҳои эътиқодиву ахлоқии занону хоҳарон ва модарони мо таҳия ва пешниҳод созанд. Зан ва модари тоҷик дар ҳама давру замон посдори оину анъанаҳои муқаддаси халқу миллат ба ҳисоб меравад. Яке аз нишонаҳои асосӣ ва муаррифгари фарҳангу тамаддуни миллатҳои дунё либоси миллии онҳост ва вақте сухан аз ин хусус меравад, ҳатман пеши назар симои занон бо сару либоси миллӣ - атласу адрас, гулбасту чакан, гулдӯзиҳои нотакрор, алочаву шоҳӣ, рангҳои пурҷилои куртаву тоқӣ меояд. Либоси миллии мо, ки яке аз нишонаи соҳибфарҳангии мо эътироф шудааст ва ҳар яки моро зарур аст, ки фарҳанги миллиро бо тақлидҳои кӯркӯрона ба бегонапарастӣ омехта насохта, онро бо тамоми покиву рангорангияш ба наслҳои оянда мерос гузорем. Зеро маҳз фарҳанг забон, миллат, таърих, анъана, либос, таом, ҷашнҳои миллӣ, ҳунарҳои мардумӣ, санъат ҳар як миллатро дар арсаи байналмилалӣ ҳамчун миллат муарифи менамояду зинда нигоҳ медорад.

Аюбов Д.Қ. - ходими илмии ШФКА - и Институти астрофизикаи АМИТ

Қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд ба Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон асос ёфта, аз Қонуни мазкур ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин санадҳои ҳуқуқии байналмилалие, ки Тоҷикистон онҳоро эътироф намудааст, иборат мебошад. Масъалаҳои вобаста ба таълиму тарбияи кӯдак аз ҷониби мақоми ваколатдори давлатӣ, ки аз тарафи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда мешавад, мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот, мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, маориф ва илм, фарҳанг, тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ, адлия, меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ, андоз, алоқа, оид ба корҳои дин, танзими анъана ва ҷашну маросими миллӣ, кор бо занон ва оила, кор бо ҷавонон ва варзиш баррасӣ карда мешаванд.

Тарбияи фарзанд вазифаи асосии ҷомеа маҳсуб меёбад. Агар маърифати ҷомеа созгор ва муҳит солим бошад, раванди тарбия самаранок шакл мегирад. Тарбияи оилавӣ кори муҳим буда, аз волидайн ҷиддият ва масъулияти бузургро талаб мекунад. Вазифаи падару модар, ки дар тарбияи фарзанд баробар масъуланд, ба воя расонидани фарзандони дорои ахлоқи накў ва ба ҷомеа нафъ расон мебошад.

Фарзанд тавре бояд тарбия ёбад, ки нахуст дорои адабу хулқи неку ва фаросати баланди инсонӣ дошта бошад. Пасон, вай меҳру иштиёқи зиёд ба мутолиа дошта, пур хонда ва соҳиб фазилат ба камол расад. Инсондӯстӣ, ифтихори ватандорӣ, эҳтироми арзишҳои миллӣ, умуми башарӣ ва фарҳангӣ бештар хусусияти маънавӣ доранд ва он дар тафаккури инсон дар давоми ҳаёташ муттасил ташаккул меёбад. Дар раванди ташаккул додани чунин тафаккур таъсири муҳит низ нақши асоси мебозад.

Маҳз таҳкими оила, таълиму тарбияи наслҳои солиму соҳибмаърифат яке аз воситаҳои рушду нумӯи ҷомеа, мустаҳкамии қудрати мамлакат ва побарҷойии арзишҳои миллиамон ба шумор меравад. Мутаассифона, имрӯз баъзе падару модарон барои ба таълиму тарбия фаро гирифтани фарзандони худ монеъ мешаванд ва нисбати ҳаёту зиндагии онҳо беаҳамиятӣ зоҳир мекунанд. Ҳамин сабаб буд, ки дар ҷомеаи мо чанд сол қабл амалҳои номатлуби ҳуқуқвайронкунию ҷиноятӣ бештар аз ҷониби наврасону ҷавонон содир мегардид ва дар ин росто каммасъулиятии баъзе аз падару модар ва омӯзгорон низ ба назар мерасид.

Барои несту нобуд сохтани мушкилиҳои дар ин самт ҷойдошта ва сади роҳи ин падидаи номатлубро гирифтан, инчунин ҷавонону наврасонро дар рӯҳияи ватандӯстию ватанпарастӣ тарбият намудан ва ба хотири боз ҳам баланд бардоштани масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд, худшиносиву худогоҳӣ, эҳтироми арзишҳои милливу умумибашарӣ, риояи меъёрҳои одобу ахлоқи ҳамида, омода намудани фарзандон ба ҳаёти мустақилона ва ба роҳи рост ҳидоят намудани фарзандонамон дар мамлакат Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд» қабул гардид. Ин қонун барои беҳдоши ҳаёти кӯдакон, коҳиши сатҳи ҷинояткорӣ дар миёни онҳо замина гузошта, масъулияти падару модарро дар таълиму тарбияи фарзанд боз ҳам зиёдтар мегардонад.

Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд» на танҳо бо масъул гардонидани падару модар дар таълиму тарбияи фарзанд қабул гардидааст, балки ба фарзандони болиғу қобили меҳенат вазифаҳои махсусро вогузор кардааст. Аз ҷумла, дар он муқаррар шудааст, ки: “Фарзандони болиғу қобили меҳнат вазифадор карда шуданд, ки падару модари худро нигоҳубин намуда, онҳоро аз ҷиҳати моддӣ ва маънавӣ дастгирӣ намоянд”. Дар ҳолати иҷро накардани уҳдадориҳои мазкур, фарзанди болиғу қобили меҳнат бо тартиби муқаррарнамудаи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҷавобгарӣ кашида мешавад. Ҳар як падару модарро зарур аст, ки ин вазифаи ҷонӣ ва қарзи шаҳрвандиро хуб дарк намуда, фарзандони худро бо роҳи дуруст, анҷоми амалҳои тақдирсоз, омӯзиши илму ҳунар ва азхуднамоии техникаву технологияҳои муосир, ширкати фаъолона дар корҳои ҷамъиятӣ ва ободониву созандагии Ватани азизамон – Тоҷикистон, ҳидоят кунанд ва тавонанд, ки дар оянда аз фарзандони содиқу номбардори миллати худ ифтихор намоянд.

Аюбов Д.Қ - ходими илмии ШФКА - и Институти астрофизикаи АМИТ