Мову шумо нафақат дар як Рӯзи модар, яъне 8-уми март, балки бояд ҳамеша ва доимо нисбат ба модарону хоҳарону духтарони худ ғамхору меҳрубон бошем.

Эмомалӣ Раҳмон

ОЧАҶОН

Ёд кардам меҳрубониҳои ту,

Нони гарму файзи дастурхони ту,

Лаҳни ширин, бачаҷонгуйҳои ту,

Очаи ҷон, очаҷон, ҷон очаҷон.

Мисли оча нест дар рӯи замин,

Ҳеҷ зан зебову хубу, маҳҷабин,

Мекунӣ дунёи мо меҳрофарин,

Очаи ҷон, очаҷон, ҷон очаҷон.

Бо дуои ту замин гул мекунад,

Меҳру маҳ гармиву нуре медиҳ.

Зиндагӣ аз ту таҷаммул мекунад,

Очаи ҷон, очаҷон, ҷон очаҷон.

Гармии хуршеди тобон бе ту ҳеҷ,

Зиннати боғу гулистон бе ту ҳеҷ.

Эй замину осмонро нурбахш,

Очаи ҷон, очаҷон, ҷон очаҷон.

Ҳаст Ҷаннат дар қудуми модарон,

Фазлу дониш дар суруди модарон,

То абад хоҳам, ки бошӣ ҷовидон,

Очаи ҷон, очаҷон, ҷон очаҷон!

ҶАННАТИ РӮИ ЗАМИН ДАР ЗЕРИ ПОЯТ, ОЧАҶОН

Очаҷон, ҷон очаҷон, рӯи туро пазмон шавам,

Дар ду олам аз барои меҳри ту қурбон шавам.

Очаҷон, овардӣ манро бар ҷаҳони рӯшанӣ,

Лаҳзае гар нестӣ, раҳгуму саргардон шавам.

Ёд кардам нони гарми дегдонат, очаҷон,

Мегирад ҳар гаҳ хуморам файзи хонат, очаҷон.

Менишастем гирди хонат хоҳарону додарон,

Мешукуфтӣ ҳам чу гул бо хонабонат, очаҷон.

Ҷаннати рӯи замин дар зери поят, очаҷон,

Рӯшании рӯям аз нуру сафоят, очаҷон.

Дар ҷаҳон баъди Худо бошӣ бароям муттако,

Бахту тахту зиндагиям аз дуоят, очаҷон.

Дар дунё гиромитар аз модар мавҷуде нест, чунки ҳама рафтору гуфтори ӯ аз меҳрубониҳо сар мешавад. Мавзуи модар дар адабиёти тоҷик яке аз муҳимтарин ва ҷовидонтарин мавзуъҳост, ки дар тӯли асрҳо бо эҳсосоти амиқ ва муҳаббати бекарон қалби хонандагонро гарм кардааст. Дар фарҳанги тоҷик, модар на танҳо асоси оила, балки рамзи меҳру муҳаббат, фидокорӣ ва пойдории ҷомеа мебошад. Башар ҳақиқатро дар табиати модар мебинад, чунки ин табиат дар ҳеҷ сурат тағийр намеёбад. Ҷомеаи шаҳрвандӣ аз хурду бузург саркарда дар васфаш модарномаҳо менависанд. Дар адабиёти муосир, ин мавзӯъ бо шаклҳои тоза ва наздик ба эҳсосоти имрӯз дубора зинда мешавад, ки намунаи барҷастаи онро дар эҷодиёти шоири муосир Дониёр Сангинӣ дар сатҳи олӣ модарро тараннум кардааст, метавон дид. Шеърҳои “Очаҷон” ва “Ҷаннати рӯи замин дар зери поят, очаҷон” ду паёми пур аз муҳаббат ба модар мебошад, ки бо забони сода, тасвирҳои хонаводагӣ ва эҳсосоти самимӣ дар қалби хонанда ҷойгоҳи махсус пайдо кардааст. Ин шеърҳо на танҳо муҳаббати фарзанд ба модарро, балки хушбаёнӣ, ширинсухании ӯро нисбат ба фарзанд, меҳрномаи модар ба фарзанд, ки ба ғайр аз ӯ ҳеҷ кас эъҷод карда наметавонад, инъикос мекунад. Меҳри модарӣ вижагиҳои махсуси модарон аст, ки фақат ва фақат аз табиати модар сарчашма мегирад, вагарна биҳиштро паёмбари дини мубини Ислом Муҳаммади Мустафо дар зери қадамҳояш намегузошт.

Шеърҳои “Очаҷон” ва “Ҷаннати рӯи замин дар зери поят, очаҷон”, ки бо қалами Дониёр ду намунаи барҷастаи адабиёти лирикии муосири тоҷик мебошад, ин шеърҳо ба мавзуи модар рамзи муқаддас дар фарҳанги тоҷик бахшида шудааст. Ин шеърҳо на танҳо муҳаббати фарзанд ба модар, балки арзишҳои фарҳангии тоҷикро, ки танҳо ба модари тоҷик хос мебошад ва инро ҷомеа эҳтиром мекунад, инъикос мешавад. Шеърҳо дар фазои адабии Тоҷикистони мустақил эҷод шудаанд, ки пас аз истиқлолияти соли 1991 бо тағйироти зиёди иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва сиёсӣ рӯ ба рӯ буд. Давраи пас аз ҷанги шаҳрвандӣ (1992-1997) бо мушкилоти иқтисодӣ ва барқарорсозии ҷомеа ҳамроҳ буд, ки дар адабиёт ба ҷустуҷӯи арзишҳои устувори фарҳангӣ, аз қабили нақши модар ҳамчун манбаи амният ва муҳаббат, сабаб шуд. Шеърҳои Дониёр модарро чун рамзи пойдории фарҳанги миллӣ тасвир мекунад, ки бо эҳсосоти шахсӣ ва хотираҳои оилавӣ пур шудааст. Мавзуи модар дар адабиёти тоҷик таърихи тӯлонӣ дорад, ки дар адабиёти муосир бо шаклҳои тоза васф шуда, фарогири меҳру муҳаббат мебошад.

Дар шеъри “Очаҷон”-и Дониёр муроҷиат ба модар, дӯстдориву дӯстдоштаниҳои фарзанд нисбати модар ва модар нисбати фарзанд, ки аз тинати модар сарчашма мегирад, дарҷ ёфтааст. Мисраи “Очаи ҷон, очаҷон, ҷон очаҷон” дар охири ҳар банд мусиқият ва ритми хоси худро дорад, ки танҳо такрор ба такрор ҷон гуфтани фарзанд нисбати модар муҳаббати фарзандро нисбат ба модар нишон медиҳад. Дар ҳар ду шеър вазни адабии муносиб ба анъанаҳои тоҷик истифода шудааст, ки эҳсоси ошноӣ бо адабиёти гузаштаро меофарад. Такрори ибораҳои “Очаи ҷон, очаҷон, ҷон очаҷон” дар шеъри “Очаҷон” ва дар шеъри “Ҷаннати рӯи замин” ба шеърҳо оҳанги мусиқӣ ва эҳсоси муроҷиати самимӣ ба модарро илова мекунад. Ин мисраҳои шеър барои хонанда фаҳмо ва пурэҳсос буда, онҳо бо забони муосири тоҷикӣ ба хонандаи имрӯза пешкаш шудааст.

Дар маъно, ҳар ду шеър муҳаббати фарзанд нисбат ба модарро чун мавзуи асосӣ инъикос мекунад. Дар шеъри “Очаҷон”, шоир модарро ҳамчун манбаи меҳрубонии бекарон ва рӯшноии зиндагӣ тасвир кардааст. Мисраи “ Ҳаст Ҷаннат дар қудуми модарон” ба як анъанаи маъруф ишора дорад, ки модарро чун манбаи хушбахтӣ меҳисобанд. Дар шеъри “Ҷаннати рӯи замин дар зери поят, очаҷон”, модарро ба фаришта баробар дониста, барои машшақатҳои зиёдаш дар зиндагӣ ӯро орӣ аз гуноҳ дониста, ва ба фариштаи беболу пар мансубаш додааст. Шоир дар дар шеъри “Ҷаннати рӯи замин”, мисраъи “Очаҷон, овардӣ манро дар ҷаҳони рӯшанӣ” нақши модарро ҳамчун офарандаи ҳаёт меҳисобад. Ибораи “Лаҳзае гар нестӣ, раҳгуму саргардон шавам” вобастагӣ аз эътимоди фарзанд ба модарро ифода мекунад, ки ҳаётро бидуни модар бемаъно мешуморад. Ҳар ду шеър ба хотири оила ва оиладорӣ, аз қабили мисраи “Нони гарму файзи дастурхони ту” дар шеъри “Очаҷон” ва мисраи “Ёд кардам нони гарми дегдонат, очаҷон” дар шеъри “Ҷаннати рӯи замин” – и шоир ишора бар эҳсоси гармӣ, тинҷиву оромии оила танҳо ба модар хос аст, ки онро ба ҷигарбандаш тақдим медорад. Ин тасвирҳо барои мо хеле дилнишин аст. Шоир дар мисраъи “Фазлу дониш дар суруди модарон” дар шеъри “Очаҷон” ва “Рӯшании рӯям аз нуру сафоят, очаҷон” дар шеъри “Ҷаннати рӯи замин” зоҳир мешавад, ки модар тифлро бо меҳру муҳаббат ва умеду орзуҳо парвариш намуда, меҳру муҳаббати Ватанро дар замири ӯ ҷо менамояд.

Ба фарзанд аз модари худаш дида дигар зани зебо вуҷуд надорад. Дар шеъри “Ҷаннати рӯи замин” модар тасвири “нуру сафо” ва “гул”, ки ба хонанда эҳсоси меҳрубонӣ, дӯстдории беҳад зиёд нисбат ба фарзанд ва баракс дӯстдории зиёд нисбат ба модарро нишон медиҳад. Ин тасвирҳо бо фарҳанги миллии тоҷикӣ, ки модарро чун манбаи меҳр медонад, танҳо хос ба миллати тоҷик мебошад. Забони ҳар ду шеър бо забони содда ва ноби тоҷикӣ, навишта шуда, меҳри модарро ба фарзанд самимӣ медонад. Ибораҳое дар шеър чун “бачаҷонгуйҳои ту” ва “нони гарми дегдонат” моро ба давраи кӯдакӣ мебарад, ки ҳар яки мо аз ин хотираҳо ҳам хушҳол ва ҳам ғамгин мешавем. Шоир дар шеърҳояш анъанаҳои оилавиро истифода бурда, нақши модарро ҳамчун асоси пойдории оила меҳисобад.

Барои муқоиса шеърҳои “Очаҷон” ва “Ҷаннати рӯи замин дар зери поят, очаҷон” бо шеъри “Замину осмони ман туӣ модар”-и (с. 1986) Лоиқ Шералӣ, ки дар маҷмуаи “Садои қалб” нашр шудааст, баррасӣ мешавад. Шоир Лоиқ дар ин шеър модарро чун “замину осмон”, “ягона меҳрубон” ва “устоди забон” гуфта, тазаккур медиҳад, ки модар тифлро аз хурдӣ ба саводнокӣ ҳидоят менамояд. Мисраи “Гарам шоир намезодӣ, куҷо ман шеър мегуфтам?” ба таъсири модар ба эҷодиёти фарзанд таъкид мекунад. Шеърҳои Дониёр сохтори монанд ба анъанаҳои миллӣ наздик аст, дар ҷое ки шоир Лоиқ сохтори муосиртарро дорад. Дар маъно ҳар се шеър модарро чун рамзи муқаддас ва манбаи зиндагӣ тасвир мекунад. Дониёр ба хотираҳои оилавӣ таваҷҷӯҳ дорад, дар ҷое ки шоир Лоиқ ба нақши модар дар тарбияи фарҳангии фарзанд, ки нақши калидӣ доштанашро дарҷ мекунад. Дар шеъри “Ҷаннати рӯи замин” “нуру сафо” аст, дар ҷое ки дар шеъри Лоиқ “чароғи дудмон” мебошад. Забони шоирии Дониёр соддатар буда, дар ҷое ки Лоиқ забони муосир, вале пур аз образҳои фарҳангиро истифода мекунад. Шеърҳои Дониёр бештар эҳсосиянд, дар ҷое ки шеъри Лоиқ ба нақши модар, забон, фарҳанг таъкидҳо дорад. Бо вуҷуди ин дар ҳар се шеър модар ҳамчун манбаи меҳру вафову муҳаббат тасвир шудааст.

Аз нигоҳи илмӣ, фарҳангӣ, тарбиявӣ ва иҷтимоӣ шеърҳои Дониёр Сангинӣ арзиши модарро дар фарҳанги миллии тоҷик, ки дар он модар нақши асосӣ мебозад, аз ҳама чиз боло медонад, яъне ҳастии модар дар дунё танҳову танҳо, фарзанди ӯст. Дар ашъори шоир на танҳо муҳаббати фарзанд ба модар, балки арзишҳои амиқи фарҳангии миллати мо, ки модарро чун макони меҳру вафо мешуморад, инъикос мешавад. Таҳлили шеърҳо нишон медиҳад, ки мавзӯи модар дар адабиёти тоҷик бо шаклҳои гуногун, вале бо як маънои умумии эҳтиром ва ҳурмату иззат ба модар зоҳир шудааст. Бо муқоиса аз шеъри “Замину осмони ман туӣ модар”-и Лоиқ Шералӣ аҳамияти ин шеърҳоро дар идомаи анъанаҳои адабӣ ва таҳкимии арзишҳои миллию фарҳангӣ нишон медиҳад.

Дар ашъори Дониёр дар бораи нақши модар ҳамчун асоси пойдории оила ва ҷомеа нишон дода мешавад. Бо муроҷиати самимӣ ва тасвирҳои пур аз меҳр ин шеърҳо на танҳо эҳсосоти моро нисбат ба меҳри модарӣ бедор мекунад, балки моро ба эҳтироми бештару бештар ба модар ва арзишҳои поки оилавӣ даъват мекунад. Навозишҳое, ки модар нисбат ба фарзанд дорад, он навозишҳо вобаста ба табиати хеш фақат дар тинати модар пайдо мешавад. Дар маҷмӯъ шеърҳои “Очаҷон” ва “Ҷаннати рӯи замин дар зери поят, очаҷон” шоир Дониёр як ганҷинаи адабӣ мебошад, ки дар адабиёти тоҷик ҷойгоҳи хосаи худро мегирад ва ба таҳкими муҳаббат ва иззату эҳтиром нисбат ба модар, ки сарчашмаи хушкнашавандаи ҳаёт мебошад, мусоидат мекунад.

Дирӯз аз тариқи телевизион дар барномаи “Тақвими рӯз”, ки 11 май - Рӯзи байналмилалии модарон дар ҷаҳон эълон шудааст, шунидам. Асли воқеа чунин аст, ки 11 майи соли 1908 як духтар модари амрикоӣ, ки модарашро бениҳоят дӯст медоштааст, ӯро аз даст додааст. Баъди ба хок супурдани ӯ ҳар рӯз то охири умр ба манзилгоҳ рафта, бо модар маслиҳат мекардааст. Наздикони ӯ нақл карданд, ки дигар мо дар лабони духтар хандаро надида будем. Бо ҳаммаслаконаш, ки онҳо низ қимматтарин шахс, модарро гум кардаанд, ҳамасола рӯзи 11 май ба кӯча баромада, аз модар ёдоварӣ мекарданд. Ин воқеа дар ИМА рух додааст. Ман ба фикр фурӯ рафтам, бале касе, ки туро аз дилу ҷонаш зиёдтар дӯст медорад, касе, ки туро мефаҳмад, касе, ки ту рози дилатро ба ӯ мегӯи, касе, ки мехоҳад дар ҳама ҷода корҳоят бобарор бошад, хушбахту хушнуду саломат бошӣ, ин фақат ва фақат модари азизат мебошад, ки тамоми умр барои муваффақ будани ту шабу рӯз кӯшиш ба харҷ медиҳад. Нигоҳ накарда аз он, ки ту хурд астӣ ё калон, ба ӯ фарқ надорад, чунки ту ҷону ҷигару пайванду давомдиҳандаи умраш мебошӣ.

Ҳамасола дар Паёмҳои Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар бораи қадру қиммату манзалати модар ба фарзанд ишора мешавад, ки ин як насиҳати падарона ба тамоми ҷавонони кишвар мебошад.

ҚУРБОНОВА ШИРИН, сарходими илмии Шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқии Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ, доктори илмҳои таърих.

«Терроризму экстремизм ватан, дин, мазҳаб надорад, балки он хатарӣ воқеӣ ба ҷомеаи ҷаҳонист».

Эмомалӣ Раҳмон

Ҷаҳони муосир пур аз тазод, мушкилот, ихтилофу зиддиятҳост, ки яке аз сабабҳои афзоиши он афзудан ва густариш ёфтани терроризм, экстремизм, фундаментализм, сепаратизм, анархизм ва дигар зуҳуроти падидаҳои номатлубу хатарафзо мебошад.

Яке аз омилҳои пайдоиши ба истилоҳ «терроризми исломӣ» таассуби динӣ мебошад. Ифротгароӣ, тундгароӣ, терроризм аз таассуби динӣ сарчашма мегирад. Сарчашмаи ғоявии пурқудрати ислом метавонад, ҳам созанда бошад ва ҳам сузанда. Таассуби динӣ ба дараҷае дар ниҳоду равони инсон реша медавонад, ки ҳаётро ба сифр баробар карда, маргталаб худро дар як лаҳза қурбони ҷаҳолат месозад.

Бо таъсири интернет, шабакаҳои мухталифи иҷтимоӣ ва дигар воситаҳои иттилоотӣ иддае аз ҷавонони сустиродаву ноогоҳ ба доми гуруҳҳои манфиатҷӯ афтида, ба миллату Ватани худ хиёнат кардаанд, обрӯ ва мақоми мамлакатро дар арсаи байналмилалӣ паст гардонанд.

Онҳо ҷони худро дар хатар гузошта, ба хотири ваъдаҳои бардурӯғ ҳаёти худро барбод дода волидайну наздиконашонро дар миёни ҷомеа шармсор намудаанд.

Ифротгароӣ дар байни ҷавонон на танҳо ба тартиботи ҷамъиятӣ хатар дорад, балки ин амали номатлуб бештар ҷиноятҳои вазнинро низ ба миён меорад.

Имрӯз ҳар як фарди ҷумҳурӣ бояд дарк намояд, ки ошкору бартараф намудани зуҳури ин гуна амалҳои номатлуб на танҳо вазифаи мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, ҳамчунин вазифаи ҷонии ҳар як шаҳрванди бономуси миллат мебошад.

Таҳлили сарчашмаҳо нишон медиҳад, ки бештари ҷавонон яке аз қишри осебпазири ҷомеа ба ҳисоб мераванд, ки ҳадафи асосии гурӯҳҳои экстремистӣ ва террористӣ мегарданд.

Дигар воситаи таъсиррасон ба шомилгардии ҷавонон ба гуруҳҳои ифротӣ ин истифодаи нодурусти сомонаҳои интернетӣ мебошад. Созмонҳои экстремистӣ ва террористӣ аз ин усул бо паҳн кардани сабтҳои видеоӣ, наворҳои таблиғотӣ ба равони ҷавонон таъсир карда, тарафдорони худро зиёд намуда, ҳатто ба ҷиҳод ва ҷанг даъват менамоянд.

Ҳар як сокини кишвар бахусус ҷавонон бояд дарк намоянд, ки маънои ҷиҳод ин саъю талош ва кӯшиш буда ҳар амали созандае, ки барои ояндаи суботи кишвар ва таъмини амният равона мегардад, инчунин хизмати содиқона кардан ба падару модари хеш беҳтарин ҷиҳод дар роҳи Худо мебошад.

Сабабҳои пайдоиши экстремизм мисли шаклҳои он гуногун аст. Ин сабабҳоро чунин метавон дарҷ кард:

· Сатҳи пасти маълумоти динӣ ва дунявӣ, маърифати ҳуқуқ;

· Моддӣ;

· Идеологӣ;

· Хоҳиши табаддулот ва норозигӣ аз вазъи воқеӣ;

· Пайдо намудани шавқ ба фаъолияти нав;

· Ҷой доштани камбудиҳо дар тарбияи оилавӣ;

· Коҳиш ёфтани сатҳи зиндагӣ;

· Дар сатҳи паст қарор доштани фарҳанги иттилоотӣ;

· Фаъолияти динии намояндагони хориҷӣ ва ғайраҳо

Аминҷон Ҷураев-корманди Раёсати магистратура,аспирантура ва докторантураи PhD

Воқеан, имрӯзҳо ҷавонони кишвар дар соҳаҳои гуногуни хоҷагии халқ: сиёсат, иқтисодиёту иҷтимоиёт, фарҳанг, тандурустиву саноат саҳми ҳалкунанда доранд ва дар як вақт давлат низ ба ҷавонон таваҷҷўҳи махсус зоҳир намуда, ҳуқуқи онҳоро ба моликият ва фаъолияти соҳибкорӣ кафолат медиҳад. Мутобиқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи ҷавонон ва сиёсати давлатии ҷавонон”, ҷавонон ҳуқуқ ба меҳнат, истироҳат, ҳифзи саломатӣ ва таҳсил дошта, ҳамзамон давлат дастгирии оилаҳои ҷавон ва самти иҷтимоии ҷавононро дар мадди аввал қарор медиҳанд.

Дар ҳақиқат ҷавонӣ навбаҳори зиндагонист. Умри инсон чанд марҳилаҳо зеботарину дилнишинтаринаш фасли ҷавонист. Зеро дар ин фасл шахс солиму нерўманд ва барнодилу болидарўҳ аст. Оре, ҷавонӣ ишқу орзуи нотакрор ва лаҳзаи беҳтарини зиндагист: Ҷавонон тавассути донишу қобилият ва зӯру бозӯи худ Тоҷикистонро ба ҷаҳониён муаррифӣ намуда, парчамбардори меҳан мешаванд.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Призиденти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба дастгирии ҷавонон ва таъмини онҳо бо ҷойҳои нави корӣ, дар асоси истифодаи технологияҳои иттилоотиву коммуникатсионӣ бо донистани забонҳои хориҷӣ диққати махсус дода, пешниҳодҳои ҷавононро баҳри инкишофи Ватани азизамон доимо дастгирӣ менамоянд ва бунёди шароити мусоиди кору фаъолиятро барои ҷавонон пайваста таъмин месозанд.

Бояд ёдовар шуд, ки дар яке аз суханрониҳои Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар вохӯрӣ бо ҷавонони лаёқатманди кишвар омадааст: “Мо бояд сиёсати давлатии ҷавононро дар қатори масъалаҳои стратегии давлатӣ гузорем, зеро иштироки ҷавонон дар раванди бунёди давлати соҳибистиқлол, демократӣ ва ҳуқуқбунёд дар Тоҷикистон мақоми ҳалкунанда дошта, тақдири ниҳоии раванди мазкур аз бисёр ҷиҳатҳо ба ин қувваи бузург сахт алоқаманд аст”.

Ҷавонон бояд сабақҳои Истиқлолиятро ҳаматарафа омӯзанд, аз сиёсати имрӯз огоҳ бошанд, таърихи гузаштаву ҳозираи халқи худро гаштаву баргашта варақ зананд ва аз Ватан, миллат, забон ва фарҳанги худ ифтихор намоянд.

Оре, кишвари азизи соҳибистиқлоли мо, ки дар раванди татбиқи ислоҳоти сиёсиву иҷтимоӣ ва иқтисодию фарҳангӣ қарор дорад, ба донишу нерӯи созандаи ҷавонон умед бастааст. Чунки ҷавонон дар шароити кунунӣ ба воқеияти сиёсӣ ва иқтисодиву иҷтимоии ҷаҳони муосир зудтар ва беҳтар ҳамоҳанг гардида, дар бунёди ҷомеаи шаҳрвандӣ саҳми ҳалкунанда гузошта метавонанд.

Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон дар ҳар як суханронии худ таъкид мекунанд, ки созандагиву ободкории миллату давлат дар дасти ҷавонон аст ва ҷавонон ояндаи имрӯзу фардои давлату миллатанд.

Бояд тазаккур дод, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ояндаи наздик як давлати аз ҷиҳати иқтисодию иҷтимоӣ ва фарҳангӣ пешрафта мегардад, зеро бунёди роҳҳо, пойгоҳҳои барқӣ, пулҳои боҳашамат ва нақбҳои нақлиётӣ нишонаи рушду нумӯ аст, ки моро ба тамоми қитъаҳои дунё мепайванданд.

Ин дастуру ҳидоятҳои Пешвои миллат бояд сармашқи асосии кору пайкор ва фаъолияти ҳамарӯзаи ҷавонон бошанд ва афкору андешаи тозаи онҳо ба роҳ ёфтани ақоиду амали гурӯҳҳои тундраву ифротгаро дар фазои Ватан имкон надиҳад.

Раҳматуллоева Гулноза Мӯҳриевна - ходими калони илмии МД Маркази таҳқиқоти технологияи инноватсионии Академияи миллии илмҳоӣ Тоҷикистон

Рӯзи ҷавонони Тоҷикистон, ки ҳамасола 23 май таҷлил мегардад, яке аз ҷашнҳои муҳими миллӣ ва давлатӣ аст, ки ба нақши бунёдкоронаи ҷавонон дар рушди ҷомеа ва давлат бахшида шудааст. Ин рӯз на танҳо имкони табрики насли ҷавон, балки фурсате барои арҷгузорӣ ба саҳми онҳо дар пешрафти кишвар ва муҳокимаи масъалаҳои вобаста ба дурнамои сиёсати ҷавонон мебошад.

Тавре мушоҳида мегардад, ҷавонон ҳамчун қувваи пешбаранда ҳамеша дар рушди ҷомеа нақши муҳим мебозанд. Имрӯз, дар шароити ҷаҳонишавӣ ва пешрафти технология, ҷавонони тоҷик дар тамоми соҳаҳо – аз иқтисодиёт то фарҳанг ва илму маориф саҳми арзанда мегузоранд. Воқеан Президенти мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон сиёсати давлатии ҷавононро дар маркази таваҷҷуҳ қарор дода, нисбат ба ҷавонон пайваста ғамхорӣ зоҳир менамоянд. Ин аст, ки дар ҳамаи мулоқоту вохӯриҳояшон мо ҷавононро насиҳатҳои падарона карда, пайваста ҷиҳати аз бар намудани илму дониш ва аз омӯхтани забонҳои гуногуни хориҷӣ даъват менамоянд. Тавре Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид кардаанд: «Ояндаи кишвар, пешрафти мамлакат ва шукуфоии сарзамин ба неру, ақлу заковат ва муҳаббати ҷавонон ба халқу Ватан вобаста аст».
Рӯзи ҷавонони Тоҷикистон шуруъ аз соли 1997 расман таҷлил мешавад, вақте ки бо ташаббуси Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ин рӯз ба тақвим ворид карда шуд. Ин иқдом нишонаи эътибори хосаи давлат ба насли ҷавон ва эътирофи нақши онҳо дар таҳкими истиқлолияти миллӣ ва пешрафти ҷомеа хоҳад буд. Аз он замон инҷониб, 23 май ҳамчун Рӯзи ҷавонон дар саросари кишвар ҷашн гирифта мешавад.
Дар даврони истиқлолият, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон барои дастгирии ҷавонон як қатор барномаҳо ва имтиёзҳоро роҳандозӣ намудааст, аз ҷумла:
· Барномаи миллии рушди иҷтимоии ҷавонон: Ин барнома барои солҳои 2021-2025 қабул шуда, ба беҳтар кардани шароити таҳсил, кор ва зиндагии ҷавонон нигаронида шудааст.
· Стипендия ва квотаҳои таҳсил: Стипендияҳои президентӣ ва квотаҳо барои донишҷӯёни болаёқат аз минтақаҳои дурдаст имкони таҳсил дар донишгоҳҳои бонуфузи дохилу хориҷро фароҳам овардаанд.
· Грантҳо ва дастгирии ташкилотҳои ҷавонон: Грантҳои президентӣ барои ташкилотҳои ҷамъиятӣ ва лоиҳаҳои ҷавонон дар самти фарҳанг, варзиш ва маърифатнокӣ кумак мерасонанд.
· Чалби ҷавонон ба идоракунии давлатӣ: Теъдоди зиёди ҷавонон ба вазифаҳои роҳбарикунанда дар мақомоти давлатӣ ва маҳаллӣ пешбарӣ шудаанд, ки нишонаи эътимоди Сарвари давлат ба онҳост.
Ин иқдомҳо боиси он шудаанд, ки ҷавонон дар рушди устувори кишвар фаъолона ширкат варзанд.
Ҳамасола Рӯзи ҷавонон дар Тоҷикистон бо баргузории чорабиниҳои гуногун, аз қабили консертҳо, мусобиқаҳои варзишӣ, форумҳои илмӣ ва вохӯриҳо бо намояндагони гасбу кори гуногун ҷашн гирифта мешавад.
Хулоса Рӯзи ҷавонони Тоҷикистон рамзи умед ба ояндаи дурахшон ва эътимод ба қудрати созандаи насли ҷавон аст. Чавонон на танҳо оянда, балки имрӯзи кишваранд, ки бо ақлу заковат ва меҳнатдӯстии худ метавонанд Тоҷикистонро ба қуллаҳои нав бирасонанд. Аз фурсати муносиб истифода бурда, кулли ҷавононро бо Рӯзи ҷавонони Тоҷикистон, ки мо дар арафаи он қарор дорем, самимона шодбош ва табрик гуфта, дар симои онҳо ба мардуми шарифи Тоҷикистон сулҳу субот, осоиштагию оромӣ, сарбаландӣ ва муваффақиятҳои нав ба навро таманно дорам.
Бигзор ин рӯз ҳамеша бо шодиву нишот ва дастовардҳои созанда, баҳри пешрафти ҷавонони саодатманди кишвар ҷашн гирифта шавад!

Олимҷон Азизов – мудири шуъбаи муносибатҳои байналмилалӣ ва робита бо ҷомеаи Агентии Амнияти ХБРЯ-и АМИТ

Заробудин Ширинов – корманди шуъбаи муносибатҳои байналмилалӣ ва робита бо ҷомеаи Агентии амнияти ХБРЯ-и АМИТ

Аҳмади Дониш дар китоби арзишманди худ «Наводир - ул - вақоеъ» андар боби фарҳанги оиладорӣ, бастани никоҳ ва тағйирёбии муносибатҳои оиладорӣ зерфасли алоҳидаеро бахшидааст, ки андешаву тавсияҳои пешниҳоднамудааш имрӯз ҳам арзиши амалии худро гум накарда, балки метавонанд ба сифати як дастурамал низоми манзилдориро дар ҷомеаи муосири Тоҷикистон ба танзим дароранд. Пеш аз ҳама маорифпарвари тоҷик оиларо асоси ҷамъият, ҳадаф аз бунёди онро тавлид ва бақои насл, солимии онро шукуфоӣ, дурнамои рушди давлат, таълиму тарбияи дурусти фарзандро бошад, маншаи ташаккули неруи зеҳнию ақлӣ меҳисобад.

Аҳмади Дониш дар боби танзими оила ва муносибатҳои оилавӣ волидайнро ғамхору хайрхоҳи фарзандон тавсиф менамояд. Зеро онҳо пайваста мекушанд, ки фарзандонашон аз давраи туфулият тарбияву таълими дуруст гиранд, касбу ҳунар омӯзанд, то бузург шаванд нисбат ба падару модар эҳтиром гузоранд ва онҳоро озору сарзаниш надиҳанд. Аз рӯйи касби худ фаъолият карда, ҷиҳати таъмини оила ба маводи ниёзи аввал ва қонеъ кардани талабот манбаи даромад пайдо намоянд. Барои рушди ҷомеа, ҳифз ва бақои он ҳамеша неруии ақлию зеҳнии худро сарф намоянд. Баръакси ҳол, агар фарзанд аз хурдсолӣ тарбияи дуруст нагирад, ба суханҳои волидайн гӯш надиҳад, ба таҳсил фаро гирифта нашавад, соҳибкасб нагардад, худсарона ба содир кардани амалҳои зишт, аз қабили дӯздию қиморбозӣ, раққосию шоҳидӣ даст занад, барои хушнудии модар зани солеҳаи худро талоқ диҳад, ба фисқу фасод ва зинову ливотат машғул гардад, ин амалҳо боиси нохушнудӣ ва озори падару модар метавонанд гарданд.

Дар робита бо ин, Аҳмади Дониш ба масъалаи иззату эҳтиром доштани падару модар аз ҷониби фарзанд ва омилҳое, ки боиси озору сарзаниш байни волидайну фарзанд мегарданд, аҳаммияти хосса медиҳад. Бавижа, ҷиҳати амалӣ кардани ин тадбир маорифпаврар падарро уҳдадор меҳисобад, ки талабот ва ниёзҳои иҷтимоии фарзандро саривақт қонеъ гардонад, ба сахтию мумсикӣ роҳ надиҳад. Агар падар эҳтиёҷоти фарзандро таъмин накунад ва таъсиргузор ба содир кардани амалҳои номатлуб аз ҷониби ӯ бошад, пас фарзанд бо роҳи қаллобӣ аз паси пайдо кардани маблағ шуда, ба азхуд кардани касбу пеша гардан намедиҳад, аз таълиму тааллум мегурезад. Аз ин рӯ, падар то таълими касбу ҳунар кардан, соҳибкасбу оиладор шудани фарзанд вазифадор аст, ки ба ӯ мадад расонад ва чун соҳиб манбаи даромад гашт ҷиҳати мустақилона зиндагӣ ихтиёр карданаш мусоидат намояд. Дар баробари падар, ҳамзамон, фарзанд низ бояд муваззаф бошад, ки баъди соҳиби касбу ҳунар гаштан ба падару модар ёрӣ диҳад, то дар пиронсолӣ волидайн хору залил нагарданд ва ранҷу машаққати зиёд накшанад.

Иҷрои ҳаққу ҳуқуқ ва уҳдадориҳои волидайн, тарбия ва таълими дурусти фарзанд, иҷрои вазифаю уҳдадориҳои фарзандро нисбат ба волидайн Аҳмади Дониш омилҳои муҳимми устувории оила ва танзими муносибатҳои оилавӣ меҳисобад, ки имрӯз низ амалӣ намудани онҳо арзиши худро аз даст надода, аз мубрам будани худ дарак медиҳанд. Барои тасдиқи андеша чанд тавсияҳои ҷолиби маорифпарварро зарур мешуморем:

- волидайн фарзандонро бо тарсу ҳарос, муомилаи дурушт бузург накунанд, зеро фарзандон вақте ки чашм ба ҷаҳон кушоданд ва гӯш ба ҳар савту садо, аввал нағмае, ки ба гӯши эшон расад, садои уқуқу ҳуқуқи падар ва модар бошад… Бо ин усул ба роҳ мондани тарбияи фарзанд ҳам барои ташаккули ҷисмонӣ, фикрӣ ва ҳам қобилияти маънидарккунии ӯ халал эҷод мекунад. Аз ин рӯ, бо меҳру муҳаббат, навозиш, алфози наку бузург кардани фарзанд сабаби усутворӣ, мустааҳкамӣ ва якдигарфаҳмӣ дар байни аъзои оила мегардад;

- волидайн муваззафанд, ки эҳтиёҷоти фарзандро ба ғизо, пӯшока, таҳсил ва ғайра таъмин кунанд ва миннат нанамоянд. Дар сурати иҷро накардани ин вазифаи пурмасъулият фарзандон ҷисман заиф бузург шаванд, ба маризиҳои гуногун бипечанд, ё дар ба дар гашта тамаъҷӯӣ намоянд. Чунки «миннати падар барои нон низ аз ҷаҳолати ӯст, набинад, бисёр тифлон аз бенонии падар ва ноҳифозии модар дар масҷидҳо ва роҳҳо лақит (андохташуда) мешавад, халлоқи ҳаким дигареро ба онҳо меҳрубон мегардонад, ки бармедоранд ва тарбият мекунанд»;

- нисбати падару модар фарзанд хайру эҳсонро дареғ надорад. Агар яке аз волидайн, ё ки ҳарду дар назди фарзанд пир шаванду муҳтоҷи хидмат бошанд, эҳтироми онҳоро дорад, дилтанг нашавад ва аз кӯмаки дар ҳаққашон карда, «уф» нагӯяд. Уф гуфтан маънои малоли хотир шудан, безор гаштани ӯро аз волидайни солхӯрдаю барҷомондааш, ифода мекунад. Барои он ки ин амал рух надиҳад волидайн вазифадор мебошанд, ки аз хурдсолӣ бояд фарзандонро дар доираи ахлоқи накӯ тарбия диҳанд то фарзандон роҳи рост, хайру эҳсонро дар зиндагиашон интихоб кунанд. Шароити таҳсилро барояшон созгор кунанд то вобаста ба шавқу ҳавас соҳиби касбу ҳунар ва пешаи мувофиқ шаванд. На ин ки падару модарон аз ҷиҳати эҳтиёҷ, ё коҳилӣ дар касб ба фарзандон аз сарфи маблағ мумсикию хасисӣ карда, монеъа эҷод намоянд ва ғайра.

Ба андешаи маорифпаврари тоҷик ишқу муҳаббати ҳақиқӣ, ки бо бастани никоҳ ба бунёди оила асос мегузорад, барои устуворӣ ва мустаҳкамии он мусоидат менамояд. Ишқу муҳаббати маҷозӣ дар таъсиси оила заминаи боэътимод надорад. Агар оила тавассути ишқи маҷозӣ бунёд шавад устувории он дер напояд ва ҳамеша дар он хонавода ҷангу низоъ, нофаҳмиҳо пайдо шавад ва ин омил боиси носолимии оила гардад. Зеро, асоси ишқи маҷозиро фисқу фасод ташкил дода, дилҳоро ба ҳам наздик намекунад. Дар ин маврид Аҳмади Дониш назди марди ошиқ дар интихоби зан ва бунёди оила ёздаҳ шартро зарур мешуморад, ки муҳтавояшон ба таври зайл аст:

- соҳиби зару мол ва ҳиммати олӣ бошад, агар маъшуқ зару мол талабад назди ӯ гузорад ва бо ин роҳ тавонад дили ӯро мойили худ кунад;

- донишманд бошад ва аз ҳама илму фан бохабар, хосса илмҳои тағаннӣ, алҳон, қиссасу таворих, мусаввирӣ ва наққошӣ, заргарӣ, хайётӣ ва хаттотӣ. Дар сурате, ки маъшуқ майл ба ҳунар дорад, маъшуқ меомӯзад ва ба хидматаш қиём менамояд ё назди куфтагии дилдор ба базлҳои ширин ва ҳикоятҳои рангин ва нуктаҳои намакин занги малол аз табиати маҳбуб зудуда мекуанд, ё ба тағаннӣ ва алҳон масрур тавонад кард;

- дар байни мардум обрӯ ва эътибори хосса дошта бошад;

- зоҳири сураташ аз уюб мубарро бошад, то табъи маъшуқ аз ӯ танаффур накунад ва халқ ӯро ба сабаби дӯстии ӯ сарзаниш нанамоянд;

- марде асилу наҷиб бувад, то риояти муруввату утувватро ба поён тавонад расонид ва ҳуқуқи дӯстию муҳаббатро муроот тавонад кард;

- марди ошиқ он маъшуқеро интихоб кунад, ки олиҳиммат бувад ва наҷибу асл. Агар лаъимзода ва мумсик бувад ва ба ҳар куҷо рафтуой кунад ба маъшуқ фармонҳои бемавқеъ дода, ба ҳоли ӯ нарасад. Агар олиҳиммат бошад, ба дахлу харҷи ошиқ назар ҳамекунад ва мувофиқи он фармон ҳамедиҳад, то сармояи дахли ӯ ба зиён наравад ва қарздору муҳтоҷ нашавад, ки он сабаби бадномии маъшуқ гардад;

- маҳбуб ба балоғат расида бувад ва тамизи неку бад карда. Пас, агар касе маъшуқи хурдсол дорад, то ҳадди булуғ аз ӯ таваққуъи дӯстӣ накунад ва нуқсону ҷароими ӯро муоф дорад ва насиҳату таълим ҳамедиҳад ва одоб, ки мурооти он ба турф ошиқу маъшуқ лозим аст;

- марди ошиқ чун ба касе майли ишқ кунад, аввало ахлоқи ӯ бисанҷад ва бубинад, ки муҳаббат бо ӯ ба саранҷом мерасад, ё на ва аз уҳдаи кафофу бозхости маъшуқ мебарояд, ё на, пас ба ӯ дилбастагӣ кунад;

- ошиқ баъди интихоби маъшуқ бояд асбоби маошу интиоши ӯро мувофиқи ҳоли ӯ мураттаб дорад ва чашму дасти ӯро аз кисаи ағёр баста дорад ва ба қазои мо-яҳтоҷи ӯ қиём намояд аз маскану ҳавлӣ ва зан ва таҳияи асбоби илмӣ, ки мубошири он барои омӯхтан мешавад;

- марди ошиқ агар эҳтиёҷоти занро таъмин карда натавонад дар зиндагӣ сахтӣ кашад ва дуруштӣ бинад, чӣ синни маъшуқӣ ва дилрабоӣ аввали шубоб аст ва овони таҳсили ақлу камол. Ва дар он вақт ақл дар мизоҷи ҷавонон хому норасида ва ноқис бошад ва ба таҷрибат надида. Лошак чун ба худ истиғно бинад, нафси ӯ туғён кунад ва саркашӣ намояд ва аз ҳоли ошиқ ёд наорад;

- марди ошиқро бояд, ки дар ҳузури маъшуқ ҳусну ҷамоли дигаре аз дилрабоёнро таърифу тавсия нафармояд ва хулқу дилҷӯии эшонро тақрир накунад, илло барои таълим, на он қадар, ки маъшуқро рашк ояд, балки ғарази ӯ он бувад, ки маҳбуб он шеваро бипазирояд, чӣ ҳамчунон ки муҳиббро рашку ғайрат аст, маҳбубро зиёдтар бошад, зероки ниёзу фурӯтанӣ ва хушомаду нармзабонӣ ба ҳама ашхоси инсонӣ мулоими табъ аст.

Аҳмади Дониш хиёнати марду занро ба якдигар асоси пайдоиши низоъу хусумат, ҷангу ҷидол дар оила меҳисобад. Бо тавсияи ӯ хиёнати мардон нисбат ба занон ранҷу кулфат ва ғаму надоматро дар одоби оиладорӣ зиёд мекунад. Аммо ӯ мувофиқат ва мурофақате, ки миёни марду зан пайдо мешаванд на зотӣ, балки оризӣ меҳисобад. Яъне як сухани ноҷои аз ҷониби зан ва ё мард баёншуда метавонад зиндагии онҳоро ноором гардонад ва байнашон нотифоқӣ ба вуҷуд оварад. Дар ин ҳол зан аз мард ҷудоӣ талабад ва мард майли ба манзил овардани зани дигарро кунад ё агар зан бо либосу маскан ва нафақа таъмин нагардад зиндагии мардро тира гардонида, доду фиғони худро аз бому дар берун кашад ва то ба маҳкамаи қозӣ барад. Ин амалҳои занро маорифпарвар аз кутоҳақлӣ, нуқсони дин ва сабур набудани ӯ дар гӯш кардан ва таҳаммул нанамудани сухан мебинад.

Аҳмади Дониш никоҳро иттифоқи тарафайни зану мард мешуморад, ки асоси онро меҳру муҳаббат ташкил медиҳад. Бастани никоҳ ин иҷрои як рукни шариати исломӣ дар мавриди бунёди оила аз ҷониби марду зан мебошад. Бастани никоҳ мардро аз дил бастан ба маъшуқаи дигар, дил аз васваса нигоҳ медорад. Ғараз аз тазаввуҷ таваллуду таносул аст ва бо воситаи никоҳ дуои фарзанд ба ҳосил ояд.

Шартҳое, ки ӯ барои занҳо мегузорад, аз инҳо иборатанд:

1) Зан офарандаи вуҷуди шарифи инсон аст. Имрӯз ин амал вазифаи репродуктивии оиларо дар бозтавлидӣ ва бақои насл ифода мекунад.

2) Зан дар муҳити оила боиффат, бо ақлу диёнат ва поксиришт бошад. Айшу ишрат, хурду хоб ва ҷимоъро асоси оиладорӣ напиндорад. Агар зан бедиёнат ва бадсиришт бошад, фарзандони ӯ беақлу бедиёнат мегарданд. Бинобар ин, зан вазифадор аст, ки одоби манзилдориро риоя намояд. Молу сарвати захиракардаи шавҳарро бомақсад сарф намояд ва ба шавҳар хиёнат накунад.

3) Барои мустааҳкам нигоҳ доштани оила зан бояд боҳаё, босабур, таҳаммулгаро ва дурандеш бошад. Аз барои ҳирси молу чиз мушкилоти оилавии худро ба волидайн, хешу пайвандон ва дӯстон изҳор дошта, нотифоқӣ, кулфату коҳиш ва беназмиро дар раванди муносибатҳои хонаводагӣ ба вуҷуд наорад.

4) Барои зан тавлиди ҳам писар ва ҳам духтар бояд азиз бошад. Аммо занонро дар зиндагии хонаводагӣ ҳангоми таваллуди писар як худкомагию мағрурӣ фаро мегирад ва дар ин маврид ба мард фармони зиёд медиҳанд. Агар духтар таваллуд кунанд, хиҷил шаванд ва фармон кам диҳанд.

5) Зан бояд уммӣ ва бесавод бошад ва таламмузи хату иншо накарда ва китоби «Лайлӣ ва Маҷнун» нахонда.

6) Зоҳиран ва ботинан зебо бошад.

7) Зан бояд бандаи мард бошад, на мард бандаи зан ва ғайра.

Дар баробари ин, маорифпарвар сифат ва вазифаҳои зеринро дар боби оиладорӣ барои мард ҳатмӣ мешуморад:

1) Марди муҷаррад пеш аз бунёди оила бояд соҳиби молу сарват бошад. Агар молу сарват надошта бошад, аз рӯзҳои аввали оиладорӣ азият кашад, ба моли зан такя кунад.

2) Мард пеш аз бунёди оила бояд соҳиби манзил бошад, то дар манзили зан оила бунёд карда, доимо зери ранҷу озор ва забондарозии зан қарор гирад. Инчунин, манзили зан аз модар дур дорад, дар сурате, ки модар дар иёли ӯ бошад, асбоби маош, нафақаи модарро тавонад таъмин созад. Дар сурати онҳоро дар як хона нигоҳ доштан носозгории модар ва зан, ки иллати он нафс аст, ривоҷ гирад ва мард сахтӣ кашад.

3) Марди кадхудо бояд сурат ва сирати зебо дошта бошад. Агар сурати зоҳириаш аз уюб холӣ набувад, зани маъюб талабад. Ё худ агар мард зоҳиран зебо набошад ва зани ҷамила талабад мунтазам боиси таҳқири зан шавад.

4) Зан аз ҷое талабад, ки асли шариф дошта, эҳтироми шавҳарро ба ҷо оварад ва фармонбардораш бошад. Ё худ зан соҳиби мулку асбоб набошад, ранҷкашидаву сахтидида, то ба молу амволи шавҳар қаноат карда, нисбат ба ӯ мушфиқу меҳрубон бошад.

5) Зани хоста бояд ба ҳадди булуғ расида бошад.

6) Тарбияти фарзанд ба уҳдаи мардон аст ва онҳо муваззафанд, ки ӯро дар рӯҳияи худошиносӣ ва худшиносӣ тарбия кунанд. Яъне, мард то ба синни балоғат расидан ва оиладор шудани фарзандон онҳоро таълими дуруст диҳад, соҳиби касбу пеша гардонад ва нафақаашонро ҳамеша таъмин намояд.

7) Мард бояд аъзои оилаи худро бо меҳнати ҳалоли худ бо хурду хӯрок ва дигар ҷиҳози муҳим таъмин кунад. Ба молу сарвати зан тамаъ накунад ва фикри зиндагиашро аз ҳисоби сарвату боигарии зан таъмин намудан, иктифо нанамояд.

 Мард масъул аст, ки барои тарбияи фарзандонаш дояи хубе интихоб намояд, то он доя фарзандони солеҳу солимро тарбия кунад.

9) Мард бояд, ки занро дар хона танҳо нагузорад ва яке аз маҳорими худро, ё маҳорими занро дидбон дорад, ки зан аз ӯ ҳазар кунад.

10) Он чӣ нафақа мекунад аз ҳалол ба даст оварад, ки ҳеҷ хиёнату ҷафо аз он беш набувад, ки эшонро ҳаром бипарварад.

11) Мард бояд, ки ҳеҷ таоми хуш танҳо нахӯрад ва агар хӯрад, пинҳон дорад ва назди аҳли хонавода тавсиф нанамояд.

12) Мард то тавонад талоқ накунад, ки худованди иззу-исма аз ҷумлаи мубоҳот талоқро душман дорад. Агар ҳоҷат афтод, ки талоқ диҳад, бояд, ки аз яке беш надиҳад ва се талоқ ба якбора макрӯҳ аст.

Воқеан, бештари тавсияву пешниҳодҳо ва шартҳое, ки Аҳмади Дониш дар мавриди бунёди оила ва танзими муносибатҳои оилавӣ гузоштааст, воқеан арзиши назариявӣ ва амалии худро доранд. Онҳо имрӯз ҳам бо вуҷуди ҷаҳонишваии арзишҳо, ки бар асари онҳо оила дар кишварҳои аврупоӣ вазифаҳои иҷтимоии худро аз даст додааст, истифода ва татбиқашон барои ҷомеаи Тоҷикистон аз аҳаммият холӣ намебошанд. Андар боби бунёди оилаи солим, риояи рукнҳои одоби никоҳ, барасмиятдарории давлатии оила, кам гаштани ҷудошавии оилаҳо, таваллуди фарзанди солим, таълиму тарбияи дурусти ӯ ва ғайра аз рӯзмаррагии худ гувоҳӣ медиҳанд.

Самиев Б.Ҷ. - д.и.ф., профессор, мудири шуъбаи фалсафаи фарҳанги Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ

Ба омӯзиши нақши тарбия ва маърифати ҳуқуқӣ дар осори илмии академик Фозил Тоҳиров ва зодрузи устод бахшида мешавад

Фозил Тоҳиров (ё Фозил Тоҳирович Тоҳиров) - олими тоҷик дар соҳаи ҳуқуқ, педагогика ва фалсафа мебошад. Академик Фозил Тоҳиров яке аз шахсиятҳои барҷастаи илми ҳуқуқшиносии Тоҷикистон мебошад, ки дар рушди илми ҳуқуқшиносӣ ва тарбияи ҳуқуқии шаҳрвандон саҳми арзанда гузоштааст. Соли 2024 «Осори мунтахаб»-и академик Тоҳиров Ф.Т. ба табъ расид, ки дар он таҳқиқотҳои илмии бузурги устод ҷамъоварда шудаанд. Ӯ дар таҳқиқотҳои илмии худ ба масъалаҳои тарбияи ҳуқуқӣ, маърифати ҳуқуқии ҷавонон ва рушди шуури ҳуқуқии ҷомеа диққати махсус додааст, аз ҷумла ба масъалаҳои:

1. Мафҳуми "тарбияи ҳуқуқӣ". Тарбияи ҳуқуқӣ як ҷараёни таълимӣ ва тарбиявӣ мебошад, ки ҳадафаш:

- баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии шахс;

- ташаккули ҳисси масъулият дар назди қонун;

- эҳтиром ба ҳуқуқи дигарон ва риояи меъёрҳои ҳуқуқӣ мебошад.

3. Мавқеи тарбияи ҳуқуқӣ дар таҳқиқотҳои Фозил Тоҳиров. Агар ба таҳқиқоти Фозил Тоҳиров назар андозем, чунин нуқтаҳо метавонанд ба тарбияи ҳуқуқии шаҳрвандон саҳми арзанда дошта бошанд:

А) Тарбияи ҳуқуқӣ ҳамчун ҷузъи тарбияи умумии шаҳрвандӣ: академик Фозил Тоҳиров маърифати ҳуқуқиро қисми ҷудонашавандаи тарбияи шаҳрвандӣ медонад. Ба андешаи ӯ тарбияи ҳуқуқӣ як ҷузъи муҳими тарбияи умумии инсон ба шумор меравад. Ҷомеаи муосир танҳо дар ҳолате метавонад устувор ва муташаккил бошад, ки шаҳрвандони он маърифат ва маданияти ҳуқуқии кофӣ дошта бошанд. Аз ин рӯ, тарбияи ҳуқуқӣ на танҳо вазифаи низоми маориф, балки як қисми муҳими сиёсати давлатӣ мебошад.

Б) Мафҳум ва зарурати тарбияи ҳуқуқӣ: Тарбияи ҳуқуқӣ - ин раванди мунтазами таълим ва ташаккули дониш, фаҳмиш, эҳсос ва муносибати инсон ба қонун, ҳуқуқу уҳдадориҳо ва вазифаҳои шаҳрвандӣ мебошад. Зарурати он дар таҳқиқотҳои академик Фозил Тоҳиров чунинанд:

- баланд бардоштани масъулияти шаҳрвандӣ;

- пешгирии қонуншиканиҳо, ҷиноятҳо ва рафтори зиддиҷамъиятӣ;

- ташаккули шуури ҳуқуқӣ ва эҳтиром ба қонун;

- мусоидат ба таҳкими давлатдории ҳуқуқбунёд ва демократӣ.

В) Нақши муассисаҳои иҷтимоӣ дар тарбияи ҳуқуқӣ:

1. Оила. Тарбияи ҳуқуқӣ аз муҳити оилавӣ оғоз мешавад. Падару модар ҳамчун намунаи рафтори ҳуқуқӣ амал мекунанд.

2. Мактаб ва муассисаҳои таълимӣ. Дарсҳои «Маърифати ҳуқуқӣ», «Конститутсия» ва фаъолияти тарбиявӣ дар ташаккули шуури ҳуқуқии хонандагон муҳиманд.

3. Мақомоти давлатӣ ва ҷомеаи шаҳрвандӣ. Таблиғи қонунҳо, маъракаҳои иттилоотӣ ва иштироки фаъоли ҷавонон дар ҳаёти сиёсиву ҳуқуқӣ тарбияи ҳуқуқиро тақвият мебахшанд.

4. ВАО ва интернет. Нашрияи мақолаҳои ҳуқуқӣ, барномаҳои телевизионӣ ва маводи интерактивӣ метавонанд маърифати ҳуқуқиро дар байни омма густариш диҳанд.

Чолишҳо ва роҳҳои ҳалли онҳо:

- паст будани сатҳи маърифати ҳуқуқӣ дар баъзе қишрҳои аҳолӣ;

- набудани муҳтавои муосири таълимии ҳуқуқӣ дар мактабҳо;

- дастрас набудани забони фаҳмо ва равон дар қонунҳо барои омма.

Роҳҳои ҳалли пешниҳодшаванда:

- тақвияти барномаҳои таълими ҳуқуқӣ дар макотиб ва донишгоҳҳо;

- оғози маъракаҳои оммавии "Ҳуқуқи ман — ҳимояи ман";

- ташкили курсҳо ва семинарҳо барои омӯзгорон ва мутахассисони соҳа.

Хулоса, тарбияи ҳуқуқӣ, ҳамчун ҷузъи ҷудонашавандаи тарбияи умумии шаҳрвандон, барои ташаккули ҷомеаи мутамаддин, эҳтиром ба қонун ва суботи иҷтимоӣ аҳаммияти ҳаётӣ дорад. Дар шароити муосир, давлатҳо бояд сиёсати таълимии худро бо таваҷҷуҳ ба баланд бардоштани сатҳи шуури ҳуқуқии шаҳрвандон созмон диҳанд. Танҳо дар ҳамин сурат метавон ба ҷомеаи озоду қонуниятмеҳвар даст ёфт.

Академик Фозил Тоҳиров нақши мактаб ва омӯзгорро дар ташаккули маърифати ҳуқуқии ҷавонон муҳим мешуморад. Ӯ таълимгоҳҳоро муҳити муҳими ташаккули шуури ҳуқуқии кӯдак ва наврас медонад. Таъкид мегардад, ки ҷомеаи муосир барои рушди устувор ва қонуниятмеҳвар ба шаҳрвандони соҳибмаърифат ва масъулиятшинос ниёз дорад. Маърифати ҳуқуқии ҷавонон ҳамчун пояи маърифатнокии ҷомеа маҳсуб меёбад. Дар ин раванд, мактаб ва омӯзгор нақши марказӣ ва бунёдӣ мебозанд, зеро онҳо нахустин муҳит ва шахсиятҳоеанд, ки асоси тафаккури ҳуқуқии наврасонро мегузоранд.

Нақши мактаб дар ташаккули маърифати ҳуқуқӣ:

1. Таълими фанни ҳуқуқ ва Конститутсия. Мактаб ба хонандагон асосҳои сохтори давлат, ҳуқуқу ӯҳдадориҳо, ва қонунгузориро меомӯзонад. Фанни «Маърифати ҳуқуқӣ» ё «Асосҳои давлат ва ҳуқуқ» дар ин раванд нақши калидӣ дорад.

2. Муҳити тарбиявӣ. Мактаб бояд муҳити эҳтиром ба қонун, интизом, ҳамдигарфаҳмӣ ва ҳамбастагиро фароҳам оварад. Ин муҳит на танҳо омӯзишӣ, балки тарбиявӣ низ мебошад.

3. Фаъолиятҳои беруназсинфӣ. Баргузории озмунҳо, чорабиниҳои ҳуқуқӣ, мулоқот бо ҳуқуқшиносон ва кормандони милитсия метавонад маърифати ҳуқуқиро мустаҳкам кунад.

Нақши омӯзгор дар ин раванд:

1. Намунаи шахсӣ. Омӯзгор худ бояд ба меъёрҳои ҳуқуқӣ риоя кунад, инсофпеша ва одил бошад. Хатогии рафтории омӯзгор метавонад таъсири манфӣ ба шуури ҳуқуқии хонанда гузорад.

2. Ташаккули фикри интиқодӣ. Омӯзгор бояд ҷавононро ба таҳлил, баҳс ва баррасии масъалаҳои ҳуқуқӣ водор кунад, то онҳо қонунро на танҳо азёд, балки фаҳмиш кунанд.

3. Роҳнамоӣ дар ҳолатҳои мушкилоти ҳуқуқӣ. Бисёре аз хонандагон дар зиндагии шахсӣ ба мушкилоти ҳуқуқӣ дучор мешаванд. Омӯзгор метавонад онҳоро бо роҳҳои қонунӣ роҳнамоӣ кунад.

Ҳамин тавр, мактаб ва омӯзгор дар ташаккули шахсияти ҳуқуқшиноси ҷавон нақши ҳалкунанда доранд. Барои он ки ҷавонон ба шаҳрвандони босавод ва масъули ҳуқуқшинос табдил ёбанд, зарур аст:

- таълими ҳуқуқ дар мактаб бояд тақвият ёбад;

- омӯзгорон бояд дар самти маърифати ҳуқуқӣ бозомӯзӣ шаванд;

- муҳити мактабӣ бояд асоси эҳтиром ба қонун гардад.

Дар шароити муосири ҷаҳонишавӣ ва тағйироти босуръати иҷтимоӣ, масъалаи таҳкими пояҳои ҳуқуқӣ ва маърифатнокии шаҳрвандон ба яке аз вазифаҳои стратегии давлатҳо табдил ёфтааст. Ҷавонон - ояндаи миллат - бояд дорои шуури ҳуқуқӣ ва масъулияти шаҳрвандӣ бошанд. Барои расидан ба ин ҳадаф, мактаб ва омӯзгор нақши меҳварӣ мебозанд. Ба андешаи академик Фозил Тоҳиров, «бе шаклгирии шуури ҳуқуқии ҷавонон, наметавон ҷомеаи ҳуқуқбунёд ва демократиро таъмини воқеӣ бахшид».

Маърифати ҳуқуқӣ ва зарурати он. Маърифати ҳуқуқӣ маҷмӯи донишҳо, ҷаҳонбинӣ, эҳсос ва муносибати шахс ба ҳуқуқ, қонун ва одоби ҷамъиятӣ мебошад. Ин маърифат на танҳо воситаи таълим, балки ҷузъи фарҳанги умумии шахс ва муайянкунандаи муносибати ӯ ба ҷомеа аст. Дар моддаи 1-и Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон зикр шудааст, ки Тоҷикистон давлати ҳуқуқбунёд, дунявӣ, демократӣ ва иҷтимоӣ мебошад. Ин маънои онро дорад, ки тарбияи шаҳрвандони дорои маърифати ҳуқуқӣ, вазифаи муҳим ва умумимиллӣ мебошад.

Мактабро академик Фозил Тоҳиров - зинаи аввалини ташаккули ҳуқуқшиносии шахс меҳисобад:

1. Фанҳои ҳуқуқӣ дар барномаҳои таълимӣ. Дар синфҳои болоии мактабӣ таълими фанҳои «Асосҳои давлат ва ҳуқуқ», «Конститутсия» ва «Маърифати ҳуқуқӣ» пешбинӣ шудааст. Ин фанҳо ба шогирдон имконият медиҳанд, ки бо сохтори давлат, шаклҳои ҳокимият, ҳуқуқу уҳдадориҳои шаҳрвандӣ шинос шаванд.

2. Муҳити ҳуқуқмеҳвар дар мактаб. Мактаб бояд на танҳо ҷойи таълим, балки фазои адолат ва интизом бошад. Риояи қонун, масъулият, эҳтироми ҳуқуқи дигарон бояд аз рӯзҳои аввал ба шогирдон омӯзонда шавад.

3. Фаъолиятҳои беруназсинфӣ ва клубҳои ҳуқуқӣ. Баргузории викторинаҳо, озмунҳои ҳуқуқӣ, мулоқот бо намояндагони судҳо, прокуратура ва кормандони дигар мақомоти ҳифзи ҳуқуқ нақши муҳим мебозад. Клубҳои ҳуқуқӣ метавонанд платформаи хубе барои мубодилаи дониш ва ташаккули ҷаҳонбинии ҳуқуқии хонандагон шаванд.

Омӯзгорро академик Фозил Тоҳиров - раҳнамои маънавӣ ва ҳуқуқии талаба ва донишҷӯ медонист:

1. Шахсияти омӯзгор ҳамчун намуна. Омӯзгор бояд худ намунаи риояи қонун ва ахлоқи ҷамъиятӣ бошад. Академик Фозил Тоҳиров таъкид менамояд, ки «муаллим танҳо омӯзгори фан нест, балки роҳнамои маънавӣ ва қонуниятии хонанда аст».

2. Тарғиби ахлоқи ҳуқуқӣ. Академик Фозил Тоҳиров қайд менамояд, ки омӯзгорон метавонанд тавассути суҳбатҳо, баҳсҳои синфӣ, мисолҳои воқеӣ ва шарҳи қонунҳо шуури ҳуқуқии шогирдонро тақвият бахшанд.

3. Дастгирии ҳуқуқии хонандагон дар ҳолатҳои мушаххас. Бисёре аз наврасон дар ҳолатҳои мураккаби иҷтимоӣ - ба монанди муносибат бо мақомоти милитсия, масъулиятҳои ҳуқуқӣ, мушкилоти оилавӣ - ба кӯмаки омӯзгор ниёз доранд. Дар ин ҷо, нақши омӯзгор чун шахси боэътимод ва ҳидоятгар равшан мешавад.

Чолишҳо ва пешниҳодҳо.

Чолишҳо:

- дар баъзе мактабҳо омӯзиши ҳуқуқӣ фақат шакли расмӣ дорад;

- омӯзгорон аксаран маводи замонавии ҳуқуқӣ надошта, бо қонунҳои нав шинос нестанд;

- дастрасии маҳдуд ба маводи таҳлилии ҳуқуқӣ дар забони тоҷикӣ.

Пешниҳодҳо:

- бозомӯзии омӯзгорон дар соҳаи ҳуқуқшиносии амалии муосир;

- нашри китобҳои дарсии муосир ва роҳнамоҳо дар мавзуъҳои ҳуқуқӣ;

- таъсиси клубҳо ва маҳфилҳои ҳуқуқии мактабӣ бо иштироки ҳуқуқшиносони амалкунанда;

- ба барномаи таълимӣ ворид кардани мавзӯъҳои амалии мисли: ҳуқуқи меҳнат, ҳуқуқи рақамӣ, ҳуқуқи истеъмолкунанда.

Хулоса, академик Фозил Тоҳиров маърифати ҳуқуқии ҷавононро таҳкурсии ҷомеаи ҳуқуқбунёд ва демократӣ медонад. Мактаб ҳамчун муҳити асосии таълимӣ ва омӯзгор ҳамчун раҳнамои маънавӣ, метавонад дар ташаккули шахсияти ҳуқуқшиноси ҷавон нақши ҳалкунанда бозад. Ба гуфтаи академик Фозил Тоҳиров, «илми ҳуқуқ бояд аз синни наврасӣ ба як қисми тарбияи шахсият табдил ёбад», зеро танҳо дар ҳамин сурат метавон ба шаҳрвандони босавод, масъул ва қонунмеҳвар умед баст.

Таъсири муҳити иҷтимоӣ ва оила: Фозил Тоҳиров дар таҳқиқотҳои худ ба нақши муҳити иҷтимоӣ ва оила низ диққати ҷиддӣ медиҳад. Ба андешаи ӯ, оила - мактаби нахустини маърифати ҳуқуқӣ мебошад. Оила ҳамчун аввалин муҳит ва низоми иҷтимоӣ, дар ташаккули маърифати ҳуқуқии кӯдак нақши асосӣ мебозад. Маҳз дар доираи оила фарзанд бояд асосҳои зеринро меомӯзад:

- чӣ гуна қонунро эҳтиром кардан лозим аст;

- чӣ гуна масъулият ва уҳдадориҳоро бояд риоя кард;

- чӣ гуна нисбат ба ҳуқуқи дигарон эҳтиром зоҳир намуд.

Нақшҳои муҳими оила дар тарбияи ҳуқуқӣ:

- намуна будани падару модар дар риояи қонун ва интизом;

- муколамаи озод ва эҳтиром ба фикри кӯдак, ки ба ташаккули шуури ҳуқуқии ӯ мусоидат мекунад;

- баён ва иҷрои адолат дар дохили хонавода - ҳавасмандгардонӣ ва танбеҳ бояд боадолатона бошанд;

- муқаррар кардани меъёрҳои рафтор, ки фарзандро ба қонуншиносӣ одат медиҳанд.

Агар муҳити оилавӣ ноором, зӯроварона ва беқонун бошад, эҳтимоли он ки шахс дар эҳтимолияти ҳуқуқвайронкунӣ гардад, меафзояд.

2. Муҳити иҷтимоӣ — заминаи ташаккули ахлоқи ҳуқуқӣ. Муҳити иҷтимоӣ - мафҳуми васеъ аст ва он якчанд омилҳоро дар бар мегирад:

- ҳамсоягӣ, маҳалла, дӯстона;

- муассисаҳои фарҳангӣ ва динӣ;

- расонаҳо - телевизион, интернет, шабакаҳои иҷтимоӣ.

Ҷанбаҳои таъсиргузори муҳити иҷтимоӣ:

Моделҳои рафтор: Ҷавонон рафтори дигаронро таҳлил ва такрор мекунанд - агар муҳит қонуншиканиро таҳким диҳад, ин ба фард таъсир мекунад.

Фишори гурӯҳҳо: Дӯстону атрофиёни шахс метавонанд ӯро ба риоя ё вайрон кардани меъёрҳои ҳуқуқӣ ташвиқ кунанд.

Таъсири расонаҳо ва шабакаҳои иҷтимоӣ: Агар фарҳанги қонунмеҳварӣ тавассути ВАО ва шабакаҳо таблиғ шавад, шуури ҳуқуқӣ низ тақвият меёбад. Вале паҳн шудани маводи зӯроварӣ, тафриқа ва қонуншиканӣ метавонад зеҳни ҷавононро вайрон созад.

3. Ҳамкорӣ миёни оила, ҷомеа ва мактаб. Барои ба вуҷуд овардани шаҳрвандони дорои маърифати ҳуқуқӣ, зарур аст:

- оила ва мактаб ҳамкории фаъол дошта бошанд;

- маҳалла ва ҷомеа барои тарбияи ҳуқуқии ҷавонон шароити мусоид фароҳам оранд;

- барномаҳои оммавии ҳуқуқӣ, семинарҳо ва маҳфилҳои тарбиявӣ дар сатҳи маҳаллӣ ва мактабӣ ташкил карда шаванд.

Ба таъкиди академик Фозил Тоҳиров: «Омили муҳими ташаккули маърифати ҳуқуқӣ - якпорчагии нерӯҳои тарбиявии ҷомеа аст. Оила, мактаб ва ҷомеа бояд дар як самт амал намоянд». Ҳамин тавр, муҳити иҷтимоӣ ва оила ду сутуни асосии ташаккули шахсияти ҳуқуқшиносанд. Агар фарзанд дар муҳити ором, қонунмеҳвар ва ахлоқпарвар ба воя расад, ӯ шаҳрвандест бо маърифати ҳуқуқӣ ва масъулиятшинос. Ҳамчунин, ҷомеа бояд чунин муҳитҳоро пуштибонӣ ва густариш диҳад.

Зарурати ислоҳоти барномаҳои таълимӣ бо назардошти омӯзиши ҳуқуқ: аз андешаҳои академик Фозил Тоҳиров бармеоянд, ки тарбияи ҳуқуқӣ бояд амалӣ ва ба воқеияти ҷомеа мутобиқ карда шавад. Зарурати ислоҳоти барномаҳои таълимӣ бо назардошти омӯзиши ҳуқуқ дар тарбияи ҳуқуқӣ нақши муҳиму ҳалкунанда дорад. Ин ислоҳот на танҳо сатҳи дониши ҳуқуқии хонандагонро баланд мебардорад, балки заминаи устувор барои ташаккули шахсиятҳои дорои эҳтиром ба қонун, масъулиятшинос ва фаъоли ҷомеа фароҳам меорад, аз ҷумла:

1. Баланд бардоштани савияи дониши ҳуқуқӣ. Таълимоти замонавии ҳуқуқӣ имкон медиҳад, ки хонандагон бо ҳуқуқу уҳдадориҳои худ шинос шаванд, қонунҳоро фаҳманд ва онҳоро дар зиндагии рӯзмарра татбиқ намоянд.

2. Тарбияи эҳтиром ба қонун ва адолат. Вақте донишомӯзон мефаҳманд, ки қонунҳо барои ҳифзи манфиатҳои ҷомеа ва фард ҳастанд, эҳтиром ба қонун дар онҳо ҳамчун як арзиши ахлоқӣ ташаккул меёбад.

3. Пешгирии ҷинояткорӣ ва рафтори ғайриқонунӣ. Омӯзиши ҳуқуқӣ дар синни мактабӣ метавонад ҳамчун як воситаи самарабахши пешгирикунандаи ҷинояткорӣ ва рафтори зиддиҷамъиятӣ хизмат кунад.

4. Тақвияти шуури шаҳрвандӣ ва масъулият. Хонандагон меомӯзанд, ки шаҳрванд будан на танҳо ҳуқуқ, балки уҳдадорӣ низ дорад. Ин фаҳмиш дар ташаккули шаҳрвандони фаъол ва масъул кумак мерасонад.

5. Мутобиқати барномаҳои таълимӣ бо талаботи замон. Бо тағйир ёфтани воқеиятҳои иҷтимоӣ, сиёсӣ ва ҳуқуқӣ, зарур аст, ки барномаҳои таълимӣ низ ҳамқадам бошанд. Бе ислоҳоти саривақтӣ, таълимоти ҳуқуқӣ метавонад кӯҳна ва ғайримуассир гардад.

Ҳамин тавр, ислоҳоти барномаҳои таълимӣ дар самти омӯзиши ҳуқуқ воситаи муҳими баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии ҷавонон буда, барои ташаккули ҷомеаи ҳуқуқмеҳвар, шаҳрвандони масъул ва давлатдории демократӣ заминаи устувор мегузорад.

Тарбияи ҳуқуқӣ дар осори илмии академик Фозил Тоҳиров, махсусан дар тавсифи Эъломияи Куруши Кабир хело равшану возеҳ баён гардидааст. Академик Фозил Тоҳиров аҳаммияти таърихӣ ва ҳуқуқӣ ин санадро таҳлил намуда, қайд менамояд, ки он имрӯз барои тарбияи насли наврас дар рӯҳияи ватандӯсти, ҳувияти миллӣ, арҷгузорӣ ба арзишҳои миллӣ, эҳтиром ба қонун ва ҳуқуқҳои дигарон хеле мубрам мебошад. Ба андешаи ӯ дар тӯли таърих, масъалаи ҳуқуқи инсон яке аз рукнҳои муҳими ташаккули ҷомеаи адолатпарвар ва ҳуқуқбунёд будааст. Яке аз аввалин ҳуҷҷатҳои таърихие, ки арзишҳои ҳуқуқи инсонро бозгӯ мекунад, Эъломияи Куруши Кабир аст. Ин санад, ки дар асри VI пеш аз милод аз ҷониби шоҳи порс Куруши Кабир содир шудааст, аз муҳимтарин намунаҳои қадимаи эътирофи ҳуқуқи инсон мебошад.

Вобаста ба ин бояд ёдовар шуд, ки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар паёми навбатии худ ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба вазоратҳои корҳои хориҷӣ ва фарҳанг дастур доданд, ки маводи заруриро вобаста ба таҷлили 2550-солагии Эъломияи ҳуқуқи башари Куруши Кабир омода ва ба ЮНЕСКО пешниҳод намоянд.

Эъломияи Куруши Кабир (тақрибан соли 539 пеш аз милод) яке аз аввалин санадҳои таърихист, ки дар он баробарии инсонҳо ва ҳуқуқи инсон ва принсипҳои озодии дин зикр шудаанд. Ин эъломия дар шакли санги хати мехӣ (Cyrus Cylinder) дар Бобул ёфт шудааст ва онро ЮНЕСКО ҳамчун яке аз аввалин эъломияҳои ҳуқуқи инсон эътироф кардааст.

Эъломияи Куруши Кабир (ба номи "Силиндраи Куруш" низ машҳур аст) яке аз қадимтарин санадҳои маъруфи таърихӣ аст, ки ба ҳуқуқи инсон дахл дорад. Дар он пеш аз ҳама масъалаҳои зерин танзим шудаанд, аз ҷумла: - сокинони Бобул дар эътиқод ва дин озод буданд ва ҳақ доштанд, ки ба дини худ бимонанд ва ибодат кунанд; - барҳам додани ғуломӣ ва бозгардондани мардуми бадарғашуда ба ватанҳояшон; - эҳтиром ба фарҳангу анъанаҳои халқҳои гуногун; - барқарор кардани илоҳиҳои маҳаллӣ ба маъбадҳояшон.

Академик Фозил Тоҳиров аҳаммияти таърихӣ ва ҳуқуқӣ Эъломияи Куруши Кабирро таҳлил намуда, таъсири онро ба ташаккулёбии ҳуқуқи инсон ва ҳуқуқшиносии муосир хеле мусбӣ арзёбӣ менамояд ва қайд мекунад, ки арзишҳои дар Эъломияи Куруш зикршуда баъдтар дар эъломияҳои оянда нақши муҳим ва ҳалкунанда доштанд, ба мисли:

1. Эъломияи ҳуқуқи инсон ва шаҳрвандии Фаронса (1789).

2. Эъломияи умумии ҳуқуқи инсон (1948): Созмони Милали Муттаҳид дар эъломияи соли 1948 нуктаҳои зиёдеро зикр мекунад, ки бо арзишҳои зикршуда дар Эъломияи Куруши Кабир ҳамоҳанганд.

3. ЮНЕСКО ва СММ: ЮНЕСКО эъломияи Курушро ҳамчун “нахустин ҳуҷҷати ҳуқуқи инсон дар таърихи башарият” мешиносад.

4. Сарчашмаи илҳомбахш барои ҳуқуқшиносӣ: Қонуният, озодӣ ва баробарӣ дар тафаккури ҳуқуқии баъдӣ - аз Юнони бостон то ҳуқуқи римӣ ва ҳатто ҳуқуқи исломӣ - таҳти таъсири арзишҳои умумбашарии эъломияи Куруши Кабир қарор гирифтаанд.

5. Нақш дар таърихи Шарқ: Эъломияи Куруши Кабир ҳамчун яке аз нахустин эъломияҳои ҳуқуқи инсон эътироф шудааст. ЮНЕСКО онро ба унвони як санади дорои арзиши умумибашарӣ шинохтааст. Ин эъломия нишон медиҳад, ки меъёрҳои ҳуқуқи инсон на танҳо дар фарҳанги Ғарб, балки дар тамаддуни Шарқ низ решаҳои амиқ доранд.

Ин нуктаҳо арзишҳои умумии башариро дар даврае ифода мекарданд, ки ҳанӯз консепсияи "ҳуқуқи инсон" ба таври илмӣ ташаккул наёфта буданд. Дар ин ҳуҷҷатҳо низ, мисли Эъломияи Куруши Кабир, ба озодӣ, баробарӣ ва эҳтироми шахсияти инсон аҳаммият дода мешавад. Аз ин рӯ, Эъломияи Куруши Кабир на танҳо як санади таърихист, балки асоси ахлоқӣ ва фарҳангии ҳуқуқи инсон ба шумор меравад. Эъломияи Куруши Кабир аз намунаҳои дурахшони таърихиест, ки арзишҳои инсондӯстӣ, адолат ва озодиро дар маркази сиёсати як давлат қарор додааст. Муҳаққиқони муосир, аз ҷумла олимони тоҷик, метавонанд аз ин санад ба ҳайси як манбаи илҳомбахш барои таҳияи моделҳои нави таълим ва тарбияи ҳуқуқӣ ва рушди фарҳанги ҳуқуқии шаҳрвандон истифода баранд.

Ҳамин тавр, бояд қайд намуд, ки таълим ва тарбияи ҳуқуқӣ дар таҳқиқотҳои академик Фозил Тоҳиров ва осори илмии ӯ ҷойи махсусро ишғол менамоянд ва ӯ таъкид ба он дошт, ки тарбияи ҳуқуқӣ бояд амалӣ ва ба воқеияти ҷомеа мутобиқ карда шуда, гузаронидани ислоҳоти барномаҳои таълимӣ бо назардошти омӯзиши ҳуқуқ дар тарбияи ҳуқуқӣ нақши муҳиму ҳалкунанда дорад. Мо ба он андешаем, ки омӯзиши осори илмии академик Фозил Тоҳиров барои ҳар як шаҳрванд ва пеш аз ҳама барои олимони тоҷик таҳқиқотҳои нав ба навро дар ин самт мекушояд.

Исрофил Бобоҷонзода-мудири шуъбаи масоили назариявии давлат ва ҳуқуқи муосири Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, доктори илмҳои ҳуқуқшиносӣ, профессор

Ҳар сол санаи 23 май дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун Рӯзи ҷавонон таҷлил мегардад. Ин ҷашн бо ибтикори Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба хотири баланд бардоштани нақши ҷавонон дар ҷомеа ва ҷалби бештари онҳо ба рушди кишвар таъсис ёфтааст. Беҳуда нест, ки Ҷаноби Олӣ борҳо таъкид намудаанд: «Ҷавонон нерӯи бузурги пешбарандаи ҷомеа ва ояндаи давлату миллатанд».

Дар шароити ҷаҳони муосир, ки пур аз таҳдиду имкониятҳост, нерӯи зеҳнӣ, ҷисмонӣ ва ахлоқии ҷавонон барои ҳар як давлат захираи бебаҳо маҳсуб меёбад. Ҷавонон бояд дар сафи пеши маърифат, илм, технология ва созандагӣ бошанд. Имрӯз давлату Ҳукумати Тоҷикистон шароити мусоидро барои таълиму тарбияи насли ҷавон муҳайё сохтааст: садҳо донишгоҳу муассисаҳои таҳсилоти олӣ, барномаҳои давлатии дастгирии ҷавонон, стипендияҳо, барномаҳои табодули донишҷӯён ва дигар имкониятҳои равнақдиҳандаи илм, варзиш ва ташаббусҳои соҳибкорӣ.

Дар Паёми ҳарсолаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олӣ ҳамеша таваҷҷуҳи махсус ба масъалаҳои марбут ба ҷавонон зоҳир мегардад. Бо мақсади таҳкими ҳисси ватандӯстӣ, ифтихори миллӣ ва маърифати ҳуқуқӣ миёни ҷавонон барномаҳои махсус қабул ва амалӣ мегарданд. Ин ҳама далели онанд, ки ҷавонон дар маркази сиёсати иҷтимоии давлат қарор доранд.

Ҷавонон имрӯз бояд масъулияти бузургро эҳсос намоянд — онҳо идомадиҳандаи роҳи падарону бобоёнанд. Барои пойдории сулҳ, пешрафти илму фарҳанг, рушди иқтисоди миллӣ ва ҳифзи арзишҳои миллӣ саҳми фаъол бояд гузоранд. Омӯзиш, меҳнат, худшиносӣ ва худбаҳодиҳӣ бояд шиори зиндагии ҳар як ҷавони асил бошад.

Пас, Рӯзи ҷавонон — танҳо як санаи ҷашнӣ нест. Он рӯзест, ки ҳар ҷавон бояд дар рӯ ба рӯи худ қарор гирифта, аз худ бипурсад: “Ман барои миллат, барои оянда, барои Ватан чӣ кардам ва чӣ бояд кунам?” Нақши ман ҳамчун ҷавон дар рушду ободии Ватани азиз — Тоҷикистон Ҷавонон ҳамчун қувваи созанда ва нерӯи пешбарандаи ҷомеа дар рушди устувори ҳар як давлат нақши калидӣ доранд. Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки баъд аз соҳиб гардидани Истиқлолияти давлатӣ роҳи нави тараққиётро пеш гирифт, имрӯз ба насли ҷавон ҳамчун сутуни боэътимоди давлат ва кафили фардои дурахшон нигоҳ мекунад. Ман ҳамчун як ҷавони тоҷик, бо дарки баланди масъулият дар назди халқу Ватан, кӯшиш менамоям, ки дар рушди иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии кишвар саҳмгузор бошам. Пеш аз ҳама, таҳсил ва соҳиб шудан ба донишу малакаҳои муосир яке аз вазифаҳои аввалиндараҷаи ман аст. Зеро бе илму дониш ва касбияти баланди мутахассисона рушди кишвар имконнопазир аст.

Ҷавонон дар татбиқи ташаббусҳои созандаи Пешвои миллат, бахусус дар самти созандагиву бунёдкорӣ, тарғиби тарзи ҳаёти солим, арҷгузорӣ ба арзишҳои миллӣ ва таҳкими ваҳдати миллӣ бояд фаъолона иштирок намоянд. Ман низ бо иштироки худ дар чорабиниҳои ҷамъиятӣ, барномаҳои ихтиёрӣ ва корҳои ободонӣ саҳми худро дар пешрафти маҳалли зист ва ҷомеа мегузорам. Ҳамзамон, ҳар як амали нек, эҳтиром ба қонун, тарғиби дӯстиву ҳамдигарфаҳмӣ ва зиракии сиёсӣ аз ҷумлаи вазифаҳои ҳар ҷавон маҳсуб меёбад. Ман кӯшиш мекунам, ки ҳамчун намояндаи насли наврас намунаи ибрат бошам ва дигаронро низ ба роҳи созанда раҳнамоӣ кунам.Дар замони ҷаҳонишавӣ ва рақобатҳои шадиди иқтисодиву сиёсӣ, ватандӯстӣ ва садоқат ба арзишҳои миллӣ бояд роҳнамои ҳар як ҷавон бошад. Танҳо дар ҳамбастагӣ ва муттаҳидӣ метавонем Тоҷикистони азизамонро ба сатҳи кишварҳои пешрафта расонем. Хулоса, ҳар ҷавон, новобаста аз макони зист ва касбу кори худ, метавонад бо ташаббуси шахсӣ ва меҳнати софдилона дар ободии Ватан саҳм гузорад. Ман бо ифтихор мегӯям, ки омодаам тамоми дониш, нерӯ ва имкониятҳои худро барои пешрафти Тоҷикистони соҳибистиқлол равона созам.Нақши ман ҳамчун ҷавон дар рушду ободии Ватани азиз — Тоҷикистон Ҷавонон ҳамчун қувваи созанда ва нерӯи пешбарандаи ҷомеа дар рушди устувори ҳар як давлат нақши калидӣ доранд.

Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки баъд аз соҳиб гардидани Истиқлолияти давлатӣ роҳи нави тараққиётро пеш гирифт, имрӯз ба насли ҷавон ҳамчун сутуни боэътимоди давлат ва кафили фардои дурахшон нигоҳ мекунад.Ман ҳамчун як ҷавони тоҷик, бо дарки баланди масъулият дар назди халқу Ватан, кӯшиш менамоям, ки дар рушди иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии кишвар саҳмгузор бошам. Пеш аз ҳама, таҳсил ва соҳиб шудан ба донишу малакаҳои муосир яке аз вазифаҳои аввалиндараҷаи ман аст. Зеро бе илму дониш ва касбияти баланди мутахассисона рушди кишвар имконнопазир аст. Ҷавонон дар татбиқи ташаббусҳои созандаи Пешвои миллат, бахусус дар самти созандагиву бунёдкорӣ, тарғиби тарзи ҳаёти солим, арҷгузорӣ ба арзишҳои миллӣ ва таҳкими ваҳдати миллӣ бояд фаъолона иштирок намоянд. Ман низ бо иштироки худ дар чорабиниҳои ҷамъиятӣ, барномаҳои ихтиёрӣ ва корҳои ободонӣ саҳми худро дар пешрафти маҳалли зист ва ҷомеа мегузорам.

Ҳамзамон, ҳар як амали нек, эҳтиром ба қонун, тарғиби дӯстиву ҳамдигарфаҳмӣ ва зиракии сиёсӣ аз ҷумлаи вазифаҳои ҳар ҷавон маҳсуб меёбад. Ман кӯшиш мекунам, ки ҳамчун намояндаи насли наврас намунаи ибрат бошам ва дигаронро низ ба роҳи созанда раҳнамоӣ кунам. Дар замони ҷаҳонишавӣ ва рақобатҳои шадиди иқтисодиву сиёсӣ, ватандӯстӣ ва садоқат ба арзишҳои миллӣ бояд роҳнамои ҳар як ҷавон бошад. Танҳо дар ҳамбастагӣ ва муттаҳидӣ метавонем Тоҷикистони азизамонро ба сатҳи кишварҳои пешрафта расонем. Хулоса, ҳар ҷавон, новобаста аз макони зист ва касбу кори худ, метавонад бо ташаббуси шахсӣ ва меҳнати софдилона дар ободии Ватан саҳм гузорад. Ман бо ифтихор мегӯям, ки омодаам тамоми дониш, нерӯ ва имкониятҳои худро барои пешрафти Тоҷикистони соҳибистиқлол равона созам.

Бо ҳамин ормонҳои бузург, бо дили пур аз умеду эътимод, тамоми ҷавонони кишварро бо ин иди зебо ва пурифтихор табрик гуфта, барояшон нерӯи тоза, илҳоми эҷодӣ ва комёбиҳои нав дар роҳи созандагиву пешрафт орзу дорем

Султонов Ҷасурбек Давлатбоевич- магистранти курси 1-уми ихтисоси идоракунии давлатӣ-и Институти иқтисодиёт ва демографияи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон.

“Мо бояд барои ҷавонон чунин шароите муҳайё созем ва онҳоро тарзе тарбия кунем, ки фарзандони мо дар зиндагӣ роҳи дурустро интихоб намоянд, илму донишҳои муосирро аз худ кунанд, касбу ҳунарҳои замонавиро омӯзанд ва оянда мақоми арзандаи худро дар ҷомеа соҳиб шаванд”.

Эмомалӣ Раҳмон

Ҷавонони солим, донишманду бомаърифат ва соҳибкасбу ихтисосманд давомдиҳандаи кору фаъолияти насли калонсол, нерӯи созанда ва иқтидори рушду тараққиёт ва пешрафти ҷомеа, муҳимтар аз ҳама ояндаи миллату давлат мебошанд. Ибтидои солҳои 90 – уми асри гузашта, яъне аввали даврони соҳибистиқлолӣ ҷанги шаҳрвандӣ фишангҳои давлатдориро суст намуда, ба раванди таълиму тарбия, муносибату муошират ва кору амали ҷавонон таъсири манфӣ гузошт.

Талаботи қонунҳо, бахусус Конститутсия, поймол ва фаъолияти сохторҳои давлатӣ фалаҷ гардида буд. Қисмате аз ҷавонон ба гурӯҳҳои ҷиноятпеша шомил шуда, даст ба ҷиноятҳои сангин мезаданд. Бо дарназардошти муҳимияти ин масъала ва таваҷҷуҳи махсус зоҳир намудани давлат ва Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон нисбат ба ҳаёт ва фаъолияти ҷавонон, нақш ва иштироки онҳо дар соҳаҳои гуногуни ҳаёти давлатӣ, тарбияи ҷавонон дар руҳияи созандагиву бунёдкорӣ ва нигоҳдошти мавқеи устувор дар ҷомеа баъд аз соҳибистиқлол эълон гардидани давлат моҳи майи соли 1997 бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Кумитаи кор бо ҷавонони назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон таъсис дода шуда, санаи 23 май ҳамчун Рӯзи ҷавонон эълон гардид, ҳамчунин солҳои баъдӣ Шӯрои миллии кор бо ҷавонон созмон дода шуда, бо мақсади таҳкими бештари нақши ҷавонон дар ҷомеа соли 2017 Соли ҷавонон эълон гардид.

Боиси тазаккур аст, Ҷумҳурии Тоҷикистон миёни Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил яке аз аввалинҳо шуда, Қонуни барои ҷавонон муҳим “Дар бораи сиёсати давлатии ҷавонон” – ро қабул кард. Ин бори дигар собит месозад, ки Тоҷикистон дар таҳкими сиёсати давлатдорӣ ва сохтмони ҷомеаи демокративу ҳуқуқбунёд ташаккули сиёсати ҷавононро яке аз самтҳои асосии стратегии фаъолият медонад.

Таҳияи санадҳои танзимкунандаи ҳаёт ва фаъолияти ҷавонон аз рӯзҳои аввали Истиқлолияти давлатӣ ба тасвиб расида, вобаста бо тақозои замон ва рушди ҷомеа такомул ёфта истодаанд.
Дар баробари ин, аз тарафи Ҳукумати Тоҷикистон барномаҳои гуногуни давлатӣ, аз ҷумла, “Барномаи миллии ҷавонони Тоҷикистон”, “Барномаи давлатии тарбияи ватанпарастии ҷавонони Тоҷикистон”, “Барномаи рушди саломатии ҷавонон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон”, “Барномаи миллии рушди иҷтимоии ҷавонон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2013 - 2015 ва 2016 - 2018”, “Барномаи давлатии дарёфт ва рушди истеъдодҳо барои солҳои 2015 - 2020”, “Консепсияи миллии сиёсати давлатии ҷавонон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон”, “Стратегияи сиёсати давлатии ҷавонон то соли 2020” заминаи мусоидро барои татбиқи сиёсати давлатии ҷавонон фароҳам овардаанд.

Тибқи таҳлилҳои Хазинаи афзоиши аҳолии Созмони Милали Муттаҳид Тоҷикистон аз ҷумлаи кишварҳои дорои афзалияти ҷавонон буда, синну соли миёнаи аҳолии он 22,5 солро ташкил медиҳад ва дар асоси таҳлилҳо ва маълумоти оморӣ зиёда аз 70 фоизро ҷавонони то 35 – сола ташкил медиҳанд.

Бо назардошти чунин нишондиҳандаҳо, Пешвои миллат зимни суханронии худ дар мулоқот бо ҷавонони кишвар санаи 21 майи соли ҷорӣ қайд намуданд, ки “...маҳз ба ҳамин хотир Тоҷикистон мамлакати ҷавонон ба ҳисоб меравад”.

Дар воқеъ, ҷавонон имрӯз шумораи зиёди аҳолии кишвари азизамонро ташкил дода, ташаббускорӣ ва иқдомҳои тозаву таконбахши онҳо ба инобат гирифта шуда, аз ҷониби Президенти Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон онҳо неруи созандаву бунёдкор ва пешбарандаи ҷомеаи навини кишварамон ва ояндаи халқамон эълон гардиданд ва доимо ба насли ҷавон такя мекунанд.

Дар ин раванд, ба масъалаи баланд бардоштани маърифату саводнокии ҷавонон ва ба омӯзиши илму донишҳои замонавӣ, пеш аз ҳама илмҳои дақиқ, кашфиёту навоварӣ мароқ зоҳир намудан, ҳамчунин ҳавасманд гардонидани ҷавонони болаёқату соҳибистеъдод стипендия ва ҷоизаҳои гуногун, аз ҷумла стипендияи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон барои хонандагону донишҷӯён, стипендияи байналмилалии “Дурахшандагон” барои омода намудани мутахассисони ҷавон дар сатҳи байналмилалӣ, ҷоизаи ба номи Исмоили Сомонӣ барои олимони ҷавон таъсис дода шуданд.

Барои ҳар чӣ бештар ҷалб намудани наврасону ҷавонон ба омӯзиши илмҳои табиӣ, риёзӣ ва дақиқ солҳои 2020 - 2040 бистсолаи омӯзиши ин фанҳо эълон гардид.

Ба ин масъала боз ҳам диққати ҷиддӣ зоҳир гардида, соли 2020 шумораи Стипендияи президентӣ барои хонандагони муассисаҳои таҳсилоти умумӣ аз 400 ба 3000, дар муассисаҳои таҳсилоти миёна ва олии касбӣ аз 100 ба 500 ва аспирантҳои муассисаҳои таҳсилоти олӣ ва илмӣ аз 15 то 50 расонида шуда, аз шумораи умумии стипендияҳои президентӣ 70 фоиз ба фанҳои табиӣ, риёзӣ ва дақиқ равона гардидааст.

Шумораи ҷоизаи ба номи Исмоили Сомонӣ низ зиёд карда шуда, ҳар сол 12 нафар бо ин ҷоиза сарфароз гардонида мешаванд ва то имрӯз зиёда аз 160 нафар олимони ҷавон сазовори ин ҷоиза гаштаанд.

Дигар аз иқдомҳои маорифпарваронаи Пешвои миллат ин таъсиси Квотаи президентӣ барои ба таҳсил фаро гирифтани духтарон ва писарони лаёқатманд аз ноҳияҳои дурдасти кӯҳистон ба шумор меравад, ки барои соҳибмаълумот гаштани ҷавонон такони ҷиддӣ бахшид. Тибқи маълумотҳои оморӣ, дар муддати 24 соли амали квоати мазкур, аз 61 шаҳру ноҳияҳои мамлакат ба 20 муассисаи таҳсилоти олии касбии кишвари мо зиёда аз 22 ҳазору 200 нафар ба таҳсил фаро гирифта шуданд ва ҳоло шумораи квотаҳои президентӣ барои ҷавонон аз 200 то 1252 расонида шудааст.

Бо чунин иқдомҳои наҷибона қаноат накарда, Пешвои миллат зимни баромадашон таъкид намуданд, ки бо мақсади дастгирии вазъи иҷтимоии донишҷӯёну магистрҳо ва аспиранту докторантҳо ҳаҷми стипендияҳои онҳо аз 1 сентябри соли 2021 ба андозаи 30 фоиз зиёд карда мешавад.

Эътибори ҷиддӣ ба раванди таълим ва касбинтихобкунӣ равона гардида, рушди муносибатҳо бо дигар давлатҳо баҳри омода намудани мутахассисони соҳаҳои гуногуни хоҷагии халқ ба роҳ монда шуд. Ин гуна заминагузорӣ дар чунин давраи ҳассосу сарнавиштсоз боис гардид, ки имрӯз дар хориҷи кишвар беш аз 40000 нафар донишҷӯ, магистр, аспирант ва докторантҳои мо ба таълим фаро гирифта шудаанд.

Бояд таъкид намуд, ки танҳо дар соли 2019 дар Донишгоҳи технологии Тоҷикистон яке аз донишгоҳҳое, ки бо ибтикори Пешвои миллат таъсис ва рушд ёфтааст 16 нафар рисолаҳои номзадии худро дифоъ намуданд, ки аз дастгириҳои ҳамешагии роҳбарияти давлат ва сохторҳои амалкунандаи зертобеъи Вазорати саноат ва технологияҳои нави Ҷумҳурии Тоҷикистон шаҳодат медиҳад.

Боиси қайд аст, ки дар фазои сулҳу субот, оромии ҷомеа ва пойдории ризоияти миллӣ баргузор гаштани мулоқотҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон бо насли ҷавони кишвар ба онҳо рӯҳияи наву илҳоми тоза бахшида, барои боз ҳам эмин нигоҳ доштан ва ҳифзи дастовардҳои даврони истиқлолият такони ҷиддӣ мебахшад.

Бояд таъкид намоям, ки ҷавонон имрӯз самараи истиқлолияти давлатӣ ва нерӯи тозаи пешбарандаи сиёсати пешгирифтаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти ҶТ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошанд. Зеро дар ҳар вохӯриҳояшон Президенти мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид менамоянд, ки ҷавонон давомдиҳандаи кору фаъолияти насли калонсол ва ояндаи миллату давлат мебошанд.

Тавре аз суханронии Президенти ҶТ Эмомалӣ Раҳмон бармеояд: «Ҳадафи сиёсати давлатии мо дар бахши ҷавонон тарбияи кадрҳо, мутахассисони донишманду соҳибмаърифат, насли дорои ҷаҳонбинии васеъ ва хислатҳои ватандӯстиву ватанпарастӣ мебошад». Ин сиёсати Пешвои миллату Ҳукуматро халқи Тоҷикистон ҷонибдорӣ намуда, бо иродаи бевосита дар раъйпурсии умумихалқӣ мутобиқи тағйироти санаи 22 майи соли 2016 ба Конститутсияи ҶТ сину соли ба вазифа таъин ва интихоби узви ММ МОҶТ, номзад ба мансаби Президенти ҶТ, судяҳои Суди конститутсионӣ аз 35 ба 30 муқаррар карда шуд. Ин ҳама боварӣ ба нақши тақдирсоз, пешбар ва дорои сатҳи баланди илму дониши мо-ҷавонон аз ҷониби Президенти ҶТ, Ҳукумати ҶТ ва халқи азизи кишварро нишон медиҳад, ки вазифаҳои муҳим ва масъули давлатиро ба мо – ҷавонон вогузор менамоянд. Fалабаи пай дар пайи наврасону ҷавонони мо дар озмунҳои мухталиф, дастболо гаштани ҷавонон дар мусобиқаҳои байналмиллалӣ дар хориҷи кишвар ва дар маҷмӯъ музаффариятҳои наврасону ҷавонон падидаҳоест, ки меваҳои Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон маҳсуб мегардад. Масъалаи ҷавонон ҳамеша дар мадди назари роҳбарияти давлату Ҳукумати ҷумҳурӣ қарор дорад. Истиқлолият неъмати бебаҳои миллат аст. Ҷавонон имрӯз бояд таблиғгари мероси арзандаи ниёгон бошанд. Дурӣ ҷустан аз фарҳанги гузашта ва фаромӯш намудани анъанаҳои неки ниёгони худ бузургтарин иштибоҳ дар шинохти ҳуввияти миллӣ хоҳад буд.

Дар баробари ғамхориҳои Пешвои миллат месазад, ки ҳар як ҷавони мамлакат ҷавобан ба давлату миллати худ содиқу ғамхор бошанд. Роҳ ба сӯи ояндаи пурсаодатро пеш гиранд.

Ситора АБДУМУМИНЗОДА, - мудири шӯъбаи магистратура докторантура PhD ва унвонҷӯёни ИФСҲ АМИТ.