Перейти к основному содержанию

Забони давлатӣ ҳамчун рукни асосии давлатдорӣ ва нишонаи ҳастии миллат дар ҳар кишвари соҳибистиқлол аҳамияти беназир дорад. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон забони тоҷикӣ на танҳо воситаи муошират, балки рамзи ваҳдати миллӣ ва тамаддуни бостонӣ мебошад. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун кафили забони давлатӣ нақши калидӣ дар ҳифз, рушд ва тарғиби он дорад.

Пас аз ба даст овардани Истиқлоли давлатӣ Ҷумҳурии Тоҷикистон роҳи таҳкими давлатдориро интихоб кард, ки забони тоҷикӣ ҳамчун забони давлатӣ эътироф гардид. Дар Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон (Моддаи 2) забони тоҷикӣ ҳамчун забони давлатӣ муайян шудааст, ки ин санад таҳти роҳбарии муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қабул гардидааст. Аз соли 1993, Пешвои миллат таваҷҷуҳи ҷиддӣ ба масъалаи забони давлатӣ зоҳир намуд ва ташаббусҳои қонунгузорӣ барои ҳифзи онро пеш бурд. Масалан, қонунҳои марбут ба истифодаи забони тоҷикӣ дар муассисаҳои таълимии давлатӣ таҳия шуданд, ки инҳо заминаи ҳуқуқии рушди забонро фароҳам меоваранд.

Дар солҳои аввали истиқлолиятПешвои миллат Ваҳдати миллиро ҳамчун омили асосии таҳкими забони давлатӣ муайян кард. Дар суханронии худ соли 1994 ӯ таъкид намуд, ки Ваҳдати миллӣ шароити мусоид барои ҳифзи арзишҳои миллӣ, аз ҷумла забонро фароҳам меоварад. Ин сиёсат натиҷаи мусбатро дод ва имрӯз забони тоҷикӣ дар ҳама соҳаҳои ҳаёти ҷомеа, аз идораҳои давлатӣ то расонаҳо мавқеи устувор касб кард.

Муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон на танҳо дар дохили кишвар, балки дар арсаи байналмилалӣ ҳамчун кафили забони тоҷикӣ шинохта шудааст. Аз соли 1993 ӯ ташаббусҳои зиёде барои муаррифии забони тоҷикӣ дар Созмони Милали Муттаҳид (СММ) пешниҳод кардааст. Масалан, соли 1993 шӯҳрати суханронии волои ӯ бо забони тоҷикӣ дар Маҷмаи Умумии СММ ("Бани одам аъзои якдигаранд...") ҳамчун нишонаи ҳифзи забони миллӣ дар сатҳи ҷаҳонӣ сурат гирифт. Ин ташаббусҳо ба рушди дипломатии фарҳангӣ мусоидат карда, забони тоҷикиро дар минбарҳои байналмилалӣ баланд бардоштанд.

Ҳамчунин, ҳамкориҳо бо кишварҳои ҳамзабон чун Афғонистон ва Эрон таҳти роҳбарии Пешвои миллат густариш ёфтанд. Дар сафари соли 2005 ба Афғонистон 11 қарор, аз ҷумла "Қарордод дар бораи дӯстӣ" имзо шуд, ки робитаҳои фарҳангӣ ва забониро тақвият бахшид. Ин тадбирҳо на танҳо забони тоҷикиро ҳамчун мероси муштарак таҳким бахшид, балки ба таъсири мусбати забони тоҷикӣ (мувофиқи моддаи 2 Конститутсия) мусоидат карданд.

Яке аз саҳмҳои барҷастаи муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ин соҳа эҷоди осори илмӣ-фарҳангии бахшида ба забони тоҷикӣ мебошад. Китоби нави ӯ бо номи «Забони миллат – ҳастии миллат» сарнавишти таърихии забони тоҷикиро баррасӣ мекунад, ки решаҳои ориёии онро бо далелҳои илмӣ исбот намуда, даврабандии таърихиро дар асоси маводи нав матраҳ месозад. Дар ин асар зодгоҳи забони тоҷикӣ – Хуросон ва Мовароуннаҳр, инчунин шебу фарозҳои он дар замони истилои араб ва эҳёи он дар аҳди Сомониён таҳлил шудааст. Ин китоб на танҳо барои тоҷикон, балки барои форсизабонони дунё дастоварди муҳим аст ва дар илми забоншиносӣ саҳми калон мегузорад.

Инчунин, китоби дигаре, ки гулчине аз суханҳои ҳикматомӯзи Президенти маҳбуб мебошад, «Суханҳои ҳикматомӯзи Президент муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар бораи забон» мебошад, ки соли 2015 нашр шудааст. Ин маҷмӯа афкор ва нуктаҳои волои ӯро дар бораи омӯхтани забон, ҳифзи он ва афзудани қудрати он фароҳам овардааст. Масалан, дар ин китоб суханҳои зерин омадаанд: «Забони миллӣ симо ва пайкараи миллат мебошад. Аз ин рӯ, ин симо бояд зебо ва ин пайкар тавоно бошад. Гузашта аз ин, умри миллат ба умри забон вобаста аст, яъне бақои забон бақои миллат аст». Ин суханҳо нақши забонро ҳамчун асоси ҳастии миллат таъкид мекунанд. Ҳамчунин, «Забон нишонаи муҳимтарини миллат ва пайвандгари наслҳост» – нуктае, ки пайванди забон бо таърих ва ояндаи миллатро нишон медиҳад. Ин маҷмӯа ҳамчун дастури раҳнамо барои тоҷикистониён хидмат мекунад ва саҳми Пешвои миллатро дар тарғиби забон боз ҳам баланд нишон медиҳад.

Дар ҳар паёмҳои табрикотӣ ба муносибати Рӯзи забони давлатӣ Пешвои миллат забони тоҷикиро "рамзи муқаддас ва ҷовидонаи ҳастии миллат" номида, рушди онро чунин муайян мекунад: омӯзиши гӯйишҳо, таҳияи луғатномаҳои соҳавӣ, таълими забони модарӣ аз кӯдакӣ ва баланд бардоштани сатҳи забондонии ҷавонон. Ӯ доимо таъкид мекунад, ки "забони модарӣ хишти аввалини пойдевори миллат ва рукни асосии давлатдорӣ аст" ва фаромӯш кардани он метавонад миллатро ба нестӣ оварад. Ин паёмҳо ҳамчун роҳнамои сиёсати давлатӣ оид ба забон амал мекунанд.

Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун кафили забони давлатӣ саҳми бузург дар ҳифзу рушди забони тоҷикӣ гузоштааст. Ташаббусҳои ӯ аз қонунгузорӣ то байналмилалӣ ва эҷоди осори илмӣ то тарғиби фарҳанги миллӣ на танҳо забонро таҳким бахшидааст, балки худшиносии миллӣ ва давлатдориро низ мустаҳкам гардониданд. Имрӯз забони тоҷикӣ дар минбарҳои ҷаҳонӣ садо медиҳад, ки ин саҳми Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар рушди забон мебошад.

Дар мақолаи Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушватзода Қ.Х. бо номи “Забон василаи муҳимми шинохти миллат” дарҷ гардидааст, ки: “Истиқлоли давлатӣ ба миллати куҳанбунёду тамаддунофари тоҷик имкон дод, ки дар заминаи соҳибихтиёрии миллӣ ба арзишҳои миллию фарҳангӣ арҷ гузорад. Имрӯз дар заминаи сиёсати хирадмандона ва фарҳангпарварони Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон забони тоҷикӣ чун яке аз аркони муҳимми давлатдорӣ дар роҳи рушду такомул қарор дорад. Пешвои миллат забонро чун кафили ҳастии миллат дониста, дар самти устувор намудани мақоми ин арзиши олии миллат як қатор ташаббусҳои саривақтӣ ва муҳимро дар амал татбиқ намуданд. Сарвари давлат дар сатҳи байналмилалӣ бо ташаббусу пешниҳодҳои хеш забони моро муаррифӣ намуда, онро ба забони сулҳу субот ва ба ҳам овардани мардумони ҷаҳон мубаддал гардонидаистодааст”.

ҚУРБОНОВА ШИРИН ИСМОИЛОВНА, - сарходими илмии Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои

Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, доктори илмҳои таърих.