(дар партави Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 28.12.2024)
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни пешниҳоди Паём ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ», ки санаи 28-уми декабри соли 2024 ироа гардида буд, аз вазъи бисёр ҳассоси ҷомеаи ҷаҳонӣ ёдовар шуданд.
Дар ин замина, Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон афзуданд, ки воситаи ягонаи ҳимояи миллат ва давлат дар шароити пуртаззоди ҷаҳонишавӣ, ин рушди соҳаи маориф, боло бурдани иқтидори иқтисодии соҳаҳои гуногун ва афзалиятноки иқтисодиёти миллӣ ва, фароҳам овардани шароити мусоид барои зиндагии шоиста дар мамлакат мебошад.
Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми имсолаи худ ба Маҷлиси Олӣ қайд карданд, ки ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ дар сиёсати давлати Тоҷикистон мақоми хос дошта, барои дастгирии соҳаҳои иҷтимоӣ ва баланд бардоштани сатҳу сифати зиндагии мардум маблағгузорӣ аз ҳисоби буҷети давлатӣ ҳамасола зиёд карда мешавад. Инчунин таъкид карданд, ки Ҳукумати мамлакат ба рушди соҳаи маориф таваҷҷуҳи аввалиндараҷа медиҳад. Имрӯз дар соҳаи маорифи мамлакат ҳашт барномаи давлатӣ ва ду стратегияи дарозмуддат татбиқ шуда истодаанд, ки ба рушду инкишофи таълиму тарбия, амалигардонии ислоҳоти соҳа, дастгирии мактабу омӯзгор, таълифи китобҳои дарсии насли нав ва такмили мазмуну мундариҷаи таҳсилот мусоидат менамояд.
Имрӯз 42 ҳазору 400 нафар ҷавонони мо дар 42 давлати мутараққии ҷаҳон таҳсили илм доранд, ки 13 ҳазор нафар ё беш аз 30 фоизи онҳо духтарон мебошанд. Пешвои миллат пешниҳод намуданд, ки аз 1уми сентябри соли 2025 бо мақсади боз ҳам беҳтар намудани сатҳи некуаҳволии сокинони мамлакат ва тақвияти ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ маоши вазифавии кормандони муассисаҳои томактабӣ, таҳсилоти миёнаи умумии соҳаи маориф 30 фоиз, маоши вазифавии кормандони дигар муассисаҳои соҳаи маориф, соҳаҳои илм, фарҳанг, тандурустӣ, муассисаҳои соҳаи ҳифзи иҷтимоӣ, мақомоти ҳокимият ва идоракунии давлатӣ ва дигар муассисаҳои буҷетӣ, инчунин стипендияҳо 20 фоиз зиёд карда шавад.
Дар асоси супориши Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат аз 1-уми сентябри соли 2025 нафақаҳои суғуртавӣ, меҳнатӣ ва иҷтимоӣ, инчунин, иловапулӣ ба онҳо тибқи муқаррароти моддаи 51-уми Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи нафақаҳои суғуртавӣ ва давлатӣ» ва андозаи нафақаи заминавӣ 10 фоиз зиёд, яъне индексатсия карда мешавад.
Бо дарназардошти таваҷҷуҳи аввалиндараҷа доштани Пешвои муаззами миллат ба соҳаи маориф ба Ҳукумати мамлакат, Вазорати маориф ва илм ва роҳбарони мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ супориш доданд, ки бо дарназардошти афзоиши аҳолӣ ва зиёд гардидани шумораи кӯдакону наврасон тадбирҳои мушаххас андешанд.
Яъне, дар панҷ соли оянда бо истифода аз ҳамаи сарчашмаҳои маблағгузорӣ ва бо дарназардошти ҳадафи гузошташуда барои фарогирии 50 фоизи кӯдакони синну соли томактабӣ бунёди 800 муассисаи таҳсилоти томактабӣ ва беш аз 1000 муассисаи таҳсилоти умумиро таъмин намоянд.
Инчунин, ба роҳбарони вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳо дастур доданд, ки дар панҷ соли оянда, бо дарназардошти афзоиши аҳолӣ, барои дар ҳар як маҳалли аҳолинишин, ки 100 оила зиндагӣ мекунад, ҳатман бунёд кардани як муассисаи томактабӣ тадбирҳои зарурӣ андешанд.
Соли 2025 барои Тоҷикистон аз ҷиҳати амалияи сиёсӣ соли таърихӣ ва муҳим дар Паём арзёбӣ гардида, вазифаҳои мушаххас ба тамоми вазорату идораҳои давлатӣ дода шуд.
Дар заминаҳои рушди иқтисоди миллӣ ва муваффақиятҳои дипломативу сиёсӣ дар соли 2024 ишора шуд, ки ин тамоюл дар соли 2025 низ нигоҳ дошта шавад.
Khokim Kalandarov Замира Искандаршоева
Паёми навбатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун ҳуҷчати тақдирсоз дар пешрафти соҳаҳои муҳимтарини иқтисоди миллӣ ва иҷтимоӣ, илму маориф, тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоӣ нақши асосӣ дорад. Махсусан рушди илми ватанӣ яке аз самтҳои афзалиятноки сиёсати давлат ба шумор меравад, ки дар давоми солҳои соҳибистиқлолӣ дастовардҳои олимон зиёданд.
Дар Паёми навбатӣ иброз гардид, ки пешравии ҳар гуна ҷомеа ба илм вобаста аст, зеро маҳз тавассути илм ва ҷаҳонбинии илмӣ ҷомеа рушд мекунад. Хуб аст, ки пайваста дастгирии олимон ва рушди илм дар маркази диқққат меитстад. Ин нуктаро Президенти Тоҷикистон дар Паём ба Маҷлиси Олӣ чунин иброз намуданд: «Ман аз рӯзҳои аввали роҳбарии худ ба масъалаи илму маориф эътибори доимӣ ва аввалиндараҷа медиҳам».
Ҳамаи ин боиси он мегардад ки дастовардҳоиолимони тоҷик дар сатҳи байналмилалӣ ва ҷаҳонӣ мавқеи тоза касб намуда, дар рушди тамоми соҳаҳои кишвар ҳиссагузор мебошанд .
Дастгирии таҳқиқоти илмӣ тавассути боло бурдани меъёри маблағгузории он, таъсиси марказҳои муосири илмӣ, озмоишгоҳҳо ва ба роҳ мондани ҳамкории муассисаҳои илмӣ бо истеҳсолот дар давраи минбаъда муҳим арзёбӣ мегардад. Танҳо дар чанд соли охир бо ташаббуси бевоситаи роҳбарият дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон чандин озмоишгоҳҳои муосир кушода шуданд, ки дар байни кишварҳои ҳамсоя амсоли онҳо дида намешавад.
Дар соҳаи илми тиб низ барои рушди илм ва ҷорӣнамудани технология муосир, тарбияи кадрҳои баландихтисос, тадбиқи қорҳои амалӣ ва табобати беморон чораҳои зиёде роҳандозӣ шуда истодааст.
Таҳқиқоти олимон дар самтҳои гуногуни илми тиб қарор гирифтанд, ки иҷроиши дурусти онҳо дар самтҳои гастроэнтерология, ҷарроҳии дилу раг, осебшиношӣ, акушерӣ ва гинекологӣ, пайвандсозӣ ва бофтаҳои инсон ва ғайра нуфузи илмро боло мебардорад.
Дар ин давраи олимони Шуъбаи илми тиббӣ ва фарматсевтии Академияи миллии илмхои Тоҷикистон ҳидоятҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ– Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, дастуру супоришҳои роҳбарияти АМИТ ва нақшаи кории солонаро сармашқи фаъолияти худ намуда, ба дастовардҳои назаррас ноил гардиданд.
Шуъбаи мазкур ҳамчун муассисаи таъминкунандаи ҳамоҳангсозии фаъолияти сохторҳои илмии соҳаи тандурустӣ фаъолияти илмию ташкилиро дар соли 2024 ба иҷроиши тадқиқотҳо дар самтҳои афзалиятноки илмҳои тиббию фармасевтӣва амалишавии «Стратегияи ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаҳои илм технология ва инноватсия барои давраи то соли 2030» ва дигар ҳуҷчатҳои барномавӣ равона карда буд.
Дар ҷаласаҳои Бюрои шуъба масъалаҳои ҷорӣ ҷиҳати рушди илм ва амалисозии таҳқиқотҳои илмӣ, дастуру супоришҳои мақомотҳои болоӣ, гузаронидани аттестатсия дар байни кормандони шуъба, рафти иҷроиши корҳои илмӣ-тадқиқотӣ, таъсис додани комиссияҳо оид ба санҷиши базаи илмии муассисаҳои илмӣ, омодагии қабул ба аспирантура, магистратура ва докторантураи PhD, гузаронидани ҳамоишҳои илмӣ мавриди баррасӣ қарор гирифтанд.
Олимони шуъба ва муассисаҳои илмии он аз рўйи 36 лоиҳаҳои аз буҷети давлатӣ маблағгузоришаванда ва 4 лоиҳаҳои Фонди Президентии тадқиқоти бунёдӣ таҳқиқотҳои илмӣ мегузаронанд.
Масъалаҳои рафти иҷроиши корҳои илмӣ мавриди баррасӣ қарор гирифта, хулосаи натиҷагирии лоиҳаҳои илмию таҳкиқотӣ бароварда шуд. Зимни баҳодиҳии ҳамаҷонибаи самаранокии фаъолият ва рейтинги муассисаи илмӣ-тадқиқотӣ муайян карда шуд, ки дар 5 соли охир фаъолияти МДТ «Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абўалӣ ибни Сино», МДТ «Донишкадаи таълимоти баъдидипломии кормандони соҳаи тандурустӣ», МД «Пажуҳишгоҳи гастроэнтерологияи Ҷумҳурии Тоҷикистон», МД «Пажуҳишгоҳои илмию таҳқиқотии тибби профилактикии Тоҷикистон», МД «Пажуҳишгоҳи акушерӣ-гинекологӣ ва перинатологии Тоҷикистон” назаррас буда, ҳам аз ҷиҳати илмӣ, ва ҳам аз ҷиҳати тайёр кардани кадрҳои илмӣ ва муаррифии тибби тоҷик дар хориҷи кишвар ба дастовардҳои назаррас ноил гаштаанд.
Пешвои миллат доир ба истифодаи рустаниҳои ватанӣ дар соҳаи доруворӣ диқкати махсус медиҳанд. Ба ин хотир дар Паём омаддаст: ”Ман зимни вохӯриҳои худ масъалаҳои норасоии мутахассисон, паст будани сифати доруворӣ ва истифодаи самараноки таҷҳизоти ҳозиразамони тиббиро борҳо таъкид карда будам”. Олимони соҳаи тиб низ барои сари вақт амалӣ намудани дастуру супоришҳои мазкур тасмим гирифтаанд, ки корҳоро дар ин самт ҷоннок намуда, натиҷаҳои корҳои илмӣ-тадқиқотиро барои саноати дорубарории кишвар татбиқ намоянд.
Ҳамзамон, 8 монографияи олимони соҳа баррасӣ ва барои чоп тавсия гардид.
Доир ба “Номгўйи самтҳои афзалиятноки таҳқиқоти илмӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар давраи то соли 2030” (самти илмҳои тиббӣ) номгўйи мавзуъҳо таҳия гардида, ба Раёсати АМИТ пешниҳод гардид.
Маҷаллаи “Паёми тиббии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон”, ки нашрияи расмии шуъба мебошад, фаъолияташро идома дода, се шумораи навбатиро ба чоп омода намуд. Дар соли ҳисоботӣ дар 3 шумораи он ҳамагӣ 71 мақолаи илмӣ аз чоп баромад. Ҳамзамон, шумораҳои мазкур дар пойгоҳи Китобхонаи илмии электронии Россия – Elibrary.ru ворид карда шуданд.
Дар арафаи ҷашни 33 –солагии Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон мушовири Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ, д.и.т. профессор Аҳмадзода С. бо унвони фахрии «Корманди шоистаи Тоҷикистон», мушовири шуъба Муратов А. М. бо «Мукофоти давлатии ба номи Абуалӣибни Сино дар соҳаи илм ва техника» (дар соҳаи тиб), инчунин Шукурова С.М., узви вобастаи АМИТ, д.и.т., профессор, раиси Комиссияи проблемавии фанҳои терапевтии МДТ «Донишкадаи таҳсилоти баъдидипломии кормандони соҳаи тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон» бо “Мукофоти Лигаи Ассотсиатсияи ревматологҳои Осиё ва Уқёнуси Ором (Сингапур)” ва Мамадназаров Н. бо нишони “Аълочии тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон” қадрдонӣ гардиданд.
Тарбияи олимони ҷавон низ яке аз масъалаҳои ҳалталаби рўз мебошад, ки Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми солона зикр намуданд. Ҷалби бештари мутахассисон ва омода кардани олимони ҷавон дар соҳаи илми тиб бо воситаи аспирантура ва докторантура вазифаи аввалиндараҷа ба ҳисоб меравад. Инчунин ҷоизаи “Олими ҷавони сол”, ки ҳар сол ба олимони ҷавони соҳаи тиб дода мешавад, воситаи ҳавасмандкунӣ дар ин роҳ ба ҳисоб мебошад.
Дар Паём омадааст, ки “Тайёр намудани мутахассисон ва бо кадрҳои баландихтисос таъмин намудани муассисаҳои тиббӣ яке аз масъалаҳои асосӣ ва афзалиятноки соҳаи тандурустӣ мебошад”
Дар ин самт АМИТ низ дар самти тайёр намудани мутаххасисон ва олимони соҳаи илми тиб нақшаҳо матраҳ сохтааст, ки вобаста ба пешрафти илм ва истифодаи технологияи муосир роҳандозӣмегарданд.
Дар шуъба ҳамаги 14 нафар аспиранти соли дуюм, 3 нафар аспиранти соли сеюм таҳсил доранд. 5 нафар магистрҳо соли дуюм аст, ки дар Донишкадаи таҳсилоти баъдидипломии кормандони соҳаи тандурустии Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳсил доранд.
Кормандони шуъба дар якҷоягӣ бо лимони соҳаи тиб ҷиҳати иҷрои дастуру супоришҳои Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо истифода аз дастовардҳои навини илму техника барои ихтирооту кашфиёти тоза кушиш ба харҷ дода, натиҷаҳои илмиро дарамалияи тиббӣ татбиқ менамоянд.
Ибодзода С. Т., ноиби президенти АМИТ, раиси шуъбаи илмҳои тиббӣ ва фарматсевтии АМИТ, д.и.т., профессор
Арҷ гузоштан ба бузургии модар, ба ҷо овардани иззату эҳтироми ӯ ва расидан ба қадри заҳматҳои шабонарӯзии модар вазифаи ҷониву имонии ҳар як фарзанди солимфикру соҳибхирад ва қарзи инсонии ҳар як фарди бонангу номус ба шумор меравад.
Эмомалӣ Раҳмон
Дар Паёми навбатии худ Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии кишвар” паҳлуҳои мубрам ва муҳимми рушди ҷомеаи муосири тоҷикро баррасӣ намуданд. Яке аз нуктаҳои асосии Паёми Сарвари давлат ба нақши занону бонувон дар рушди ҷумҳурӣ, худшиносию тарбияи наслҳои солиму комил ва созандагони ояндаи кишвар равона гардидааст.
Имрӯз модари тоҷик бо сари баланд ифтихор дорад, ки садҳо фарзандони фарзона, нобиғагони бузург ва номбардорони миллатро ба дунё оварда, дар домони пурпеҳру муҳаббати поки худ парваридааст, оини ватандорӣ ва чун хидмат ба ҷомеаи башарро чун амонати муқаддас дар дили онҳо сириштааст. Дар ҳама давру замон тоҷикон зан- модарро гиромӣ медоштанд, дар ҷавоби ҷоннисориҳои зан –модар, ки ба як даст гаҳвораи фарзанд ва бо дасти дигар гавҳораи фарҳангу тамаддуни миллатро меҷунбонад, сари таъзим фуруд меоранд.
Сиёсати созандаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар замони соҳибистиқлолӣ имкон дод, ки нақши зан - модар дар ҷомеаи муосири тоҷик боз ҳам мақоми баландтарро соҳиб гардад ва нақши онҳо дар рушду пешрафти кишвар боз ҳам устувортар гардад.
Пешвои миллат дар Паёми навбати низ такя ба нақш ва мақоми занону бонувони мамлакат намуда, иброз доштанд, ки “Дар фарҳангу тамаддуни мо – тоҷикон иззату эҳтироми зан-модар ҳамеша ҷойгоҳи хос дорад”. Оре. Зан-модар муррабии аҳли башар ва нахустустоди инсон мебошад. Аз ин хотир пос доштани иззату эҳтироми зан- модар ва арҷгузоштан ба мақому манзалати ӯ қарзи муқаддаси ҳар як инсон буда, подоши заҳмату бедорхобиҳои модар, рафтори шоиста ва фазилатҳои неки ҳар як фарди солимфикр ва бонангу номус мебошад.
Имрӯз, ки зиёда аз 51 фисади аҳолии ҷумҳуриро занон ташкил медиҳанд, Сарвари давлат ва Ҳукумати Тоҷикистон пайваста ба баланд бардоштани мақом ва нақши онҳо дар ҷомеа ваширкати фаъоли онҳо дар ҳаёти сиёсию фарҳангии ҷумҳурӣ тадбирҳои созандамеандешанд. Ин, пеш аз ҳама аз Паёмҳои ҳамасолаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар он ба нақши занону бонувон ва ҷалби пайвастаи онҳо ба ҳаёти ҷомеаи кишвар бештар таваҷҷӯҳ равона мегардад, ошкор мешавад. Зеро занон ҳамеша кафили рушди ҷомеа дар роҳи ба даст овардани истиқлол, пешрафти соҳаҳои ҳаёти сиёсӣ, иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии кишвар мебошанд.
Бале бояд таъкид намуд, ки мақому манзалати занону бонувон ва нақши онҳо дар эъмори давлати муосир ва рушди ҷомеа маҳз дар замони соҳибистиқлолӣ ба таври возеҳ боло рафт. Пешвои муаззами миллат дар Паёми худ таъкид намуданд, ки ҳоло дар кишвар 25 фоизи хизматчиёни давлатӣ, 73 фоизи кормандони соҳаи маориф, 71 фоизи кормандони соҳаи тиб, 47 фоизи кормандони соҳаи фарҳанг, 37 фоизи олимон ва 30 фоизи соҳибкоронро бонувону занон ташкил медиҳанд. Маҳз бо ҳамин хотир имрӯз нақши занону бонувон дар тамоми соҳаҳои кишвар ниҳоят муассиру арзишманд мебошад. Аз Паёми Пешвои муаззами миллат бар меояд, ки имрӯз беш аз 110 ҳазор бонувон занони кишвар танҳо ба фаъолияти соҳибкорӣмашғул мебошанд.
Бо мақсади таҳкими мақоми зан дар ҷомеа Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба масъалаи бо таҳсил фаро гирифтани духтарон хамеша таваҷҷӯҳи хоса зоҳир менамояд.Тибқи квотаи президентӣ ҳар сол садҳо нафар бонувон ба муассисаҳои таҳсилоти олию миёнаи махсус пазируфта мешаванд. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Паёми хеш низ зикр намуданд, ки танҳо дар замони соҳибистиқлолӣзиёда аз 280 ҳазор нафар духтарон муассисаҳои таҳсилоти олиро хатм кардаанд, яъне соҳиби маълумоти олӣ гардидаанд. Аз оғози ҷорӣ гардидани квотаи президентӣ яъне дар 28 соли охир 11 ҳазору 600 нафар духтарон муассисаҳои таҳсилоти олиро бо квотаи президентӣ хатм кардаанд. Маҳз натиҷаи чунин дастгириҳо ва фароҳам овардани шароити мусоид барои рушди занон аст, ки таваҷҷуҳи онҳо ба омӯзиши илму дониш, аз ҷумла илмҳои табию дақиқ, кашфиёту ихтироъкорӣ ва азхудкунии ихтисосҳои замонавӣ афзун мегардад.
Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти фарогирии духтарон ба таҳсил, касбомӯзии онҳо дар муассисаҳои гуногуни таълимии касбии дохилию хориҷӣниз таваҷҷуҳи махсус медиҳад. Ба замми он, Пешвои миллат ҳангоми суханронии худ таъкид намуданд, ки имрӯз зиёда аз 35 ҳазор духтарону бонувон муассисаҳои таҳсилоти олии кишварҳои хориҷиро хатм карда соҳибмаълумот шудаанд. Ҳоло аз 214 ҳазор нафар донишҷӯёни муассисаҳои таҳсилоти олии касбии кишвар 90 ҳазор нафар ё 42 фоизашонро духтарон ташкил медиҳанд.
“Мо, - таъкид намуданд Пешвои муаззами миллат,- ба азму ирода ва масъулиятшиносии бонувону духтарони тоҷик ҳамчун неруи бузург эътимоди комил дорем ва дастгирии ҳамаҷонибаи онҳоро идома медиҳем”. “Бовар дорам, ки бонувону занон ва модарону духтарони азизи мо, - илова намуданд Пешвои миллат дар Паёми навбатии хеш, - дар амалисозии талаботу муқаррароти қонунҳои миллӣ, пешгири кардани бегонапарастӣ, аз ҷумла сару либос ва ойинҳои барои мардуми мо бегона, ба камол расонидани наслҳои солим, таҳкими сулҳу субот дар ҷомеа, пешрафти давлат ва ободии Ватан минбаъд низ саҳми арзишманди худро мегузоранд”.
Пешвои миллат пайваста дар суханрониҳои хеш мақому манзалати занону духтарон ва нақши онҳоро дар эъмори давлати муосир ва рушди ҷомеа дар замони соҳибистиқлолӣ ба таври назаррас арзёбӣ менамоянд ва нақши онҳоро дар амалисозии талаботу муқаррароти қонунҳои миллӣ ба таври шоиста таъкид менамоянд. Дастуру ҳидоятҳои Пешвои миллат доир ба занону бонувон, баланд бардоштани сатҳи маърифотнокии онҳо, боз ҳам бештар ҷалб намудани занони болаёқат ба идоракунӣ ва ҳаёёти сиёсию фарҳангии ҷомеаи кишвар барои ҳаёту фаъолияти мо ҳамчун дастурамалу раҳнамо хизмат менамоянд.
Аз ин рӯ, мо занону бонувонро зарур аст, ки суханони Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро сармашқи кори худ намуда, баҳри сулҳу субот, ваҳдати миллӣ, озодиву истиқлол ва таҳкими соҳибдавлативу соҳибихтиёрии ҷумҳурии азиз фаъолона ҳаракат намуда, бо дарки амиқи нуктаҳои асосии Паёмҳои Пешвои миллат баҳри рушди ҳамаҷонибаи кишвар саҳм гузорем ва мақому манзалати занону модарони тоҷикро дар ҷомеаи имрӯза боз ҳам баландтар бардорем.
Шоиста Исматзода - ходими илмии Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи А. Дониши Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
(Дар партави Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар таърихи 28 декабри соли 2024 ироа гардид)
Яке аз масъалаҳои муҳим дар Паёми Пешвои миллат, самти сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, ки Пешвои муаззами миллат ибрози ақида намуда, дар чорчӯбаи сиёсати “Дарҳои кушода” самтҳои минбаъдаи ҳадафмандона ва воқеъбинонаро дар ин замина таъкид доштанд ва оид ба густариши ҳамкории байналмилалии Тоҷикистон бо давлатҳо ва созмонҳои байналмилалӣ дар алоҳидагӣ баён намуданд.
Дар бораи сиёсати хориҷӣ сухан намуда, Пешвои миллат дар Паём аввалан оид ба вазъи ноором ва равандҳои пуртазоду мураккаб дар минтақаҳои гуногуни ҷаҳон, ки пайомадҳои буҳронии сиёсиву иқтисодӣ дорад, гуфта гузаштанд.
Чуноне, ки аз Паём бармеояд, самти афзалиятноки сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳким ва густариши ҳамкориҳо бо шарикони стратегӣ, анъанавӣ ва боэътимод, тавсеаи ҳамкориҳо бо кишварҳои Осиёи Марказӣ дар асоси принсипи ҳусни ҳамҷаворӣ муайян гардидааст.
Таҳким бахшидани ҳамкориҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо ниҳодҳою сохторҳои минтақавию байналмилалӣ аз қабили Созмони Милали Муттаҳид, Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил, Созмони ҳамкории Шанхай, Созмони Аҳдномаи амнияти дастҷамъӣ, Созмони амният ва ҳамкорӣ дар Аврупо, Созмони ҳамкории иқтисодӣ, Созмони ҳамкории исломӣ ва дигар созмонҳои молиявӣ ҷиҳати ҷалби сармояи хориҷӣ дар меҳвари сиёсати хориҷии кишварамон қарор гирифтааст.
Чуноне, ки дар Паём дарҷ гардидааст, Ҷумҳурии Тоҷикистон минбаъд низ дар ҳалли масъалаҳои мубрами муносибатҳои байналмилалӣ яке аз кишварҳои пешсаф боқӣ монда, саҳми босазои худро дар ҳалли онҳо дареғ намедорад.
Яке аз масъалаҳои хеле муҳимми имрӯзаи рӯзномаи байналмилалӣ ҳалли мусолиматомези низоъҳои байналмилалӣ мебошад, ки Пешвои миллат мавқеи Тоҷикистонро вобаста ба масъалаи мазкур чунин муайян намуданд: “Тоҷикистон дар робита ба равандҳои ҷорӣ дар Афғонистон ва Ховари Миёна, бахусус, Фаластин хеле нигарон аст. Мо таъсиси давлати мустақили Фаластинро дар асоси қатъномаҳои қабулкардаи Созмони Милали Муттаҳид ва марзҳои соли 1967 ягона роҳи имконпазири таъмини сулҳу суботи пойдор дар ин минтақа медонем. Кишвари мо аз ҷомеаи ҷаҳонӣ боз ҳам даъват ба амал меоварад, ки ҳамаи низоъҳо танҳо бо роҳи музокирот ва муколама ҳал карда шаванд”.
Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Паём ба Маҷлиси Олӣ ҳамчунин иброз доштанд, ки «Тоҷикистон дар ҳамкорӣ бо ЮНЕСКО ба хотири гиромидошту арҷгузорӣ ба нобиғаҳои миллат, ҳифзи арзишҳои фарҳанги миллӣ ва муаррифии шоистаи онҳо дар арсаи байналмилалӣ талошҳои пайваста ба харҷ медиҳад. Моро зарур аст, ки ҳифзи арзишҳои таърихиву фарҳангии миллати худ ва муаррифии боз ҳам бештари онҳоро дар арсаи байналмилалӣ ҳадафмандона идома диҳем». Аз ин рӯ, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба вазоратҳои дахлдори ҷумҳурӣ супориш доданд, ки маводи заруриро вобаста ба таҷлили 2550 – солагии Эъломияи ҳуқуқи башари Куруши Кабир омода ва ба ЮНЕСКО пешниҳод намоянд.
Яке аз масъалаҳои муҳим ва ниҳоӣ дар Паёми навбатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олӣ муаррифӣ ва эътирофнамоии Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ ҳамчун кишвари ташаббускор дар ҳалли масъалаҳои марбут ба обу иқлим мебошад. Қабули якдилонаи ташаббуси навбатии байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки аз ҷониби Маҷмааи Умумии Созмони Милали Муттаҳид дар бораи «Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо» эълон кардани соли 2025 ва 21-уми март ҳамчун «Рӯзи ҷаҳонии пиряхҳо» санаи 14-уми декабри соли 2023, боиси боз ҳам баланд шудани нуфузу эътибори кишварамон гардид.
Воқеан, қабули ин қатънома дар миқёси ҷаҳон иқдоми муҳим ва таърихӣ буда, тавассути он ҷомеаи ҷаҳонӣ имкон пайдо мекунад, ки барои ҳифзи бузургтарин манбаъҳои оби ошомиданӣ тадбирҳои муштараки зарурӣ андешад. Пешвои миллат дар ин замина чунин мулоҳизаронӣ намуданд: “Қобили ёдоварист, ки соли гузашта бо ташаббуси панҷуми Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардидани Қатъномаи Созмони Милали Муттаҳид дар бораи «Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо» эълон кардани соли 2025, инчунин, 21-уми март ҳамчун Рӯзи ҷаҳонии пиряхҳо ва таъсиси Хазинаи байналмилалии ҳифзи пиряхҳо барои ҷомеаи ҷаҳонӣ муҳим ва мояи ифтихори мардуми шарафманди Тоҷикистон аст.”
Шоистаи зикр аст, ки имрӯз Тоҷикистон бо 183 кишвари ҷаҳон муносибатҳои дипломатӣ барқарор намуда, 192 давлат истиқлоли Ҷумҳурии Тоҷикистонро расман эътироф намудааст. Тоҷикистон дар заминаи моддаи 11 Конститутсияи мамлакат ба созмонҳои минтақавӣ ва аксар созмонҳои байналмилалӣ аъзо буда, аз арзишҳо ва манфиатҳои миллӣ дифоъ менамояд, дар масоили ҷаҳонӣ назари худро матраҳ месозад ва пешниҳодоти мушаххасро дар бораи ҳалли ин масоил ба миён мегузорад. Гузашта аз ин, то имрӯз Тоҷикистон бо кишварҳои гуногуни олам беш аз 2100 ҳуҷҷати дуҷониба ба имзо расонидааст, ки масъалаҳои муносибату ҳамкории дуҷонибаро дар соҳаҳои сиёсӣ, иқтисодӣ, тиҷоратӣ, ҳарбӣ-техникӣ, амният, илм, фарҳанг, маориф, тандурустӣ, сайёҳӣ ва дигар самтҳо фаро мегиранд.
Неъматов И. – ходими илмии Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи А.Дониши Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, номзади илмҳои таърих, дотсент
28-уми декабри соли 2024 Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҷаласаи якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Паёми навбатии худро дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ироа намуданд.
Бо натиҷагирӣ аз 32 соли даврони соҳибистиқлолият дар оғози Паёмашон аз солҳои гузашта ёдовар шуда, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид доштанд, ки расидан ба сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ ва ваҳдати миллӣ ва бо ҳамин роҳ аз хатари нобудӣ наҷот додани давлату миллати тоҷикон ва аз парокандагӣ эмин нигоҳ доштани миллати тоҷик дастоварди бузургтарини таърихии мо дар замони соҳибистиқлолӣ мебошад, ки ба он маҳз ба шарофати дастгириву пуштибонии самимонаи мардуми шарифи Тоҷикистон муваффақ гардидем.
Паёми навбатии Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон самтҳои асосии сиёсати дохилию хориҷии мамлакатро барои давраҳои оянда муайян намуда, дар ин замина оид ба пешбурди манфиатдори сиёсати хориҷӣ ва таъмини пешрафти соҳаҳои иқтисоду саноат, энергетика, роҳу нақлиёт, амнияту мудофиа, ҳифзи ҳуқуқу тартибот, тандурустӣ, фарҳанг, илму маориф, ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ, ҷавонон, варзиш ва сайёҳӣ вазифаҳои мушаххас ба миён гузошта шуданд.
Пушида нест, ки кишвари мо ҷузъи ҷомеаи ҷаҳонӣ буда, бо тамоми кишварҳо робитаҳои дӯстию ҳамкориро ба роҳ мондааст. Барои огоҳӣ ёфтан аз дастовардҳои илми ҷаҳонӣ донистани забони хориҷӣ хеле муҳим ва зарур мебошад. Чанде аҳли ҷомеа дар ин самт ба дастовардҳои хуб ноил гардидаанд, барои боз ҳам беҳтар намудани сатҳи забондонии шаҳрвандон ва ба ганҷинаи илму маърифати ҷаҳонӣ ворид шудан, Пешвои муаззами миллат пешниҳод намуданд, ки омӯзиши забонҳои хоричӣ аз зинаи таҳсилоти томактабӣ ба роҳ монда шавад. Бешак, пешниҳоди мазкур яке аз иқдомҳои хеле наҷиб, саривақтӣ ва муҳиме ба ҳисоб меравад, ки дари илму маърифат ва асрори тамаддуни башариро барои насли ҷавон боз менамояд.
Аз ин рӯ, дар партави дастуру нишондодҳои Пешвои муаззами миллат кору фаъолият намудани аҳли илму маориф гарави рушду пешрафти самараноки илму маориф ва заминаи зиндагии шоистаи шаҳрвандони кишвар маҳсуб меёбад! Пешвои муаззами миллат илму маорифро самти афзалиятноки сиёсати дохилии худ муаррифӣ намуда, барҳақ хулосагирӣ намуданд, ки «сифати давлат на ба шумораи аҳолӣ, балки ба сифати аҳолӣ вобаста мебошад».
Қобили зикр аст, ки баёни панди мазкури воқеъбинона ва хирадмандонаи Пешвои муаззами миллат бесабаб нест. Зеро: - суръати баланди рушди илму маориф, ки дар иддае аз кишварҳои ҷаҳон ба чашм мерасад, хеле мутаассиркунанда мебошад.
Хонандагони кишвар тавассути ихтироҳои худ як миллиард доллар фоида ба даст меоранд. Дар идома бо як сарфарозӣ мебояд зикр сохт, ки Муассисаи давлатии илмии “Маркази омӯзиши пиряхҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон” ( МДИ МОП АМИТ) тамоми фаъолияти худро ҷиҳати иҷрои дастуру супоришҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми Маҷлиси Олии Тоҷикистон овардашуда дар самти тағйирёбии иқлим ва ҳифзи пиряхҳо иҷрогардида, равона гардид. Бо мақсади омодагӣ дар кори Конфронси сатҳи баланди Созмони Милали Муттаҳид оид ба ҳифзи пиряхҳо, ки соли 2025 дар шаҳри Душанбе баргузор мегардад, дар давраи ҳисоботи маводҳои зерин омода карда шудааст:
Боиси ифтихори ҳар як тоҷику Тоҷикистонӣ, хушбахтона ташаббуси оқилонаву олимонаи Асосогузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҷаноби Олӣ, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон оид ба Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо эълон намудани соли 2025 аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ пуштибонӣ ёфт. Имрӯз тақрибан 10% майдони саёраи Заминро пиряхҳо фаро гирифтаанд. Қариб 90% дар Антарктида, 10% боқимонда дар яхбандии Гренландия ва дигар мавзеъҳо ҷойгир аст.
Обшавии босуръати пиряхҳо дар Антарктида ва Гренландия ба ҷараёнҳои уқёнусҳо низ таъсир мерасонад, зеро миқдори зиёди оби хеле сарди обшавии пиряхҳо ба обҳои гармтари уқёнус ворид шуда, ҷараёни уқёнусҳоро суст мекунад. Дар ҳамин асос 3 марти соли 2021 Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҷаноби Олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар мулоқоти якуми Панели сатҳи баланд оид ба масъалаҳои об ва иқлим, ки дар сиғаи видеоконференсия баргузор гардид, иштирок ва оид ба масъалаҳои об ва иқлим суханронӣ намуда таъкид доштанд, ки «Мутаассифона, имрӯзҳо мо босуръат об шудани пиряхҳоро дар Арктика, Антарктида ва Гренландия мушоҳида менамоем. Ҳамчунин, тағйироти ҷиддӣ дар пиряхҳои воқеъ дар хушкӣ низ ба амал омада истодаанд».
Маркази омӯзиши пиряхҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар тамоми даврони соҳибистиқлолӣ зери тавваҷҷуҳи давлату Ҳукумат қарор дорад, ки ин албатта аҳли кормандони илмии марказро рӯҳбаланд ва масъулияташонро бештар мегардонад.
Абдуллоева М. К. - корманди МОП АМИТ.
Бояд гуфт, ки дар заминаи паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон 28 декабри соли 2024 «Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ» баён гардида буд, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамкориҳоро дар самти обу ҳифзи пиряхҳо, баррасии пайомадҳои тағйирёбии иқлим ва коҳиш додани хавфи офатҳои табиӣ дар доираи имкониятҳои мавҷуда идома дода, ҷиҳати тақвияти ҳамкориҳои байналмилалӣ дар қолаби «Раванди оби Душанбе» тадбирҳои зарурӣ андешида мешавад.
Ҳамзамон Ҳукумати мамлакат бо мақсади расидан ба истиқлоли энергетикӣ ва дар ин замина таъмин намудани рушди устувори иқтисоди миллӣ бо истифода аз ҳамаи имконияту сарчашмаҳои мавҷуда, хусусан, манбаъҳои рушди «энергияи сабз» мунтазам чораҷӯйӣ карда истодааст.
Тоҷикистон мисли аксари кишварҳо дар баробари таъсири тағйирёбии иқлим осебпазир аст. Ҳарорати миёна дар саросари кишвар боло меравад, шакли боришот тағйир меёбад ва пиряхҳо бо суръат об мешаванд. Ин дигаргуниҳо барои соҳаҳои иқтисодиёти мамлакат хавфноканд. Барномаҳои мутобиқшавӣ ба тағйирёбии иқлим барои дастгирии рушди иқтисодӣ сармоягузориҳои назарраси молиявиро талаб мекунанд.
Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қонун дар бораи ҳифзи пиряхҳо ва барномаи ислоҳоти иқтисодиёти кишварро дар асоси гузариш ба технологияҳои “сабз” таҳия ва қабул намудааст, ки дар санадҳои болозикр гуфта мешавад, барои таъмини пайроҳаи устувори рушду тараққиёт он метавонад бештар пеш равад ва барои бадаст овардани манфиатҳои назарраси иқтисодӣ барои кишвар аз ҷиҳати илми бунёдӣ гузаронидани мониторинги пиряхҳо ва мутобиқшавӣ ба тағйирёбии иқлим дар маҷмӯъ, коҳишдиҳии партовҳои гази гулхонаӣ дар сохторҳои иқтисодии барномаи иловагӣ ислоҳот зарур аст.
Аз ин рӯ, гузариши сабз ҳамчун калиди ҳифзи пиряхҳо ва самараноктарин роҳи ҳалли мушкилоти тағйирёбии иқлим ба «иқтисоди сабз» мебошад, ки истифодаи манбаъҳои барқароршавандаи энергия, яъне «энергияи сабз»-ро дар бар мегирад. Инчунин, татбиқи «иқтисоди сабз» дар саноатикунонии кишвар, ҷорӣ намудани принсипҳои «иқтисоди сабз» дар соҳаи кишоварзӣ, рушди «нақлиёти сабз» ва инфрасохтори ба он мутобиқ, амалисозии принсипҳои «иқтисоди сабз» дар соҳаи сохтмон ва меъморӣ, рушди сайёҳии экологӣ ва ғайра дар назар дошта шудааст.
Барномаи «Кишвари сабз» на танҳо шинондани дарахту буттаҳоро дар бар мегирад, балки ба таъсиси ҷойҳои нави корӣ, истифодаи оқилонаи захираҳои табиӣ, коҳиш додани партовҳои гази гулхонаӣ, беҳбуди муҳити зист, рушди деҳот, ҷалби сайёҳон ва умуман некуаҳволии шаҳрвандони Тоҷикистон мусоидат мекунад. Афзун кардани дарахтон ва сарсабзнамоӣ имкон медиҳад, ки заминҳо аз эрозия ва шусташавӣ нигоҳ дошта шаванд.
Даъвати Президенти Тоҷикистон барои ҳамкорӣ саривақтӣ аст.
Ҷалб намудани маблағгузории байналмилалӣ барои муваффақияти гузариши “сабз” ва таъмини амнияти захираҳои об, озуқаворӣ ва энергетикӣ, рушди иқтисоди дорои сатҳи пасти гази гулхонаӣ аҳаммияти калидӣ хоҳад дошт, ки он метавонад бо истифодаи стратегияҳои муассири мубориза бо тағйирёбии иқлим ба болоравии сатҳи содирот, таъсисдиҳии ҷойҳои корӣ ва ҳифзи қишри осебпазири аҳолӣ мусоидат намояд.
Кӯшишҳои миллии мутобиқсозӣ муҳиманд, аммо ҳамкории байналмилалӣ барои мубориза бо зидди тағйирёбии иқлим дар сатҳи минтақавӣ ва глобалӣ зарур аст. Механизмҳои дастгирии молиявӣ, ташаббусҳои экологӣ ва рушди инфрасохтор ҳамкорӣ калидӣ мебошад.
Дар ҳамоиши иқлими COP- 29 дар Боку тасмим гирифта шуд, ки маблағгузории солона барои мубориза бо бӯҳрони иқлим то 300 миллиард доллар афзоиш ёбад.Ин тасмим як қадами муҳим дар дастгирии кишварҳои рӯ ба тараққӣ буд, ки бо таъсири тағйирёбии иқлим дучор меоянд.
Барои Тоҷикистон, яке аз кишварҳои осебпазир ба тағйири иқлим, чунин тасмимҳо аҳаммияти хоса доранд. Сарфи назар аз он, ки 300 миллиард доллар то ҳол маблағи кофӣ нест, мо динамикаи мусбатро мебинем. Ин маблағҳо барои мутобиқшавӣ ба тағирёбии иқлим ва рушди инфрасохтор заруранд.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни суханронӣ дар иҷлосияи умумии Конфронси 29-уми ҷонибҳои Конвенсияи қолабии Созмони Милали Муттаҳид оид ба тағйирёбии иқлим, ки рӯзи 12 ноябри соли 2024 дар шаҳри Боку баргузор шуда буд, иброз доштанд, ки мо ният дорем, ки то соли 2032 истеҳсоли энергияро дар кишвар пурра аз ҳисоби манбаъҳои таҷдидшаванда ба роҳ монда, то соли 2037 Тоҷикистонро ба кишвари “сабз” табдил диҳем.
Маҳмад Сафаров - “Маркази омӯзиши пиряхҳо”- и Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
(Бардошт аз Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии кишвар”. 28 декабри соли 2024)
Дар мафҳуми “рушди иҷтимоӣ” чунин равандҳое дар назар гирифта мешаванд, ки шаклҳои табиӣ-таърихии зиндагии инсонро дар заминаи таъмини шароити мусоид барои мавҷудияташ, некуаҳволии арзандаи шахсӣ ва иҷтимоӣ, дараҷаи қонеъ гардонидани талаботи моддӣ ва маънавӣ инъикос менамояд.
Мусаллам аст, ки вазъи соҳаи иҷтимоӣ муҳимтарин унсури ҳаёти ҳар як давлат мебошад. Маҳз вазъи ин соҳа аз бурду бохти ҷомеа дар самти пешрафти иҷтимоӣ далолат мекунад. Ин ҳамон соҳаест, ки мафҳуми “инсон” ҳамчун субъекти амалкунандаи таърих ченаки худро пайдо мекунад. Пешрафти иҷтимоӣ дар ин равиш аз он вобастааст, ки аъзои ҷомеа то кадом андоза аз ҷиҳати иҷтимоӣ ҳимоя карда мешавад, чӣ гуна ў аз неъматҳои моддӣ ва маънавӣ, ҳуқуқу озодиҳои сиёсӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ истифода мебарад. Маҳз ҳамин нуктаҳоро дар мадди назар гирифта, Президенти муаззами Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми навбатӣ бори дигар қайд карданд, ки “амалисозии ҳадафҳои миллиамон, пеш аз ҳама, амнияти миллӣ ва рушди устувори иқтисодиро таъмин намоем ва сатҳу сифати зиндагии мардумро боз ҳам баланд бардорем.
Зеро мардуми мо мисли халқҳои дигар мамолики мутамаддин ҳуқуқи маънавии зиндагии шоистаро доранд.
Ин аст ҳадафи олии сиёсати давлат ва Ҳукумати Тоҷикистон”.
Воқеан, сиёсати иҷтимоии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ҳимояи манфиатҳои ҳамаи шаҳрвандон, қишрҳо ва гурўҳҳои гуногуни аҳолӣ, хусусан ба фароҳам овардани заминаҳои институтсионалӣ ва иҷтимоию иқтисодӣ барои татбиқи стратегияҳои давлатӣ доир ба муҳайё сохтани шароит баҳри зиндагии шоиста нигаронида шудааст. Дар ҳамин асос дар марҳалаи кунунӣ ин сиёсат эҳтиёҷи асосии сокинони мамлакатро қонеъ гардонда, такмил меёбад. Чунончи, дар Паём қайд карда шуд: “Соли 2024-ум ҳаҷми маҷмуи маҳсулоти дохилии кишвар ба беш аз 150 миллиард сомонӣ ва суръати рушди воқеии он ба 8,4 фоиз расонида шуд.
Қобили зикр аст, ки дар панҷ соли охир суръати рушди иқтисоди миллӣ ба ҳисоби миёна 7,7 фоизро ташкил дод.
Ҷиҳати рушди иқтисодиву иҷтимоии кишвар ва амалисозии лоиҳаҳои афзалиятноки сармоягузории давлатӣ, инчунин, татбиқи нақшаву барномаҳои миллӣ, соҳавӣ ва маҳаллӣ дар панҷ соли охир аз ҳисоби буҷети давлат ва сармояи дохиливу хориҷӣ зиёда аз 197 миллиард сомонӣ равона карда шуд.
Ҳукумати мамлакат бо истифода аз ҳамаи захираву имкониятҳои мавҷуда ҷиҳати мунтазам беҳтар гардонидани шароити зиндагии мардум нақшаҳои бузурги созандагиро роҳандозӣ карда истодааст.
Корҳое, ки дар ин самт анҷом дода шуданд, ба таъмин гардидани нишондиҳандаҳои пешбинигардидаи рушди иҷтимоиву иқтисодӣ ва пешрафту ободии шаҳру деҳоти мамлакат мусоидат намуданд”.
Бояд зикр намоем, ки таҳияи дурусти системаи афзалиятҳо ва механизмҳои истифодаи самараноки захираҳои ба мақсадҳои иҷтимоӣ ҷудошуда ва ҳалли пайдарпайи масъалаҳои иҷтимоие, ки дар ҷараёни тағйирёбии бозор ба миён меоянд, дар маҷмуъ мазмуни асосӣ ва умедбахши сиёсати иҷтимоии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошанд.
Ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ дар сиёсати давлати Тоҷикистон мақоми хос дошта, барои дастгирии соҳаҳои иҷтимоӣ ва баланд бардоштани сатҳу сифати зиндагии мардум маблағгузорӣ аз ҳисоби буҷети давлатӣ ҳамасола зиёд карда мешавад.
“Соли 2024-ум ҳаҷми умумии хароҷоти соҳаҳои иҷтимоӣ ба 19 миллиард сомонӣ расонида шуд, ки нисбат ба буҷети соли 2023-юм беш аз 2 миллиард сомонӣ зиёд буда, 43 фоизи хароҷоти буҷети давлатиро ташкил медиҳад.
Дар ин зимн, Ҳукумати мамлакат дар самти таъсис додани ҷойҳои нави корӣ, баланд бардоштани музди меҳнат, нафақа ва стипендияҳо, инчунин, зиёд намудани даромади пулии аҳолӣ мунтазам тадбирҳои заруриро амалӣ карда истодааст”.
Президенти муаззами мамлакат бо мақсади боз ҳам беҳтар намудани сатҳи некуаҳволии мардуми кишвар ва тақвият бахшидани ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ супориш доданд, ки аз 1-уми сентябри соли 2025:
“– маоши вазифавии кормандони муассисаҳои томактабӣ ва таҳсилоти миёнаи умумии соҳаи маориф 30 фоиз зиёд карда шавад;
– маоши вазифавии кормандони дигар муассисаҳои соҳаи маориф, соҳаҳои илм, фарҳанг, варзиш, тандурустӣ, муассисаҳои соҳаи ҳифзи иҷтимоӣ, мақомоти ҳокимият ва идоракунии давлатӣ ва дигар муассисаҳои буҷетӣ, инчунин, стипендияҳо 20 фоиз зиёд карда шавад;
– музди меҳнати амалкунандаи кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, хизматчиёни ҳарбӣ ва дигар кормандони ин мақомот 20 фоиз зиёд карда шавад;
– ҳадди ақалли музди меҳнат барои тамоми соҳаҳои иқтисодиву иҷтимоӣ ба андозаи 1000 сомонӣ дар як моҳ муқаррар карда шавад.
Дар баробари ин, аз 1-уми сентябри соли 2025 нафақаҳои суғуртавӣ, меҳнатӣ ва иҷтимоӣ, инчунин, иловапулӣ ба онҳо тибқи муқаррароти моддаи 51 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи нафақаҳои суғуртавӣ ва давлатӣ” ва андозаи нафақаи заминавӣ 10 фоиз зиёд, яъне индексатсия карда шавад”.
Агар мо дар назар дошта бошем, ки усули сиёсатгузории иҷтимоӣ ба андешаҳои раҳнамунсози ташкилӣ такя менамояд, пас зербинои онро таъмини некуаҳволии иҷтимоӣ, хизматрасонии иҷтимоӣ, тандурустӣ, маориф ва ғайра ташкил медиҳанд. Омилҳои иҷтимоии инкишоф дар марҳалаи кунунӣ нақши калидӣ доранд, зеро маҳз онҳо самаранокии неруи инсониро ифшо ва татбиқи пурраи онро, ки манбаи муҳимтарини навсозии иқтисодиёти муосир мебошад, таъмин мекунанд.
Аз ин рў, “дар се соли охир дар мамлакат беш аз 1500 иншооти соҳаи маориф, яъне муассисаҳои томактабӣ ва таҳсилоти миёнаи умумӣ, 660 иншооти соҳаи тандурустӣ, 480 иншооти варзиш, 175 иншооти фарҳангу фароғат ва ҳазорҳо иншооти дигари истеҳсоливу иҷтимоӣ бунёд ва ба истифода дода шуданд”.
Сарвари давлат супориш доданд, ки дар панҷ соли оянда “бо истифода аз ҳамаи сарчашмаҳои маблағгузорӣ ва бо дарназардошти ҳадафи гузошташуда барои фарогирии 50 фоизи кӯдакони синну соли томактабӣ бунёди 800 муассисаи таҳсилоти томактабӣ ва беш аз 1000 муассисаи таҳсилоти умумӣ” таъмин карда шавад.
Ҳамчунин қобил ба зикр аст, ки “дар соли 2025-ум барои соҳаи тандурустӣ аз ҳисоби буҷети давлатӣ 4,3 миллиард сомонӣ пешбинӣ гардидааст, ки нисбат ба соли 2024-ум 840 миллион сомонӣ зиёд мебошад”.
Дар Паёми Пешвои муаззами миллат қайд карда шудааст, ки бо мақсади беҳтар гардонидани сатҳи некуаҳволии аҳолии мамлакат “дар замони соҳибистиқлолӣ дар соҳаҳои мухталифи иқтисоди кишвар беш аз 4,1 миллион ҷойи корӣ таъсису барқарор карда шудааст.
Инчунин “...дар панҷ соли оянда дар ҳамаи соҳаҳои иқтисоди миллӣ таъсис додани беш аз 1 миллиону 400 ҳазор ҷойи кории нав” ба нақша гирифта мешавад.
Аз Паёми Президенти муаззами миллат бармеояд, ки Тоҷикистон дар марҳалаи имрўзаи инкишофаш воқеан ҳам дар самти ҳалли масъалаҳои марбут ба ҳаёти соҳаи иҷтимоӣ ба як қатор дастоварҳо ноил шудааст ва ин, дар навбати худ, зарурати минбаъд ҳам тақвият бахшидани асосҳои иҷтимоии онро пеш мегузорад. Дар чунин вазъ Ҳукумати ҷумҳурӣ фароҳам овардани шароит барои рушд ва татбиқи имкониятҳои шахс, кафолати ҳуқуқ ва манфиатҳои инсон, баланд бардоштани сифат ва сатҳи зиндагии аҳолӣ, самарабахшии идоракунии давлатӣ, таъмини сатҳи зарурии қобилияти истеҳсолии мамлакатро ҳамеша дар мадди назар дорад. Паёми навбатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии кишвар” собит мегардонад, ки ҳалли ин масъалаҳо яке аз омилҳои муҳими таъмини суботи иҷтимоӣ дар мамлакат мебошад.
Назар Муъмин Абдуҷалол – доктори илмҳои фалсафа, дотсент, сарходими илмии шуъбаи фалсафаи иҷтимоии ИФСҲ АМИТ
Паёми Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҷаласаи якҷояи Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 28 декабри 2024 ироа гардид ва ҳамчун санади муҳими расмӣ самтҳои асосии сиёсати дохилию хориҷии кишварро муайян кард. Ин паём на танҳо чун дастури барномавӣ, балки ҳамчун таҷассуми асосҳои ҳуқуқӣ ва стратегияи рушди ҷомеаи соҳибистиқлол, демократӣ ва ҳуқуқбунёд аҳамияти калидӣ дорад.
Дар асоси Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон (моддаҳои 55 ва 69), ин паём заминаи ҳуқуқӣ дошта, самтҳои асосии рушди иҷтимоӣ, иқтисодӣ, сиёсӣ ва фарҳангиро дар марҳилаи муайяни инкишоф ифода мекунад. Таҳлили дастовардҳо, ташхиси мушкилот ва пешниҳоди ҳадафҳои нави стратегӣ дар он бо асоснокии илмӣ баён шудаанд.
Дар оғози паёми соли ҷорӣ Пешвои миллат таъкид намуданд, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон дар марҳалаи нави рушди худ қарор дошта, тавассути татбиқи стратегияҳо ва барномаҳои миллӣ ба дастовардҳои назаррас ноил гардидааст. Дар ин замина, таъмини амнияти миллӣ, рушди устувори иқтисодӣ ва беҳбуди сатҳи зиндагии мардум ҳамчун ҳадафҳои асосии давлату ҳукумат муайян гардиданд.
Самтҳои афзалиятнок дар паём:
1. Рушди иҷтимоӣ ва иқтисодӣ
Пешвои миллат зикр намуданд, ки маоши кормандони соҳаҳои буҷетӣ дар панҷ соли охир ба таври назаррас афзоиш ёфтааст. Аз 1 сентябри соли 2025, музди меҳнат, нафаќа ва стипендияњои донишљўён тибқи супориши Президент ба андозаҳои муаяйншуда зиёд хоҳанд шуд. Ин тадбирҳо ҷиҳати ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ ва баланд бардоштани сатҳи некӯаҳволии мардум мусоидат менамоянд.
2. Тақвияти соҳаи маориф
Ҳукумати кишвар ба рушди маориф таваҷҷуҳи аввалиндараҷа дода, ҳашт барномаи давлатӣ ва ду стратегияи дарозмуддатро татбиқ мекунад. Аз ҷумла, Пешвои миллат ба ислоҳоти соҳа, рақамикунонии таълим ва тарбияи ватандӯстонаи насли наврас таъкид намуданд.
3. Иқтисоди рақамӣ ва инноватсия
Бо мақсади рушди инноватсия ва рақамикунонии иқтисодиёт, солҳои 2025–2030 ҳамчун "Солҳои рушди иқтисоди рақамӣ ва инноватсия" эълон гардид. Ҳамзамон, таъсиси Донишгоҳи инноватсия ва технологияҳои рақамӣ дар шаҳри Кӯлоб тасдиқ шуд.
4. Таъмини истиқлолияти энергетикӣ
Дар паём иброз гардид, ки то соли 2027 бо пурра ба истифода додани неругоҳи "Роғун" ва дигар неругоҳҳои дарёи Вахш норасоии неруи барқ дар кишвар бартараф гардида, Тоҷикистон ба истиқлолияти комили энергетикӣ мерасад.
5. Дастгирии соҳибкорӣ
Бо мақсади фароҳам овардани фазои мусоид барои соҳибкорӣ, то 1 январи соли 2027 ба ҳама гуна санҷишҳо (ба истиснои санҷишҳои мақомоти андоз) моратория эълон карда шуд. Ин иқдом барои рушди иқтисодӣ ва ҷалби сармоя муҳим арзёбӣ мегардад.
Хулоса, Паёми солонаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун ҳуҷҷати стратегӣ ва барномавӣ тамоми паҳлуҳои ҳаёти ҷомеаро фаро гирифта, барои таҳкими рушди устувор ва амнияти миллӣ заминаҳои мусоид фароҳам меорад. Дастуру супоришҳои Пешвои миллат, ки дар паём баён мешаванд, барои расидан ба ҳадафҳои стратегии мамлакат ва таъмини зиндагии шоистаи мардум роҳнамоии амалӣ мебошанд.
Шералиев Б. Р. – докторанти PhD-и Шуъбаи таърихи фалсафаи ИФСҲ АМИТ
(Дар ҳошияи Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии кишвар аз 28.12.2024)
Зимни ироаи Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии кишвартаваҷҷуҳи махсус ба занон зоҳир карда шуд, ки аз муҳимияти ин қишри ҷомеа дар пешбурди сиёсати сулҳҷуёнаидавлату Ҳукумат хабар медиҳад.
Маврид ба зикри хос аст, ки баробари соӽибистиқлол гардидани Ҷумӽурии Тоҷикистон, дар радифи дигар муаммоӽои иқтисодӣ-иҷтимоии мавҷуда, масъалаи баланд бардоштани ӽуқуқӽои зан дар ҷомеъа, беӽтар гардонидани шароити корӣ ва дар ниӽоят беӽдошти сатӽи зиндагии онӽо дар маркази таваҷҷуҳи Ҳукуматимамлакат қароргирифтааст. Чунончи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қайд намуданд. «...мақому манзалати занону бонувон ва нақши онҳо дар эъмори давлати муосир ва рушди ҷомеа маҳз дар замони соҳибистиқлолӣ воқеан боло рафтааст».
Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон новобаста аз вазъияти сиёсӣ, иқтисодӣ ва бо назардошти хусусиятҳои фарҳангиву суннатӣ, масъалаи шакли муайяни сиёсати беӽтар гардонидани вазъи иҷтимоии занонро ба миён гузошта, ҳамасола аз натиҷаи фаъолияти пурсамари ин қишри ҷомеа дар Паёми солона ёдоварӣ мекунанд. Дар Паёми навбатӣ ёдовар шуданд, ки «...25 фоизи хизматчиёни давлатӣ, 73 фоизи кормандони соҳаи маориф, 71 фоизи кормандони соҳаи тиб, 47 фоизи кормандони соҳаи фарҳанг, 37 фоизи олимон ва 30 фоизи соҳибкоронро бонувону занон ташкил медиҳанд».
Маълумоти болозикр аз он шаҳодат медиҳанд, ки баробари таваллуди фарзандон ва тарбияи онҳо занон дар пешрафти соҳаҳои мухталифи ҷамъиятӣ фаъолона шуғл меварзанд ва ҳиссаи шуғли онҳо сол то сол зиёд шуда истодааст.
Бо назардошти фаъолнокии занон ҷиҳати иштирок дар корҳои созандагию ободкорӣ ва пешрафти соҳаҳои ҷамъиятӣ ҳамасола аз ҷониби муассисаҳои молиявӣ қарзҳои имтиёзнок пешниҳод мегарданд ва тасмими мазкур боис гардид, ки шумораи занони ба фаъолияти соҳибкорӣ машғулшаванда то 110 ҳазор нафар расонида шавад.
Яке аз масъалаҳои муҳими замони муосир ин таъмини баробарҳуқуқӣ, рушд ва низоми сиёсати давлатӣ дар бораи занон ва нақши онҳо дар ҷомеа ба ҳисоб меравад. Дар робита ба ин Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тадбирҳои зиёдеро тарҳрезӣ ва амалӣ менамояд, ки барои вусъат бахшидан ба ин низом, ки баъд аз соҳибистиқлоли ба ин масъала диққати ҷиддӣ дода шудааст, муҳиммиятро касб намуд.
Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун ҷузъи ҷомеаи ҷаҳонӣ сиёсати демократикунонии тамоми паҳлуҳои ҳаёти ҷомеаро устуворона идома дода, дар ин радиф , таъмини баробарҳуқуқӣ, рушд ва низоми сиёсати давлатӣ дар бораи занон ва нақши он дар ҷомеа, масоили муҳим ба ҳисоб меравад.
Талаботҳои ҳаёти имрӯза ҳар як занро водор месозад, ки ҳамқадами замон бошад, зеро аз зан, ки бунёдгузори оилаи солим аст, худогоҳию маърифатнокӣ ва саводомӯзии бештар тақозо мегардад. Маълумотнокӣ яке аз ҳуқуқҳои асосии занону духтарон ба шумор рафта, дар ҷомеаи имрӯза нақши муҳимро мебозад.
Рушди ҳамаҷонибаи иқтисодию иҷтимоӣ ва фарҳангии Ватанамон, муҳимтар аз ҳама ба камол расонидани насли дорои дониши мукаммал аз дастовардҳои илму технологияи муосир бохабар, худогоҳу худшинос ва бархурдор аз арзишҳои милливу умумибашарӣ аз сатҳи маърифати занону модарон вобаста аст.
Нисбат ба ғамхориҳои пайвастаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба бонувону занон кушиш мекунем, ки дар амалисозии талаботу муқаррароти қонунҳои миллӣ, пешгирӣ кардани бегонапарастӣ, аз ҷумла сару либос ва ойинҳои барои мардуми мо бегона, ба камол расонидани наслҳои солим, таҳкими сулҳу субот дар ҷомеа, пешрафти давлат ва ободии Ватан, ки вазифадор шудаем, минбаъд низ саҳмгузор бошем.
Раҳимзода Ш.И. - мудири шуъбаи Фонди Президентии таҳқиқоти бунёдӣ
(Дар ҳошияи Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмондар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии кишвар аз 28.12.2024.)
Паёми навбатӣ, ки аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмондар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии кишварироа карда шуд, аз ҷониби аҳолии мамлакат бо самимияти хосса қабул карда шуд, зеро ҳадафи ниҳоии он таъмини амнияти миллӣ, рушди устувори иқтисодии мамлакат ва беҳдошти сатҳи зиндагии аҳолӣ ба шумор мерафт.
Афзоиши босуръати маҷмуи маҳсулоти дохилӣ, рушди иқтисодиёти кишвар, афзоиши музди меҳнат, коҳиш додани суръати бекорӣ ва ташкили ҷойҳои нави корӣ, таъминоти иҷтимоии аҳолӣ, беҳтар кардани хизматрасониҳои тиббӣ, маориф ва илм, фарҳанг ҳамчуннишондиҳандаҳои муҳим дар арзёбии сатҳи зиндагии аҳолӣ ба шумор мераванд, ки дар Паём баррасӣ гардиданд.
Маҷмуи маҳсулоти дохилӣ ифодакунандаи даромади миллии давлат буда, самаранокии фаъолияти субъектҳои хоҷагидорӣ ва самти рушди иқтисодиёти мамлакатро ифода мекунад. Бузургии нишондиҳандаи мазкур дар соли2024-ум 150 миллиард сомонӣ ва суръати рушди воқеии он ба8,4 фоиз расонида шуд, ки гуфтаҳои болоро тасдиқ мекунад. Бояд қайд намуд, ки суръати рушди воқеии маҷмуи маҳсулоти дохилӣ дар соли 2020-ум 4,5 фоизро ташкил мекард. Танҳо давоми солҳои2020-2024 ҳаҷми маҷмуи маҳсулоти дохилӣ 67,5 миллиард сомонӣ ё 1,8 маротиба зиёд шудааст, ки таъсири худро ба беҳдошти сатҳи зиндагииаҳолӣ мерасонад.
Маврид ба зикри хос аст, ки тадбирҳои иҷтимоӣ-иқтисодии Ҳукумати мамлакат бо назардошти афзоиши аҳолӣ ва талабот дар бозори меҳнат ба нақша гирифта шуда, амалӣ карда мешаванд. Ҳисоби миёнаи афзоиши аҳолии мамлакат дар се соли охир 1,9 фоиз ё 190,5 ҳазор нафарро ташкил намудаст. Бо назардошти афзоиши аҳолӣ се соли охир дар мамлакат беш аз 1500 муассисаҳои томактабӣ ва таҳсилоти миёнаи умумӣ, 660 иншооти соҳаи тандурустӣ, 480 иншооти варзишӣ, 175 иншооти фарҳангу фароғатӣ ва ҳазорҳо иншооти дигари истеҳсоливу иҷтимоӣ бунёд ва ба истифода дода шуданд, ки зимни ироаи Паём Пешвои миллат ёдовар гардиданд.
Нишондиҳандаи дигаре, ки аз беҳдошти сатҳи зиндагии аҳолӣ шаҳодат медиҳад ин даромади пулии аҳолӣ маҳсуб меёбад ва бузургии он дар соли 2024 ба 147 миллиард сомонӣ баробар гардидааст. Бузургии нишондиҳандаи мазкур давоми 5 соли охир 3 баробар зиёд ва ҳисоби миёнаи афзоиши он наздики 19,8 миллиард сомониро ташкил намудааст, ки дар беҳдошти сатҳи зиндагӣ бетаъсир намемонад. Афзоиши нишондиҳандаи мазкур имкон фароҳам меорад, ки хоҷагиҳои хонавода талаботҳои моддӣ ва маънавии худро қонеъ гардонда, барои истифодаи нишондиҳандаҳои сабади истеъмолӣ дастрасӣ пайдо намоянд.
Боиси хушнудист, ки бо ибтикори Пешвои миллат ҳамасоламаоши кормандон, андозаи нафақа ва стипендия зиёд карда мешавад, ки сарчашмаҳои мазкур бевосита дар беҳдошти сатҳи зиндагии аҳолӣ таъсир мерасонад. Танҳо дар панҷ соли охир 100 фоиз зиёд шудани маоши вазифавии кормандони соҳаҳои буҷетӣ ва аз 1-уми сентябри соли 2025 ба андозаи 30 фоиз зиёд шудани маоши вазифавии кормандони муассисаҳои томактабӣ ва таҳсилоти миёнаи умумии соҳаи маориф, ба андозаи 20 фоиз зиёд гардидани маоши вазифавии кормандони дигар муассисаҳои соҳаи маориф, соҳаҳои илм, фарҳанг, варзиш, тандурустӣ, муассисаҳои соҳаи ҳифзи иҷтимоӣ, мақомоти ҳокимият ва идоракунии давлатӣ ва дигар муассисаҳои буҷетӣ, ва стипендияҳо, ба андозаи 20 фоиз зиёд шудани музди меҳнати амалкунандаи кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, хизматчиёни ҳарбӣ ва дигар кормандони ин мақомот ва ба андозаи 10 фоиз зиёд шудани нафақаҳои суғуртавӣ, меҳнатӣ ва иҷтимоӣ аз он шаҳодат медиҳад, ки ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ дар сиёсати давлатии Тоҷикистон мақоми хос ва муҳим дорад. Ҳамзамон, равона гардидани 43 фоизи хароҷоти буҷети давлатӣ ба соҳаи иҷтимоӣ гуфтаҳои болоро собит намуда, имкон медиҳад, ки сатҳи зиндагии мардум беҳтар гардонида шавад.
Аҳмадзода Ф.М. - сармутахассиси Раёсати магистратура, аспирантура ва докторантураи назди Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
Ҳамкориҳои дуҷониба яке аз ҷузъи асосии муносибатҳои байналмилалӣ мебошад. Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Исломии Эрон кишварҳое ҳастанд, ки ҳамкориҳои онҳо дар таърихи муносибатҳои муосири байналмилалӣ сабт карда мешавад. Ин мавқеъ бо назардошти робитаҳои таърихӣ, фарҳангӣ, қавмӣ ва забонӣ миёни мардумони ду кишвар, инчунин манфиатҳои умумӣ дар соҳаи амнияти минтақавӣ ва ҳамкориҳои иқтисодӣ муайян шудааст.
Дар сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҷумҳурии Исломии Эрон ҷойгоҳи хосса дорад. Барои Ҷумҳурии Исломии Эрон, Тоҷикистон як шарики калидӣ дар минтақаи Осиёи Марказӣ ба ҳисоб меравад. Теҳрон ҷойгиршавии стратегӣ ва нақши Тоҷикистонро дар пешбурди ташаббусҳои фарҳангӣ ва иқтисодӣ баланд арзёбӣ мекунад. Заминаҳои таърихии кишварҳо дар ҳамкориҳои дуҷониба ва ба наздикшавии давлату миллатҳо мусоидат намуд. Дар асоси низоми муносибатҳои байналмилалӣ ва дохили робитаҳо дар соҳаҳои гуногун барқарору тавқият гаридиданд.
Бо шарофати сиёсати хирадмандона ва дурандешонаи Асосгузори сулҳу ваҳдатимиллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва роҳбарони Эрон муносибатҳои дуҷонибаи кишварҳо дар ҳама самтҳо ба сатҳи сифатан нав баромаданд. Сафарҳои мутақобилан судманди сатҳи олӣ ба марҳилаи нави ҳамкориҳои дуҷониба ва бисёрҷониба ноил гардидаанд. Тибқи иттилоъ Президенти Ҷумҳурии Исломии Эрон Масъуд Пизишкиён рӯзҳои1 5-16 январи ба Тоҷикистон сафари корӣ анҷом медиҳад. Дар доираи ин сафар, ҳайати калони тоҷирони эронӣ низ бо мақсади таҳкими ҳамкориҳои иқтисодӣ ва тиҷоратӣ ба Душанбе меоянд.
Мавриди зикр аст, ки ба марҳилаи нави ҳамкориҳои Тоҷикистон ва Эрон омилҳои зерин мусоидат намуданд:
1. Истиқлолияти давлатӣ. Ҷумҳурии Исломии Эрон пас эълони Истиқлолияти давлати яке аз аввалин шуда, Истиқлоли Тоҷикистонро шинохт.
2. Муносибатҳои дипломатӣ. Эрон яке аз аввалинкишварҳое буд, ки соли1992 бо Тоҷикистон муносибатҳои дипломатӣ барқарор намуд.[3]
3. Сафоратхонаҳо. Сафорати Ҷумҳурии Исломии Эрон 9 январи 1992 дар Душанбе ба фаъолият шурӯъ намуд. Сафорати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Теҳрон 18 июли 1995 ифтитоҳ гардид. Алъон Сафири фавқулодда ва мухтори Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Ҷумҳурии Исломии Эрон ҷаноби Зоҳидӣ Низомиддин Шамсиддинзода (апрели 2019) ва Сафири Фавқулодда ва Мухтори Ҷумҳурии Исломии Эрон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷаноби Алиризо Ҳақиқиён (августи2023) таъйин шудаанд. [3]
4. Сафарҳои сатҳи олӣ. Дар тӯли 31 соли муносибатҳои дипломатии ду кишвар Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ –Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Ҷумҳурии Исломии Эрон солҳои 1995, 1996, 1997, 1998, 2000, 2003, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2013, 2022 ва Президенти Ҷумҳурии Исломии Эрон ба Ҷумҳурии Тоҷикистон солҳои 1997, 2000, 2002, 2004, 2006, 2008, 2010, 2011, 2012, 2014, 2019, 2021, 2023 сафар намудаанд. Сафари навини Президенти Ҷумҳурии Исломии Эрон ба Тоҷикистон дар соли 2023 ва мулоқотҳои мунтазамдар чаҳорчӯби созмонҳои байналмилалӣ аз ҷумлаи нишон диҳандаҳои ин ҳамкориҳои наздик мебошанд.[3]
5. Сафарҳои сатҳи баланд.Сафарҳои Вазири корҳоихориҷии Эрон ба Душанбе солҳои1991, 1996, 1997, 1999, 2000, 2001, 2002, 2008, 2013, 2017, 2018 ва сафарҳои Вазири корҳои хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Теҳрон солҳои 1992, 1994, 2008, 2014, 2019, 2021 баргузор гардидаанд.[3]
6. Санадҳои меъёрию ҳуқуқӣ. Ду кишвар зиёда аз200 санади меъёрии ҳуқуқиро имзо кардаанд, ки ҳамкориҳоро дар соҳаҳои иқтисодӣ, тиҷоратӣ, гуманитарӣ ва дигар самтҳо танзим мекунанд. Дар санаи 8 ноябри соли 2023 паҳлуҳои ҳамкориҳои дуҷониба ва бисёрҷонибаи кишварҳо баррасӣ гардида буд, аз ҷумла:
-роҳандозии тарҳҳои муҳим дар соҳаҳои саноат, энергетика, нақлиёт, коркарди маъдан, кишоварзӣ ва сайёҳӣ бо ҷалби сармоягузориҳои муштарак;
-фаъолияти мунтазами Кумитаи муштараки сармоягузорӣ ва Шурои муштараки соҳибкорон;
-баргузории Форумҳои соҳибкорон ва Намоишгоҳҳои молу маҳсулот дар қаламрави ҳамдигар;
-ҳамкориҳо дар бахши энергетика, аз ҷумла бунёди нерӯгоҳҳои барқи обиву офтобӣ дар қаламрави Тоҷикистон;
-татбиқи тарҳҳои нақлиётиву коммуникатсионие, ки ду кишварро бо ҳам ва бо шабакаҳои байналмилалӣ мепайвандад;
-истифодаи зарфиятҳои транзитии ҳамдигарро барои тавсеаиҳамкориҳои иқтисодиву тиҷоратӣ;
Дар қаринаи санадҳои имзошуда, бо ишора ба шароити мавҷуда ҷиҳати густариши ҳамкориҳо дар соҳаи сайёҳӣ, афзоиши парвозҳо байни ду кишвар ва соддагардонии низоми рафтуомад дар ин замина мусоид унвон гардид. Ҳам замон баргузории рӯзҳои фарҳангии Тоҷикистон ва Эрон дарқаламрави ҳамдигар аз омилҳои муҳими рушди ҳамкориҳои фарҳангиву башарӣ арзёбӣ карда шуд. Дар баробари изҳори қаноатмандӣ аз сатҳи хуби ҳамёрӣ дар чаҳорчӯби созмонҳои байналмилалӣ ва минтақавӣ алоқамандии ҷонибҳо ба идомаи ҳамкориҳои бисёрҷониба изҳор карда шуд. Дар ҷараёни музокирот ҳамзамон атрофи масъалаҳои мубрами байналмилалӣ ва минтақавӣ, аз ҷумла вазъи Афғонистон, қазияи Фаластин ва дигар мавзӯъҳои рӯзномаи ҷаҳонӣ табодули афкор сурат гирифт. Зарурати талошҳои муштарак ҷиҳати амалӣ намудани Барномаи дарозмуддати ҳамкориҳои иқтисодиву тиҷории ду кишвар то соли 2030 таъкид гардид.[4]
Маҳз омилҳои дар боло зикргардида буданд, ки дар марҳилаи нави ҳамкориҳои дуҷонибаи Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Исломии Эрон нақши бориз ба худ касб намуданд. Робитаҳои вазоратҳои корҳои хориҷии кишварҳо дар амалӣ гардидани ҳадафҳое ки дар муколамаи созандаи сиёсӣ миёни роҳбарони олии ду кишвар гузошта шуда буд, дар ҳамкориҳои дуҷониба дар тавқияти соҳаҳои амният, иқтисодию тиҷоратӣ, сармоягузорӣ, илмию адабӣ, фарҳангӣ, сайёҳӣ ва дигар самтҳои ҳамкориҳо саҳми назаррас худро гузошта истодаанд.
Бояд қайд кард, ки бо мақсади густариши робитаҳои иқтисодиву тиҷоратӣ ва фарҳангӣ миёни ҶумҳурииТоҷикистон ва Ҷумҳурии Исломии Эрон Комиссияи байниҳукуматӣ оид ба ҳамкориҳои итқисодиву тиҷоратӣ ва фарҳангиву техникӣ ташкил ёфтааст, ки ҷаласаи охирони он соли 2023 дар шаҳри Душанбе баргузор гардида, баргузории ҷаласаи навбатии он дар шаҳри Теҳрон дар назар аст.
Дар давраи солҳои2007- 2024 (11 моҳ) аз ҷониби сармоягузорони Ҷумҳурии Исломии Эрон ба иқтисодиёти Ҷумҳурии Тоҷикистон 647,7 млн. долл. ШМА сармояи хориҷӣ ворид гардидааст, ки аз онҳо 299,4 млн. долл. ШМА сармоягузориҳои мустақим ва 24,1 млн. долл. ШМА-ро қарзҳои аз ҷониби корхонаву ташкилотҳо ҷалбгардида ташкил медиҳанд. Маҷмӯи лоиҳаҳои сармоягузории давлатии амалкунанда дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2023 боназардошти ба анҷом расидани татбиқи якчанд лоиҳаҳо ваоғоз гардидани лоиҳаҳои нав аз 85 адад (51 лоиҳаи грантӣ, 5 лоиҳаи қарзӣ ва 29 лоиҳа дар ҳаммаблағгузории қарз ва грант) иборат мебошад, ки маблағи умумии он 49,3 млрд. сомонӣ(4,5 млрд. доллари ШМА)-ро ташкил медиҳад. Дар баробари ташкилотҳои молиявӣ, Ҳукумати Ҷумҳурии Исломии Эрон 5,5 млн. доллар ё 0,1 фоиз ташкил додааст.[2] Воридоти сармоягузории мустақими Ҷумҳурии Исломии Эрон асосан ба соҳаҳои хизматрасонии молиявӣ, саноат, сохтмон, энергетика, саноати хурока, истеҳсоли тракторҳо, кишоварзӣ, савдо равона карда шудааст. Айни замон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон 160 ширкатҳо, ки бо саҳми сармояи эронӣ ба қайд гирифта шудааст, фаъолият доранд.
Бо мақсади тақвияти ҳамкориҳои тиҷоратию сармоягузорӣ санаи 8 ноябри соли2023 дар меҳмонхонаи “Тоҷикистон” дар доираи Форуми соҳибкорони Тоҷикистон ва Эрон вохурии “Соҳибкор бо Соҳибкор” (B2B) баргузор гардид. Дар он беш аз150 соҳибкор аз ҳарду ҷониб дар соҳаҳои фарматсевтӣ, саноат, инфрасохтор, кишоварзӣ, энергетика, хизматрасониҳои молиявӣ, сайёҳӣ ва технологияҳои иттилоотӣ иштирок намуданд.[1] Дар рафти вохӯрии мазкур байни субъектони бахши хусусии ду давлат се санадҳои ҳамкорӣ ба имзо расонида шуда, дигар лоиҳаҳои афзалиятнок мавриди баррасӣ қарор гирифт. Байни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Исломии Эрон“Созишнома оид ба ҳавасманд гардонӣ ва ҳифзи мутақобилаи сармоягузорӣ” соли 1995 ба имзо расонида шудааст.
Бо мақсади густариши робитаҳои иқтисодиву тиҷоратӣ ва фарҳангӣ миёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Исломии Эрон Комиссияи муштараки байниҳукуматӣ оид ба ҳамкориҳои иқтисодиву тиҷоратӣ ва фарҳангию техникӣ таъсис дода шудааст. Ҳамкориҳои иқтисодӣ ва тиҷоратӣ миёни Тоҷикистон ва Эрон рушд меёбанд. Ҳаҷми савдои мутақобила дар соли 2023 ба $254,5 миллион расид, ва дар давоми моҳҳои январ-ноябри соли 2024 то $336,1 миллион афзоиш ёфт, ки ин нишондиҳанда нисбат ба ҳамин давраи соли гузашта 55,1% бештар аст.[5] Дар ҳамин ҳол, Тоҷикистон аз Эрон металлҳо, маҳсулотисафолӣ, пластик, таҷҳизот ва маводи кимиёвиро ворид мекунад. Ҳамкориҳо дар бахши сохтмон низ фаъолона рушд мекунанд, аз ҷумла таҷдиди нақби “Истиқлол” ҳамчун як лоиҳаи муҳим амалӣ шудааст.
Хулоса
Имрӯз Тоҷикистон ва Эрон ҳамкориҳои зичи худро дар якқатор соҳаҳои муҳими стратегӣ идома дода, як чанд ташаббусҳои муштаракро амалӣ мекунанд. Дар соҳаи нақлиёт ва логистика, Тоҷикистон бо истифода аз бандарҳои Бандар-Аббос ва Чобаҳор талош менамояд, ки масири навиинтиқоли борҳо ва маҳсулоти ватаниро фароҳам оварад, ки ин метавонад хароҷоти нақлиётро коҳиш диҳад ва имкониятҳои тиҷоратиро тавсеа бахшад. Дар бахши энергетика, Тоҷикистон ва Эрон лоиҳаҳои муштаракро дар истихроҷ ва коркарди нафт, газ ва истифодаи манбаъҳои барқароршавандаи энергия баррасӣ мекунанд, ки ҳадафи онҳо беҳтар намудани дастрасии энергетикӣ ва ҷалби сармоягузориҳо мебошад. Ин ҳамкориҳо метавонад ба рушдииқтисодиёти миллӣ ва таъмини устувории энергетикӣ мусоидат намояд. Дар соҳаи сармоягузорӣ ва саноат, ду кишвар ба таъсиси корхонаҳои муштарак дар бахшҳои дорусозӣ, саноати сабук ва сохтмон таваҷҷуҳи зиёд зоҳир менамоянд. Ин ташаббусҳо на танҳо барои рушди истеҳсолотва афзоиши ҷойҳои корӣ, балки барои таъмини бозорҳо бомаҳсулоти рақобатпазир мусоидат мекунанд. Дар бахши маориф, Тоҷикистон ва Эрон табодули таҷрибаро дар самти омӯзиши мутахассисон ва рушди малакаҳои кадрӣ идома медиҳанд. Бо истифода аз имкониятҳои минтақаҳои озоди иқтисодии Эрон, донишҷӯён ва мутахассисони тоҷик метавонанд аз таҷрибаи инноватсионӣ баҳра баранд. Сайёҳӣ низ яке аз самтҳои афзалиятноки ҳамкориҳо маҳсуб мешавад. Бо соддагардонии низоми раводид ва такмили инфрасохтори сайёҳӣ, ду кишвар метавонанд равобити фарҳангӣ ва ҷалби сайёҳонро беҳтар намоянд, ки ин ба густариши робитаҳои мардумӣ ва иқтисодӣ мусоидат хоҳад кард. Ин ташаббусҳо аз ми ду кишварро барои таҳкими ҳамкориҳои стратегии бисёрҷониба ва истифодаи самараноки имкониятҳои мавҷуда инъикос мекунанд.
Ҳамкориҳои дуҷонибаи Тоҷикистону Эрон дорои зарфиятҳои қобили таваҷҷуҳе барои рушд дар бахшҳои гуногун аст. Барқарор намудани робитаҳои мустаҳкам дар сатҳи ҳукуматӣ, тиҷоратӣ ва илмӣ метавонад ба натиҷаҳои судмандоварда расонад ва дӯстии ду халқро мустаҳкам созад. Барои ноил шудан ба ин ҳадафҳо шароити мувофиқ, аз ҷумла заминаи ҳуқуқӣ, барномаҳои дастгирӣ ва механизмҳои ҳамкорӣ фароҳам овардан зарур аст. Муносибатҳои байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Исломии Эрон бошарофати талошҳои муштарак ва эҳтироми манфиатҳои умумӣ тақвият меёбанд. Соҳаҳои гуногуни ҳамкорӣ, аз тиҷорат то технология, имкониятҳои бузурги рушдро намоиш медиҳанд, ки ин ба манфиати мардумони ҳарду кишвар мебошад.
Соҳиби Баҳруло- ходими илмии шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқии Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ
Сарчашмаҳои истифодашуда:
1. В Душанбе прошла Национальная выставка товаров и продукции Исламской Республики Иран https://khovar.tj/rus/2023/12/v-dushanbe-proshla-natsionalnaya-vystavka-tovarov-i-produktsii-islamskoj-respubliki-iran/ Санаи муроҷиат:11.01.2025
2. Маълумот оид ба лоиҳаҳои сармоягузории давлатииамалкунанда дар соли 2023. https://investcom.tj/40-malumot-oid-ba-mami-portfeli-loiaoi-davlatii-sarmojaguzorii-amalk.html Санаи муроҷиат:13.01.2025
3. Муносибатҳо миёни Тоҷикистон ва Эронhttps://mfa.tj/tg/main/view/28/munosibathoi-tojikiston-bo-eron Санаи муроҷиат:11.01.2025
4. Суханронӣ дар нишасти матбуотӣ пас аз музокирот боРаиси Ҷумҳурии Исломии Эрон Сайид Иброҳим РаисӣСанаи муроҷиат:11.01.2025 https://www.president.tj/event_by_theme/bilateral_relations/iran/36010
5. Хадамоти гумруки назди ҳукумати ҶумҳурииТоҷикистон. Маълумоти фаврӣ оид ба содирот ваворидоти молҳои муҳимтарини ҶТ. https://gumruk.tj/index.php/2018-06-12-04-34-10/2018-06-14-07-44-16/2018-06-14-07-46-17 Санаи муроҷиат:11.01.2025
6. Хадамоти гумруки назди ҳукумати ҶумҳурииТоҷикистон. Омори савдои хориҷии ҶТ. https://gumruk.tj/index.php/2018-06-12-04-34-10/2018-06-14-07-44-16/2018-06-14-07-45-21 Санаи муроҷиат: 11.01.2025
Паёми солонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олии кишвар яке аз санадҳои муҳим ва роҳнамои ҷомеаи тоҷик ба ҳисоб меравад. Дар Паём на танҳо самтҳои рушди иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва сиёсӣ муайян мегарданд, балки вазифаҳои стратегӣ барои ҳалли мушкилоти мавҷуда ва таҳкими пояҳои Истиқлолияти давлатӣ низ пешбинӣ мешаванд.
Иҷрои вазифаҳои дар Паём таъкидгардида масъулияти шаҳрвандии ҳар як шахс аст. Чунки ин вазифаҳо на танҳо ба сохторҳои давлатӣ, балки ба тамоми қишрҳои ҷомеа, аз ҷумла олимон, ҷавонон, омӯзгорон, деҳқонон ва соҳибкорон дахл доранд. Ҳар як фард метавонад бо саҳми худ ба татбиқи он иқдомҳо мусоидат намояд.
Барои он ки ҳар як шаҳрванд дар иҷрои Паём саҳми худро гузорад, пеш аз ҳама, бояд муҳтавои онро дарк намояд. Паём на танҳо аз ислоҳоти давлатӣ ва сиёсати хориҷӣ иборат аст, балки самтҳои иҷтимоӣ, иқтисодӣ, фарҳангӣ ва маорифро низ дарбар мегирад. Аз ин рӯ, ҳар шахс бояд фаҳмад, ки дар кадом соҳа метавонад саҳми шахсии худро гузорад.
Пешвои муаззами миллат дар ироаи Паём доир ба пешгирӣ намудани хурофот ва шомилшавии ҷавонон ба ҳизбу ҳаракатҳои террористӣ таъкид намуданд, ки дар ин самт бояд зиракии сиёсиро аз даст надода дар тарбияи хусусан ҷавонон ва худогоҳии онҳо талош намоем. Хурофот ҳамчун зуҳуроти манфӣ дар ҷомеа ба пешрафти маърифатӣ ва фарҳангии миллатҳо монеа эҷод мекунад. Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, дар Паёми худ ҳамеша ба масъалаи пешгирӣ ва барҳам задани хурофот таваҷҷуҳи махсус зоҳир мекунанд. Ин масъала дар стратегияи сиёсиву фарҳангии кишвар нақши калидӣ дорад, зеро хурофот метавонад рушди ҷомеаро боздорад ва ба тафаккури созандаи шаҳрвандон таъсири манфӣ расонад.
Рушди иқтисодӣ яке аз самтҳои асосии Паём мебошад. Ҳар як шаҳрванд метавонад бо меҳнати ҳалолу поквиҷдона, истифодаи самараноки захираҳо ва риояи қонунгузорӣ ба ин ҳадаф мусоидат намояд. Хусусан соҳибкорон бояд дар ташкили ҷойҳои корӣ, истеҳсоли маҳсулоти ватанӣ ва баланд бардоштани иқтисодиёти миллӣ нақши фаъол дошта бошанд. Дар Паём таъкид гардид, ки "Моро зарур аст, ки дар заминаи амалисозии ҳадафҳои миллиамон, пеш аз ҳама, амнияти миллӣ ва рушди устувори иқтисодиро таъмин намоем ва сатҳу сифати зиндагии мардумро боз ҳам баланд бардорем". Воқеан, бисёр муҳим аст, ки мо шаҳрвандон дар иҷрои ин нуктаи Паёми Пешвои муаззами миллат баҳри ояндаи пурсаодат содиқона талош варзем.
Дар Паём ҳамеша ба ҳифзи муҳити зист ва рушди соҳаи кишоварзӣ таваҷҷуҳ зоҳир карда мешавад. Ҳар як шаҳрванд бояд дар тоза нигоҳ доштани муҳити атроф, истифодаи самараноки обу замин ва ҳифзи табиат саҳм гузорад. Дар Паём Пешвои муаззами миллат таъкид намуданд, ки: Дар корҳои хайри ободонӣ саҳми соҳибкорон ва сокинони мамлакат бисёр бузург мебошад". Масалан, дар шароити тағйирёбии иқлим ҳар як нафар метавонад бо шинондани дарахт, кам кардани партов ва сарфакорона истифода бурдани захираҳои табиӣ саҳмгузор бошад.
Таълим ва тарбияи насли наврас асоси рушди миллат мебошад. Ҳар як шаҳрванд бояд ба таълими фарзандон аҳамияти махсус диҳад ва барои баланд бардоштани сатҳи маърифатнокии ҷомеа талош намояд. Омӯзгорон, волидайн ва шахсони фаъоли ҷомеа вазифадоранд, ки барои ташаккули шахсиятҳои боистеъдод ва ватандӯст замина фароҳам оваранд. Пешвои муаззами миллат дар Паём таъкид намуданд, ки "Дар зинаи таҳсилоти олӣ масъалаҳои сатҳу сифати таълим, дараҷаи касбии омӯзгорон ва истифодаи технологияҳои муосир аз ҷониби онҳо, ҷорӣ намудани технологияҳои рақамӣ дар раванди таълим, таҳкими заминаи моддиву техникӣ, ҳамкориҳои байналмилалӣ, табодули илмии омӯзгорону донишҷӯён, корҳои илмиву таҳқиқотӣ ва тадбирҳои тарбиявӣ ҳанӯз ба тақвият ниёз доранд".
Истиқлолият ва ваҳдати миллӣ арзишҳои олӣ барои мардуми Тоҷикистон мебошанд. Ҳар як шаҳрванд бояд дар ҳифзи суботу амният, арҷгузорӣ ба истиқлолият ва таҳкими ваҳдати миллӣ саҳм гузорад. Риояи қонун, эҳтиром ба арзишҳои миллӣ ва ҳамкории фаъолона бо дигар сокинон роҳи беҳтарини таъмин намудани ин ҳадафҳо мебошанд.
Барои татбиқи пурраи вазифаҳои дар Паём муайяншуда, ҳамкории дастаҷамъона лозим аст. Масалан
- Ҷавонон бояд бо дониши амиқ ва ҳунарҳои муосир мусоидат ба пешрафти кишвар кунанд;
- Соҳибкорон бо эҷоди ҷойҳои нави корӣ ва сармоягузорӣ ба рушди иқтисодӣ саҳм гузоранд;
- Ҳар як шахси масъулиятшинос бо амали нек ва риояи қонун фазои осудаи зиндагиро таъмин намояд.
Паёми Пешвои муаззами миллат на танҳо роҳнамо барои мақомоти давлатӣ, балки як даъват барои ҳар як сокини кишвар мебошад. Танҳо тавассути ҳамкории самараноки давлат ва ҷомеа, бо заҳмати якҷояи ҳар як шаҳрванд метавонем ҳадафҳои дар Паём пешниҳодшударо амалӣ созем ва ба рушди устувори Тоҷикистон мусоидат намоем. Вақт он расидааст, ки ҳар як шахс худро масъули ин раванд дониста, барои ободии Ватан талош варзад.
Мо масъулем, ки бо заҳмати самимӣ, садоқат ба Ватан ва иҷрои дастурҳои Пешвои муаззами миллат дар рушди Тоҷикистон саҳм гузорем!
АБДУМУМИНЗОДА Ситора - номзади илмҳои педагогӣ, корманди ИФСҲ АМИТ
