Истиқлоли давлатӣ дар таърихи миллати куҳанбунёди тоҷик оғози давраи комилан навӣ давлатдорӣ, марҳалаи тоза дар ташаккули ҳувияти миллӣ, рушди бемайлони ҳаёти иқтисодиву иҷтимоӣ ва муқаддастарину бузургтарин ҷашн барои мардуми кишвари мо маҳсуб мешавад.

Чуноне Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иброз медоранд “Истиқлолу озодӣ барои мо рамзи воқеии ифтихор аз Ватану ватандорӣ, бузургтарин имконияти давлатсозиву давлатдории мустақил, илҳомбахши азму талошҳои созанда ба хотири таъмин намудани рушди давлат, ободии Ватан, зиндагии осоиштаи мардуми Тоҷикистон ва баланд бардоштани сатҳи зиндагии ҳар як оилаи кишвар мебошад”.

Ин падидаи воқеан муҳимми таърихӣ барои ташаккул ва рушди ҳамаи соҳаҳои ҳаёти ҷомеа, аз ҷумла соҳаи бонкдорӣ шароит ва имконияти мусоид фароҳам овард. Ҳарчанд низоми бонкии ҷумҳурӣ дар заминаи шабакаи бонкии замони шӯравӣ бунёд гардида бошад, аммо дар даврони Истиқлолият тадриҷан зинаҳои такмили заминаи қонунгузорӣ, ба муомилот ворид кардани пули миллӣ, бунёди сиёсати мукаммали пулию қарзӣ, ба роҳ мондани ҳисоббаробариҳои мунтазаму боэътимод, ташкили назорати бар пояи меъёрҳои молиявию иқтисодӣ ва байналмилалӣ асосноки бонкӣ ва ғайраро тай намуда, дар айни замон ба яке аз соҳаҳои ниҳоят муҳимми иқтисодиёти кишвар табдил ёфтааст. Дар шароити имрӯза низоми бонкӣ ҳамчун низоми мустақил, муосир ва миллӣ шинохта гардидааст, ки дар татбиқи сиёсати давлатии Тоҷикистон саҳмгузор мебошад.

Саҳми Пешвои миллат дар баробари дигар корнамоию ҷонфидоиҳо дар арсаҳои гуногуни ҳаёти сиёсию иқтисодӣ ва иҷтимоию фарҳангии кишвар дар роҳи бунёд ва таҳкими низоми бонкии мамлакат низ муҳим ва сазовор арзёбӣ мешавад. Зеро, Сарвари давлати тоҷикон ҳанӯз аз рӯзҳои аввали ба мақоми роҳбарии кишвар интихоб шуданашон, новобаста аз рӯзгори тӯфонхези оғози даврони соҳибихтиёрӣ ва ба гирдоби ҷанги дохилӣ кашида шудани кишвар, барои ташкилу барқарории чунин низоми ҳаётан муҳим, бо дарки амиқи муҳиммияти соҳаи мазкур ба масъалаи сиёсати мустақили пулию қарзӣ ва ташкили низоми миллии бонкдорӣ таваҷҷуҳи хос зоҳир намуда, муттасилан тадбирҳои таъхирнопазир меандешиданд.

Баробари ба даст омадани Истиқлолияти давлатӣ, низоми бонкии кишвар низ то андозае ба соҳибихтиёрию мустақилият комёб гашт ва ба бунёди низоми миллии бонкдорӣ оғоз намуд.

Сарфи назар аз вазъи мушкили он замон, соли 1995 шароити мувофиқ барои амалӣ намудани ислоҳот дар низоми бонкӣ ва барпо намудани асосҳои низоми мустақили пулии Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳайё гашт. Барои самаранок анҷом додани ислоҳоти мазкур вазъи иҷтимоӣ ва иқтисодии кишвар муфассал омӯхта шуда, мақсадҳои сиёсати ягонаи давлатии иқтисодӣ муайян гардиданд ва мутобиқи онҳо масъалаи ба муомилот ворид намудани пули миллӣ манзур гашт.

Дар ин раванд узви Хазинаи Байналмилалии Асъор (ХБА) шудани Ҷумҳурии Тоҷикистон дорои аҳамияти хос аст. Яке аз барномаҳои асосие, ки ХБА барои мамлакатҳои тозаузв пешниҳод менамояд, барномаи кӯмаки пас аз низоъ (ESAF) ба шумор меравад, ки аз маҷмӯи кӯмакҳои моддию молиявӣ, ихтисосию машваратӣ ва техникӣ иборат мебошад. Барои ба эътидол овардани вазъи иқтисодии онрӯзаи Тоҷикистон таҷрибаи калони ин созмон дар идораи макроиқтисодӣ нақши назаррас бозид.

Бо оғоз намудани ҳамкории Тоҷикистон бо ХБА ва дар ин замина омӯзиши амиқи соҳаҳо, омилҳо ва муаммоҳои мавҷуда, ҷиҳати ҳалли онҳо дар асоси пешниҳоди Пешвои миллат, оид ба ҷорӣ намудани пули миллӣ Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо қарори худ аз 7 апрели соли 1995 рублро чун пули миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон муайян карда, Комиссияи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҷорӣ намудани пули миллиро ташкил намуд. Бонки миллии Тоҷикистон бо қарори Комиссияи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба ҷорӣ намудани пули миллӣ аз 6 майи соли 1995, № 8 (324) 10 майи соли 1995 дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон пули миллӣ - рубли тоҷикии барориши соли 1994-ро бо арзиши 1, 5, 10, 20, 50, 100, 200, 500, 1000 рубл ба муомилот баровард.

Ҷумҳурии Тоҷикистон зимни ин ислоҳоти пулӣ дорои нишонаи дигари давлатдорӣ – пули миллии худ гашт ва ниҳоят низоми ягона ва мустақили пулиро ташкил намуд. Ворид намудани пули миллӣ на танҳо барои рушди минбаъдаи иқтисодиёт, балки барои таҳкими сохти давлатдорӣ ва аз тарафи ҷомеаи ҷаҳонӣ эътироф гардидани кишвари мо аҳамияти бузурги сиёсӣ дошт. Аз ҷумла, танҳо пас аз ин ислоҳот Бонки миллии Тоҷикистон барои таҳия ва амалӣ намудани сиёсати мустақили пулию қарзӣ ва асъорӣ имкон пайдо намуд ва барои танзими муомилоти пулӣ соҳиби фишангҳои эътимодбахш гардид.

Ислоҳоти пулии соли 1995 чун марҳилаи нави ташаккули сиёсати пулию қарзӣ боиси барпо намудани асосҳои муҳимтарини низоми мукаммали бонкӣ гардид. Дар ин марҳилаи инкишоф зарурати қабул намудани маҷмӯи санадҳои ҳуқуқӣ, ки мақсад ва вазифаҳои бонки марказиро возеҳ ифода намуда, мутобиқи меъёрҳои байналмилалӣ бояд фаъолияти онро муҳайё созад, ба миён омад, ки вобаста ба ин, соли 1996 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи Бонки миллии Тоҷикистон” қабул шуд. Ин иқдом барои ба бонки марказии муосир табдил ёфтани Бонки миллии Тоҷикистон замина гузошт.

Бо мақсади самаранок анҷом додани пардохтҳои фаромарзӣ Бонки миллии Тоҷикистон соли 1998 узви Созмони байналмилалии SWIFT гардид. Ин барои низоми бонкии Ҷумҳурии Тоҷикистон рӯйдоди муҳим ба ҳисоб мерафт.

Барои мутобиқ намудани тартиби ҳисобдории ҷумҳурӣ ба меъёрҳои ҷаҳонӣ, аз 1 январи соли 1999 Нақшаи нави ҳисобдорӣ барои ташкилотҳои молиявӣ ҷорӣ шуд, ки он аз ҷиҳати сохтор ва хусусияти худ ҷавобгӯйи меъёрҳои ҷаҳонӣ мебошад.

Вобаста бо муътадил гардидани вазъи сиёсӣ ва иҷтимоию иқтисодии мамлакат зарурати гузаронидани ислоҳоти дуюми пулӣ ва ба муомилот баровардани пули дорои унсурҳои ҳимоявии муосир, ки мебоист ҳамзамон мероси таърихию фарҳангии тоҷиконро таҷассум намояд, ба миён омад.

Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 26 октябри соли 2000, №415 дар хусуси аз таърихи 30 октябри соли 2000 ба муомилот баровардани воҳиди нави пули миллии кишвар “сомонӣ”, ки ба ифтихори асосгузори аввалин давлати мутамаркази тоҷикон Исмоили Сомонӣ (849-907) номгузорӣ шудааст, эълон гардид ва пулҳои коғазӣ бо арзиши 1, 5, 10, 20, 50, 100 сомонӣ ва воҳиди хурди он бо арзиши 1, 5, 20, 50 дирам ба муомилот бароварда шуданд. Ҳамзамон, бо мақсади такмили сохтори низоми пулии кишвар бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 28 августи соли 2001, аз таърихи 3 сентябри ҳамон сол тангаҳои филизӣ бо арзиши 1, 3, 5 сомонӣ ва 5, 10, 20, 25, 50 дирам аз тарафи Бонки миллии Тоҷикистон ба муомилот бароварда шуданд.

Ислоҳоти мазкур анҷоми мантиқии давраи барқароршавии шабакаи бонкӣ, такмили сиёсати пулию қарзӣ ва ташкили низоми миллии пулӣ гардид.

Ин тадбирҳои андешидашуда шароит фароҳам овард то низоми бонкӣ ба марҳилаи нав, яъне ба таҳкими сиёсати пулӣ ва рушди нишондиҳандаҳои макроиқтисодии кишвар замина фароҳам оварад.

Низоми бонкии Ҷумҳурии Тоҷикистон шурӯъ аз соли 2000-ум то ин ҷониб раванди бемайлони рушд ва таҳкимёбиро касб намуд, ки ин ҳолатро нишондиҳандаҳои асосии бахши бонкӣ бозгӯянд.

Сохтори низоми бонкӣ агар дар соли 2000 17- ташкилоти қарзиро дарбар гирад, пас ин нишондод дар соли 2023 ба 64 - адад баробар гардидааст, ки ҳолати мавҷуда аз дастрасии хизматрасониҳои бонкӣ ба аҳолӣ ва аз сифати онҳо шаҳодат медиҳад. Агар дар соли 2000 бақияи сандуқи қарзӣ 377,4 млн. сомонӣ, амонатҳо 102,2 млн. сомонӣ, дороиҳои низоми бонкӣ 487,8 млн. сомониро ташкил диҳад, пас дар соли 2023 ин нишондод аз рӯйи бақияи сандуқи қарзӣ 17921,1 млн. сомонӣ (47,5 маротиба), амонатҳо 19462,6 млн. сомонӣ (190 маротиба), дороиҳои низоми бонкӣ 37679,5 млн. сомонӣ (77,2 маротиба) зиёдшавиро инъикос менамояд.

Дар баробари инъикоси тамоюли нишондиҳандаҳои асосии низоми бонкӣ ва фароҳамории заминаҳои меъёрӣ қайд намудани тадбирҳое, ки низом дар даврони соҳибистиқлолӣ татбиқ ва амалӣ кардааст, муҳим меҳисобем. Аз қабилӣ:

- бо мақсади такмил ва таъмини додугирифти боэътимоди пардохтҳои фаромарзӣ БМТ моҳи декабри соли 2002 Нуқтаи дастёбии дастаҷамъӣ ба шабакаи SWIFT-ро таъсис дод;

- бо мақсади таъмини фаъолияти самаранок ва мунтазами низоми пардохтҳои электронӣ дар соли 2002 БМТ маҷмааи барномавии муосири “Палатаи ҳисоббаробаркунӣ”-ро татбиқ намуд;

- соли 2003 бо мақсади баррасии доимии нишондиҳандаҳои макроиқтисодӣ ва баланд бардоштани самаранокии татбиқи сиёсати пулӣ Кумитаи сиёсати монетарии БМТ ташкил карда шуд;

- бо мақсади ҷалби бештари муштариён, аҳолӣ ва соҳибкорон ба низоми бонкӣ Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 10 майи соли 2002, №40 «Дар бораи авфи шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон бинобар қонунигардонии маблағҳояшон» ва Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 12 марти соли 2003-юм «Дар бораи муқаррар кардани муҳлати қонунигардонии маблағҳои пулӣ» қабул гардид;

- бо баинобатгирии талабот ба кормандони ихтисосманд, соли 2003 Маркази таълимии байнибонкии БМТташкил гардид;

- дар охири соли 2005 аз ҷониби се бонки азими тиҷоратии кишвар зиёда аз 5 000 адад корти пардохт бароварда шуд;

- бо мақсади нигоҳ доштани устуворӣ ва фаъолияти муътадили низоми бонкӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон шурӯъ аз моҳи феврали соли 2005 БМТ давра ба давра фонди талафоти имконпазирро аз рӯйи қарзҳо ташкил намуд.

- бо мақсади ташкили самараноки муомилоти молию пулӣ ва кам кардани хороҷоти чоп, ҳамлу нақл ва коркарди он, инчунин пешгирии истифодаи васеи асъори хориҷӣ дар муомилоти пулии кишвар БМТ пулҳои арзишашон 3, 200 ва 500 сомониро аз чоп бароварда, моҳи сентябри соли 2010 ба муомилот ворид намуд;

- дар баробари дигар субъектҳои низоми бонкӣ дар даврони соҳибистиқлоли барои гузаронидани санҷишҳои аудитории ташкилотҳои қарзӣ дар низом ташкилотҳои аудиторӣ ба фаъолият оғоз намуданд;

- дар соли 2010 бо мақсади татбиқи принсипҳои Базел оид ба самаранокии назорати бонкӣ, шартномаҳои ҳамкорӣ байни мақомоти назоратии БМТ ва Бонки марказии Эрон ва Комиссияи танзими фаъолияти бонкии Чин баста шуданд;

- барои таъмини шаффофият ва дурустии ҳисоботдиҳии ташкилотҳои қарзӣ, қоидаҳои ҳисобдории муҳосибавӣ барои ташкилотҳои қарзӣ мутобиқи Стандартҳои байналмилалии ҳисоботи молиявӣ омода ва аз ҷониби Раёсати БМТ аз 30 июни соли 2010 тасдиқ гардид;

- бо мақсади такмил ва таҳкими бахши бонкӣ “Стратегияи рушди бахши бонкӣ ва Нақшаи фаъолият барои солҳои 2010-2015” таҳия шуда, бо Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 28 майи соли 2010 тасдиқ гардид;

- бо дастури Пешвои миллат ба сохтори Бонки миллии Тоҷикистон тағйирот ворид гардид ва мутобиқи қарори Раёсати Бонки миллии Тоҷикистон аз 15 феврали соли 2010, №33 Департаменти мониторинги молиявии Бонки миллии Тоҷикистон ҳамчун воҳиди сохтории алоҳида таъсис дода шуд.

- мутобиқи қарорҳои Раёсати Бонки миллии Тоҷикистон аз 29 ноябри соли 2012, №307 ба Ҷамъияти дорои масъулияташ маҳдуди “Бюрои қарзию иттилоотии Тоҷикистон” ва аз 25 июли соли 2014, №186 ба ҶДММ “Бюрои таърихи қарзии Сомониён” барои иҷрои фаъолияти бюрои таърихи қарз иҷозатнома дода шуд;

- бо мақсади муайян намудани дурнамои рушди низоми пардохти Ҷумҳурии Тоҷикистон Бонки миллии Тоҷикистон “Стратегияи рушди низоми пардохти Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2015-2025” ва Нақшаи чорабиниҳои миёнамуҳлати татбиқи Стратегияи мазкурро таҳия намуд;

- барои зиёд намудани ҳиссаи ҳисоббаробариҳои ғайринақдӣ БМТ дар доираи гурӯҳи кории байниидоравӣ лоиҳаи қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон “Оид ба тадбирҳои вусъат додани ҳисоббаробаркунии ғайринақдӣ тавассути кортҳои пардохтии бонкӣ”-ро таҳия намуд. Қарори мазкур аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон 31 декабри соли 2014, №815 қабул гардид;

- соли 2015 дар сохтори БМТ Пажуҳишгоҳи илмӣ-таҳқиқотӣ ва бозомӯзии кормандон таъсис дода шуд;

- бо мақсади солимгардонии фаъолияти молиявӣ ва институтсионалии БМТ, инчунин баҳри баланд бардоштани самаранокии идоракунии низоми бонкии мамлакат Нақшаи стратегии солимгардонии Бонки миллии Тоҷикистон таҳия гардид ва бо қарори Раёсати БМТ, №152 аз 31 июли соли 2015 ба тасвиб расид;

- гузариши ташкилотҳои қарзӣ ба низоми муосири интиқоли маблағҳо “Модели мутавозуни ниҳодии шаффофияти гардиши воситаҳои асъории Маркази миллии протсессингии интиқоли маблағҳо”;

- ҷиҳати беҳтар намудани дастрасӣ ва истифодаи хизматрасониҳои босифати молиявӣ қабули Стратегияи миллии фарогирии молиявии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2022-2026, Қарои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 1 июли соли 2022, №314;

- бо мақсади таҳкими хизматрасониҳои ғайринақдӣ аз 22 июни соли 2023
№586 ба тасвиб расидани Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи тадбирҳои вусъат додани ҳисоббаробаркунии ғайринақдӣ”.

Дар давоми 33 соли Истиқлолият ҳолати низоми бонкӣ мунтазам беҳтар гардида, нишондиҳандаҳои асосии он, хусусан сатҳи дороиҳо, қарзҳо, амонатҳо, сармоя ва дар маҷмӯ даромаднокии он устувор гардидааст. Ба ҳолати нимсолаи якуми соли 2024 ҳиссаи қарзҳо нисбат ба ММД 15,7% ва амонатҳо 17,34%-ро ташкил медиҳанд.

Бо шарофати сиёсати хирадмандонаи Пешвои миллат, дар баробари рушду таҳкими низоми бонкии мамлакат ҳамасола ҳаҷми сармоягузориҳои ташкилотҳои молиявии байналмилалӣ, фондҳои байналхалқӣ, ширкатҳои бонуфузи байналмилалӣ ва шарикони стратегӣ дар маблағгузории бахшҳои воқеии иқтисодиёт зиёд мегарданд, ки бевосита ба рушди иқтисодии кишвар, ташкили ҷойҳои нави корӣ ва боло рафтани сатҳи зиндагии мардуми ҷумҳурӣ мусоидат менамояд.

Оев Анис Давлатович - омӯзгори кафедраи аудит ва ревизияи Донишгоҳи давлатии молия ва иқтисоди Тоҷикистон

Истиқлолият волотарин ва пурарзиштарин дастоварди давлату миллати тоҷик аст, ки 33-сол муқаддам муҳимтарин воқеаи таърихии сарнавишти миллати тоҷик ба вуҷуд омад: Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон гардид. Ин ҳодисаи фараҳбахш аввали моҳи сентябри соли 1991 ба вуқўъ пайваст ва 9 сентябр расман Рӯзи Истиқлолияти Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардид. Аз ҳамон вақт то имрӯз ин санаи муборак барои миллати тоҷик иди муқаддас маҳсуб мешавад.

Тоҷикистони азизи мо давоми 33 соли Истиқлолият дар партави сиёсати хирадмандонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва ташаббусҳои ҷаҳонии ин шахсияти тавоно тавонист ҷойгоҳи шоистае, дар арсаи байналмилалӣ барои худ касб намояд. Самараи неки истиқлол аст ки имрӯз Тоҷикистон дар дунё чун давлати сулҳхоҳу сулҳпарвар шинохта шудааст.

Ин неъмати бузург баробари ба даст овардан, нуру зиё, меҳру вафо, ободию озодӣ, ҳамфикрию ҳамзистӣ ва осоиштагиву абадиятро ба мардуми бузурги тоҷик ва Тоҷикистони азиз овардааст. Дар паҳнои замонҳо миллати мо аз шебу фарози таърих ва озмоишҳои сахту сангин гузашта бошад ҳам, дастовардҳои фарҳанги асил, ҳувияти миллӣ, забони ноби модарӣ, илму адабиёти оламгирашро нигоҳ доштааст. Ба ҳамагон маълум аст, ки ниёгони мо бо талқини афкори пурарзиши «Пиндори нек, гуфтори нек ва кирдори нек» беҳтарин ва равшантарин орзуву омоли инсоният ва рукнҳои ахлоқи ҳамидаро басо орифона ифода намудаанд, ки ин каломи пурҳикмат дар тӯли асрҳо барои ташаккули арзишҳои солими башардӯстона хидмат кардааст.

Даврони Истиқлолият барои мо имкони воқеӣ фароҳам овард, ки роҳи имрӯзу ояндаи миллат ва пешрафти минбаъдаи кишвари азизамонро ба сӯи ҷомеаи демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявӣ интихоб намоем. Истиқлолият барои мо рамзи олии Ватану ватандорӣ, бузургтарин неъмати давлатсозию давлатдории мустақил, кору пайкорҳои пайгиронаи созандагӣ, азму талошҳои фидокоронаи расидан ба истиқлолияти сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангиро омӯзонда, меъёрҳои ҷомеаи шаҳрвандиро таҳким бахшид ва дар як вақт ҳаёти озодонаи ҳар фард ва олитарин дараҷаи бахту саодати воқеии миллатро таъмин намуд. Истиқлолият барои мо нишони барҷастаи пойдории давлат, бақои симои миллат, рамзи асолату ҳувият, идеалу ормонҳои таърихӣ, шиносномаи байналмилалӣ ва шарафу эътибори ба ҷаҳони мутамаддин пайвастани кишвари соҳибистиқлоли Тоҷикистон мебошад.

Тамоми сокинони кишвари озоду ободи мо имрӯз ифтихор доранд, ки 33-сол қабл аз ин нахустин хиштҳои пойдевори истиқлолияти воқеӣ ва давлатдории миллии худро ниҳода, аз шарофати мустақилият соҳиби рамзҳои давлатӣ – Парчам, Нишон ва Суруди нави миллӣ гардидем. Ҳодисаву воқеаҳои пурошӯби ибтидои солҳои навадум водор намуд, ки оид ба масъалаи таъмини амнияти милливу давлатӣ, нигоҳ доштани оромии авзои ҷомеа, пойдории сулҳу субот ва таҳкими истиқлолияту ҳифзи дастовардҳои он андеша кунем, ки ин ҳама як қисми таркибии сиёсати давлатии мо маҳсуб мешуд.

Моҳи ноябри соли 1992 дар Қасри Арбоби ноҳияи Б.Fафуров Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба арсаи сиёсат шахсиятеро баровард, ки дастовардҳои минбаъдаи кишвар ба номи ӯ иртиботи ҳамаҷониба доранд. Аз рӯзи Сарвари давлат интихоб гардидани фарзанди барӯманди халқ Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар тамоми фишангҳои ҳокимият асосҳои сохтори конститутсионӣ, меъёрҳои танзимкунандаи ҳаёти иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангии кишвар роиҷ гардида, пули миллӣ ба муомилот баромад ва шиносномаи миллӣ дар арсаи ҷаҳонӣ эътироф гардид.

Мо яке аз рукнҳои асосии давлатдории мустақил – Артиши миллӣ ва нерӯҳои сарҳадиро таъсис дода, ҳифзи марзу буми Ватан ва сарҳади давлати худро таҳти назорати доимӣ гирифтем. Чунонки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти мамлакат, Эмомалӣ Раҳмон таъкид кардаанд: «Яке аз муҳимтарин дастовардҳои мо дар даврони истиқлолият давлатсозӣ ва давлатдории муосири миллӣ мебошад, ки моҳиятан шакли ҳуқуқбунёд, иҷтимоӣ ва дунявиро дорад».

Акнун – пас аз гузаштани солҳо ва ба даст овардани баъзе комёбиҳои муҳим метавонем чунин хулоса кунем: «Давраи навини давлатсозию давлатдории мустақилона моро водор сохт, роҳи ислоҳоти иқтисодӣ, дигаргун сохтани шакли моликият, ташаккули иқтисодиёти миллӣ ва сохторҳои нави идоракунии онро пеш гирифта, ба густариши муносибатҳои бозоргонӣ ва пайвастани низоми иқтисоди Тоҷикистон ба набзи иқтисоди ҷаҳонӣ роҳ кушоем».

Душвортарин муаммои мо дар зарфи 33-сол ин масъалаи истиқлолияти энергетикӣ буд, ки баъди ба низом даровардани сохторҳои ҳокимият роҳбари давлат ҳамарӯза бо он машғул мешуд. Албатта, раванди бонизоми пешрафти иқтисодиёт ва инкишофи ҳамаи соҳаҳои хоҷагии халқ дар шароити имрӯза асосан аз истиқлолияти энергетикиву коммуникатсионӣ ва вусъат пайдо кардани роҳсозӣ вобастагии амиқ дорад. Доир ба раҳоии кишвар аз бунбасти коммуникатсионӣ як силсила тадбирҳои мушаххас амалӣ шуда, сохтмонҳои қитъаҳои алоҳидаи роҳҳои мошингарди Душанбе – Хоруғ – Мурғоб, Душанбе – Рашт – Саритош, нақбҳои автомобилгарди Истиқлол, Шаҳристон, Шоҳроҳи Душанбе – Хуҷанд – Чаноқ, нақби Шаршар ва ғайра ба истифода дода шуданд. Баъди истифодаи роҳҳои бузурги байниминтақавӣ имкон фароҳам омад, ки ҳаракати нақлиёт дар дохили мамлакат ва берун аз он тамоми фаслҳои сол имконпазир гардад ва дар ин замина вазъи равуо ва боркашонӣ ба манотиқи гуногуни кишвар сад дар сад беҳтар шавад.

Зикр бояд кард, ки дар даврони Истиқлолият давлати ҷавони тоҷикон дар байни мамолики ҷомеаи ҷаҳони муосир мавқеъ ва манзалати хос пайдо намуд. Имрӯз Тоҷикистони соҳибистиқлол аз зумраи давлатҳои озоду ободест, ки дар он баробари расму оини миллию мардумӣ анъанаҳо ва маросимҳои динӣ риоя мегарданд. Дар ҷараёни татбиқи ин ҳадаф дар Тоҷикистони соҳибистиқлол дар фосилаи на чандон тӯлонӣ арзишҳои демократӣ ҳамчун ҷузъи фарҳанги давлатдории навин пазируфта шуданд ва онҳо ба таҳкими дастовардҳои истиқлолият, ташаккули ҷомеаи шаҳрвандӣ ва институтҳои он, инчунин ба таъмини ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд мусоидати фаъол намуданд. Мақсади асосии низоми демократӣ дар ҷомеаи мо, пеш аз ҳама таъмини ҳуқуқ ва озодиҳои шаҳрвандон, фароҳам овардани шароит барои меҳнат ва зиндагии осуда, волоияти қонун, пойдории адолат ва иштироки фаъоли мардум дар идоракунии давлат мебошад, ки ба анъанаву суннатҳои давлатдории миллӣ, арзишҳои ахлоқиву фарҳангии миллат ва дастовардҳои тамаддуни башарӣ такя мекунанд.

Имсол низ бахшида ба санаи таърихӣ дар қаламрави Ҷумҳурии Тоҷикистон бунёд ва мавриди истифода қарор гирифтани беш аз чандин иншоотҳо дар назар аст. Тавассути истиклол Тоҷикистон тоҷикони ҷаҳонро бо ҳам овард ва дари худро ба ҳаммиллатони бурунмарзӣ боз намуд. Самараи неки истиқлол аст, ки имрӯз Тоҷикистон дар дунё чун давлати сулҳхоҳу сулҳпарвар шинохта шудааст. Таҷрибаи сулҳи тоҷикон - манбаи омӯзиши сулҳхоҳони ҷаҳон гашт, ки боиси ифтихори ҳар як қавми тоҷикмиллат аст. Мо бояд аз ин миллати баруманд биболему барои боз ҳам машҳуртар гардидани он кушишу ғайрат намоем. Аз ин лиҳоз бо чунин орзуҳо гуфтаниям: Бигузор иди муқаддаси Истиқлолият барои ҳар фарди соҳибдилу озодаи кишвар саломатӣ, бахту саодат, зиндагии осуда ва комёбию кушоишҳо оварад.

Ходими калони илми Акрамзода Рустами Ҷурахон МД Маркази таҳқиқоти технологияҳои инноватсионии АМИТ

Ҳар як давлати соҳибистиқлолро дар ҷомеаи ҷаҳонӣ бо рамзҳои давлатиаш мешиносанду эътироф менамоянд. Размҳои давлатӣ Нишон, Парчам ва Суруди миллӣ ба ҳисоб рафта, онҳо аз рӯи санадҳои меъёриву ҳуқуқии байналмилаливу дохилии худи давлат дар ҷойҳо ва рӯзҳои муайян истифода бурда мешавад, ки ин эҳтирому арҷгузорӣ нисбат ба кишвари соҳибистиқлолро нишон медиҳад.

Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон чун рамзи сарбаландии миллат дар Иҷлосия тасдиқ гардида, чун нишони эҳтирому арҷгузорӣ ба давлати соҳибистиқлоли тоҷик он аз ҷониби сарвари тозаинтихоби Шӯрои Оли бӯсида шуд ва парчам бо парафшонӣ, яъне ҳаракат тавонист барои сарҷамъу муттаҳид намудани мардуми парокандаи кишвар мусоидат намояд.

Ба хотири эҳтиром гузоштан ба муқаддасоти давлатӣ ба ифтихори 20-солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар пойтахти кишварамон шаҳри Душанбе майдони Парчам бунёд гардида, парчами давлатӣ бо дарозии 60 метр, бараш 30 метр дар пояи баландиаш 165 метр барафрохта ва ба китоби рекордҳои Гиннес ворид карда шуд. Чун рамзи эҳтирому арҷгузорӣ ба Парчами давлатӣ, имрӯз дар маркази маъмурии тамоми вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳои мамлакат Парчам бар пояи баландтарин қомат афрохта, аз сулҳу ваҳдат ва сарҷамъиву муттаҳидии мардуми кишвар зери парафшонии онро нишон медиҳад.

Бо шарофати истиқлолият Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар қатори парчамҳои 193 давлатҳои узви ташкилоти бонуфузи байналмилалии СММ парафшон буда, аз мавҷудияти давлати соҳибихтиёр ва комилҳуқуқи ҷомеаи ҷаҳонӣ башора медиҳад.

Рамзи дигари давлатӣ ин Нишон, ки дар Иҷлосияи таърихӣ қабул шуда буд, аз тасвири шери болдор дар мобайни нурҳои офтоби аз паси кӯҳҳои барфпӯш тулӯъкунанда ҷой гирифта, хӯшаи гандуми бо лентаи серахдор печонидашуда, ҳошиябандӣ шуда буд. Ҳошияро тоҷи бо ҳафт ситораи болои он ба шакли нимдоира ҷойгиршуда оро медод. Нишони давлатӣ, ки ифодагар ва муаррифгари миллати соҳибтамаддун, соҳибдавлату соҳибфарҳанг, неъматҳои табиат, самараи заҳмати халқи кишвар мебошад, бо гузашти вақт зарурати ворид намудани тағйирот ба нишон ба миён омад ва он ба нишони соли 1937 қабулкардашудаи ҶШС Тоҷикистон монанд карда шуд, ки он нишонаи имрӯзаи Тоҷикистони соҳибистиқлол мебошад.

Суруди миллӣ яке аз рамзҳои давлатӣ маҳсуб ёфта, он овози мардум, орзуву ормон ва садои қалби халқро ифода менамояд. Дар даврони Иттиҳоди Шуравӣ суруди миллии Ватанамон-Тоҷикистон, ки шеъри шоири бузурги кишвар Абулқосим Лоҳутӣва оҳанги Сулаймон Юдаков буда, он моҳи ноябри соли 1946 дар Президиуми Шӯрои Олии Тоҷикистон тасдиқ карда шуда буд, то даврони соҳибистиқлолии кишвар садо медод.

Тоҷикистони соҳибистиқлол чун узви комилҳуқуқи ҷомеаи башарӣ мавқеъ ва овози худро пайдо намуд. Вобаста ба талаботи замон, Тоҷикистон роҳи худро ҳамчун давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона интихоб кард ва лозим омад, то суруди миллии кишвари соҳибистиқлолро бо мазмуну муҳтавои ҳаёти наву босаодат ва озодию истиқлолияти комили миллӣ интихобу қабул намояд. Барои интихоби беҳтарин матни Суруди миллӣ байни аҳли адаби ҷумҳурӣ озмун эълон гардид.

Ниҳоят моҳи сентябри соли 1994 озмун ҷамъбаст гардида, шеъри шоири маҳбуби мардуми тоҷик Гулназар беҳтарин ва арзанда шуморида шуд. Суруди ӯ мувофиқан ба оҳанги таърихии Сулаймон Юдаков эҷод шуда буд. Ба ҳамин тариқ Суруди миллии Тоҷикистони соҳибистиқлол аз телевизион ва радиои мамлакат дар иҷрои дастаи ҳофизон ва оркестри симфонӣ дар ибтидои моҳи январи соли 1995 дар қаламрави тамоми сарзамини тоҷикон бо тантана ва шаъну шукӯҳи ориёӣ садо дод.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ –Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иброз медоранд, “Шароити соҳибистиқлолӣ талаб мекард, ки дар кишвар ҳарчи зудтар ислоҳоти конститутсионӣ гузаронида, Конститутсияи давлати соҳибихтиёр қабул гардад ва дар он мақсаду мароми ҷомеа, давлат ва сохти давлатдорӣ муайян карда шавад”.

Ҷумҳурии Тоҷикистон байни давлатҳои собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ яке аз аввалинҳо шуда, санаи 6 ноябри соли 1994 бо роҳи раъйпурсии умумихалқӣ Конститутсияи худро қабул ва ҳамон рӯз Президенти кишварро интихоб ва шакли давлати президентиро расмӣ гардонид.

Тоҷикистон бо қабули Конститутсияи соли 1994 чун давлати демократӣ, ҳуқуқбунёд, иҷтимоӣ, дунявӣ ва ягона роҳи кишвардорию сохтори давлатӣ, табиати қудратофарию реҷаи сиёсии ояндаи худро ба ҷаҳониён муаррифӣ намуд”.

Барои боз ҳам комилу мукаммал ва ба талаботи замини муосир ҷавогӯй гардидани Конститутсияи мамлакат боз ду маротиба санаҳои 22 июни соли 2003 ва 22 майи соли 2016 тавассути раъйпурсии умумихалқӣ тағйиру илова ворид карда шуда, имрӯз Конститусияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар қатори беҳтарин конститутсия эътироф карда шудааст.

Рамзу муқаддасоти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон имрӯз чун инъикосгару муаррифгари миллату давлати соҳибистиқлолу соҳибтамаддуни тоҷик дар арсаи ҷаҳонӣ шинохтаву эътироф гардидааст. Чуноне мақоли халқӣ мегӯяд, “Нон дар нондон азиз аст”. Аз ин лиҳоз, рамзу муқаддасоти давлатии Ватани азизамон пеш аз ҳама барои мо, мардуми сарбаланди Тоҷикистон азизу муқаддас бояд бошад. Барои дар қалбу вуҷуди ҳар сокини мамлакат бедор намудани ҳисси эҳтирому арҷгузорӣ ба рамзҳои давлатӣ корбарии якҷояи аҳли ҷомеа бояд аз боғчаву мактаб ва оила оғоз гардад. Зеро рамзҳои давлатӣ оина ва симои давлату миллат дар арсаи ҷаҳонист.

МД Маркази таҳқиқоти технологияҳои инноватсионии Академия миллии илмҳои Тоҷикистон Шамсова С.С.

(назаре чанд дар ҳошияи мулоқоти Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ- Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба ифтихори соли нави таҳсил ва Рӯзи дониш дар бинои навбунёди муассисаи таҳсилоти умумии рақами 19-и шаҳри Душанбе, 01.09.2024 сол).

Ҳукумати Тоҷикистон илмро яке аз омилҳои асосии рушди кишвар ва олимонро захираи бузурги зеҳнии ҷомеа дониста, ба мақсади пешрафти ҳамаҷонибаи он ва беҳтар гардонидани шароити иҷтимоии кормандони соҳаи илм ҳамаи имкониятҳоро муҳайё намудааст.

Эмомалӣ Раҳмон

Пешрафти соҳаҳои ҳаёти ҷомеа аз сиёсати давлатӣ дар соҳаи маориф вобастагии зич дорад. Бесабаб дар Тоҷикистон рушди соҳаи мазкур яке аз самтҳои афзалиятноки сиёсатии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар нашудааст. Зеро таҳкурсӣ ва пояи рушди соҳаи иқтисодиёту сиёсат ва иҷтимоиёту фарҳанг аз омода кардани кадрҳои баландихтисос вобаста мебошад.

Лозим ба ёдоварист, ки ҳамасола дар арафаи соли нави хониш бо ҷонибдорӣ аз сиёсати хирадмандона ва маорифпарваронаи Пешвои муаззами миллат дар тамоми шаҳру ноҳияҳои кишвари азизамон муассисаҳои нави таълимӣ бо шароити муосиру ҷавобгӯ ба талаботи замон бунёду мавриди баҳрабардорӣ қарор мегирад, то насли имрӯзу оянда соҳибилму донишманд гарданд ва барои рушди Тоҷикистони соҳибистиқлол саҳмгузор бошанд.

Соҳаи маориф зербинои асосии пешрафти ояндаидавлату миллат буда, дуруст ба роҳ мондани корҳои таълимиву илмӣ ва тарбиявию ҷамъиятӣ дар тамоми зинаҳои таҳсилот барои омода кардани кадрҳои баландихтисос ва ҷавобгӯ ба талаботи рақобати бозори меҳнат таъсири бевосита мегузорад. Аз ин рӯ, ислоҳоти дурусти соҳаи маориф ин нишони рушди минбаъдаи ҳамаи соҳаҳои ҳаёти ҷомеа ва омили пешрафти Тоҷикистони соҳибистиқлол дар ҳазораи сеюм маҳсуб меёбад.

Сиёсати маорифпарваронаи Ҳукумати Тоҷикистон ва талошҳои Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон боис гардид, ки дар давоми 33 соли истиқлолияти давлатӣ 4000 муассисаи нави таълимӣ барои 2 миллиону 280 ҳазор хонанда сохта, ба истифода дода шуд, ки нисбат ба соли таҳсили 1991-1992-юм 800 мактаб ва 1 миллион хонанда зиёд мебошад, ки ин ҳама аз таваҷҷуҳ ва ғамхориҳои роҳбарияти мамлакат мебошад.

Инчунин дар мулоқот Пешвои миллат иброз доштанд, ки дар замони соҳибистиқлолӣ маблағгузории соҳаи маориф сол ба сол зиёд карда шуда, вазъи соҳа ва кормандони муассисаҳои таълимӣ мунтазам беҳтар гардида истодааст. Дар индавра, илова ба хароҷот аз буҷети давлат дар соҳаи маориф 30 лоиҳаи сармоягузории давлатӣ ба маблағи беш аз3,5 миллиард сомонӣ амалӣ гардида, ҳоло боз11 лоиҳаи дигар дар ҳаҷми4,6 миллиард сомонӣ татбиқ шуда истодааст.

Агар соли2000-ум ба соҳаи маориф ҳамагӣ 42 миллион сомонӣ ҷудо шуда бошад, ин нишондиҳанда дар соли 2020 ба 5,5 миллиард ва дар соли2024 ба8 миллиарду231 миллион сомонӣ расонида шуд, ки 5,7 фоизи маҷмуи маҳсулоти дохилӣ ва18,9 фоизи хароҷоти умумии буҷети давлатиро ташкил медиҳад.

Бояд гуфт, ки дар омода гардидани кадрҳои баландихтисос ва тарбияи ҷавонони соҳибмаърифату ватандӯст аз сатҳу сифати таълиму тарбия дар муассисаҳои таълимӣ вобастагии зиёд дорад. Дар шароити муосир дар бозори меҳнати ҳам дохили кишвар ва ҳам беруна аз он асосан хатмкунандагоне соҳиби ҷои кор мешаванд, ки дорои касбияти баланд, донандаи технология ва забонҳои хориҷӣ бошанд.

Сарвари давлат борҳо таъкид намуданд, ки бунёди миллати мутамаддин аз маориф оғоз меёбад ва ғамхорӣ кардан ба маориф, яъне ҳалли масъалаҳои дар ин самт ҷойдошта- сармоягузорӣ ба хотири рушди неруи инсонӣ ва ояндаи ободи давлат ва Ватан мебошад.

Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз устодону омӯзгорон ва падару модарон талаб намуданд, ки ба масъалаи таълиму тарбияи наслҳои наврас, яъне фарзандон эътибори ҷиддӣ диҳанд, барои онҳо шароити беҳтарин муҳайё созанд, то ки онҳо бесавод намонанд, соҳиби илму дониш ва касбу ҳунар шаванд, дар оянда муҳтоҷи дигарон нагарданд ваТоҷикистони азизамонро соҳибӣ карда, онро ободу пешрафта сохта тавонанд.

Воқеан, дастовардҳои соҳаи маориф дар замони соҳибистиқлолӣ зиёду назаррасанд, ки дар он саҳми Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон беназиру бузург аст.

Имрӯз на танҳо соҳаи маориф, балки пояи эҳё ва таҳкими ҳамаи соҳаҳои Тоҷикистони соҳибистиқлол ба номи пуршарафу нуронӣ ва сиёсати бесобиқа, беназир ва хирадмандонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пайванд аст.

Дар маҷмӯъ, суханҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ба аҳли илм ва маорифи кишвар метавонад таконбахши рушду пешрафти илму маорифи мамлакат арзёбӣ намуд.

Бо итминони комил гуфта метавонем, ки аҳли илму маориф ва зиёиёну равшанфикрони кишвар дастуру супоришҳои Пешвои миллатро сармашқи кори ҳаррӯзаи хеш қарор дода, баҳри рафъи мушкилоту камбудиҳои ҷойдошта чораҳои муҳиму саривақтӣ амалӣ менамоянд.

Юсуфзода Шодоб Хӯҷамқул - муҳосиби Институти фаслафа сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи АМИТ

Таърих гувоҳ аст, ки халқҳои сайёра борҳо талош бар он кардаанд, ки аз зулму бедодгарии аҷнабиён бо роҳи мубориза озодӣ ва истиқлоли худро таъмин кунанд. Ҳаракатҳои миллливу озодихоҳӣ дар таърихи халқҳои олам борҳо иттифоқ афтодааст ва мисолҳои зиёде мавҷуд аст. Намунаи ҳаракатҳои миллии озодихоҳие, ки дар асри XIX ба вуҷуд омадаанд, Италия, ки барои аз ҳукмронии монархияи Габсбургҳо озод кардани заминҳои Италия ва муттаҳид намудани он мубориза мебурд, фениҳо, ки барои истиқлолияти Ирландия аз Британияи Кабир мубориза мебурданд, Кумитаи Марказии инқилобии Булғория, ки барои истиқлолияти Булғория аз империяи Усмонӣ мубориза мебурд, мисол шуда метавонанд. Махсусан дар давраи пошхӯрии низоми мустамликадорӣ дар нимаи дуюми асри XX бисёр ҳаракатҳои миллии озодихоҳӣ ба вуҷуд омаданд. Ҳаракатҳои озодихоҳӣ асосан дар Осиё, Африқо ва Америкаи Лотинӣ, ки дар тӯли асрҳо минтақаҳои густариши ҳарбӣ ва макони ҷангҳои давлатҳои аврупоӣ буданд ва дар ин ҷо империяҳои мустамликавии худро ба вуҷуд оварда буданд, вусъат ёфтанд. Дар маҷмӯъ, пас аз Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ, беш аз 100 мулки мустамликавӣ барҳам хӯрда, ба ҷойи онҳо то ибтидои солҳои 90-уми қарни XX давлатҳои нав ташкил шуданд.

Бо вуҷуди ин, имрӯз бисёр ҳудудҳои вобаста боқӣ мондаанд. Мустамликаҳои “классикӣ”, яъне заминҳое, ки сохибихтиёрии сиёсӣ надоранд, имрӯз вуҷуд доранд. Қариб 40 мустамлика ва ҳудудҳои ишғолшуда (асосан дар Уқёнусия ва баҳри Кариб) мавҷуд аст, ки онҳо 0,13 фисади ҳудуд ва 0,27 фисади аҳолии курраи заминро ташкил медиҳанд.

Дар таърихи халқи тоҷик низ руйдоди муҳими охири қарни XX соҳиб шудан ба истиқлоли комили миллӣ буд. Дар охири солҳои 80-ум руҳияи истиқлолхоҳии халқи тоҷик боло гирифт ва нахустин коре, ки анҷом шуд, дар таърихи 22 июли соли 1989 дар Иҷлосияи даҳуми Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон қабул кардани қонуни забон буд ва соли 1993 Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон бори нахуст аз минбари СММ бо забони тоҷикӣ баромад карда, забони моро муаррифӣ кард.

Аввалин санади ҳуқуқие, ки истиқлолияти Ҷумҳурии Тоҷикистонро эълон кард, Эъломияи истиқлолияти Ҷумҳурии Тоҷикистон буд ва он 24 августи соли 1990 дар Иҷлосияи дуюми Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон (даъвати 12-ум) қабул карда шуд. Дар моддаи якуми Эъломия таърифи мафҳуми Истиқлолияти давлатӣ – “ягонагӣ ва ҳукмравоии ҳокимияти давлатӣ дар тамоми ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон ва соҳибихтиёрии он дар муносибатҳои хориҷӣ” сабт гардид. Ин таърифи истиқлолият қадами ҷиддие ба сӯйи мустақилияти комил буд. 9 сентябри соли 1991 дар Иҷлосияи Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон изҳорот ва қарор «Дар бораи истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» пас аз ҳодисаҳои августи соли 1991 (Кумитаи давлатии вазъияти изтирорӣ дар ИҶШС (ГКЧП) як ниҳоди сиёсии худхонда дар ИҶШС, ки аз 18 то 21 августи соли 1991 вуҷуд дошт) қабул карда шуд.

Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон маънии истиқлолиятро хеле возеҳу равшан шарҳ додааст: “Истиқлолият шиносномаи ҳастии давлати комилҳуқуқ ва соҳибихтиёри тоҷикон дар ҷомеаи ҷаҳонист, ки низоми давлатдорӣ, сиёсати дохилию хориҷӣ, сиёсати иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангии хешро мустақилона пеш мебарад”.

Бо шарофати истиқлоли миллӣ 25 декабри соли 1991 Тоҷикистон ба Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил, 26 феврали соли 1992 ба Созмони Амният ва Ҳамкории Аврупо (САҲА) ва 2 марти соли 1992 ба узвияти Созмони Милали Муттаҳид дохил шуд. Аз ҷониби СММ ба узвият қабул шудани Тоҷикистони озод ин эътирофи он аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳон буд.

Аммо, дар Тоҷикистон ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ ҷомеаро ба вартаи нобудӣ наздик кард. Иҷлосияи таърихии XVI-уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба истиқлоли давлатӣ умри дубора бахшид. Дар ин иҷлосия қарорҳое қабул шуданд, ки барои ваҳдат ва муттаҳидии халқи тоҷик сабаб шуданд. Тамоми сохтори фалаҷгаштаи ҳокимияти давлатӣ барқарор ва кулли муассисаву ташкилотҳо дубора ба фаъолият оғоз карданд. Фаъолияти мақомоти қудратӣ танзим ва пурсамар гардид. Бо мақсади ҳарчи зудтар ба роҳ мондани ҳифзи сарҳадоти кишвар моҳи ноябри соли 1992 дар Иҷлосияи таърихии 16-уми Шӯрои Олӣ қарори дахлдор қабул гардид, ки дар асоси он дар назди Кумитаи давлатии амнияти миллӣ бригадаи махсуси марзбонӣ ташкил ва баъди чанд муддат бо қарори раёсати Шӯрои Олӣ дар ҳайати кумитаи зикршуда Раёсати ҳифзи сарҳад таъсис дода шуд.

Бо талошҳои бесобиқаи Пешвои муаззами миллат 27 июни соли 1997 сулҳу Ваҳдати сартосарӣ дар ҷомеаи Тоҷикистон пойдору устувор гашт ва сиёсати дохиливу хориҷии мамлакат ба маҷрои сифатан нави рушд ворид шуд.

Дар ин марҳилаи таърихӣ раванди таҳкими пояҳои давлати демократӣ идома ёфта, ислоҳоти ҳуқуқӣ амалӣ карда шуд. Нақши парлумони кишвар боло рафта, заминаҳои ҳуқуқӣ барои ҷалби сармоя ба вуҷуд оварда шуд.

Бо мақсади танзими муҳоҷират ва ҳимояи ҳуқуқҳои шаҳрвандон “Дар бораи Консепсияи муҳоҷирати меҳнатии шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон ба хориҷа”, “Дар бораи ба низом даровардани масъалаҳои муҳоҷирати меҳнатӣ” ва “Барномаи давлатӣ оид ба Консепсияи муҳоҷирати шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон” қарорҳо қабул карда шуд.

Дар солҳои аввали истиқлолият, бахусус охири соли 1991 бӯҳрони амиқи иқтисодӣ ба амал омада буд. Соли 1993 ММД 16 фисад, соли 1994 24 фисад, соли 1995 12 фисад, соли 1996 17 фисад кам шуд. Маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ дар соли 1995 ҳамагӣ 41 фисад нисбат ба соли 1991 буд, аммо аз соли 1997 афзоиши ММД оғоз шуд ва дар соли 2000 суръати он афзоиш ёфт. Дар соли 2003 кишоварзӣ 30,8 фисад ММД, саноат 29,1 фисад ва хизматрасонӣ 40,1 фисадро ташкил дод.

Бо фароҳам омадани шароити озоду осоишта, пас аз соли 2002 дар ҳаёти сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии кишвар дигаргуниҳои зиёде падид омад ва низоми давлатдорӣ, идоракунӣ то ҳадди имкон такмил гардида, худогоҳиву худшиносӣ, ватандорӣ ва ифтихори миллӣ такмил ёфт.

Дар ин давра сиёсати иқтисодии ҷумҳурӣ ба иҷрои се ҳадафи муҳими стратегӣ барои ояндаи наздик аз қабили: ноил шудан ба истиқлолияти энергетикӣ, таъмини амнияти озуқаворӣ ва раҳоӣ аз бунбасти нақлиётӣ нигаронида шуд. Соли 2002 ҳукумати мамлакат мақсад гузошт, ки барои расидан ба истиқлолияти энергетикӣ ва рушди иқтисодӣ ба сохтмони нерӯгоҳҳои барқии Сангтӯдаю Роғун, туннели Анзоб, роҳҳои мошингарди Мурғоб -Кулма - Қарақурум, Душанбе - Ҷиргатол, кони гази Хоҷа Боқиргон оғоз бахшад. Ҳамчунин, роҳҳои Душанбе - Қӯрғонтеппа - Панҷи Поён, Айнӣ – Панҷакент, Душанбе – Хоруғ - Кулма (қитъаи Шӯрообод-Дарвоз), Восеъ – Ховалинг, бунёди роҳи оҳани Душанбе-Қӯрғонтеппа (қитъаи Ваҳдат-Ёвон) ва ғайраи дигар сохта ба истифода дода шуд.

Дар Паёми соли 2018 ба Маҷлиси Олӣ Президенти мамлакат саноатикунонии босуръати кишварро ҳадафи чоруми миллӣ эълон кард ва барои расидан ба ин ҳадаф фаъолияти назаррас ба роҳ монда шудааст. Ҳукумати мамлакат солҳои 2022-2026 – ро “Солҳои рушди саноат” унвон кардааст ва то имрӯз 1200 коргоҳу корхонаи нави истеҳсолӣ бо 11 ҳазор ҷойи корӣ таъсис дода шудааст. Қайд мешавад, ки то соли 2030 ҳиссаи саноат ба 22 фоиз расонида шавад.

Рушди иқтисодии кишвар то соли 2014 муътадил ривоҷ ёфта, ММД 45,6 миллиард сомонӣ ва афзоиши воқеии он 6,7 фисадро ташкил кард. Дар давоми солҳои 2017-2023 рушди иқтисоди миллӣ ба ҳисоби миёна 7,5 фоизро ташкил дода, ҳаҷми ММД 1,5 баробар афзоиш ёфт. Дар ин марҳила беш аз 2 ҳазор корхонаву коргоҳҳои истеҳсолӣ бо 21 ҳазор ҷойи корӣ, 1380 иншооти соҳаи маориф, 1213 муассисаи тандурустӣ, 11,5 ҳазор километр роҳ ва 461 пул бунёду азнавсозӣ карда шуданд. Бо болоравии рушди иқтисодии мамлакат сатҳи камбизоатӣ аз 83 фисади соли 1999-ум то 21,2 фисад дар соли 2023 паст карда шудааст. Ҳукумати мамлакат ҳадаф гузоштааст, ки рушди иқтисоди миллӣ дар соли 2024 ба 8 фисад таъмин карда шавад.

Истиқлолият имкон фароҳам овард, то Тоҷикистон дар низоми нави ташаккулёфтаистодаи муносибатҳои ҷомеаи ҷаҳонӣ мавқеи муносиб ишғол намояд. Доираи ҳамкориҳо бо қариб кулли кишварҳои ҷаҳон, аз қабили Британия Кабир, Фаронса, Германия, Ҷопон ва дигар мамлакатҳои дуру наздик васеъ гардид ва ин кишварҳо дар Душанбе намояндагиҳои дипломатии худро боз карданд. Ҳамзамон барои густариши муносибатҳои ҳасана бо Ҷумҳурии Халқии Хитой, Ҷумҳурии Исломии Эрон, Ҷумҳурии Ҳиндустон, Ҷумҳурии Исломии Покистон, Ҷумҳурии Корея, Ҷумҳурии Туркия, кишварҳои олами араб ва мамлакатҳои Осиёи Ҷанубу Шарқӣ, инчунин созмонҳои бонуфузи байналмилалӣ тадбирҳои мухашшах андешида шуда, ҳамкориҳои гуногунҷанба ба роҳ монда шуданд. Соли 2002 Тоҷикистон ба Барномаи ташкилоти НАТО таҳти унвони “Ҳамкорӣ ба хотири сулҳ” ҳамроҳ шуд.

Сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо тамоми давлатҳои ҷаҳон дар асоси баробарҳуқуқӣ ва бо назардошти манфиатҳои миллӣ, сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии кишвар, бо мақсади мусоидат ба рушди иқтисодӣ ва ҳимояи ҳаматарафаи ҳуқуқу манфиатҳои шаҳрвандон ба роҳ монда шуд ва муҳимтар аз ҳама санади сиёсие, ки принсипҳои асосӣ ва ҳадафу вазифаҳо ва самтҳои афзалиятноки сиёсати хориҷии Тоҷикистонро бо назардошти манфиатҳои миллӣ муайян ва танзим мекунад - Консепсияи сиёсати хориҷии Тоҷикистон таҳия ва қабул карда шуд. Яке аз вазифаҳои он ҳимоя ва таҳкими истиқлолияти давлатии Тоҷикистон ва таъмини амнияти миллии он мебошад.

Тоҷикистон аз тарафи аҳли олам ҳамчун давлате шинохта шуд, ки бемайлон бо роҳи демократия ва иқтисоди бозорӣ пеш меравад. Падидаи боарзиш дар сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ин қабул гардидани пешниҳодҳои ҷониби Тоҷикистон дар арсаи байналмилал: Соли байналмилалии оби тоза (соли 2003), Даҳсолаи амалиёти байналмилалии «Об барои ҳаёт» (солҳои 2005-2015), Соли байналмилалии ҳамкорӣ дар соҳаи об (2013) ва Даҳсолаи байналмилалии амал «Об барои рушди устувор» (солҳои 2018-2028) дар сатҳи байналмилалӣ мебошад.

Дар солҳои истиқлолияти давлатӣ соҳаҳои муҳими иҷтимоӣ, аз ҷумла илму маориф, тандурустӣ ва фарҳангу варзиш ба маҷрои куллан нав ворид гардида, сол аз сол беҳтар мешавад. Сохтмони садҳо мактабҳои оливу миёна, беморхонаву бунгоҳҳои тиббӣ, варзишгоҳҳои замонавӣ самараи неки истиқлоли давлатӣ мебошад.

Дар маҷмуъ, Истиқлолият, озодӣ барои рушди тамоми соҳаҳои ҳаёти ҷамъиятӣ шароити мусоид фароҳам овардааст ва дар маҷрои пурталотуму ҳар лаҳза тағйирёбанда ва бархӯрди манфиатҳои кишварҳои абарқудрат моро зарур аст, ки ҳамқадами замон бошем ва ҳувияту асолати милии худро сарбаландона нигоҳ дорем.

Тирамоҳ бар Тоҷикистонам баҳор овардааст,

Ҷашни Истиқлол ҳама авҷу барор овардааст.

Ҷойи дастурхон кӯшоем, дил пеши дӯстон,

Ин саодат баҳри мо бас ифтихор овардааст.

Зиндаву поянда бод Истиқлоли миллӣ!

Турсунов Т.Х. – сарходими илмии Шуъбаи Осиёи Ҷанубу Шарқии Институти омузиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, доктори илмҳои таърих, профессор

Сентябрь 6, 2024 16:18

ДУШАНБЕ, 06.09.2024 /АМИТ «Ховар»/. Муҳимтарин дастоварди сиёсии Истиқлолияти давлатӣ- ин ба даст овардани давлатдорӣ мебошад. Истиқлолияти сиёсӣ дар давраи ҳозира таваҷҷуҳи олимон, зиёиён ва сиёсатмадоронро ба худ ҷалб намудааст ва ин мафҳум аз истиқлолият бо хосиятҳои муайяну мушаххаси худ тафовут дорад. Мафҳуми истиқлолият соҳибихтиёрӣ, мустақилият, истиқлол, худсолорӣ ва мухториятро ифода менамояд. Ин мафҳум вобаста ба сипарӣ гардидани даҳсолаҳо ё садсолаҳо, яъне давраҳои таърихӣ аз якдигар фарқ дошта, дар давраи ҳозира дар маҷмуъ шакли васеътар гирифтааст. Дар замонҳои қадим мафҳуми истиқлолият ҳамчун падидаи раҳоӣ аз истилогарон фаҳмида мешуд, имрӯзҳо истиқлолият муайян намудани умумияти этникӣ-генеалогӣ, соҳибфарҳангӣ, давлатдории бевосита миллӣ ва вобаста набудан ба қувваҳои хориҷиро таҷассум менамояд.

Чунин шарҳ додааст мафҳуми баланди истиқлолиятро ходими калони илмии шуъбаи Шарқи Миёна ва Наздики Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Ғолиб Маҳмадиев.

— Истиқлолият мафҳуми арзишманде мебошад, ки ноил гардидан ба он шарафи бузург барои ҳар миллат аст. Истиқлолият ба он мусоидат намуд, ки рушди босуботи Ҷумҳурии Тоҷикистон таъмин гардад, сатҳи некуаҳволии шаҳрвандон беҳтар ва натиҷаҳои бузург дар ҳаёти сиёсӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ ба даст оварда шаванд. Дар ин самт татбиқи се ҳадафи стратегӣ дар даврони истиқлолият барои мамлакат имконияти мусоидро барои беҳтар намудани вазъи иҷтимоӣ ва иқтисодӣ дар мамлакат фароҳам овард.

Албатта, истиқлолияти давлатӣ ё истиқлолияти сиёсӣ аз ҷониби олимону муҳаққиқони зиёд мавриди омӯзиш ва таҳқиқ қарор гирифта, ҳар кадоме ин масъаларо ба таври худ баррасӣ намудаанд. Барои боз ҳам возеҳ намудани ин мафҳум хуб мебуд, ки масъалаи истиқлолияти сиёсиро дар афкори олимони улуми сиёсӣ ва ҷомеашиносӣ омӯзем ва моҳияти масъаларо дурусттар дарк намоем. Зеро дар масъалаи моҳияти мафҳуми истиқлолияти сиёсӣ нақш ва ҷойгоҳи файласуфи Юнони қадим Арасту назаррас мебошад. Арасту тартиби дуруст ва истиқлолияти мукаммали давлатро дар ҳифз ва нигоҳдошти манфиатҳои миллӣ, арзишҳои миллӣ ва дигар унсурҳои миллӣ мебинад. Ба андешаи Арасту, истиқлолияти сиёсӣ дар он вақт мавҷудияти худро ҳифз карда метавонад, ки давлат ва миллат тавонанд арзишҳои миллӣ ва манфиатҳои миллиро аз хавфу хатар ва таҳдидҳои берунӣ ҳифз намоянд.

Истиқлолияти сиёсӣ- ин доштани мустақилияти сиёсӣ ба ҳисоб меравад. Давлати соҳибистиқлол ё дорои истиқлоли сиёсӣ самтҳои сиёсати дохилӣ ва хориҷиро худаш мустақилона ҳал менамояд.

Тоҷикон аз замонҳои қадим истиқлолиятхоҳ буданд ва барои расидан ба озодӣ бо истилогарон ва ғосибон муборизаҳо мебурданд.

Бо ба даст овардани истиқлолияти давлатӣ Тоҷикистон ҳамчун давлати соҳибистиқлол ба харитаи сиёсии ҷаҳон ворид шуда, аз тарафи созмонҳои ҷаҳониву минтақавӣ ва кишварҳои ҷаҳон дар муддати кӯтоҳ ба расмият шинохта шуд. Муносибатҳои сиёсӣ ва дипломатӣ мунтазам бо кишварҳои алоҳида барқарор гардиданд. Дар ин муддат Тоҷикистон имконият пайдо намуд, ки сиёсати дохилӣ ва хориҷиро мустақилона муайян кунад. Маҳз ба туфайли соҳибистиқлолии давлатӣ Президенти Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тавонистанд аз минбарҳои баланди анҷуманҳои Ассамблеяи генералии Созмони Милали Муттаҳид сухан гуфта, Тоҷикистонро ба ҷаҳониён шиносонанд, аз пайдоиши давлати нав, нақшаю мароми он ва сиёсати дохилию хориҷии он дар арсаи ҷаҳонӣ маълумот диҳанд.

Соҳибихтиёрии халқ дар соҳибихтиёрии давлат ва соҳибихтиёрии миллат таҷассум меёбад. Шакли дигари ифодаи соҳибистиқлолии халқ соҳибихтиёрии миллӣ мебошад. Бинобар ин Ҷумҳурии Тоҷикистон дар як вақт ифодакунандаи соҳибихтиёрии миллати тоҷик ва ҳам соҳибихтиёрии тамоми халқи ҷумҳурӣ мебошад.

Тоҷикистон 9 сентябри соли 1991 истиқлолияти худро эълон намуд. Дар муддати кӯтоҳ истиқлолияти давлати тозаистиқлоли Тоҷикистон аз тарафи созмонҳои бонуфузи ҷаҳонӣ ва ҳам аз тарафи кишварҳои ҷаҳон ба расмият шинохта шуд, ки ин хушбахтӣ ва саодатмандии миллати тоҷикро мебоист таъмин менамуд. Аммо ин хушбахтиву тантанаи истиқлоли миллати тоҷикро боз ҳам душманони дохиливу хориҷӣ халалдор намуданду ҷанги таҳмилии бародаркушро бар сари миллати тоҷик бор намуданд.

Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тавонистанд орзуву ормони ҳазорсолаи миллати тоҷикро бо хиради азалӣ, зиракии сиёсӣ ва шуҷоату мардонагӣ амалӣ намуда, истиқлолияти сиёсии Тоҷикистонро нигоҳ доранд, давлатро аз парокандагӣ наҷот диҳанд, миллатро муттаҳид намоянд, гурезагонро аз ҳамсоякишварҳои наздик ба Ватан баргардонанд ва тамомияти арзии Тоҷикистонро ҳифз намоянд. Забони миллӣ, давлати миллӣ, фарҳанги миллӣ ва арзишҳои миллиро дубора эҳё намуда, Тоҷикистонро аз хавфи парокандагӣ раҳо намоянд.

Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо истифода аз таҷрибаи бойи сиёсӣ ва талошҳои инсондӯстонаву фарҳангсолорона миллати тоҷикро ҳамчун воҳиди ягонаи сиёсӣ ва этнофарҳангӣ баъди 1100 соли давлатдории давлати Сомониён эҳё намуданд. Миллати тоҷикро аз вартаи нобудӣ ва фарҳангу анъанаҳои ниёконро аз нестшавӣ берун оварда, номи бузургонро аз торикиҳои таърих, ки паси пардаҳои сиёсии давр ниҳон монда буданд, ба равшании азалӣ бароварданд.

Дар даврони истиқлол Тоҷикистон ҳамчун узви комилҳуқуқи ҷомеаи ҷаҳонӣ ба обрӯю эътибори баланд соҳиб гардида, дар тамоми самтҳои ҳаёти сиёсиву иқтисодӣ ба комёбиҳои бузург ноил гардид. Бояд гуфт, ки баъди таҳкими истиқлолияти давлатӣ, бартараф намудани ҷанги шаҳрвандӣ ва таъмини осоиштагии мардум дар аввали солҳои 2000–ум бовариву эътимоди кишварҳои хориҷӣ, созмонҳои байналмилаливу минтақавӣ ба давлати мо таҳти роҳбарии хирадмандонаи Президенти Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон афзуда, робитаҳои васеи ҳамкорӣ дар соҳаҳои алоҳидаи сиёсиву дипломатӣ ва иқтисодиву иҷтимоӣ ба роҳ монда шуда, Ҷумҳурии Тоҷикистон ба марҳилаи бунёдкориву созандагӣ ворид гардид.

Ҳукумати Тоҷикистон баҳри таҳкими истиқлолияти сиёсӣ дар мамлакат бо сарварии Президенти Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон се ҳадафи стратегии миллӣ – таъмини истиқлолияти энергетикӣ, раҳоӣ аз бунбасти коммуникатсионӣ ва ҳифзи амнияти озуқавориро ба миён гузошта, дар натиҷаи таъмини амнияти давлатӣ ва ҷамъиятӣ марҳила ба марҳила ба ин ҳадафҳои гузошта ноил гардид ва обрӯю эътибори Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ афзоиш ёфт.

Ҳамин тариқ, истиқлолияти сиёсии Тоҷикистон бо ташаббус ва сиёсати хирадмандонаи Президенти Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таҳким ёфта, давлати Тоҷикистон давоми 33 соли соҳибистиқлолӣ дар соҳаҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ, сиёсӣ, фарҳангиву дипломатӣ ва ғайра ба дастовардҳои бузург ноил гардид.

Моро зарур аст, ки таҳти сиёсати созанда ва инсонпарваронаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон муттаҳид бошем ва хизматҳои шоёни ин шахсияти таърихиро ба наслҳои оянда расонида, худшиносӣ, худогоҳӣ, ватандӯстӣ ва ифтихор аз тоҷик буданро дар зеҳни онҳо ҷойгир намоем. Истиқлоли Ватанро, ки бо қимати баланд ба даст омада, номи миллати тоҷикро дар арсаи ҷаҳон дар ҷойгоҳи ифтихорӣ ҷойгир намудааст, ҳифз намоем ва барои садсолаҳои дигар пойдор ва устувор нигоҳ дорем.

Ғолиб МАҲМАДИЕВ, ходими калони илмии шуъбаи Шарқи Миёна ва Наздики Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи милли илмҳои Тоҷикистон

Ба истиқболи 33 – солагии Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Асри мо асри мушкилоти азим аст, зеро аз як тараф, афзоиши рақобатҳои қудратҳо дар сатҳи ҷаҳонӣ, аз сӯйи дигар фаъолияти ташкилоту гурӯҳҳои террористию тундгаро ва равияҳои ифротии динӣ ба ҷомеа таъсири манфӣ доранд.

Дар чунин шароити душвор мо бояд Истиқлоли Ватанамон, ваҳдату ҳамдилии миллат ва суботу оромиро ҳифз карда тавонем.

Тавре маълум аст, ба даст овардани истиқлолияти давлатӣ дар соли 1991 ҳаёти мардуми Тоҷикистонро ба таври куллӣ тағйир дод ва оғози марҳалаи сифатан нави таърихӣ барои кишварамон гардид.

Замони соҳибистиқлолӣ дар назди Роҳбарият ва мардуми Тоҷикистон иҷрои вазифаи ниҳоят мушкилу масъулиятноки таърихӣ, яъне бунёди давлати навини миллӣ, ҳифзи манфиатҳои халқу Ватан ва таъмини амнияти кишварро ба миён гузошт.

Боиси хурсандист, ки дар оғози замони соҳибистиқлолӣ Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Сарвари давлат интихоб гардиданд ва бо азму иродаи қавӣ ва дастгирии мардуми шарифамон аз уҳдаи иҷрои вазифаҳои мазкур баромаданд.

Зимни татбиқи сиёсати созандаю ободкоронаи Сарвари давлат ва заҳмати софдилонаи мардуми арҷманди кишварамон мо дар роҳи таъмини рушди сиёсиву иқтисодӣ ва иҷтимоиву фарҳангии мамлакат ба натиҷаҳои намоён ноил гардидем. Бо вуҷуди мушкилиҳои зиёд, роҳбарияти давлат дар ин давра барномаи мукаммали ислоҳоти куллии сиёсиро амалӣ намуда, барои рушди иқтисодию иҷтимоӣ шароити мусоидро фароҳам овард.

Дар давраи нав соҳаҳои муҳимми иқтисоди кишвар, аз ҷумла саноату энергетика, сохтмону нақлиёт, кишоварзӣ ва ғайра рушд ёфта, дар ин самтҳо давлатамон ба дастовардҳои назаррас ноил гардид. Дар соҳаҳои ҳаёти иҷтимоӣ, илму маориф ва тандурустиву фарҳанг таҳаввулоту ислоҳот ба амал оварда шуда, инкишофи онҳо таъмин карда шуд.

Сиёсати хирадмандонаи Пешвои миллат буд, ки Тоҷикистон ҳамчун давлати соҳибистиқлолу мустақил ва аъзои комилҳуқуқи СММ дар арсаи байналхалқӣ мавқеи шоистаи худро ишғол кард ва миллати мо ҳамчун миллати тамаддунсозу соҳибватан ба ҷаҳониён муаррифӣ гардид.

Ёдовар мешавем, ки замони истиқлол ва хусусан солҳои аввали он барои давлати навбунёди мо давраи ниҳоят вазнину душвор буд. Дар Тоҷикистон он замон дар натиҷаи амалҳои ғаразнок ва фитнаи қувваҳои бадхоҳ ҷанги таҳмилии дохилӣ сар зада, хатари аз байн рафтани давлати ҷавони мо ва пароканда гардидани миллатамон ҳамчун воқеияти талху даҳшатнок таҳдид мекард. Лекин мардуми шарифи Тоҷикистон дар атрофи сиёсати сулҳоваронаю созандаи Пешвои худ муттаҳид гардида, бо саъю талоши ватандӯстонаву ҷонфидоёна истиқлолияти давлатӣ ва манфиатҳои миллиро ҳифз карда тавонист ва ин имтиҳони сахту сангини таърихро гузашт.

Миллати тоҷик бо роҳбарии Сарвари давлат ҳамчун миллати созанда дар як муддати кӯтоҳ на танҳо мушкилоти зиёди баъдиҷангиро бартараф карда, сулҳу суботро дар кишвар барқарор сохт, балки рушду пешрафти мамлакат ва бунёди ҷомеаи солимро таъмин кард.

Ҷумҳурии Тоҷикистон имрӯз дар фазои сулҳу оромӣ тараққӣ мекунад ва мардум ҳаёти осудаю хушбахтона доранд. Боиси ифтихору сарфарозист, ки тамоми корҳои бузургу азими созандагиро, ки то имрӯз бо роҳбарии Пешвои миллат дар кишвари маҳбубамон амалӣ намудем, ба номи мубораку муқаддаси истиқлолият анҷом додем. Зеро истиқлол барои мардуми мо рамзи пойдории давлат, ҳастии миллат ва шарафу эътибори Тоҷикистони азизамон мебошад.

Имрӯз Истиқлол ифтихори мио, тантанаи хирадмандӣ ва андешаи миллати солору куҳанбунёди тоҷик, оғози марҳалаи навини давлатдории миллӣ, омили иттиҳоду сарҷамъии мардуми ободкору ватандӯсти мо, воситаи муҳимтарини ҳифзи ҳувияти миллӣ ба ҳисоб меравад.

Шаҳрвандони шарифи Тоҷикистон бо вуҷуди мушкилоту монеаҳои зиёд дар замони соҳибистиқлолӣ барои ҳифзу нигоҳдории давлати нави миллӣ, пешрафту ободии ин сарзамини муқаддаси аҷдодӣ ва аз нав эҳё намудану гиромӣ доштани арзишу суннатҳои миллӣ, ҳифзи марзу буми кишвар талош варзид ва ба муваффақиятҳои беназир ноил гардид.

Даврони Истиқлол дар муқоиса бо таърихи бостонии халқи тоҷик ва ҳатто аз нигоҳи раванди бунёди давлати муосир давраи чандон тӯлонӣ нест. Аммо дар ин муддати кутоҳ, бо вуҷуди мавҷудияти мушкилоту монеаҳои зиёд, ақлу заковат ва азму иродаи қавӣ ва заҳмати софдилонаи мардуми сарбаландамон имкон дод, ки дар роҳи эъмори давлати муосири демократӣ, ҳуқуқбунёду дунявӣ ва ташаккули ҷомеаи шаҳрвандӣ қадамҳои устувор гузошта шавад.

Маҳз дар замони соҳибистиқлолӣ ба рушди соҳаҳои тандурустӣ, фарҳанг ва хусусан илму маориф таваҷҷуҳи махсус зоҳир карда шудааст. Бо назардошти он, ки ояндаи ҷомеа, идораи давлатдорӣ, пешрафти миллат, ҳифз ва афзун кардани дастовардҳои истиқлол аз сатҳи донишу омодагии наврасону ҷавонон вобаста мебошад, таълиму тарбияи шоистаи насли наврас яке аз ҳадафҳои асосии сиёсати давлату Ҳукумат қарор дода шудааст.

Давлат ва ҷомеаи Тоҷикистон дарк кардаанд, ки бунёди ҷомеаи демокративу дунявӣ ва соҳиб шудан ба мақоми арзанда дар арсаи байналмилалӣ бе рушди сармояи инсонӣ, яъне бидуни тарбия ва ба воя расонидани насли донишманду соҳибмаърифат ва ватандӯсту ободгар, инчунин, тайёр кардани кадрҳои баландихтисос ғайриимкон аст. Аз ин рӯ, ба самти мазкур диққати бештар дода мешавад.

Шубҳае нест, ки ба даст овардани истиқлолияти давлатӣ барои ҳар як миллат неъмати бузург аст, аммо ҳифзу таҳкими он масъулияти азим дошта, заҳмату ҷонфидоиҳоро талаб менамояд. Бешубҳа, аз асоситарин омилҳои расидан ба қадри ин неъмати бузург, яъне соҳибистиқлолӣ ва ҳимояи он дар зеҳну шуури ҳар як соҳибватан ташаккул додани эҳсоси худшиносиву худогоҳӣ, ватандӯстиву ватандорӣ ва ҳувияти миллӣ мебошад.

Боиси хурсандист, ки солҳои охир ба шарофати истиқлолият худшиносии миллӣ ва эҳсоси ватандӯстии мардуми мо боло рафтааст. Қавӣ гардидани Артиши миллӣ ва умуман иқтидори мудофиавии давлат, ихтиёрӣ ба сафи Қувваҳои мусаллаҳ рафта хизмат кардану барои ҳифзи Ватан омода будани ҷавонони кишварамон исботи гуфтаҳои болост.

Айни замон ҷаҳон бо хатарҳои даҳшатнок, аз ҷумла зуҳуроти номатлуби экстремизму терроризм дучор гардидааст. Мо шоҳиди воқеаҳои даҳшатноку фоҷиабор дар як қатор кишварҳои олам ҳастем, ки бар асари шиддати бесобиқа пайдо кардани бархурди манфиатҳои қудратҳои ҷаҳонӣ ва таҳдиду хатарҳои нав, аз ҷумла торафт вусъат гирифтани фаъолияти гурӯҳҳои экстремистиву террористӣ амнияту суботи баъзе давлатҳои як вақтҳо ором аз байн рафтааст. Дар чунин шароит ҳифзи истиқлолият ва оромию суботи кишвар масъулияту заҳмати бештарро талаб мекунад.

Тоҷикистони азизи мо аз лиҳози ҷойгиршавии ҷуғрофӣ ва бо дарназардошти вазъи минтақа дар чорсӯйи бархӯрди манфиатҳои қудратҳои ҷаҳонӣ қарор гирифтааст. Вобаста ба таҳдидҳо ва вазъи ноорому хатарзои ҷаҳони муосир ва бо мақсади таъмин намудани амнияту тараққии кишварамон, имрӯз вазифаи муҳимтарини ҳар як фарди ҷомеаи мо ҳифзи истиқлоли давлатӣ, суботу оромии комили ҷомеа ва тақвияти ваҳдату ҳамдигарфаҳмии кулли сокинони кишварамон аст.

Барои ҳалли ин вазифаҳо зарур аст, ки ҳар як фарди бонангу номуси миллат ва тамоми мардуми Тоҷикистон сарҷамъу муттаҳид бошанд ва дар татбиқи сиёсати ободгаронаву созандаи Пешвои миллат ва давлату Ҳукумат бо воситаи меҳнату заҳмати софдилонаи худ фаъолона ширкат намоянд.

Ҳар як шаҳрванди Тоҷикистон бояд қиммату арзиши озодиву соҳибихтиёрӣ ва давлати миллиро ба таври дурусту амиқ дарк намояд ва аз ин имконият, ки таърих барои мо фароҳам овардааст, яъне соҳибистиқлолӣ пурсамар истифода барад. Фаромуш набояд кард, ки мо танҳо бо доштани давлати соҳибистиқлол, Ватани озоду соҳибихтиёр ва ҷомеаи пешрафтаи мутамаддин метавонем дар ҷаҳони муосир мақоми арзанда дошта бошем ва ҳамчун миллат соҳибэҳтиром бошем.

Дар шароити бисёр мураккабу печидаи ҷаҳони муосир мо танҳо дар сурати доштани ваҳдату сарҷамъӣ ва саъю талоши ватандӯстонаи тамоми сокинони кишварамон метавонем истиқлоли Ватани маҳбубамонро ҳимоя кунем, давлати соҳибихтиёрамонро пешрафта гардонем ва ҳамаи нақшаву ҳадафҳои миллиамонро амалӣ намуда, миллати хушбахт бошем.

Сурайё Шарифзода, ходими хурди илмии шуъбаи Шарқи Миёна ва Наздики Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ

Истиқлолияти давлатӣ дар таърихи навини давлатдории тоҷикон саҳифаи навини худро боз намуд ва бо зуҳури ин руйдоди нодири таърихи ормони ҳазорсолаи халқи тамаддунофари тоҷик амалӣ гашт.

9-уми сентябри соли 1991-ум муҳимтарин воқеаи таърихии сарнавишти миллати тоҷик ба вуқӯъ омад. Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон гардид. Ҳамватанони азиз Шуморо аз самими қалб бо ҷашни 33-юмин солгарди Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон табрику таҳният гуфта, шукр аз он менамоем, ки Тоҷикистони азизамон ва миллати тоҷик, дар ободии ватан пайваста саҳмгузорӣ менамояд.

Баъди ба даст овардани истиқлолият миллати тоҷик таҳти роҳбарии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон пайваста кӯшиш ба харҷ медиҳад, ки ба хотири нигоҳ доштани якпорчагии давлат ва ваҳдати миллӣ дар ҳадафи асосии миллат, яъне ватанпарварӣ натиҷаҳои назаррас ноил гардад. Дар ин замина тарбияи маънавӣ ва ахлоқии насли наврас яке аз вазифаҳои муҳими устоду омӯзгорон мебошад, ки аз он ҳам давлат ва ҳам ҷомеа баҳраманд мегардад. Хушбахтона, имрӯз халқи тоҷик тамоми он барномаҳоеро, ки Сарвари давлат пешниҳод намуда буданд ва пешниҳод менамоянд, бо ҷидду ҷаҳди ватанпарастона амалӣ месозад.

Нишонаи фаъолияти пурсамар ва босуботи имрӯзаи Тоҷикистон ин Паёми ҳамасолаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олӣ мебошад.

Дар ҳар Паёми худ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон нуқтаҳои муҳимми таҳкими Истиқлолияти давлатӣ ва якпорчагии ҷумҳуриамонро таъкид намуда, роҳҳои амалӣ сохтани барномаҳои давлатии баланд бардоштани сатҳи иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва маънавии аҳолии мамлакатро пешниҳод менамоянд, ки бешубҳа амалӣ мегарданд.

Таҳкими пайвастаи истиқлолият, якпорчагии давлат, сохтани иншооти калони стратегӣ, барпо намудани ҷойҳои кори нав, баромадан аз бунбасти коммуникатсионӣ, баланд бардоштани мақоми зан дар ҷомеа ва сатҳи донишу маърифати ҷавонон, ҳамзамон сохтмони иншооти бузург, биноҳои баландошёна, роҳҳои васеъ ва мумфарш, мактабҳо, муассисаҳои фароғатӣ ва ширкатҳои сайёҳӣ аз он шаҳодат медиҳад, ки имконияти халқ беҳтар шудааст, яъне рушди босуботи ҷомеа имкон медиҳад, ки ҳар фарди ҷомеа барои баланд бардоштани сатҳи иҷтимоию иқтисодии на танҳо худ ғайрат намояд, балки низ, барои рушди кишвари маҳбубамон саҳм гузорад.

Амалӣ намудани дастовардҳои илму технологияи замонавӣ низ яке аз масъалаҳои муҳимми ҳалли душвориҳои иқтисодию иҷтимоии ҳар як мамлакати рӯ ба рушд ниҳода мебошад. Бахусус таваҷҷуҳ ба рушди соҳаи илму маориф хеле зиёд гардида, ин соҳаҳо ба соҳаҳои афзалиятноки кишварамон гардидаанд.

Бояд хотиррасон намуд, ки имрӯз ҳар як фарзанди тоҷик имкон дорад, ки на фақат дар дохили ҷумҳуриамон, балки низ берун аз он дар донишгоҳҳои машҳури давлатҳои пешрафтаи муосир дониш омӯхта, соҳиби касбу ихтисоси замонавӣ гардад.

Зеро новобаста аз шароити имрӯзаи ҷаҳонӣ, буҳрони иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва сиёсӣ, ки тамоми минтақаҳои ҷаҳонро фаро гирифтааст, давлати мо тавонист нақшаҳои гуногуни худро дар соҳаҳои мухталиф дар сатҳи устувори инкишоф нигоҳ дорад.

Яке аз самтҳои муҳимтарини сиёсати давлат ва Ҳукумати Чумҳурии Тоҷикистон ин такя ба таъриху фарҳанги пурифтихори гузаштаи халқи куҳанбунёдамон, эҳё намудани ойину анъанаҳои неки миллӣ, ташвиқу тарғиби осори ниёгон ва ҳифзи ёдгориҳои моддиву маънавии миллати азизамон мебошад, чунки маҳз ба ҳамин васила мо метавонем гузаштаи худро дуруст дарк намуда, ҳисси ватандустиро ба қалби насли наврас ҷо намоем.

Президенти Ҷумҳурӣ дар паёмҳо доимо оид ба мавқеи илм ва баланд бардоштани обрӯи онро дар ҷомеа таъкид менамоянд. Дар Паёми соли 2023 дарҷ шудааст, ки «Рушди сармояи инсонӣ омили калидии баланд бардоштани сатҳу сифат ва самаранокии соҳаҳои иҷтимоӣ, махсусан маорифу тандурустӣ, илму инноватсия, инчунин фаъолияти самараноки муассисаҳои илмӣ мебошад ва рушди илму маориф дар навбати худ калиди пешрафти ҳамаи соҳаҳо шуда, омили муҳимтарини таъмин намудани ояндаи босуботи давлат ва фардои босаодати ҷомеа ба ҳисоб меравад. Аз ин лиҳоз, дастгирии таҳқиқоти илмӣ тавассути боло бурдани меъёри маблағгузории он, таъсиси марказҳои муосири илмӣ, озмоишгоҳҳо ва ба роҳ мондани ҳамкории муассисаҳои илмӣ бо истеҳсолот дар давраи минбаъда муҳим арзёбӣ мегардад».

Тоҷикистони имрӯза аз Тоҷикистони пеш куллан фарқ менамояд, чунки дар роҳи давлати ҳуқуқбунёди демокративу рушдёбанда бо қадамҳои устувор пеш рафта, заминаи он сулҳу оромӣ, ваҳдати миллӣ, фаъолияти пурсамараи босубот ва ҳамдигарфаҳмии халқи азизамон мебошад.

Хоҷаев М.А. Котиби илмии Маркази инноватсионии биология ва тибби АМИТ.

Агар дар ҷаҳон набвад омӯзгор,

Шавад тира аз бехирад рӯзгор.

Ҳиким Фирдавсии Тӯсӣ

Башарият аз замонҳои қадим арзиши маориф ва нақши муҳиммеро, ки таълим дар ҳаёти мо мебозад, дарк кардааст. Демокрит, ки ба масъалаҳои таълиму тарбия таваҷҷуҳ карда буд, чунин хулосаро ба мо ҳидоят мекунад: “На ҳунар ба даст меояду на ҳикмат, агар омӯхта нашаванд”.

Ба қавли К. Хуммел, низоми донишандузии дилхоҳ кишвар ояндаи миллатро густариш дода, айни замон умеди даврон мебошад. Маориф дари фардои моро мекушояд, бинобар ин, ҷиҳати баланд бардоштани сифати он, лоиҳаҳои гуногуни ислоҳот дар ин соҳа ногузиранд.

Дар давраи бунёди ҷомеаи иттилоотӣ саводнокии компютерӣ ва донистани иттилоот шарти зарурии болоравии касбии корманди ҳар як ташкилот гардид. Ба ҳар ҳол, вазъ дар соҳаи маориф бештар аз рӯйи чунин омилҳо, ба монанди мақсадҳо муайян карда мешавад, ки ноил шудан ба онҳо дар сатҳи давлатӣ ҳамчун шарти зарурии фаъолияти системаи маориф эълон карда мешавад. Натиҷаи ҳамин аст, ки доираи васеи масъалаҳо, аз ҷумла мазмуни нақшаҳои таълимӣ, сатҳи омӯхташавии дарс ва сифати маводи таълимӣ мавриди таҳлилу баррасӣ қарор бигиранд. Сиёсати миллии маориф барои ҷавоб додан ба бисёре аз ин масъалаҳо пешбинӣ шудааст. Бинобар ин, таваҷҷуҳи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тӯли бештар аз 30 сол мешавад, ки ба соҳаи маориф коста нагардида, баръакс тақвият меёбад. Сарвари давлат дар санаи 1 сентябри соли 2024 ба самти сифати таҳсилу тадрис ва барномаҳои таълимӣ дахолат карда, таълифи китобҳои ҷавобгӯ ба меъёрҳои муосирро таъкид намуданд: “Барои расидан ба ҳадафи беҳтар намудани сифати таҳсилот, дар навбати аввал, баланд бардоштани сатҳи касбияти кадрҳои омӯзгорӣ, китобҳои дарсии мутобиқ ба талаботи меъёрӣ, инчунин, таъминот бо имкониятҳои таълимиву методӣ, аз ҷумла таҷҳизоти озмоишгоҳӣ, технологияҳои иттилоотиву коммуникатсионӣ ва мунтазам гузаштан аз курсҳои такмили ихтисос ва бозомӯзӣ зарур аст”.

Миқдори зиёди ислоҳоти соҳаи маориф, ки дар кишварҳои гуногуни ҷаҳон гузаронида мешаванд, хеле бомуваффақият анҷом ёфтаанд. Биёед сатҳи татбиқшавиро аз кишварҳои хориҷӣ таҳқиқ кунем. Масалан, то соли 1970 дар Арабистони Суудӣ таносуби аҳолии саводноку камсавод 10 бар 90 фоизро ташкил медод, аммо пас аз 30 сол 95 фоизи аҳолии ин кишвар ҳадди аққал маълумоти миёна доштанд. Дар Олмон аз аввали солҳои 2000-ум як қатор барномаҳо амалӣ карда мешаванд, ки ба ҳамаи пиронсолон имкон медиҳад аз бозомӯзии касбӣ гузаранд.

Ҷоиз ба тазаккур аст, ки ниёгони мо аз дерзамон ба масъалаи донишомӯзӣ рағбат дошта, дар таърих чун миллати саҳмгузор дар таҳияи донишҳои фундаменталӣ маъруфанд. Мо ин андешаро бо далелҳои қавӣ исбот хоҳем кард, ки аҷдодамон дар гузашта ва имрӯз дар такмил ёфтани сатҳи донишҳои башарӣ нақши боризе аз худ боқӣ гузоштаанд. Ҳанӯз Рӯдакӣ бобати гиромидошти дониш ва дар сангнабиштаҳо маҳфуз доштани он ашъор сурудааст. Қабл аз ӯ, майли бесарҳад доштани тоҷикон ба фаро гирифтани илму дониш дар маохизи таърихӣ ба мушоҳида мерасад. Аммо ҳадаф аз нигоштани ин мақола вазъи маорифи муосир аст ва бо такя бо иқдомҳои наҷибонаи Пешвои миллат дар соҳаи маориф метавон гуфт, ки на танҳо таваҷҷуҳ, балки бартарӣ додани маорифу илм бар соири самтҳои фаъолият натиҷаи сиёсати давлатӣ маҳсуб мешавад. Масалан, Роҳбари давлат зимни суханронӣ бахшида ба таҷлили Рӯзи дониш ва Дарси сулҳ бобати иртиботи наслҳо таъкид намуданд: “Мо бояд хуб дарк намоем, ки фарзандон назди мо амонатанд, онҳо ояндаи мову шумо ва соҳибони фардои давлату миллат мебошанд. Мо набояд бо дастони худ ояндаи худамонро барбод диҳем, ба амонати хеш хиёнат кунем ва фарзандони худро дидаву дониста бадбахт созем. Мо бояд фарзандонамонро, чи писару чи духтар, хононем, илму дониш, касбу ҳунар ва одобу ахлоқ омӯзонем, забон омӯзонем, аз истифодаи техникаву технологияҳои муосир бархурдор созем, ба зиндагии мустақилона ҳаматарафа омода намоем, онҳоро ҳамчун шахсиятҳои худшиносу худогоҳ, масъулиятшинос ва ватанпарвару заҳматдӯст ба камол расонем”.

Агар хонандагон барои гирифтани донишҳои нав ҳавасманд набошанд, хоҳишу кӯшишҳои омӯзгору волидайн натиҷа нахоҳанд дод. Ҳамзамон, баъзе волидайн, ки аз дарсҳои ояндаи фарзандонашон нигарон ҳастанд, мекӯшанд, ки онҳоро то ҳадди имкон ба мактаб омода созанд ва аз тақрибан сесолагӣ хониши равон ва арифметикаро талаб мекунанд. Модару падарони дигар, ки орзую умедҳояшон баланд аст, мекӯшанд, ки фарзандонро аз гаҳвора ба воя расонанд ва масалан, ҳатто пеш аз он ки онҳо бо забони модариашон озодона ҳарф зананд, ба таълим додани забонҳои хориҷӣ шуруъ мекунанд. Норасоии китобҳои дарсӣ дигар мушкили ташвишовари соҳа ва яке аз сабабҳои дар сатҳи зарурӣ аз худ накардани барномаҳои таълимӣ аз ҷониби хонандагон ва паст гардидани сифати таҳсилот мебошад. Ҳамаи ин омилҳоро ба инобат гирифта, асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни суханронии пурмуҳтаво бахшида ба таҷлили Рӯзи Дониш дар санаи 1 сентябри соли 2024 татбиқи озмуни “Шоҳномахонӣ”-ро пешниҳод карда, пасон дастур доданд, ки озмунҳои дигар аз лиҳози ҳаҷми мукофотпулӣ дар ҳаҷми 100 фоиз боло бурда шавад: “Бар замми ин, пешниҳод менамоям, ки дар кишвар барои гурӯҳҳои алоҳидаи синнусолӣ, яъне хонандагон, донишҷӯён ва калонсолон озмуни «Шоҳномахонӣ» роҳандозӣ гардида, дар арафаи ҷашни 35-солагии истиқлоли давлатӣ ҷамъбаст карда шавад ва ғолибон бо ҷоизаву мукофотпулиҳои арзишманд қадрдонӣ карда шаванд. Инчунин, дастур дода мешавад, ки мукофотпулӣ барои ғолибони озмунҳои «Тоҷикистон – Ватани азизи ман», «Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст» ва «Илм – фурӯғи маърифат» аз мактабҳо сар карда, то сатҳи ҷумҳуриявӣ 100 фоиз зиёд карда шавад”.

Омӯзгор тавассути таълим ва интиқоли таҷриба дар ташаккули арзишҳо, муносибатҳо, меъёрҳои иҷтимоӣ ва ахлоқии шахсият саҳм мегузорад. Ба рӯйи насли наврас дари ҳаёти ҷомеаи пайваста рушдёбандаро мекӯшояд. Маҳз ҳамин тавр ҷавонон ба замони муосир ворид шуда, тадриҷан аз равандҳои рушди тамоми ниҳодҳои асосии ҷомеа ва давлат бохабар мегарданд. Бинобар ин, гуфтан мумкин аст, ки омӯзгор дар ташаккули ҷамъияти оянда, қувваҳои истеҳсолкунанда, илму фарҳанг ходими фаъол мебошад.

Ҷаҳони муосир бо суръат тағйир меёбад, волидон, омӯзгорон, кӯдакон, ҷомеа дигар мешаванд. Усулҳои нави таълими насли наврас кор карда баромада мешаванд. Аммо рисолати асосии иҷтимоии омӯзгор ба насли наврас расонидани ҳаҷми неъматҳои ҷамъиятие, ки ба онҳо дар шакли дониши муфид, меъёрҳои ахлоқӣ ва таҷрибаи зиндагӣ дастрас аст, иборат мебошад. Омӯзгор ҳамчун посбон ва барандаи неъматҳои гуногуни ҷамъиятии тамоми мардум, арзишҳои рӯзмарра, фарҳангӣ, ахлоқӣ, фикрӣ ва маънавии онҳо баромад мекунад. Ӯ ин арзишҳоро дар дохили худ ҷамъоварӣ ва азхуд карда, ба қадри имкон ба насли наврас мебахшад. Дар натиҷа, фарзандони мо бояд малакаҳои муносибатҳои солимро омӯзанд. Қобилият дар ин муносибатҳо барои дифоъ аз эътиқод ва арзишҳои худ ҳам дар сухан ва ҳам дар амал хеле муҳим ба назар мерасад. Омӯзгор на танҳо омӯзгор, балки дар масъалаҳои тарбияи фарҳангию ахлоқию маънавии насли наврас мураббӣ мебошад. Омӯзгор тавассути талқини андешаҳои ҷавонон дар бораи арзишҳои фарҳанги миллии худ ҷавононро таълим медиҳад, ки рафтори худро мувофиқи ин арзишҳо танзим кунанд, дар асоси принсипҳои некӣ, эҳтиром ва инсондӯстӣ нисбат ба дигарон зиндагӣ кунанд. Мо ҷомеаи муосир ҳастем ва дарк мекунем, ки омӯзгор симои асосии ташаккули ояндаи мост, мо бояд ба вазъи иҷтимоӣ, маънавӣ ва моддии шахсе, ки ояндаи худро ба ӯ бовар дорем, дастгирӣ намоем. Чунонки дар ин маврид Пешвои муаззами миллат зимни суханронӣ дар Рӯзи Дониш қайд намуданд: “Аз ин рӯ, ҷомеа бояд хуб дарк намояд, ки эҳтиром ба омӯзгор – эҳтиром ба ояндаи миллат аст. Омӯзгор шахсест, ки бо нури саводу маърифат ва илму дониш ҳаёти ҷомеаро равшан месозад, хурофоту ҷаҳолатро аз ҳаёти ҷомеа берун мекунад ва созандагону ободгарони ояндаи Ватанро ба камол мерасонад. Дуруст аст, ки ҳанӯз дар ҳаёти омӯзгорон мушкилоти иқтисодиву иҷтимоӣ ва маишӣ ҷой доранд, вале агар омӯзгор бо азму иродаи қавӣ дар иҷрои рисолати касбии худ кӯшиш намояд, он гоҳ насле ба камол хоҳад расид, ки ба қадри заҳмати устоду омӯзгори худ мерасад ва ба давлату ҷомеа содиқона хизмат мекунад”.

Новобаста аз таассуроту сатҳи тафаккури иҷтимоӣ омӯзгор дар рушди ҷомеа нақши мусбат ва калидӣ дорад. Чунки дар ҳавасмандӣ, сатҳи омӯзиши мавзуъ ва ошкоргардии қобилиятҳо саҳми омӯзгор низ мушоҳида мешавад. Бояд мутазаккир шуд, ки омӯзгор дар дилхоҳ давлат таҳиягару интиқолдиҳандаи ғизои маънавӣ аст ва ин масъулиятро на ҳар кас бар хеш муносиб ё қобилияти дарк кардани онро дорад. Бинобар ин, ҳеҷ каси мо бе кумаку раҳнамоии омӯзгорон ба ҳоли кунунии худ нарасидаем ва дар густариши эҳсоси ҳувиятхоҳиамон нақши омӯзгор низ ҳаст. Чунонки Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ мегӯяд:

Ҳеҷ кас аз пеши худ чизе нашуд,

Ҳеҷ оҳан ханҷари тезе нашуд.

Ҳеҷ Мавлоно нашуд муллои Рум,

То муриди Шамси Табрезӣ нашуд.

Чунин иқтибосҳоро аз осори барҷомондаи мутафаккирони тоҷик метавон пайҳам овард, аммо ҳадафи мо таваҷҷуҳу ташаббуси Пешвои миллат ба соҳаи илму маорифи кишвар аст, чунки дар воқеъ, Сарвари давлат дар ҳар як таълифоти хеш соҳаи мазкурро баррасӣ карда, роҳҳои бозомӯзии онро таҳқиқ намудаанд. Мо инро ҳам дар китоби “Чеҳраҳои мондагор” мебинем ва ҳам дар ҳар суханронии Пешвои миллат бартарии илму маорифи кишварро дар таҳия ва рушди давлатдории миллӣ эҳсос мекунем. Масалан, зимни суханронии худ бахшида ба таҷлили Рӯзи дониш ва Дарси сулҳ Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Раиси Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид намуданд, ки таҳсили миёнаи умумӣ бар ҳар як ҷавон ҳатмӣ буда, ҷиҳати афзудани таҳсилоти томактабӣ чораҳои зарурӣ дида шавад: “Дар шароити ҷаҳонишавӣ ба таври ҷиддӣ баланд бардоштани сифати таҳсилот яке аз масъалаҳои асосӣ дар самти таълиму тарбия маҳсуб мешавад. Инчунин, ба ҷалби омӯзгорони соҳибтаҷриба ва дорои қобилияти баланди омӯзгорӣ аҳаммияти ҷиддӣ дода, мушкилоти норасоии омӯзгорон ва ғайритахассус кор кардани онҳоро дар самти технологияҳои иттилоотӣ дар муддати ду сол бартараф созад”.

Дар замони шуравӣ омӯзгорро як ҷузъи зиёиён медонистанд. Дар баробари ин, вазифаи омӯзгорӣ чун тарбиявӣ фаҳмида мешуд, ки бо тарбияи шаҳрвандон, на танҳо кӯдакон, балки волидони онҳо низ алоқаманд аст. Дар давраи дигаргунсозии пасошӯравии ҷомеа омӯзгорон ҳамчун яке аз омилҳои асосии ҷомеасозӣ амал мекунанд, ки онро бештар тамоюлҳои арзишӣ, сатҳи дониш ва ҷаҳонбинии насли наврас муайян менамояд. Аммо дар айни замон бо сабаби равандҳои дар соҳаи маорифи ҷаҳонӣ ба амал омада, омӯзгорон аз зумраи гурӯҳи иҷтимоӣ-касбӣ шинохта шудаанд.

Вазифаи асосӣ ва иҷтимоии омӯзгор тарбияи ҷавонон, инкишофи неруи зеҳнию ахлоқии ҷомеа мебошад. Сатҳи маърифатнокии наслҳои минбаъда ва арзишҳои дар ҷомеа ҷойдошта аз омӯзгор вобаста аст. Фаъолияти омӯзгор дар ҳаёти ҷамъият дар ҳамаи марҳалаҳои тараққиёти таърихии он аҳаммияти калон дорад. Дар баробари ин, мақоми омӯзгор бо мурури замон тағйир меёбад, зеро низоми маориф ва шароити иҷтимоию иқтисодӣ низ ҳамеша дар тамоюли ивазшавӣ қарор доранд.

Ширин ҚУРБОНОВА, доктори илмҳои таърих, Муовини раиси КИИ “Хирадмандон”-и ҲХДТ дар АМИТ

Бояд қайд намуд, ки 9 сентябри соли 1991 вакилони Иҷлосияи ғайринавбатии Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар шаҳри Хуҷанди бостонӣ даъвати дувоздаҳум ҳуҷҷати «Изҳорот дар бораи Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон»-ро қабул намуданд. Ҳамин ҳуҷҷати таърихӣ қонунан Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро ба аҳли башар эълон кард. Имсол аз таърихи қабули ин ҳуҷҷати тақдирсози кишварамон 33 сол пур мешавад. Дар ин мудати начандон тӯлонии таърихӣ халқи меҳнатқарини тоҷик зери Парчами Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои муаззами милат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тавонистааст, ки роҳи беш аз садсолаҳоро пушти сар кунад. Кас аз ин ободию рӯз аз рӯз хӯрраму зебо гардидани саросари Тоҷикистони азизамон, Ватани ягонаи тоҷикони дунё ба ваҷд меояд ва суханҳои ҳидоятсози Ҷаноби Олӣ «Тоҷикистон ба пешр»-ро гаштаю баргашта зам-зама менамояд!

Дар солҳои Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон илми тоҷик низ ба дастовардҳои олмшумули таърихӣ соҳиб гардид, ки ин пеш аз ҳама ба талошу ғамхориҳои падаронаи Президенти кишварамон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон нисбати рушди илми тоҷик вобастагии калон дорад. Масалан, олимони Шуъбаи илмҳои биологияи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон (АМИТ) дар солҳои Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар омӯзиш ва таҳқиқоти набототу ҳайвоноти нодири кишварамон натиҷаҳои арзишманди илмиро ба даст овардаанд.

Месазад ёдовар гашт, ки дар натиҷаи ҷоннок намудани корҳои таҳқиқотӣ дар бахшҳои чунин соҳаҳои муосири илм, ба монанди генетика, селексия ва биотехнология дар Институти ботаника, физиология ва генетикаи растании Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бештар аз 10 навъҳои серҳосилу ба касалиҳои тобовари зироатҳои кишоварзӣ ба даст оварда шудаанд, ки онҳо ҳоло дар майдони бештар аз 10 ҳазор гектар кишт карда мешавад. Олимони ин махзани илм тавассути ба даст овардани чунин навъу намунаҳои нодири зироатҳои кишоварзӣ дар таъмини амнияти озуқавории аҳолӣ, ки яке аз Ҳадафҳои стратегии Ҳукумати кишварамон ба шумор меравад, саҳми арзандаи хешро мегузорнад. Чунин дастовардҳои самараноки илмӣ дар солҳои Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин дар дигар муассисаҳои илмии зертобеъи АМИТ низ ба даст оварда шудаанд, ки онҳо дар рушди иқтисодиёти кишварамон нақши калон мебозанд.

Бояд қайд намуд, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Президенти мамлакат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳар сол дар арафаи ҷашнигирии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон меҳнату натиҷаҳои ба даст овардаи олимони тоҷикро қадр намуда, онҳоро бо мукофоту ҷоизаҳои давлатӣ сарфароз мегардонанд, ки ин ба кушишу ғайрати олимони тоҷик қувва ва илҳоми нав мебахшад. Имсол ҳам дар рафаи ҷашни 33-солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба бештар аз 20 нафар олимони АМИТ мукофотҳои давлатӣ, аз қабили «Корманди шоистаи илм» ва медали «Хизмати шоиста» сарфароз гардонида, ки аз онҳо шаш нафарашон аз Шуъбаи илмҳои биология мебошанд.

Мо олимони тоҷик аз ин ғамхорӣ ва дастгирии падаронаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қаблан сипогузорем ва минбаъд ҳам тамоми қувваю нерӯи илмиамонро боз ҳам баҳри баланд ва самаранок гардидани натиҷаҳои илмӣ сарф намуда, дар рушди иқтисодиёти кишвари азизамон саҳми хешро хоҳем гузошт.

Мирзораҳимзода А.К. - ноиби президент, раиси Шуъбаи илмҳои биологияи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, доктори илмҳои биология, профессор, дорандаи унвони фахрии «Корманди шоистаи Тоҷикистон» дар соли 2024.

Партоев Қ. - мудири Озмоишгоҳи генетика ва селексияи Институти ботаника, физиология ва генетикаи растании АМИТ, доктори илмҳои кишоварзӣ, профессор, дорандаи медали «Хизмати шоиста» дар соли 2024.

Оре, Истиқлолият ин неъмати бебаҳо, соҳибдавлатӣ, соҳибихтиёрӣ, мустақилият муваффақият, музаффарият арзи ҳастӣ кардан ва арзишмандтарин муъҷиза аст, ки ба ҳар миллат муяссар намешавад. Давлате, ки арзи ҳастӣ кардан мехоҳад, онро зарур аст, ки дорои Истиқлолияти пойбарҷову комили хеш бошад, чун ки ягона ин Истиқлолият аст, ки барои халқ имкон фароҳам мешавад, ки осудаҳолона зиндагӣ дошта бошанд.

Вақте ки вожаи пурмаъною пурарзиши Истиқлолиятро ба забон меорем оромӣ, ободӣ, осоиштагии ватани азизамон ва қаҳрамониҳои Президенти маҳбубамон Эмомалӣ Раҳмон пеши назарҳо ҷилвагар шуда, рӯҳу равони моро ҳиссиёти шодию нишот ва раҳоӣ аз зулму ситам, умед ба фардои дурахшон фаро мегирад ва шунидани ин калимаҳо дили сардгаштаи мардуми ҷафодидаро дубора ба зиндагӣ гарм мекунад, лекин рӯзҳои сахту сангину нангини воқеаҳои солҳои 90 – уми асри гузашта, ки душманони миллату давлат аз он рӯзҳо истифода намуда, ҳоли мардумро табоҳ кардаву бедодгариҳову беадолатиҳоро ба мардум раво медиданд, ҳаргиз аз ёдҳо намеравад. Хоинони давлату миллат чунон вазъиятро ноором карда буданд, ки ҳатто вазифаи роҳбарии давлатро касе аз тарс ба уҳда намегирифт, дар як муддати кӯтоҳ чандин нафарон ба вазифаи роҳбари давлат таъин гардида дар кӯтоҳтарин муҳлат тарки вазифа карда, ҳатто фирор карданд. Нолаву фиғон, ғаму андуҳи падару модарон ки фарзандону наздиконашонро аз даст дода буданд, дили инсонҳоро решу умеди онҳоро аз зиндагӣ канда мекард. Касе дар бораи оянда фикрҳам намекард, фикри мардум танҳо ҷон ба саломат бурдан буду дарёфти як луқма нон барои фарзандон буду халос.

Ҳар лаҳза хатари аз байн рафтани давлату пароканда шудани миллат ва ноумедиҳои зиёд рӯҳафтадашавии халқро афзун мекард ва халқ чорае надошт, рӯз то рӯз вазъият дар кишвар ноором мегашт, душманон даст ба таҷовузкориҳо мезаданд, корхонаҳо ва хонаҳои истиқоматиро сӯзонида валангор мекарданд, халқи бегуноҳро бераҳмона мекуштанд, халқ аз даргириҳои босуръати душманон ба сарашон оварда тоб наоварда, гуреза шуда ба давлатҳои ҳамсоя мерафтанд. Аз тарафи дигар гуруснагӣ халқро таҳдид мекард ва аз гуруснагию аз истеъмоли хурокаи ҳайвонҳо аз қабили (кунҷора, ҷуворӣ, ҷав,) ҳатто ғураи ҷоруб ва ғайраҳо чандин нафарон ба ҳалокат расиданд, аз он ҷумла кӯдакон.

Хушбахтона бо шарофати сиёсатмадори Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон 33 сол қабл ба бахти миллати тоҷик баъди бесаросомониҳои зиёд, офтоб дубора ба рӯи миллати тоҷик нурпошӣ намуду тоҷикон Истиқлолият ба даст оварда, хатари аз байн рафтани давлат ва парешон гаштани миллатро тавонист Эмомалӣ Раҳмони ҷавон бартараф намояд. Дар дунё ҳастанд миллатҳое, ки аз аҳолии давлати мо дида ду се баробар зиёданд, вале соҳиби давлати муксақили хеш нестанд ва дар дигар давлатҳо умр ба сар мебаранд.

Бале таърих гувоҳ аст, ки тоҷикон кӯҳантарин мардуми Осёи Миёна буда, бо гузашти вақт чандин маротиба бо амри тақдир бо ҳамлаи душманон рӯ ба рӯ шуда, бар муборизаҳои беамони душманон муқовимат нишон дода, дар натиҷа миллати тамаддундору муваффақи мо дар ҳамбастагӣ дастаҷамъона бар душман ғолиб омада душманро мағлуб менамуданд. Дар лаҳзаҳои душвори воқеаҳои солҳои 90 – уми асри гузашта аъзоёни Шурои Олии ҷумҳурӣ ба хулосае омаданд, ки нафари арзандаеро интихоб намуда, ин вазифаи дорои масъулияти вазнин роҳбарии давлатро ба уҳдааш гузоранду чораҳо ҷуста вазъи ҷумҳуриро ором намояд ва бо ин мақсад дар толори Қасри Арбоб Шурои Олӣ баргузор шуд, ки дар ин иҷлосия вакили ҷавон аъзои Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Раҳмонов Эмомалӣ Шарипович ба вазифаи Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбарӣ карда шуд ва аз ҷониби интихобкунандагон овози зиёдеро соҳиб гашт ва дар нахустин суханоне, ки дар лаҳзаи нав Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб шуданашон Ҷаноби Олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба халқ иброз доштанд, ин сухан буд: “Ман ба шумо сулҳ меорам” Дар асл ба ҳамаи ваъдаҳояш Президенти маҳбубамон вафо намуданд. Сулҳро дар кишвар танинандоз намуд. Миллатро аз парешоншавӣ ҳифз намуд ва дар як ҳолати вазнин аз рақибон наҳаросида ба давлати ҳамсоя Афғонистон сафар намуда, фирориёнро ба давлат ба хонаҳояшон бар гардонд, хизмати бузургтаринашон ин ҳуқуқу озодиҳои халқро ҳифз намуда, Конститутсия – и навро барои пойдории давлати дуняви демократӣ ҳуқуқбунёд қабул намуд, барои рушди илму маориф таваҷҷуҳи хосса зоҳир намуд, беҳтарин шароитҳоро дар пешбурди илми тоҷик ба олимону академикон муҳаё намуда, барои аз байн нарафтани Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон мароқ зоҳир намуд, маорифро соҳаи калидӣ дар кишвар эълон дошт, зина ба зина барои рушди ин соҳа вазъи иҷтимоии омӯзгорону кормандони ин соҳаро беҳ намуд.

Барои ёфтани чеҳраҳои муваффақу пешрафта озмунҳоро дар ҷумҳурӣ роҳандозӣ намуд, баҳри дар арсаи байналмилал шинохта шудани тоҷикон ҳамкориҳоро да самти корҳои байналмилалӣ равнақ дода, сиёсати дарҳои бозро пеш гирифт. Давлатҳои абарқудрати дунё аз сиёсатмадории Эмомалӣ Раҳмон ва соҳибистиқлол гардидани кишвари мо бохабар гашта, дар нахустин пешниҳодҳо давлати моро ҳамчун давлати воҳид ба расмият шинохтанд, ки ин иқдоми Президенти сулҳпарварамон Эмомалӣ Раҳмон тавонист барои таҳсил, варзиш, соҳибкорӣ ва дигар самтҳо дар хориҷи кишвар шароит фароҳам овард. Ба ҳамагонмаълум аст, ки Эмомалӣ Раҳмон на танҳо дар дохил, балки дар тамоми дунё ҳамчу ҳомии сулҳ ва бадастоварандаи Истиқлолият дар Тоҷикистон аст.

Алишер Саидов – корманди АМИТ

Сентябрь 6, 2024 09:38

ДУШАНБЕ, 06.09.2024 /АМИТ «Ховар»/. Яке аз заминаҳои асосии ҳувияти миллати тоҷик доштани ҳисси мустақилият ва озодӣ буда, фарзандони бонанги ӯ дар тамоми уфуқҳои мавҷудият барои ҳифзи он ҷоннисориҳо кардаанд. Таърихи давлатдории тоҷикон нишони он аст, ки давоми таърихи гузаштаи худ ин сарзамин бо ҳуҷумҳои мусаллаҳонаи душманон рӯ ба рӯ шуда, ҳамеша мардони бошараф намегузоштанд, ки миллат дар тобеият ва дастнигарии душманон қарор гирад.

Воқеан ҳам дар замони муосир истиқлолияти сиёсӣ яке аз рукнҳои асосии мавҷудияти давлат буда, метавонад сабаби пешрафти чашмгири тамоми паҳлуҳои зиндагии иҷтимоӣ шавад. Аз ин рӯ барои ҳар фарди ватанпарвари тоҷик дарку фаҳмиши моҳияти истиқлолияти сиёсӣ амри ногузир мебошад. Тавре ки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон борҳо ишора намудаанд, «ҳар сокини мамлакат бояд ба қадри истиқлолият бирасад ва онро чун «гавҳараки чашм» ҳифз намояд».

Истиқлолияти давлатӣ барои мардуми тоҷик неъмати бузург аст. 9 сентябри соли 1991 Иҷлосияи ғайринавбатии Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, даъвати дувоздаҳум «Изҳорот дар бораи Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон»-ро қабул намуд. 9 сентябр тибқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рӯзҳои ид» ҳамчун «Рӯзи Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» ба иди расмии давлатӣ табдил ёфт, ки он ҳар сол ҷашн гирифта мешавад.

Давлатҳои гуногуни ҷаҳон марҳила ба марҳила Тоҷикистонро ҳамчун давлати мустақил эътироф намуданд. Конститутсияи нави соли 1994 қабулгардида сохтани давлати демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявиро эълон намуд. Вале, бадхоҳони миллат давлатеро, ки тоза соҳиби истиқлол шуда буд, ба ҷанги шаҳрвандии бародаркуш кашиданд, ки ин ҷанг аз соли 1992 то 1997 идома ёфт. Аммо фарзандони баору номуси миллат зери роҳбарии Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба ин ҷанг хотима бахшиданд ва миллати тоҷик дубора ба ризоияти миллӣ ва ваҳдати саросарӣ расид.

Хатари нобудшавии давлати тоҷикон пешгирӣ карда шуд. Дар ин хусус Президенти Тоҷикистон чунин гуфта буданд: «Истиқлолият барои мо яке аз муқаддастарин арзишҳои миллӣ ба ҳисоб меравад, зеро ин дастоварди бузург натиҷаи талошу муборизаҳои фарзандони бонангу номуси тоҷик ба хотири амалӣ намудани ормони чандинасраи халқамон, яъне эҳёи давлатдории миллии тоҷикон мебошад».

Ҷумҳурии Тоҷикистон имрӯз ҳамчун давлати соҳибистиқлол расман шинохта шудааст.

Тасдиқи рамзҳои давлатӣ, пули миллӣ, бунёди муассисаҳои фарҳангию тиҷоратӣ, сохтмонҳои азими мамлакат боварии мардумро ба ояндаи дурахшон зиёд гардонида, ҳар сокини Тоҷикистон аз он ифтихор менамояд, ки соҳиби Ватани озод ва давлати мустақил аст. Ин на ба ҳама халқҳо муяссар мешавад.

Пешвои миллат соҳиби давлат будан ва доштани истиқлолиятро барои тоҷикон «рӯйдоди воқеан сарнавиштсоз» дониста, чунин гуфтаанд: «Халқи тоҷик тақдири имрӯзу фардои давлат ва сарзамини худро дар ихтиёр дорад ва аз саодати бузурге бархурдор аст. Ғояи истиқлолият ҳамчун яке аз рукнҳои бунёдии озодии инсон дар тамоми давру замонҳо ҷузъи таркибии андеша ва ҳувияти миллии мо будааст».

Ҳикматулло ХОҶАЕВ, муовини директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои
Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон