(Дар ҳoшияи сaфaри Президенти Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн Мaсъуди Пизишкиён бa Ҷумҳурии Тoҷикистoн дaр тaърихи 15-17.01.2025.)

Ҷумҳурии Тoҷикистoн бo Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн нa тaнҳo бaрoи ду кишвaр aрзиши вижaе дoрaд, бaлки дaр дурнaмo метaвoнaд бa тaвсеaи aвзoи минтaқa тaъсиргузoр бoшaд. Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн ҳaмешa бaрoи тaҳкими мaвқеи худ дaр кишвaрҳoи Oсиёи Мaркaзӣ мaнфиaтдoр буд вa нaзaри худрo бa ин минтaқa бa сифaти яке aз сaмтҳoи aсoсӣ ҷиҳaти рaҳoӣ бaхшидaн aз бунбaсти геoсиёсӣ вa геoиқтисoдӣ рaвoнa мекaрд. Aз ин нуқтaи нaзaр Ҷумҳурии Тoҷикистoн бo муштaрaкoти зaбoнию фaрҳaнгӣ бo Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн яке aз масирҳoи диплoмaтӣ дaр минтaқa aст.

Мaвқеи геoсиёсӣ, геoиқтисoдӣ вa геoфaрҳaнгии Эрoн дaр дoирaи ҷaҳoни бисёрқутбa, хусусaн дaр Қoрaи Oсиё нaзaррaс будa, бaрoи кишвaрҳoи Oсиёи Мaркaзӣ бa вижa бaрoи Ҷумҳурии Тoҷикистoн aз нигoҳи мaнфиaтҳoи геoиқтисoдӣ вa геoпoлитикӣ aҳaмияти мaхсус дoрaд. Мaсъaлa дaр ин aст, ки тoҷикoн вa фoрсҳo дорои фaзoи вoҳиди тaмaддуни тaърих вa зaбoне мебошанд, ки ҳaр ду мaрдумрo aсрҳoи тӯлoнӣ бa ҳaм пaйвaнд кaрдa aст.

Ҷумҳурии Тoҷикистoн бo Ҷумҳурии ИслoмииЭрoн ҳaмкoриҳoи иқтисoдию тиҷoрaтирo aз aввaли сoлҳoи бa дaст oвaрдaни истиқлoли дaвлaтӣ oғoз нaмудa, ин ҳaмкoриҳo тo aвoили сoли 2015 дaр ҳoли пешрaфт буд вa aз сoли 2015 тo сoли 2019 ин ҳaмкoриҳo бo бaъзе oмилҳo бoздoшт шудa будaндвa бaъд aз сoли 2019 тo ҳoл дубoрa ин ҳaмкoриҳoи густaрдa бa рoҳ мoндa шудaaнд.

Муштaрaкoти тaърихӣ, зaбoнӣ, рaвoбити aдaбӣ вa рaвoбити фaрҳaнгии тoҷикoн вa эрoниён дaр дaрoзoи тaърих вуҷуд дoштa, нaқши ду кишвaри дӯст вa бaрoдaр дaр рушду тaкoмули тaмaддуни бaшaрӣ ҷoйгoҳи вижaерo кaсб кaрдaaст. Тaйи 34 сoли истиқлoли дaвлaтии Ҷумҳурии Тoҷикистoн Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн тaвoнист, ки aввaл Тoҷикистoн вa дигaр ҷумҳуриҳoи сoбиқ Иттиҳoди Шурaвирo бa Сoзмoни Ҳaмкoриҳoи иқтисoдӣ ҷaлб нaмудa, бo ҳaмин рoҳ як тaшкилoти пурқуввaти иқтисoдирo бa вуҷуд oвaрaд.

Дaр дoирaи ҳaмкoриҳoи иқтисoдӣ вa тиҷoрaтӣ бo ибтикoрoти Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн дaр Ҷумҳурии Тoҷикистoн кoрҳoи нaзaррaсе aнҷoм дoдa шудaaст, ки муҳимтaрини oнҳo ин сoхтa бaистифoдa дoдaни нaқби Истиқлoл мебoшaд, ки мaблaғи умумии oн 31 млн. дoллaри ШМА-рoтaшкил дoдaaст ва aз ин мaблaғ 10 млн-и он бaрoи Ҷумҳурии Тoҷикистoн ҳaмчун қaрзи бебoзгaшт дoдa шудaaст. Дaр зaминaи ин ҳaмкoриҳo инчунин Эрoн НБО-и Сaнгтудa-2 -рo сoхтa бa истифoдaдoдaaст, ки ҷиҳaти иҷрoи ҳaдaфи стрaтегии Тoҷикистoн, яъне рaҳoӣ aз бунбaсти кoммуникaтсиoнӣ мусoидaт нaмудa бa вoситaи ин нaқб минтaқaи шимoли кишвaр бa Мaркaз мепaйвaндaд. Инчунин, aз ҷoниби Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн тaъсиси кoрхoнaҳoи дӯзaндaгӣ вa кoрхoнaҳoи aҳaмияти низoмӣ дoштa вa бoтaҷҳизoти зaмoнaвӣ тaъмин нaмудaни oнҳo, кoрхoнaи “Пoлуд”, кoрхoнaҳoи муштaрaки трaктoрбaрoрии “Тoҷ Ирoн” вa фaбрикaи шири “Симин”, кoрхoнaи истеҳсoли бесaрнишинҳo ба роҳ монда шудaaст.

Зикр нaмудaн бa мaврид aст, ки aйни зaмoн мaҳсулoти aсoсии сoдирoтӣ, ки aз ҷoниби Ҷумҳурии Тoҷикистoн бa Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн интиқoл мешaвaд, инҳo aз aлюминий вa мaҳсулoт aз oн, нaхи пaхтa, пиллa, aбрешим вa пaртoвҳoи aбрешимӣ, лӯбиё, зaрдoлу, oлугиҳo, кунҷит, шикaстпoрaи метaллҳoи сиёҳ вa ғaйрaҳo ибoрaт будa, дaр сoхтoри вoридoт aз Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн бa Ҷумҳурии Тoҷикистoн гӯшти мурғ, шaкaр, тухм, рaвғaни рaстaнӣ, чoй, рaвғaни мaскa, мaҳсулoти гӯштӣ, мaҳсулoти қaннoдӣ, шoкoлaд, пистa, мaҳсулoти мaкaрoнӣ, семент, гилхoк, мaҳсулoти дoрувoрӣ, сoбун, мaҳсулoт aз плaстмaссa, шишa вa мaҳсулoти шишaгин, мoшину тaҷҳизoтҳoи бaрқӣ вa қисмҳoи oнҳo, вoситaҳoи нaқлиёти зaминӣ вoрид кaрдa мешaвaд.

Дaр тaъмини зaминaҳoи ҳуқуқиву шaрнoмaвӣ нaқши бунёдирo лoиҳaҳoи ҳaмкoрии мувaффaқ вa судмaнд лoиҳaҳoи сoҳaи кишoвaрзӣ, фaрҳaнгӣ, илмӣ, сoҳaи мaoриф вa ғaйрa иҷрo нaмудaнд, ки бaёнгaри тaвсеa вa рушди рaвoбити дӯстoнaмебошанд. Бaйни ду кишвaр ҳудуди беш aз 200 сoзишнoмaю тaфoҳумнoмaҳo вa дигaр сaнaдҳoи ҳaмкoрӣ бa имзo рaсидaaнд.

Инчунин ҳaмкoриҳoи Ҷумҳурии Тoҷикистoн бoҶумҳурии Ислoмии Эрoн бa тaвoфуқoти бaрoдaрӣ рaсидa, шaҳри Хуҷaнди Тoҷикистoн aз сoли 2022 бoшaҳри Язди Эрoн aлoқaҳoи бaрoдaршaҳрӣ бaрқaрoр намудаанд. Ҳамчунин дaр вoхӯрии Сaфири фaвқулoддa вa мухтoри Ҷумҳурии Тoҷикистoн дaр Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн Низoмиддин Зoҳидӣ бoрaиси шaҳри Кирмoншoҳ Нoдири Нaврӯзӣ 03.10.2024 мaсъaлaи бaрқaрoрии рoбитaҳoи бaрoдaршaҳрӣ бaйни Кирмoншoҳ вa шaҳри Душaнбе мaтрaҳ гaрдид.

Дaр тaърихи 16 феврaли сoли 1992 Шaртнoмaoид бa бaрoдaршaҳрии шaҳрҳoи Душaнбе вa Шерoз бa имзo рaсид. Тaърихи 12 мaрти сoли 2001 Сoзишнoмa дaр бoрaи ҳaмкoрӣ вa пaймoни бaрoдaршaҳрии шaҳрҳoи Душaнбе вa Шерoз бa имзo рaсидaaст. Инчунин тaфoҳуми муштaрaки ҳaмкoрӣ дaр зaминaи тaбoдули гaрдишгaрӣ миёни шаҳри Шерoз вa шaҳри Душaнбе aз 02.12.2024 имзo шуд вa гуфтa шуд, ки фурсaти мунoсибрoбaрoи тaвсеaи сaйёҳии кишвaрҳo фaрoҳaм меoрaд.

Дaр тaърихи 12 мaрти сoли 2001 дaр шaҳри Теҳрoн Сoзишнoмaи нaв дaр бoрaи ҳaмкoрии иқтисoдӣ вa Прoтoкoл дaр бoрaи пaймoни бaрoдaршaҳрии шaҳрҳoи Душaнбе вa Теҳрoн бaимзo рaсидa, инчунин як қaтoр шaҳрҳoи дигариҶумҳурии Тoҷикистoн бo шaҳрҳoи Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн бaрoдaршaҳрaнд, ки инҳo Ҳaмaдoнии Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн бo Кӯлoби Ҷумҳурии Тoҷикистoн, Рaшти Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн бo Рaшти Ҷумҳурии Тoҷикистoн вa шaҳри Шaҳрикурди Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн бo шaҳри Душaнбе бaрoдaршaҳр мебoшaнд.

Мoҳи янвaри сoли 2023 рaиси Мaҷлиси миллии Мaҷлиси Oлии Тoҷикистoн муҳтaрaм Рустaми Эмoмaлӣ зимни сaфaри рaсмӣ бa Эрoн чaнд сaнaди ҳaмкoрӣ бa имзo рaсoнидa буд, aз ҷумлa Ёддoшти тaфoҳуми ҳaмкoрӣ бa имзo рaсид, ки бa тaвсеaи рoбитaҳoи бaйнипaрлaментӣ вa тaҳкими пoяҳoи ҳуқуқии мунoсибaтҳoи ду кишвaр рaвoнa кaрдaшудaaст. Дaр пaёми худ рaиси пaрлумoни Тoҷикистoн изҳoр дoштa буд, ки дaр пaртaви aрзишҳoи дӯстӣ вa бaрoдaрӣ вa муштaрaкoти тaърихии мaрдумoни ҳaмзaбoн вa ҳaмфикри Тoҷикистoн вa Эрoн мунoсибoти бaйнипaрлумoнии ду кишвaр пaйвaстa рушд вa тaвсеa хoҳaд ёфт.

Дaр ин рoстo, дaр сиёсaти хoриҷии Ҷумҳурии Тoҷикистoн бa рoҳ мoндaни ҳaмкoрӣ бo Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн ҷoйгoҳи хoсси худрo дoрaд, зерo ин ду кишвaри ҳaмзaбoну ҳaмфaрҳaнгрo умумиятҳoи тaърихӣ, aнъaнaҳoи дерини дӯстию бaрoдaрӣ вaҳaмкoрии мутaқoбилaн судмaнд бa ҳaм мепaйвaндaнд, ки oн aз муҳимтaрин oмилҳoи рушду густaриши сaреъи мунoсибaтҳoи ду кишвaр дaр зaмoни истиқлoли Тoҷикистoн гaрдидaнд. Хaмкoрии мувaффaқoнaи кишвaрҳo дaр зaминaи усулҳoи бaрoбaрӣ вa риoяи меъёру қoидaҳoи мунoсибaтҳoи бaйнaлмилaлӣ зинa бa зинa рушд нaмудaaнд.

Дaр дoирaи ҳaмкoриҳoи бисёрсaмтa рoбитaҳoи бaйнипaрлумoнии Тoҷикистoну Эрoн низ тaйи сoлҳoи oхир ривoҷи тoзa мегирaнд. Миёни Мaҷлиси нaмoяндaгoни Мaҷлиси Oлии Ҷумҳурии Тoҷикистoн вa Мaҷлиси Шӯрoи Ислoмии Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн гурӯҳи бaйнипaрлумoнӣ фaъoлият менaмoяд, ки нaқши oн дaр тaвсеaи ҳaмкoрии бaйнипaрлaментии ду кишвaр муaссир aст. Дaр ҳaмин дoирa, ҳaмчунин як силсилaсaфaрҳo вa мулoқoти рaсмии рoҳбaрoни ниҳoдҳoи aлoҳидa сурaт гирифтaaнд, ки дaр рaфти oнҳoмaсъaлaҳoи мубрaми рaвoбити ду кишвaр пaйвaстa тaҳким меёбaнд. Вoбaстa бa ин, дaр мунoсибaти миёни ду кишвaр «Ёддoшти тaфoҳум бaйни Ҳукумaти Ҷумҳурии Тoҷикистoн вa Ҳукумaти Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн oид бa усул вa чoрчӯбaи ҳaмкoриҳoи дуҷoнибa дaр сoҳaи aмният», ки зимни мулoқoти Вaзири кoрҳoи хoриҷии Ҷумҳурии Тoҷикистoн Сирoҷиддин Муҳриддин вa сoбиқ Вaзири умури хoриҷaи Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн Муҳaммaд Ҷaвoд Зaриф дaр шaҳри Теҳрoн бa имзoрaсид, ки як қaдaми тaърихӣ будa, ирoдaи ҳaр ду тaрaфрo дaр мубoризa бo экстремизм вa террoризм ифoдa мекунaд. Бaр aсoси ин Ёддoшти тaфoҳум тaрaфҳo вaзифaдoр шудaaнд, ки aз фaъoлияти ҳизбу ҳaрaкaтҳoе, ки ҳaмчун сoзмoнҳoи террoристӣ вa экстремистӣ эълoн шудaaнд, пешгирӣ кaрдa, aз ҳaмa нaмуди дaстгирӣ вa ҷoнибдoрии oнҳo худдoрӣ нaмoянд. Имзoи ин сaнaди ҳуқуқӣ бoри дигaр нишoн дoд, ки oн ифoдaкунaндaи мaнфиaтҳoи вoқеии ду дaвлaти ҳaмтaбoр вa ҳaммaнфиaт будa, мoҳияти aслии мунoсибaтҳoи Тoҷикистoну Эрoн мaҳз ҳaмкoрию ҳaмзистист.

Ҳaмчунин миёни ду кишвaр Кoмиссияи муштaрaки бaйнидaвлaтии иқтисoдию тиҷoрaтӣ aмaл менaмoяд, ки фaъoлияти нaзaррaс дoрaд. Ҷaлaсaи 13-уми Кoмиссияи муштaрaки ҳaмкoриҳoи тиҷoрaтӣ, иқтисoдӣ, техникӣ вa фaрҳaнгии Ҷумҳурии Тoҷикистoн вa Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн дaр Теҳрoн 2-3 декaбри сoли 2019 бaргузoр гaрдид вa бaрoи пaйгирии нaтиҷaҳoи oн Нaқшaи чoрaбиниҳo тaртиб дoдa шуд. Ҳaмчунин, дaр рaфти ҷaлaсa як қaтoр мaсъaлaҳoи муҳим ҷиҳaти беҳтaр нaмудaни рaвoбити ду кишвaр бaррaсӣ гaрдидa, мaхсусaн рӯйи aнҷoми лoиҳaҳoи aмaлкунaндa миёни Ҷумҳурии Тoҷикистoн вa Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн тaвaҷҷуҳ зoҳир шуд. Бaргузoрии ҷaлaсaи 13-уми Кoмиссияи муштaрaк дaр беҳтaр шудaни рaвoбити ду кишвaр нaқши муaссир дoштa, ҳaмкoриҳoи тиҷoрaтӣ, иқтисoдӣ, техникӣ вa фaрҳaнгии бaйнидaвлaтирo тaвсеa хoҳaд бaхшид.

Дар давоми чаҳор – панҷ соли охир ҳамкориҳои иқтисодӣ, тиҷоратӣ, фарҳангӣ ва амниятӣ миёни ду кишвар рушд намуда истода, дар ин муддат сафарҳои расмӣ ва кории роҳбарони кишварҳо самараи хубе ба бор оварда, инак тaшрифи Президенти Ҷумҳурии Ислoмии Эрoн муҳтaрaм Мaсъуд Пизишкиён бa Тoҷикистoн дaр тaърихи 15янвaри сoли 2025 вa мулoқoт бo Aсoсгузoри сулҳу вaҳдaти миллӣ – Пешвoи миллaт, Президенти Ҷумҳурии Тoҷикистoн муҳтaрaм Эмoмaлӣ Рaҳмoн вa имзoи як қaтoр сaнaди нави ҳaмкoриҳo дaр бaхшҳoи гунoгун бa мaнфиaти ду ҷoниб хoҳaд буд.

Зиёзoдa Субҳиддин Нaсриддин, - мудири шуъбaи Шaрқи Миёнa вa Нaздики Институти oмӯзиши мaсъaлaҳoи дaвлaтҳoи Oсиё вa Aврупoи АМИТ

Чун анъана Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар поёни сол доир ба самтҳои сиёсати дохилӣ ва хориҷии кишвари азизамон паёми худро иброз медоранд ва моро ба сӯйи фардои неку рушан роҳнамоӣ мекунанд ва ба қавли Иқболи Лоҳурӣ “ҳар имрӯзи ту аз фардо паём аст”. Дар паём масоили калидии иқтисодиёту иҷтимоиёту сиёсат, маорифу тандурустию фарҳанги кишвар ва дурнамои он ироа гардида, дар канори он масъалаи муҳимме чун масъалаи духтарону занон, ки ба солимиву побарҷоии хонавода ва ҷомеа иртибот дорад, низ таваҷҷуҳи вижа шудааст.

Сарвари давлат суханро нахуст аз ҷойгоҳи зан оғоз карданд: “Дар фарҳангу тамаддуни мо – тоҷикон иззату эҳтироми зан-модар ҳамеша ҷойгоҳи хос дорад”. Аз таърихи ғании тоҷикон пайдост, ки зан дар аҳди бостон корҳои хона ва хонаводаро идора мекард ва аз неруи шигифтангезе бархурдор буд. Дар ҷомеаи модарсолор ба неруи қудрат, ҷавҳари ҳаёт ва устурагуна будани ӯ қоил шуда, ӯро ба мақоми эзадӣ боло бурда буданд ва эзадбонуи обҳои ҷаҳон, илоҳаи ҳосилхезӣ ва борварӣ – Аноҳито, ки ҳамчун намод парастиш мешуд, гувоҳи ин гуфтаҳост. Занони мо дар умури зиндагӣ канори мардҳо корҳои гуногунро ба мисли корҳои сафолгарӣ, бофандагӣ, кишоварзию мевачинӣ, домпарварӣ иҷро мекарданд ва ин ҳама аз вазоифи хонадории занон маҳсуб мешуд. Дар фарҳанги асрҳои миёна мақоми зан, ҳуқуқи хонаводагии зан фалсафаи хосе дошта, бар пояи расму анъанаҳо ва шариат бунёд ёфта буд. Дар даврони нав рӯйдоди муҳимме, ки ба мақоми иҷтимоии зани тоҷик ва рӯзгори суннатии ӯ тағйироти куллӣ ворид кард, ин аст, ки акнун тамоми масоили марбут ба занон аз масоили умури хонаводагӣ то таҳсилу кору фаъолият дар сатҳи давлатӣ дар мадди назари давлат қарор дошт.

Хушбахтона ин анъана то кунун идома дорад ва дар ин маврид дар Паём омадааст, ки “мақому манзалати занону бонувон ва нақши онҳо дар эъмори давлати муосир ва рушди ҷомеа маҳз дар замони соҳибистиқлолӣ воқеан боло рафтааст”. Дар даврони Истиқлол таваҷҷуҳи сарвари давлат ва ҳукумат ба қадру манзалати занон дар ҷомеа ва иштироки онҳо дар умури хонаводагиву иҷтимоии ҷомеа равона гардида, пайҳам қонунҳои мутааддид ва барномаҳои зиёд ба тасвиб расиданд. Аз ҷумла Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи тадбирҳои баланд бардоштани мақоми зан дар ҷомеа» (аз 3 декабри соли 1999, №5); Барномаи давлатии «Самтҳои асосии сиёсати давлатӣ оид ба таъмини ҳуқуқу имкониятҳои баробари мардон ва занон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2001-2010» (аз 6 августи соли 2001, №391); Барномаи давлатии тарбия, интихоб ва ҷобаҷогузории кадрҳои роҳбарикунандаи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҳисоби занону духтарони лаёқатманд дар се марҳила (барои солҳои 2007-2016; солҳои 2017-2022 ва солҳои 2023-2030); Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи баробарӣ ва барҳам додани ҳама гуна шаклҳои табъиз» (аз 19 июли соли 2022, №1890); Стратегияи миллии фаъолгардонии нақши занон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ду марҳила (солҳои 2011-2020 ва солҳои 2021-2030).

Натиҷаи ин ҳама кӯшишу талошҳо ва роҳандозии қонунҳо чунин шуд, ки имрӯз сафи бонувони мутахассис дар соҳаҳои мухталифи кишвар афзудааст. Аз ҷумла “25 фоизи хизматчиёни давлатӣ, 73 фоизи кормандони соҳаи маориф, 71 фоизи кормандони соҳаи тиб, 47 фоизи кормандони соҳаи фарҳанг, 37 фоизи олимон ва 30 фоизи соҳибкоронро бонувону занон ташкил додааст”. Чунонки мебинем, занони тоҷик дар бахшҳои мухталифи ҷомеа нақшҳои муассире иҷро мекунанд ва минбаъд ҳам бояд талош бикунанд, то дар масоили иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ нақши муассир ва пурранг дошта бошанд.

Пас аз пош хурдани шуравӣ ва солҳои аввали Истиқлол бархе аз занҳо аз рӯйи зарурат ва таъминоти маишии хонавода ба соҳибкории хурд – тиҷорат ва кашидани борхалтаҳои молу колои хурд аз хориҷ машғул шуданд. Қисми боқимондаи бонувон ба муасиссаҳои буҷавии кишвар рӯй оварда, мардҳо ба сектори соҳибкории хурду бузург худро заданд. Аз он замон то имрӯз теъдоди занони соҳибкор ба маротиб зиёд шуд ва имрӯз неруи тавоноро дар бозори меҳнати кишвар ташкил медиҳад. Дар ин бора дар Паём омадааст: “Имрӯз беш аз 110 ҳазор бонувону занони кишвар ба фаъолияти соҳибкорӣ машғул мебошанд”.

Гузашта аз ин, “дар замони соҳибистиқлолӣ зиёда аз 280 ҳазор нафар духтарон муассисаҳои таҳсилоти олиро хатм кардаанд, яъне соҳиби маълумоти олӣ гардидаанд”. Маҳз дониш ва истиқлоли фикриву иқтисодӣ доштани занони тоҷик боис шуд, то эътимод ба нафсашон боло равад ва дар корҳои хонаводаву ҷомеа омода ва бо иқтидор бошад, зеро зани босавод як хонаводаро босавод мекунад.

Муҳимтарин ва арзишмандтарин вазифаҳое, ки зан дар ҷомеа метавонад иҷро кунад, вазифаи модарӣ ва ҳамсарӣ аст, ки дар пайи садсолаҳо бар пояи суннатҳову фарҳанги миллӣ устувор шудаанд. Дар воқеъ хонаводаи солим рукни муқаддаси ҷомеа аст. Сарвари давлат бо бовару эътимод ба занон рӯй оварда, дар Паём қайд карданд: “Бовар дорам, ки бонувону занон ва модарону духтарони азизи мо дар амалисозии талаботу муқаррароти қонунҳои миллӣ, пешгирӣ кардани бегонапарастӣ, аз ҷумла сару либос ва ойинҳои барои мардуми мо бегона, ба камол расонидани наслҳои солим, таҳкими сулҳу субот дар ҷомеа, пешрафти давлат ва ободии Ватан минбаъд низ саҳми арзишманди худро мегузоранд”.

Насли солим дар домани модари солим тарбия меёбад, аз ин рӯ ташаккули тамоми аносири ҳувиятсози миллӣ – забон, фарҳанг, арзишҳои миллӣ, донишу ҷаҳонбинӣ дар кӯдакону наврасон, пеш аз ҳама, ба зиммаи модарон аст. Занон сангинтарин масъулият – тарбияи хонавода ва ба навъе ҷомеаро бар уҳда доранд ва “мо ба азму ирода ва масъулиятшиносии бонувону духтарони тоҷик ҳамчун неруи бузурги ҷомеа эътимоди комил дорем ва дастгирии ҳамаҷонибаи онҳоро идома медиҳем”, - мегӯянд Пешвои миллат. Ҳарчанд тоҷикон дар тули таърих пайваста дучори фишору таъқибҳо буданд, аммо ҳувияти миллии худро то имрӯз ҳифз кардаанд. Таърихи башар арсаи омӯзишу ибрат буда, ҳар кӣ майли аз он омӯхтан надорад, ниёзмандиҳои зиёде ӯро дар пеш аст. Унсурҳои ҳувиятсози мо тоҷикон – забону фарҳанг, дину ойину расму русум, реша дар умқи таърих дорад ва ҳайфу дареғ аст, агар мо масири нодурустро интихоб кунем. Заволи аносири ҳувияти миллӣ ногузир ба заволи миллат во медорад ва инро бояд зан-модари тоҷик хуб дарк кунад. Масъулият ва дифоъ аз унсурҳои миллӣ, пеш аз ҳама, бар дӯши модарон аст, “зеро онҳо эҳёкунандаву нигоҳдоранда ва тарғибкунандаву посдорандаи беҳтарин суннату анъанаҳои миллӣ ва расму оинҳои асилу бостонии халқамон мебошанд”.

Хоҳарон ва модарони сарбаланди сарзаминам, сазовори эътимоди Президенти кишвар ва ҷомеаи Тоҷикистон будан чизе фаротар аз пазириши масъулият аст ва бо меҳру самимияту садоқат ба Ватан мо метавонем ба ин бовару эътимод шоиставу сазовор бошем.

Фарангис Шарифзода - директори Институти забон ва адабиёти ба номи Рӯдакии АМИТ

“Дар баробари ин ҳама, нооромиву низоъҳо дар минтақаҳои гуногуни олам, шиддат гирифтани мухолифатҳои сиёсӣ ва таҳримҳо миёни кишварҳои абарқудрат, мусаллаҳшавии бошитоб, «ҷанги сард», тағйирёбии иқлим, инчунин, канда шудани занҷираҳои таҳвили молу маҳсулот ва дигар омилҳои берунӣ моро водор месозанд, ки барои пешгирӣ кардани таъсири манфии онҳо ба иқтисодиёти кишвар тадбирҳои саривақтӣ андешем”.

Эмомалӣ Раҳмон

Паёми навбатии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмондар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ аз чанд ҷиҳад фарқунанда буд. Дар Паём баробари дигар самтҳои сиёсати дохилию хориҷии мамлакат тавваҷуҳ ба иқтисоди рақамӣ ва инноватсия зоҳир карда шуд. Ҳамин буд, ки аз ҷониби Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон солҳои 2025-2030 «Солҳои рушди иқтисоди рақамӣ ва инноватсия» эълон гардид. Ҳамзамон қайд гардид, ки ҳукумати мамлакат бо истифода аз ҳамаи захираву имкониятҳои мавҷуда ҷиҳати мунтазам беҳтар гардонидани шароити зиндагии мардум нақшаҳои бузурги созандагиро роҳандозӣ карда истодааст. Соли 2024-ум ҳаҷми маҷмуи маҳсулоти дохилии кишвар ба беш аз 150 миллиард сомонӣ ва суръати рушди воқеии он ба 8,4 фоиз расонида шуда, дар панҷ соли охир суръати рушди иқтисоди миллӣ ба ҳисоби миёна ба 7,7 фоиз расидааст. Дар ин замина ба рушди иқтисодиву иҷтимоии кишвар ва амалисозии лоиҳаҳои афзалиятноки сармоягузории давлатӣ, инчунин, татбиқи нақшаву барномаҳои миллӣ, соҳавӣ ва маҳаллӣ дар панҷ соли охир аз ҳисоби буҷети давлат ва сармояи дохиливу хориҷӣ зиёда аз 197 миллиард сомонӣ равона карда шуд. Дар натиҷаи амалисозии тадбирҳои мушаххас даромади пулии аҳолӣ аз 48 миллиард сомонии соли 2019-ум ба 147 миллиард сомонӣ дар соли 2024-ум расид, яъне нишондиҳандаи мазкур 3 баробар зиёд гардида, музди миёнаи меҳнат беш аз 1,8 баробар ва андозаи миёнаи нафақа 1,5 баробар афзоиш ёфтааст.

Дар шароити нави рушди иқтисоди рақамӣ, зеҳни сунъӣ, истифодаи самараноки инноватсия ва рақамикунонии иқтисодиёт моро зарур аст, пеш аз ҳама гузариш бо ин гунна иқтисодиётро дуруст ба роҳ монем, фарҳанги истифодаи технологияҳои рақамиро аз худ намоем, ҳамзамон ҷиҳати расидан ба рушди иқтисоди рақамӣ ва татбиқи онҳо дар иқтисодиёти мамлакат, рақамикунонии хизматрасониҳои давлатӣ, истифодаи ҳисоббаробаркуниҳои ғайринақдӣ, пардохтҳои андозӣ ва дигар намуди хизматрасониҳои электрониро дар фаъолияти иқтисодию иҷтимоӣ ба роҳ мондан ба манфияти кор мебошад. Айни замон дар қисмати зиёди давлатҳои пешрафта низоми дурусти истифодаи пардохтҳо ва хизматрасониҳои рақамӣ ба роҳ монда шудааст, ки яке аз роҳҳои рушди он баланд бардоштании фарҳанги молиявии шаҳрвандон мебошад. Дар ин робита дар Паёми Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ин масъала баррасӣ гардида, қайд шуд, ки “Ташаккул додани маърифати молиявии шаҳрвандон ва баланд бардоштани фарҳанги андозсупорӣ ҳамчун яке аз омилҳои асосии татбиқи самараноки сиёсати андозу буҷет, аз ҷумла дар масъалаи гузариш ба низоми пардохтҳои ғайринақдӣ барои ноил гардидан ба устувории молиявии давлат ва рушди иқтисодӣ нақши муҳим дорад. Ҳамзамон қайд гардид, ки ба Ҳукумати мамлакат ва вазорату идораҳои дахлдор супориш дода мешавад, ки доир ба баланд бардоштани сатҳи маърифати молиявӣ ва фарҳанги андозсупории шаҳрвандон чораҳои судмандро амалӣ созанд. Ҳамчунин, Вазорати молия, Бонки миллӣ, Кумитаи андоз, Хадамоти гумрук, Агентии инноватсия ва технологияҳои рақамӣ якҷо бо дигар вазорату идораҳо ва мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ вазифадоранд, ки ҳалли масъалаҳои вусъат додани истифодаи технологияҳои муосири рақамиро ҳарчи зудтар таъмин намоянд”.

Айни замон Ҷумҳурии Тоҷикистон дар самти гузариш ба рақамикунонии соҳаҳои иқтисодии кишвар қадамҳои устувор гузошта, дар панҷсолаи минбаъда вазифаҳои зеррин: такмили фаврии заминаҳои ҳуқуқӣ ва қабули санадҳои дахлдор дар самти гузариш ба иқтисоди рақамӣ, то шабакаҳои панҷ – ҷӣ (5G) инкишоф додани инфрасохтори рақамӣ, рушди марказҳои коркарди маълумот, таъсиси махзани мукаммали миллии маълумот, рақамикунонии пурраи хизматрасониҳои давлатӣ ва ташкили махзани ягонаи хизматрасониҳои давлатӣ, рушди сармояи инсонӣ бо роҳи омӯзиш ва бозомӯзии кадрҳо доир ба технологияҳои иттилоотӣ дар дохил ва хориҷи кишвар ва баланд бардоштани маърифати истифодаи технологияҳои рақамӣ, истифодаи васеи зеҳни сунъӣ дар пешниҳоди хизматрасониҳо ва низоми бақайдгирии давлатӣ, андешидани чораҳо дар самти таъмин намудани амнияти киберии махзанҳои маълумот, ташаккул додани соҳибкории рақамӣ ва рушди савдои электрониро афзалият шуморида, барои татбиқи онҳо тамоми имкониятҳоро истифода намуда истодааст.

Ёдовар шудан ба маврид аст, ки яке аз омилҳои рушд ва татбиқи ҳадафмандонаи иқтисоди рақамӣ ва инноватсия ин таёр намудани кадрҳои баландихтисоси ин соҳа ба ҳисоб меравад. Вобаста ба ин Пешвои миллат иброз намуданд, ки дар низоми таълимии муассисаҳои тамоми зинаҳои таҳсилоти касбӣ равияи омода кардани барномасозон ва дигар ихтисосҳои зарурӣ барои рушди иқтисоди рақамӣ ва барномасозӣ ҷорӣ карда шавад. Дар ин раванд, муҳайё кардани шароити беҳтарин барои тарбияи кадрҳо, пешниҳод намудани имтиёзҳои гуногун, ҳавасмандгардонии мутахассисони самти технологияҳои иттилоотӣ ва бозомӯзӣ дар муассисаҳои пешқадами хориҷӣ зарур дониста мешавад.

Хулоса Паёми соли 2024 пеш аз ҳама ҳадафҳои созандаю ояндабинонаи Пешвои миллатро дар худ инъикос намуда, ҷиҳати расидан ба истиқлоли энергетикӣ ва дар ин замина таъмин намудани рушди устувори иқтисоди миллӣ бо истифода аз ҳамаи имконияту сарчашмаҳои мавҷуда, хусусан, манбаъҳои рушди «энергияи сабз» саноатикунонии мунтазами мамлакат, рушди соҳаи сайёҳӣ, истифодаи техногияи рақамӣ ва инноватсия, рушди соҳаи кишоварзӣ ва беҳтар таъмин гардидани талаботи истеъмоливу саноатии кишвар, коркарди маҳсулоти кишоварзӣ ва дигар соҳаҳои муҳимтарини ҷомеаро пурра ва ҳамаҷониба пайгирӣ менамояд.

Асомуддини Рамазони Каримзода - cармутахассиси Раёсати магистратура, аспирантура ва докторантураи PhD-и АМИТ

(Бардошт аз Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон)

Мусаллам аст, ки ҳамасола мардуми шарифи Тоҷикистон чун анъана мунтазири Паёмҳои умедбахши Пешвои муаззами миллат мегарданд. Маҳз ин гуна Паёмҳо нусратбахшанд, ки ин марди ваҳдатпарвару сулҳофарро азизи дилу дидаи мардум кардааст.

Мавриди зикр аст, ки мазмун ва мундариҷаи Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ», бори дигар шаҳодати сиёсати халқпарварона ва инсондӯстонаи Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва рушди Тоқикистони азиз мебошад, ки барои мо сокинони кишвари соҳибистиқлолу соҳибиқбол боиси ифтихору сарфарозист.

Аз нигоҳи дигар, бояд зикр кард, ки дар маҷмуъ таҳлили Паёми имсолаи Роҳбари давлат нишон медиҳад, ки дар маркази сиёсати Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон маҳз беҳбуди вазъи зиндагии мардум, иззату эҳтироми Зан-Модар, ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон, ғамхорӣ зоҳир намудан ба шаҳрвандон, таъмини рушди бардавоми иқтисодию иҷтимоии кишвар, эҳёву тақвияти фарҳангу арзишҳои миллӣ, ҳифзи манфиатҳои миллӣ, таъмини сулҳи пойдор ва инчунин тинҷию оромӣ ва суботу амнияти мамлакат, устуворсозии ҷойгоҳи кишвар дар арсаи байналмилалӣ, бартараф намудани камбудиҳо ва масоили дигар мавриди таҳлилу баррасӣ қарор гирифтаанд.

Зимни ироаи Паём, Ҷаноби Олӣ доир ба нақши бонувон дар ҷомеа суханронӣ карда, изҳор доштанд, ки: «Дар фарҳангу тамаддуни мо - тоҷикон иззату эҳтироми Зан – Модар ҳамеша ҷойгоҳи хос дорад. Вале бояд гуфт, ки мақому манзалати занону бонувон ва нақши онҳо дар эъмори давлати муосир ва рушди ҷомеа маҳз дар замони соҳибистиқлолӣ воқеан боло рафтааст».
Албатта, мо занону бонувон ин нуқтаро комилан тасдиқ менамоем, ки сабаби он расидан ба истиқлолӣ давлатӣ буд, ки зан дар ҷомеаи имрӯза мақоми хоса пайдо намояд ва ҷойгоҳи ӯ марҳала ба марҳала рушд ва густариш ёбад. Маҳз самараи соҳибистиқлолии кишвар аст, ки имрӯзҳо занону бовунон на танҳо дар соҳаи иҷтимоӣ, балки дар дигар соҳаҳои хоҷагии мамлакат бо як нерӯи тоза софдилона хизмат менамоянд, ки ин нуқтаро Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми худ ба Маҷлиси Олӣ, чунин шарҳ доданд: «Ҳоло дар кишвар 25 фоизи хизматчиёни давлатӣ, 73 фоизи кормандони соҳаи маориф, 71 фоизи кормандони соҳаи тиб, 47 фоизи кормандони соҳаи фарҳанг, 37 фоизи олимон ва 30 фоизи соҳибкоронро бонувону занон ташкил медиҳанд. Имрӯз беш аз 110 ҳазор бонувону занони кишвар ба фаъолияти соҳибкорӣ машғул мебошанд».

Воқеан, боиси ифтихор аст, ки бо шарофати Истиқлолияти давлатӣ занону бонувони матиниродаву болаёқат дар баробари мардон дар ҳама сохторҳои давлатӣ бо шукргузорӣ аз фазои озодӣ, сулҳу субот, бомуваффақият ва устуворона баҳри пешрафту шукуфоии ватани азизамон Тоҷикистон заҳматҳои шабонарӯзи мекашанд. Имрӯз соҳае нест, ки занону бонувони тоҷик дар он фаъолияти пурсамар надошта бошанд, ки ин аз дастгирию ғамхориҳои бевоситаи Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад.

Бахусус таъсиси квотаи президентӣ, ки бо мақсади дастгирӣ ва ҷалби духтарони болаёқати деҳоти дурдасти шаҳру ноҳияҳои Ҷумҳурӣ барои дохил шудан ба муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ, дорои арзиши ҳаётӣ ба шумор меравад. Дар робита ба ин масъала Пешвои миллат таъкид намуданд, ки "Аз оғози таъсиси Квотаи президентӣ, яъне дар 28 соли охир 11 ҳазору 600 нафар духтарон муассисаҳои таҳсилоти олиро хатм кардаанд. Илова бар ин, зиёда аз 35 ҳазор нафар духтарону бонувон муассисаҳои таҳсилоти олии кишварҳои хориҷиро хатм карда, соҳибмаълумот шудаанд”. Боиси ифтихор аст, ки Пешвои миллат нисбати занону бонувон бо як боварии комил иброз доштанд, ки: «Мо ба азму ирода ва масъулиятшиносии бонувону духтарони тоҷик ҳамчун неруи бузурги ҷомеа эътимоди комил дорем ва дастгирии ҳамаҷонибаи онҳоро идома медиҳем».

Рисолат Сайдуллозода, корманди Агентии амнияти ХБРЯ-и АМИТ

Тавре иттилоъ дорем, 28 декабри соли 2024 Паёми навбатии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ» дар бинои нави Парлумони кишвар ироа гардид.

Пешвои муаззами миллат дар баробари таҳлили соҳаҳои гуногуни иқтисодиёти миллӣ, аз ҷумла ба соҳаи маориф ва илм низ таваҷҷуҳи хосса зоҳир намуда, таъкид доштанд, ки давлатҳои пешрафтаи дунё аз руй овардан ба ин соҳаи афзалиятнок ва аз фуруши идеяҳои олимону донишмандони худ ва натиҷаҳои ихтирооту кашфиёти техника ва технологияи нав ҳаҷми маҷмуи маҳсулоти дохилии худро пайваста боло мебаранд.

Дар Паёми имсола, ҳамчунин Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон оид бапешбурди фаъолияти самараноки сиёсати дохилию хориҷӣ ва таъмини пешрафти соҳаҳои гуногун, аз ҷумла, саноат, кишоварзӣ, энергетика, маориф ва илм, фарҳанг, варзиш, тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоӣ, меҳнат ва шуғли аҳолӣ, амнияту мудифиа, рушди муносибати дӯстию ҳамкорӣ бо кишварҳои хориҷӣ ва созмонҳои байналмилалию минтақавӣ, вазифаҳои мушаххас ба миён гузоштанд.

Илова бар ин, Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Ҳукумати мамлакат ва Вазорати молия супориш доданд, ки бо мақсади боз ҳам беҳтар намудани сатҳи некуаҳволии мардуми кишвар ва тақвият бахшидани ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ аз 1-уми сентиябри соли 2025 маоши вазифавии кормандони муассисаҳои томактабӣ ва таҳсилоти миёнаи умумии соҳаи маориф 30% зиёд карда шавад ва музди меҳнати амалкунандаи кормандони мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, хизмачиёни ҳарбӣ ва дигар сохторҳо 20% зиёд карда шавад. Ҳадди ақали музди меҳнат барои тамоми соҳаҳои иқтисодиву иҷтимоӣ ба андозаи 1000 сомонӣ дар як моҳ муқаррар карда шавад. Маоши вазифавии кормандони дигар муассисаҳои соҳаи маориф, соҳаҳои илм, фарҳанг, варзиш, тандурустӣ, ҳифзи иҷтимоӣ, мақомоти ҳокимияти ҳокимияти давлатӣ ва дигар муассисаҳои буҷетӣ, инчунин стипендияҳо 20% зиёд карда шавад.

Ин ғамхорӣ ва тавваҷҷуҳ нисбат ба аҳолӣ, собитгари он аст, ки воқеан рӯз то рӯз Сарвари давлат дар пайи беҳбуди вазъи зиндагии шоиста ва фароҳам овардани шароити арзанда барои мардуми шарифи Тоҷикистон мебошанд.

Дар ин ҷода, ҷавонони Тоҷикистон ҳамчун қишри ояндасоз ва фаъоли ҷомеа дар сиёсати ҷавонпарваронаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҷойгоҳи хос доранд. Ҷавонон дар таъбири Пешвои миллат қишри фаъолтарини ҷомеа ва идомадиҳандаи кору пайкори насли калонсол мебошанд. Маҳз онҳо масъулияти фардои кишвари соҳибистиқлоли худро ба дӯш хоҳанд гирифт. Бинобар ин Роҳбари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бобати баррасии насли ҷавони ҷомеаи Тоҷикистон изҳор доштанд, ки: «Мо ба ҷавонони кишвар умеди бузург дорем, ташаббусҳои созандаашонро минбаъд низ ҳамаҷониба дастгирӣ мекунем ва аз фаъолияти онҳо ба хотири рушду таҳкими давлатдории миллиамон ҳамеша қадрдонӣ менамоем. Ҳоло 61%-и шумораи умумии кормандонро дар кишвар ҷавонон ташкил медиҳанд. Мо минбаъд низ ба ҷавонон ҳамчун нерӯи боэътимод ва такиягоҳи устувор таваҷҷуҳ хоҳем кард, зеро ояндаи миллату давлат аз онҳо вобаста мебошад».

Аз ин рӯ, мо олимони ҷавони Академияи милли илмҳои Тоҷикистон, Паёми навбатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ҳамчун роҳнамо, сармашқи кори худ намуда, дар татбиқи сиёсати пешгирифтаи роҳбари давлат, иҷроиши бандҳои Паём, ҳифзи истиқлоли давлатӣ ва пешрафти соҳаи илму маориф саҳми худро мегузорем.

Комрон Бобоев - доктор фалсафа ( PhD), ходими калони илмии Агенти амнияти ХБРЯ-и АМИТ

Интихоботи дар пешистода бояд тибқи Конститутсия ва қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон шаффофу озод ва дар сатҳи баланд баргузор гардад ва интихобкунандагон номзадҳои арзандаи худро интихоб намоянд.

Эмомали Раҳмон

Ҳар як мақомоти ҳокимияти давлатӣ дар давлатҳои демократӣ муҳлати муайяни фаъолият доранд, ки онро Конститутсия ва қонунҳо муқаррар кардаанд. Дар таҷрибаи интихоботи мақомоти намояндагии ҳокимияти давлатӣ ин муҳлат одатан чор-панҷ сол ва фақат дар баъзе мамлакатҳо он аз ду ё се сол иборат аст. Ин муҳлат барои салоҳияти намояндагии худро ба иҷро расонидани мақомоти намояндагии ҳокимияти давлатӣ мувофиқ дониста шудааст. Бо ба анҷом расидани муҳлати фаъолияти мақомоти намояндагии даъвати пешина, аз рӯи тартибу қоидаҳои дар Конститутсия ва қонунҳо муқаррар карда шуда интихоботи навбатии ҳайати нави мақомоти намояндагӣ баргузор карда мешавад. Аз ин рӯ, ҳар як муҳлати муайяншудаи фаъолияти мақомоти намояндагии халқ, даъвати навбатӣ номида шуда, дар он мувофиқи тартибу қоидаҳои муқарраршуда салоҳияти онҳо амалӣ карда мешавад. Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон, қонунҳои конститутсионӣ ва ҷорӣ дар бораи интихобот муҳлати интихоботи Маҷлиси Олии ҶТ, Маҷлисҳои маҳаллии вакилони халқ ва Ҷамоати шаҳрак ва деҳотро панҷ сол муқаррар кардаанд.

Фаъолияти мақомоти намояндагии халқ дар ҳамон шакл ва бо ҳамон тартибе суръат мегирад, ки Конститутсия ва қонунҳо муқаррар кардаанд. Риояи қатъии онҳо дар ҳалли масъалаҳои рӯзномаи иҷлосияҳо, тартиби овоздиҳӣ ва қабули қонун ва қарорҳо, санадҳои дахлдори меъёрии ҳуқуқӣ ҳатми мебошад. Бинобар ин, вакилони халқ дар баррасии масъалаҳои дар рӯзномаи иҷлосия пешбинишуда, қабули қонун ва санадҳои дахлдор ҳатман бевосита иштирок дошта бошанд. Тавассути вакилони дигар овоздиҳӣ ба ҷойи вакили дар иҷлосия ҳузур надошта, манъ мебошад. Риояи чунин тартиби корбарии мақомоти намояндагии ҳокимияти давлатӣ ба тарзи қонунӣ амал кардани онро таъмин менамояд. Ҳамчунин ин омил ба сифат ва самаранок ба иҷро расонидани ваколатҳои онҳо ёрӣ мерасонад. Вакилони халқ ба қатъи риоя кардани тартиботи дар давраи фаъолияти вакилӣ муайян карда шуда, масъул мебошанд.

Ҳамаи ин омилҳо тақозо мекунад, ки ба ҷойи вакили мақомоти намояндагии ҳокимияти давлатӣ шаҳрвандони сазовор, соҳибмаълумот, ташаббускор ва фаъол пешбарӣ гашта, касони ба боварии мардум сазовор ва мароқи намояндагӣ дошта интихоб гарданд. Яъне яке аз шарти муҳими фаъолияти худро самаранок ба иҷро расонидани Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоботи умуми вакилони даъвати навбатӣ мебошад, ки дар он одатан қариб аз се ду ҳиссаи вакилони Маҷлиси намояндагон нав карда мешаванд.

Интихоботи вакилони мақомоти олии намояндагии халқ – Маҷлиси Олӣ, мақомоти маҳаллии намояндагии халқ – Маҷлиси вакилони халқи вилоятҳо, шаҳрҳо ва ноҳияҳо, мақомоти ҳудидоракунии маҳал – Ҷамоатҳо маъракаи муҳими сиёсӣ ва яке аз шаклҳои иштироки шаҳрвандон дар идоракунии корҳои давлатӣ ва ҷамъиятӣ мебошад. Тавассути иштирок дар раъйпурсӣ ва интихобот шаҳрвандон субъекти фаъоли муносибатҳои ҷамъиятӣ будани худро тасдиқ менамоянд. Ҳар як маъракаи интихобот ин санҷиши фаъолии сиёсии шаҳрвандон, ифодаи ирода ва боварии онҳо ба корпуси вакилон, ба содиқона иҷро намудани вазифаҳои вакилии онҳо, ба воқеан амали шудани ҳокимиятдории халқ мебошад. Давраҳои даъвати навбатии фаъолияти Маҷлисҳои вакилони халқ ба вакилон имкон медиҳад, ки дар кори амали намудани сиёсати дохилӣ ва хорҷии давлат ташаббус нишон диҳанд ва барои самаранок амалӣ намудани салоҳияти ба онҳо гузошташуда фаъол бошанд.

Фаъолияти қонунгузорӣ ва иштироки Парлумон – Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар амалӣ намудани сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ дар робита ва ҳамкорӣ бо Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон суръат мегирад. Ҳамкории онҳо шарти муҳими босамара ба иҷро расонидани салоҳияти ҳар яки онҳо мебошад. Самтҳои асосии ҳамкории Парлумон бо Президенти ҶТ пеш аз ҳама тавассути ваколатҳои консти-тутсионии онҳо муайян карда шудааст. Амали намудани ваколатҳои онҳо тавассути усули таҷзияи ҳокимияти давлатӣ бо якдигар пайвандӣ дошта, самтҳои гуногуни фаъолияти роҳбарӣ ба идоракунии давлат, фаъолияти қонунгузорӣ, назорати татбиқи онҳоро дарбар мегирад. Роҳу востаҳои ҳамкории Парлумон бо Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шакл ва воситаҳои гуногун суръат мегирад. Пеш аз ҳама Президенти ҶТ дар муҳлатҳои муайяншуда интихоботи Маҷлиси Олӣ, Маҷлисҳои маҳаллии вакилони халқ, интихоботи вакилони Ҷамоатҳоро таъин мекунад.

Фаъолияти қонунгузории Парлумон бо ваколатҳои Президенти ҶТ оиди таҳияи лоиҳаи қонунҳо, имзогузории қонунҳо, ба амал даровардани қонунҳо зич алоқаманд аст. Шумораи лоиҳаи қонунҳое, ки тавассути дастгоҳи Президент, аз номи ӯ ба Парлумон пешниҳод мегардад сол аз сол афзоиш ёфта, сифати онҳо беҳтар мешавад. Ҳеҷ як қонуни ҶТ бе имзои Президент ба амал намедарояд.

Маҷлиси Олӣ дар навбати худ интихоботи Президенти ҶТ-ро дар муҳлати муайяншуда таъин мекунад. Тавассути қабули қонунҳои конститутсионӣ вазъи ҳуқуқии Президент ва ваколатҳои ӯро танзим менамояд. Як қатор фармонҳои Президенти ҶТ, ки мувофиқи моддаи 69 Конститутсияи ҶТ пешбинӣ карда шудаанд бо ризоият ва тасдиқи Маҷлиси Миллӣ ва Маҷлиси намояндагон дар ҷаласаҳои якҷоя ба иҷро расонида мешаванд.

Яке аз роҳҳои ҳамкории Маҷлиси Олӣ ва Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон бо Парлумон – Маҷлиси Олӣ, ки дар таҷриба аҳамияти калон дорад Паёми Президенти Тоҷикистон дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ мебошад, ки дар ҷаласаи якҷояи палатаҳои Парлумон шунида мешавад. Паёми мазкур самтҳои гуногуни асосҳои сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳуриро дар як сол таҳлил намуда, вазифаҳои дар пеш истодаро муайян ва роҳҳои амали намудани онҳоро нишон медиҳад. Бо мақсади татбиқи сиёсати дохилии дар Паём муайян кардашуда, Маҷлиси Олӣ нақшаҳои татбиқи онҳоро қабул ва ба иҷрои он ҳамаи аъзоёни Парлумонро сафарбар менамояд. Дар шаклҳои муайяншуда Маҷлиси Олӣ дар амалӣ намудани сиёсати хориҷии мамлакат ҳисса мегузорад. Ба иҷро расонидани масъалаҳои дар Паём пешбинишуда яке аз вазифаҳои пуршарафи Маҷлиси Олӣ, Маҷлисҳои маҳаллии вакилони халқ ва вакилони онҳо мебошад.

Дар Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ баробарӣ муайян кардани самтҳои асосии рушди он, ҳамчунин ба масъалаҳои мубрами дар назди Парлумон, Ҳукумат, мақомоти марказии иҷроия, суд, прокуратура, дигар мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ истода эътибор дода мешавад. Баробари комъёбиҳои онҳо дар соли сипаришуда, масоилҳои мубрами дар назди онҳо истода муайян карда шуда, нуқсонҳо ошкор ва роҳҳои бартараф кардани онҳо муайян карда мешаванд.

Дар чандин Паёми солҳои охир пешниҳод кардаи худ Президенти ҶТ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба масъалаҳои фаъол гардонидани кори Парлумон ва хусусан, дар самти такмили таҷрибаи қонунгузорӣ эътибори калон медиҳад. Дар Паёми соли 2021 Президенти ҶТ махсус таъкид кард, ки «Бо пешрафти ҷомеа муносибатҳои ҷамъиятӣ пайваста тағйир ёфта, дар ин замина ба муносибатҳои нав мутобиқ гардонидани қонунҳо шарти асосии таъмин намудани рушди устувори сиёсиву иқтисодӣ ва иҷтимоиву фарҳангии кишвар мебошад. Баланд бардоштани сатҳу сифати қонунҳо, такмили механизми иҷрои онҳо, ба талаботи ҷомеа ва шаҳрвандон ҷавобгӯ будани меъёрҳои қонунҳои амалкунанда, дар навбати худ ҳамкории доимӣ ва ҳамаҷонибаи шохаҳои ҳокимияти давлатиро тақозо мекунад. Бо ин мақсад Маҷлиси миллӣ ва Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олӣ ва дигар мақомоти ҳуқуқэъҷодкунандаро зарур аст, ки таҳлили мунтазами қонунгузорӣ, аз ҷумла мониторинги амалишавии санадҳои қонунгузории мамлакатро ба ҳадафҳои сиёсии пешбинигардида муайян намоянд ва оид ба такмили қонунгузорӣ ва баланд бардоштани самаранокии раванди татбиқи онҳо чораҳои судманд андешанд».

Ғояҳои мазкур дар Паёми Президенти ҶТ соли 2022 боз ҳам асоснок баён ёфта, аз руи онҳо зарурияти тақвияти минбаъдаи фаъолияти қонунгузории Маҷлиси Олӣ таъкид карда шуд. «Рушди устувор ва босуръати мамлакат, барномаҳои дарозмуҳлат ва миёнамуҳлати кишвар тақозо менамояд, ки заминаҳои ҳуқуқии онҳо сари вақт ва босифат таъмин карда шаванд. Ин вазифа аз мақомоти ҳуқуқэъҷодкунанда, пеш аз ҳама, аз парлумони кишвар талаб менамояд, ки фаъолияти худро ҳамаҷониба тақвият бахшад. … фаъолияти Маҷлиси Олӣ ҷиҳати қабули қонунҳои саривақтии мукаммал ва босифат боз ҳам тақвият бахшида шавад».

Дар Паёми соли 2023 Президенти ҶТ махсус таъкид намуд, ки «Қонунгузорӣ бояд пайваста такмил дода шавад ва ҳамқадами ислоҳоти сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ бошад». Бо ин мақсад ба аъзоёни Парлумон муроҷиат карда, онҳоро даъват намуд, ки фаъолияти худро дар самти қабули қонунҳои ҷавобгуи давраи нави рушди ҷомеа боз ҳам такмил ва ривоҷ диҳанд. Ҳамчунин тамоми сохтору мақомоти давлатӣ, аз ҷумла мақомоти ҳифзи ҳуқуқро вазифадор кард, ки бояд ҳамаи захираву имкониятҳоро ҷиҳати иҷрои вазифаҳои зикршуда барои соли 2024, ки сиюмин солгарди қабули Конститутсияи ҶТ таҷлил мегардад, сафарбар намоянд. Зеро Конститутсия заминаи эъмори давлати мустақили миллӣ ва пешравии тамоми ҷанбаҳои ҳаёти мардуми кишварро фароҳам овардааст, яке аз дастовардҳои муҳимтарини мо мебошад. Амалӣ намудани меъёрҳои Конститутсия ба мо имкон дод, ки пояҳои устувори ҷомеа ва давлатро созмон диҳем, сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ ва ваҳдати миллиро таҳким бахшем, рушди устувори иқтисодии кишварамонро таъмин намоем, барои ҳар як шаҳрванди мамлакат шароити зиндагии арзанда ва инкишофи озодонаро муҳайё созем.

Мақомоти намояндагии ҳокимияти давлатӣ даъвати шашум – Маҷлиси Олии ҶТ, Маҷлиси вакилони халқи Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон, Маҷлисҳои вакилони халқи вилоятҳо, шаҳрҳо ва ноҳияҳо фаъолияти худро хеле самаранок ба анҷом расонида, дар иҷрои ваколатҳои худ ба комъёбиҳо ноил гардиданд.

Маҷлиси Олии ҶТ баробари мукаммал намудани фаъолияти худ дар кори такмил додани раванди қонунгузорӣ, беҳтар гардонидани сифати қонунҳо, қабули қонунҳои нави тақозои замон, ривоҷ додани таҷрибаи гузаронидани қироатҳои парлумонӣ, иштирок дар назорати рафти ба иҷрорасии қонунҳо, рушди робитаҳои хориҷӣ ва байнипарлу-монӣ, амалӣ гардонидани сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ ташаббусҳои некро ба анҷом расонд. Хусусан, соли ҷамъбастии фаъолияти Маҷлиси Олии даъвати шашум хеле хотирмон буд, ки дар он ҷашни 30 солагии қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 1994 бо комъёбиҳо пешвоз ва бо тантана гузаронида шуд. Эълон шудани соли 2024 –Соли маърифати ҳуқуқӣ барои баланд бардоштани сатҳи дониши ҳуқуқӣ, устувор кардани фарҳанги ҳуқуқии мардум, риояи қонунҳо ва аз ҳама муҳим ба ташакули ғояи конститутсионӣ ва ҳуқуқӣ мусоидат менамояд.

Албатта азхуд кардани маърифати ҳуқуқӣ ё ноил гаштан ба он иқдоми яксола ё дусола намебошад, барои онро ба даст овардан ва аз рӯи талаботи қонун кору зиндагӣ кардан кушишу ғайрати мунтазам ва майлу рағбат зарур аст. Вале соли 2024-ро махсус Соли маърифати ҳуқуқӣ эълон намудан ва гузаронидани чорабиниҳои омӯзишию ташвиқотӣ барои дар шуури мардум ҷой ёфтани зарурияти аз рӯи талаботи қонун ва қоидаҳои ахлоқи нек кору зиндагӣ кардан ба ташаккули ғояи қонуният ва конститутсионализм (конститутсиягароӣ) дар ҷомеа мусоидат менамояд. Андешидани чунин иқдом ва бо чораҳои муфиди оммавии муфид гузаронидани он ташаббуси пайгирона мебошад ва барои ташакулёбии маърифати воқеии ҳуқуқии мардум такони бузурге ба шумор меравад.

Маъракаи интихоботи навбатии мақомоти намояндагии ҳокимияти давлатӣ даъвати ҳафтум, ки ба рӯзи дуюми моҳи марти соли 2025 тайин шудааст, саҳифа нави рушди ҳокимиятдории халқ мебошад. Дар заминаи дастовардҳои фаъолияти мақомоти намояндагии даъватҳои пешина, ҳайати нави вакилони халқ бояд фаъолияти намояндагӣ, қонунгузорӣ, иҷроия ва назоратии худро дар панҷ соли дар пешистода боз ҳам мукаммал ва самаранок намоянд.

Дар Паёми навбатии Президенти ҶТ муҳтарам Эмомали Раҳмон дар соли 2024 дар назди ҳайати нави мақомоти намояндагии халқ вазифаҳое гузошта шудааст, ки барои боз ҳам баланд шудани аҳамияти фаъолияти онҳо дар ҳамаи самтҳои ҳаёти сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ, ҳуқуқӣ ва фарҳангӣ мусоидат менамоянд. Қайд карда шуд, ки «Интихо-боти дарпешистода бояд тибқи Конститутсия ва қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон шаффофу озод ва дар сатҳи баланд баргузор гардад ва интихобкукнандагон номзадҳои арзандаи худро интихоб намоянд. Дар робита ба ин, таъкид карда шуд, ки рушди устувори иқтисодиву итимоии мамлакат, суботи сиёсӣ ва оромиву осудагии мардуми Тоҷикистон аз таъмини амнияти миллӣ вобаста мебошад. Яъне таъмин намудани амнияти давлат ва ҷомеа дар шароити имрӯза зарурат ва аҳаммияти аввалиндараҷа дорад».

Ба масъалаи таъмини амнияти миллӣ, ки оромию осудагӣ ва бехатарии давлат, сулҳу субот дар ҷомеа ба он вобаста аст, дар фаъолияти Парлумон, Ҳукумат ва тамоми мақомоти ҳокимияти давлатӣ, ҳизбҳои сиёсӣ ва дигар иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ дар панҷсолаи сипари-шуда эътибори калон зоҳир карда мешуд. Акнун бо ҷалб карда шудани диққати аъзоёни Парлумони мамлакат ба аҳаммияти махсус доштани таъмини амнияти миллӣ Президенти ҶТ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми худ ҳамаи ҷомеи кишварро ҳушдор медиҳад, ки масъалаи таъмини бехатарии давлат ва ҷомеа дар вазъияти ноором ва пурдаҳшати глобалӣ набояд ҳеҷ касро бетараф ва осуда гузорад. Хусусан, ҷавонони мамлакат, ки нерӯи асосии пешбарандаи ҷомеа мебошанд, бояд дар рӯҳияи ватандустию ватанпарастӣ тарбия ёбанд. « … ҷаҳони пуртазоду ноороми муосир ҷавонони кишварро водор месозад, ки аз таҳаввулоти босуръати сайёра ҳамеша огоҳ бошанд, худ ва ҳасолонашонро аз таъсири мафкураи радикаливу ифротӣ ва хурофотпарастӣ эмин нигоҳ доранд, барои ҳифзи истиқлолу озодии сарзамини аҷдодӣ, сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ ва ваҳдати миллӣ ҳамеша омода бошанд».

Дар амалӣ намудани даъватҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз тарафи ҷавонон ва умуман аҳли ҷомеа нақши тарбиятдиҳандагон, дар муҳити оила, мактабу маориф, ҷойи кору хониш, илмомӯзӣ ва фаъолияти ҷамъиятӣ робита дорад. Аз ин ру, аҳли тарбияткунандагон, омӯзгорон, илму фарҳангро зарур аст, ки дар тарбия ва ташаккулёбии афкори солими ҷавонон, дарки қалбии зарурияти ҳифзи истиқлолият ва якпорчагии давлат, оштинопазирӣ ба равияҳо ва мафкураи радикалӣ, экстремистӣ ва ифротгароӣ, омодагӣ ба хизмати содиқона ба Ватан ва ҳимояи он ғамхорӣ зоҳир намоянд.

Имомов Ашӯрбой, н.и.ҳ, профессор Сарходими илмии Шуъбаи ҳуқуқи давлатии Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинови АМИТ

Паёми имсолаи Роҳбари давлат дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хоричии кишвар дар бинои нави мақоми олии қонунгузори мамалакат Маҷлиси Олӣ баргузор гардид.

Дар толор раёсат ва аъзои Маҷлиси миллӣ ва вакилони Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Сарвазир ва аъзои Ҳукумати мамлакат, Роҳбари Дастгоҳи иҷроияи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, роҳбарияти вазорату кумитаҳои давлатӣ, идораҳои назди Президент ва Ҳукумат, мақомоти марказии судӣ ва дигар ниҳодҳои ҳифзи ҳуқуқу тартибот, Академияи миллии илмҳо, муассисаҳои олии таълимӣ, раисони вилоятҳо ва шаҳру ноҳияҳо, роҳбарони марказҳои татбиқи лоиҳаҳои сармоягузорӣ, як гуруҳ собиқ вакилони Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, аъзои Шӯрои ҷамъиятӣ, Ҳаракати Ваҳдати миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон, вакилони як қатор иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ, сиёсӣ ва эҷодӣ, роҳбарияти корхонаю муассисаҳои ҷумҳуриявӣ, бонкҳо, доираи тоҷирону соҳибкорон ва ҷавонони ташаббускор, намояндагони ҳайати дипломатӣ ва воситаҳои ахбори умум иштирок доштанд.

Дар Паёми худ ба Маҷлиси Олӣ, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон самтҳои асосии сиёсати дохилию хориҷии мамлакатро барои давраҳои оянда муайян намуда, оид ба пешбурди манфиатбори сиёсати хориҷӣ ва таъмини пешрафти соҳаҳои иқтисоду саноат, энергетика, роҳу нақлиёт, амнияту мудофиа, ҳифзи ҳуқуқу тартибот, тандурустӣ, фарҳанг, илму маориф, ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ, ҷавонон, варзиш ва сайёҳӣ вазифаҳои мушаххас ба миён гузоштанд. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон чун ҳамасола дар Паёми хеш самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии кишварамонро муфассал таҳлил намуда, ҷиҳати рушду такомули соҳаҳои гуногуни иқтисодиёт, иҷтимоиёт ва илму фарҳанг пешниҳодоти ҷолибе намуданд, ки ба андешаи ман, баҳри пешрафти тамоми самтҳои ҳаёти ҷомеа чун ҳуҷҷати раҳнамо хизмат менамояд. Ин ҳуҷҷати муҳим фарогири тамоми ҷанбаҳои ҳаёти ҷомеа буда, дар он соҳаҳои мухталифи хоҷагии халқи кишвар мавриди таҳлили амиқ қарор гирифтаанд.Паёми имсолаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон барномаи таҳлили рушди ҳамаҷонибаи мамлакат барои солҳои оянда аст. Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бори дигар ба дурнамои рушди ояндаи Ватан бо овардани далелҳои мўътамад назари некбинона карданд ва ин паёмро метавон дастури роҳнамои фаъолият дар давоми сол номид. Паём ин дастурамали зиндагии шаҳрвандон, барномаи мукаммали кории тамоми сохторҳои сиёсиву иҷтимоӣ ва роҳнамои мардум ба сӯйи ояндаи дурахшони Тоҷикистон мебошад. Аз ин рӯ, дар оғози он аз ҷониби Пешвои миллат чунин мақсади воло муайян гардидааст: «Таъмин намудани шароит барои зиндагии арзандаи сокинони кишвар ҳадафи олии давлат ва Ҳукумати мамлакат мебошад ва мо тамоми захираву имкониятҳоямонро барои расидан ба ин ҳадаф сафарбар сохтаем».

Ҳар як Паём ба инъикоси вазифа ва ҳадафҳои дар боло зикршуда равона мегарданд. Новобаста аз ин, дар Паёми ниҳоӣ якчанд хусусиятҳои хос мавҷуданд, ки дар Паёмҳои пешин ба назар намерасиданд. Ин махсусиятҳо дар ҷанбаҳои зерин инъикос шуданд:

1) Ҷамъбасти соли гузашта ва зарурати вокуниш ба хатарҳои нав;

2) Баррасии дастовардҳои соли 2024;

3) Устуворӣ дар авлавиятҳои рушди кишвар;

4) Таваҷҷуҳ ба ҷавонон ва нақши занон;

5) Нигоҳ доштани афзалиятҳо дар сиёсати хориҷӣ;

6) Изҳори сипос ба шаҳрвандони бонангу номуси кишвар;

7) Вазифагузории мушаххас; Дар маҷмӯъ, Паёми Сарвари давлат барои ҳар як шаҳрванд нуқтаи баландтарини ҳидоят буда, роҳнамо ва ҳавасмандкунандаи ҷавонон мебошад. Зеро бо кушишу талоши аҳлонаи ҳамаи мо мушкилоти ҷомеа ва давлатамон дар ояндаи наздик бартараф гардида,Тоҷикистони маҳбубамон ба як мулки воқеан обод ва кишвари пешрафта табдил хоҳад ёфт.

Ходими хурди илмии Шуъбаи масоили сиёсии муносибатҳои байналмилалии ИФСҲ – и АМИТ Маҳмадова Фарзона Абдураҳмоновна

Чи гунае, ки ба мо маълум аст 15 январи соли ҷорӣ Президенти Ҷумҳурии Исломии Эрон муҳтарам Масъуд Пизишкиён бо сафари давлатӣ вориди Тоҷикистон гардид ва маврид ба зикр аст, ки муҳтарам Масъуд Пизишкиён моҳи июли соли 2024 Президенти Ҷумҳурии Исломии Эрон интихоб шуда буд ва дар маросими савгандёдкунии ӯ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ширкат доштанд ва дар баробари ин Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар номаи табрикотиашон ба унвони Президенти Ҷумҳурии Исломии Эрон интихоб шудани Масъуд Пизишкиён аз ӯ барои боздид аз Тоҷикистон даъват ба амал оварда буданд.

Сафари давлатии Президенти Ҷумҳурии Исломии Эрон муҳтарам Масъуд Пизишкиён ба Тоҷикистон идомаи сафари қаблии Президенти марҳуми Ҷумҳурии исломии Эрон Сайид Иброҳим Раисӣ мебошад, чунки аз сафари Сайид Иброҳим Раисӣ ба Ҷумҳурии Тоҷикистон дар равобити ҳар ду кишвар давраи нави муносибатҳо оғоз гардидааст.

Марҳум Сайид Иброҳим Раисӣ Президенти марҳуми Ҷумҳурии Исломии Эрон зимни сафари худ ба Тоҷикистон дар Шурои муштараки соҳибкорони Тоҷикистону Эрон гуфта буд, ки иртиботи Эрону Тоҷикистон ифодакунандаи манофеъи ду миллат ва ду кишвар аст, пешрафти Тоҷикистон пешрафти Эрон аст, амнияти Тоҷикистон амнияти Эрон аст ва ҳар гоме дар пешрафти кишвари Тоҷикистон бардошта мешавад ба манфиати ҳар ду миллат ва ҳар ду кишвар аст.

Президенти Ҷумҳурии Исломии Эрон муҳтарам Масъуд Пизишкиён дар ин сафари давлатии худ ба Тоҷикистон, аз ин мавқеъ ҷонибдорӣ мекунад ва ин сафар ба равобити ҳар ду кишвар саҳифаи наве хоҳад буд.

Дар ин сафар ҳарду ҷониб аз вазъи кунунии ҳамкории дуҷониба, аз ҷумла дар бахшҳои сиёсӣ, иқтисодӣ, тиҷорат, энергетика, саноат, ҳамлу нақл, кишоварзӣ ва тандурустӣ, илму маориф ва фарҳанг изҳори назар карданд.

Ҷузъиёти сафари давлатии Пизишкиён ба Тоҷикистон дар он аст, ки зимни ин сафар санадҳои муҳим дар бахшҳои иқтисодӣ, тиҷорат ва фарҳанг ба имзо мерасанд. Инчунин дар ин сафар дар назар аст, ки маросими расмии кушодашавии маркази муштараки фарҳангии Эрону Тоҷикистон “Пажӯҳишгоҳи фарҳанги форсиву тоҷикӣ” дар шаҳри Душанбе ва ба истифода додани Маркази “Саломатии Ҳилоли Аҳмар” амалӣ гардад. Ҳамзамон дар доираи ин сафар мулоқоти роҳбарони ду давлат ва дигар вохӯриҳо дар назар дошта шудааст.

Ҳамкориҳо дар ҳамаи самтҳо миёни Тоҷикистон Эрон дар ҳоли рушд қарор доранд ва самтҳои афзалиятноки равобити Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Исломии Эронро равобити иқтисодӣ-тиҷоратӣ, илмӣ-фарҳангӣва таъмини амнияти минтақавӣташкил медиҳанд

Ҳамкориҳои иқтисодӣ-тиҷоратии Тоҷикистон ва Эрон. Солҳои охир робитаҳои Эрону Тоҷикистон дар самтҳои мухталиф тақвият ёфтаанд ва имрӯзҳо зарурати боз ҳам густариш додани онҳо ба вуҷуд омадааст. Гардиши молу маҳсулот низ миёни Тоҷикистон ва Эрон сол аз сол дар ҳоли афзоиш аст ва дар савдои хориҷии Тоҷикистон Эрон нақши муассир дорад. Агар дар соли 2020 гардиши молу маҳсулот байни кишварҳо 57,7 млн. долларро ташкил дода бошад, ин нишондиҳанда дар соли 2023 ба андозаи 196,9 млн. доллар ё 4,4 баробар афзоиш ёфтааст.

Дар асоси маълумотҳои Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон гардиши тиҷоратии хориҷӣ миёни Тоҷикистон ва Эрон давоми моҳҳои январ-ноябри соли 2024-ум 336,8 млн. доллари ИМА-ро ташкил додааст, ки нисбат ба ҳамин давраи соли 2023-юм ба андозаи 120,1 млн. доллар ё 55 дарсад зиёд аст. Дар ин давра, ҳаҷми содирот ба 104,1 млн. доллар ва воридот бошад ба 232,1 млн. доллари ИМА баробар гаштааст. Тарафҳо мақсад доранд, ки ин рақамро то ба 1 миллиард доллар расонанд.

Зимни сафари давлатии Президенти Ҷумҳурии Исломии Эрон муҳтарам Масъуд Пизишкиён ба Тоҷикистон ба имконияту зарфиятҳои молиявию иқтисодии Тоҷикистон диққати бештар дода мешавад, чунки барои расидан ба ҳадафҳои стратегӣ ва амалӣ намудани баронамоҳои давлатии ҳар ду кишвар муҳим дониста мешавад.

Дар ҳақиқатан, Тоҷикистон дорои имкониятҳои фарох дар соҳаҳои энергетика, саноати сабуку хӯрокворӣ, маъдану металлургия, кимиё, истеҳсоли маҳсулоти сохтмонӣ ва дорусозӣ, соҳаҳои кишоварзӣ, нақлиёт ва сайёҳӣ, барои тавсеаи ҳамкориҳо бо кишварҳои минтақа ва ҷаҳон дорад. Дар ин замина, сармоягузориҳо дар бахши энергетика, аз ҷумла бунёди неругоҳҳои барқии обиву офтобӣ дар қаламрави Тоҷикистон, яке аз самтҳои муҳим ва ояндадор арзёбӣ мегарданд.

Ҳам Эрон ва ҳам Тоҷикистон барои ташаккули муносибатҳои иқтисодию тиҷоратии худ захираву имкониятҳои зиёд дошта, дар ҳолати истифодаи васеъи имкониятҳои мазкур метавонанд равобити ду кишварро ба сатҳи нав бароранд.

Дар густариши равобити иқтисодиву тиҷоратии Тоҷикистону Эрон фаъолияти Комиссияи муштараки байниҳукуматӣ, Кумитаи муштараки сармоягузорӣ ва Шурои муштараки соҳибкорони Тоҷикистону Эрон муҳим дониста мешавад.

Дар ин сафар, чуноне ки маълум аст Президенти Ҷумҳурии Исломии Эрон муҳтарам Масъуд Пизишкиёнро гурӯҳе аз соҳибкорони баландпояи эронӣ ва намояндагони бахши саноату маъдан ва кишоварзии Ҷумҳурии Исломии Эрон ҳамроҳӣ мекунанд ва дар назар аст, ки дар меҳмонхонаи Ҳаят Реҷенсии шаҳри Душанде Форуми иқтисодӣ, тиҷоратӣ ва сайёҳии Тоҷикистону Эрон баргузор гардад. Ҳамзамон, дар доираи сафари ҳайти болозикр, соҳибкорони эронӣ аз корхонаҳои саноатии Тоҷикистон боздид менамоянд.

Умуман тайи солҳои охир ба андозаи панҷ маротиб афзоиш ёфтани табодули мол миёни Тоҷикистон ва Эрон бозгӯйи он аст, ки тарафҳо дорои иқтидори бузурги ҳамкориҳои иқтисодию тиҷоратӣ мебошанд ва дар марҳилаи кунуни ва ояндаи наздик таҳияи харитаи роҳи ҳамкориҳои дуҷонибаи иқтисодию тиҷорӣ зарур аст ва дар заминаи чунин санад иштироки Эрон дар татбиқи барномаи рушди Тоҷикистон, ба вижа дар саноатикунонии кишвар аз манфиат холӣ нахоҳад буд.

Ҳамкориҳои илмӣ-фарҳангии Тоҷикистон ва Эрон. Дар шароити афзоиши танишҳои сиёсӣ ва иқтисодии ҷаҳонӣ, кишварҳои минтақа ва ҷаҳон барои пешбурди ҳадафу мақсадҳои худ равандҳои ҳамгироии судмандро тарҳрезӣ ва ба роҳ мондаанд. Ҳадафи муттаҳидӣ пеш аз ҳама, ҳалли масъалаҳои таъхирнопазир ва мусоидат ба таъмини амнияти минтақавӣ, пешрафти иқтисодӣ ва табодули муносибатҳои фарҳангӣ мебошад. Он ба нафъи кишварҳои ҳамгиро буда, дар такмил додани самтҳои муносибатҳо байни мамлакатҳо шароити хуб фароҳам меорад.

Тоҷикистону Эрон, ки ду кишвари ҳамзабон, ҳамфарҳанг ва дорои пайвандҳои таърихию меросии муштарак ҳастанд аз чунин равандҳо дур буда наметавонанд ва ҳамгироии равобити фарҳангиву маърифатӣ омили муҳимми тақвияти ҳамкориҳои дуҷониба ва бисёрҷониба дар ҳавзаи давлатҳои форсизабон ба ҳисоб меравад.

Ҳамкориҳои фарҳангию гуманитарии Тоҷикистону Эрон низ дорои зарфиятҳои бузург мебошад ва имрӯзҳо мо шоҳиди тавсеа ёфтани робитаҳои кишварҳои дорои забон, фарҳанг ва тамаддуни муштарак дар минтақаи Осиёи Марказӣ ва дигар минтақаҳои ҷаҳон ҳастем. Тоҷикистону Эрон равандҳои мавҷударо сарфи назар карда наметавонанд ва бояд ҳамкориҳои фарҳангию гуманитариро густариш бахшанд.

Шароите, ки имрӯз Ҷумҳурии Исломии Эрон дорад, барои рушди фарҳангу тавсеаи муровидоти фарҳангӣ бо кишварҳои форсизабон хеле мусоид аст. Ҳанӯз аз рӯзҳои аввали соҳибистиқлолӣ равобити фарҳангии Тоҷикистону Эрон бар пояи пайвандҳои таърихӣ, тамаддунӣ, ва забонӣ тавсея ёфта, имрӯзҳо метавон ҳамкории фарогирро дар соҳаҳои маориф ва илм, адабиёт ва санъат ҳамчун омили муҳимми таҳкиму тавсеаи муносибатҳои ду кишвар арзёбӣ кард.

Ҳамкориҳои фарҳангию гуманитарии Тоҷикистону Эрон дорои зарфиятҳои бузург мебошад ва таъсиси литсейҳои касбӣ ва донишгоҳҳои олии техникӣ ва технологии муштарак, ҳамкориҳои наздики расонаҳо, олимону пажуҳишгарон, сода кардани рафту омади мардум ва рушди сайёҳӣ метавонад барои вусъат ёфтани ҳамкориҳои ояндаи фарҳангии кишварҳо имкониятҳои зиёдро ба вуҷуд орад.

Аз ҷониби ҳарду тараф иқдоми лағви низоми раводид дар асоси “Ёддошти тафоҳум байни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Ҷумҳурии Исломии Эрон дар бораи лағви раводид барои дорандагони шиносномаҳои умумишаҳрвандии хориҷӣ” ба муҳлати то 30 рӯз муҳим дониста мешавад ва барои рафтуомад миёни ду кишвар, барои рушди сайёҳӣ ва умуман робитаҳои дуҷонибаи мардумони ду кишвар, соҳибкорон ва тоҷирон мусоидати фаъол хоҳад кард.

Дар ин самт таъсиси телевизиони муштараки Эрон, Тоҷикистон ва Афғонистон, ки дар амал татбиқ нашудааст руи кор бароварда шавад. Аз ин иқдом ҳудуди 17 сол гузаштааст, вале то ҳол тарафе ҷиҳати амалигардонии он талош накардааст ва имрӯзҳо мо мебинем, ки дар ҳудуди давлатҳои ба мо бегона теъдоди зиёди шабакаҳои телевизионие фаъолият доранд, ки форсизабон ҳастанд, ҷойгоҳи худро назди тамошобинон дар кишварҳои Эрон, Тоҷикистон ва Афғонистон пайдо кардаанд ва таблиғгари тамаддуну фарҳанги бегона мебошанд.

Сарфи назар аз ин ба истифода додани маркази муштараки фарҳангии Эрону Тоҷикистон “Пажӯҳишгоҳи фарҳанги форсиву тоҷикӣ” дар шаҳри Душанбе қадамҳои устувор дар ин самт дониста хоҳад шуд.

Ҳамкориҳои Тоҷикистон ва Эрон дар таъмини амнияти минтақавӣ. Бо назардошти рӯйдодҳои охири ҷаҳон ва тағйири меъмории геополитикӣ дар Шарқи Аврупо, дар Шарқи Наздик ва дар Ховари Миёнаву Осиёи Ҷанубӣ барои Тоҷикистон имкони мусоид ҷиҳати тавсеаи робитаҳо бо қудратҳои ҷаҳонию минтақавӣ фароҳам овардааст. Аз ин дидгоҳ, пешбинӣ мешавад, ки зимни сафари муҳтарам Масъуд Пизишкиён ба Тоҷикистон саҳифаи нав дар ҳамкориҳои амниятии Тоҷикистон бо Эрон оғоз мегардад ва яке аз ҳадафҳои ин сафар ҳам дар ҳамин буда метавонад.

Пас аз ҳодисаҳои Шарқи Наздик ва тағйири эҳтимолии авзоъ дар сарҳадоти Афғонистону Покистон, ки мустақиман ба амнияти Эрон ва тамоми Осиёи Марказӣ таъсир хоҳад дошт, ҳамкориҳои амниятӣ бо Тоҷикистон хеле муҳим арзёбӣ мегардад.

Муборизаи ҳамаҷониба бар зидди терроризми байналмилалӣ ва ифротгароӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз масъалаҳои мубрам дониста мешавад ва дар айни ҳол дар ҷаҳон кишваре нест, ки аз ҷониби терроризми байналмилалӣ таҳдид нагардад. Кишварҳо дар танҳоӣ ба терроризми байналмилалӣ муқобилият карда наметавонанд, имконияти ягон кишвар дар танҳоӣ барои мубориза бо терроризми байналмилалӣ вуҷуд надорад. Аз ин рӯ, Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Исломии Эрон метавонанд дар якҷоягӣ ба ин падидаи манфур муборизаи муштарак баранд.

Муқовимати муштарак бар зидди экстремизм ва терроризм, гардиши ғайриқонунии маводи мухаддир ва таҳдидҳои муосири киберӣ миёни Эрону Тоҷикистон муҳим дониста мешавад. Ҳамчунин, зарурати наздиксозии мавқеъ ва дидгоҳҳо перомуни вазъи пешгуинашаванда дар минтақаҳои даргири ҷаҳон мавҷуд аст. Тоҷикистон ва Эрон ба унвони кишварҳои бародар ва ҳамзабон бо назардошти вазъи кунунии ҷаҳон бояд стратегияи ҳамоҳангшударо дошта бошанд.

Имрӯзҳо дар ҷаҳон равандҳои мураккаб ҷараён гирифта, марказҳои нави муассир ва низомҳои амниятӣ пайдо шудаанд. Дар ин қарина ҳамкориҳои низомии Тоҷикистон ва Эрон дар шароити нави муносибатҳои байналмилалӣ шаклу мазмуни нав касб кардаистодааст ва ин муносибатҳо ба нигоҳдории сулҳу амнияти минтақа ва ҷаҳон равона карда мешавад.

Сафари давлатии Президенти Ҷумҳурии Исломии Эрон муҳтарам Масъуд Пизишкиён ба Тоҷикистон барои минтақаи Осиёи Марказӣ ҳамин паёмро дорад, ки Тоҷикистон ва Эрон метавонанд дар самти таъмини амният дар минтақа ба тавофуқе расанд ва ба раванди ҳамгироии минтақавӣ, таҳқими сулҳу субот дар Осиёи Марказӣ ва дигар минтақаҳои доғи ҷаҳон мусоидат кунанд.

Нақши Эрон дар таъмини амнияти минтақа бисёр муассир аст ва ҳамкориҳои амниятии бештари Тоҷикистон ва Эрон бо таваҷҷуҳ ба ҳамоҳангӣ ва ҳамкориҳои минтақавӣ дар мубориза бо терроризму ифротигарӣ дар минтақа аҳамияти бузург дорад.

Эрону Тоҷикистон дар асоси усулҳои ҳусни тафоҳум ва эҳтирому эътимоди ҳамдигар ҳамкории барои тарафҳо судмандро дар ҳама самтҳо минбаъд низ густариш хоҳанд дод.

Дар умум, дар шароити имрӯза ниҳоят муҳим аст, ки муносибатҳои дуҷониба бо ба назар гирифтани манфиатҳои миллии ҳар ду ҷониб густариш ёбанд. Шароити мазкур барои Тоҷикистон фурсати муносибро барои татбиқи сиёсати хориҷии худ ба вуҷуд овардааст, ки ин аз талошу заҳматҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ин самт шаҳодат медиҳад.

Қудратов К.А., мудири Шуъбаи ИДМ-и Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ