Зимни иштирок дар вохӯрии Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо аҳли маориф бахшида ба Рӯзи дониш, ман, шахсан барои худ чанд масъалаи муҳимро бардоштам. Суханронии Пешвои миллат дар бораи зарурати зиёд намудани муассисаҳои таҳсилоти ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ дар ҷумҳурӣ басо муҳим арзёбӣ гардид, зеро ин иқдом метавонад барои рушди касбомӯзии ҷавонон такони ҷиддӣ бахшад.
Имрӯзҳо шоҳид ҳастем, ки дар бисёре аз донишгоҳҳои кишвар барои ихтисосманд намудани ҷавонон ба омӯзиши касб таваҷҷуҳи махсус зоҳир мегардад. Яъне, касбомӯзӣ дар муассисаҳои таълимии ибтидоӣ ва миёнаи касбӣ метавонад мушкилоти мавҷударо тадриҷан бартараф намояд.
Дар бархе аз ташкилотҳои кишварҳои аврупоӣ истилоҳи "корманди соҳибтахассус" истифода мешавад, ки мувофиқи дараҷаи касбӣ, на танҳо бо такя ба ихтисосе, ки дар донишгоҳ ё донишкада гирифтааст, балки дар заминаи донишҳои аз илмҳои ҳамҷавори соҳа андӯхтааш, шахсро ба кор қабул мекунанд. Ин нишон медиҳад, ки дар донишгоҳҳо, илова бар омӯзиши фанҳо аз рӯи ихтисоси интихобкардаи донишҷӯ, роҳандозии таълими касбомӯзӣ низ метавонад ҷавононро дар бозори меҳнат рақобатпазир гардонад.
Масъалаи дигаре, ки Пешвои миллат ишора намуданд, ин гузариш ба таҳсили 12-солаи мактабҳои миёна мебошад. Чунин таҷриба дар бисёр давлатҳои мутараққӣ ҷорӣ шудааст. Имрӯз мо аз забони баъзе падару модарон мешунавем, ки фарзандони онҳо дар синни 6-солагӣ қобилияти хондан ва навиштанро доранд. Бинобар ин, волидон мехоҳанд чунин кӯдаконро аз синни 6-солагӣ ба мактаб равона созанд, аммо санадҳои меъёрию ҳуқуқии соҳавӣ чунин пешниҳодро иҷозат намедиҳанд.
Дар ин замина, аксар кӯдакон дар баробари таҳсил дар боғчаҳо ба омодагӣ ба синфи якум машғул мешаванд, ки онро “синфи омодагӣ” (ё «нулевой класс») меноманд. Ин нишон медиҳад, ки қобилияти хондану навиштан дар кӯдакон дар синни 6-солагӣ ташаккул меёбад. Имрӯзҳо талабот ба “синфи омодагӣ” рӯ ба афзоиш дорад. Аз ин рӯ, гузариш ба таҳсили 12-сола саривақтӣ ва зарурӣ арзёбӣ мешавад. Зеро дар синни 7-солагӣ кӯдак аллакай хондану навиштанро ба таври пурра аз худ менамояд ва дар синфи ибтидоӣ тақрибан донишҳои аз боғча омӯхтаашро такрор мекунад.
Дар баробари ин, Роҳбари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, вобаста ба масъалаи омода намудани кадрҳо дар самти зеҳни сунъӣ ибрози назар намуданд, ки то ҳол шумораи мутахассисон дар ин соҳа кофӣ нест. Маврид ба зикр аст, ки ташаббуси нави Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба таҳти унвони «Нақши зеҳни сунъӣ дар фароҳам овардани имкониятҳои нав барои рушди устувор дар Осиёи Марказӣ» дар таърихи 25 июли соли 2025 бо қатъномаи махсуси Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид қабул гардид ва иқдоми мазкур мо, олимонро водор месозад, ки дар омода намудани мутахассисон ва истифодаи зеҳни сунъӣ дар фаъолияти касбӣ тадбирҳои зарурӣ андешем. Маҳз бо мақсади татбиқи амалии ташаббуси навбатии Пешвои миллат, Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон иқдом гирифтааст, ки дар назди Академия Маркази зеҳни сунъиро таъсис диҳад ва дар ин замина роҳбарияти ин ниҳоди бонуфузи илмии ватанӣ бо ҳамтоёни хориҷӣ гуфтушунидҳоро ба роҳ мондааст. Зеро таъсиси чунин марказҳо барои омода намудани мутахассисони баландихтисос мусоидат менамояд.
Ҳамзамон, Пешвои миллат дар маросими ифтитоҳи биноҳои нави Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкории Тоҷикистон таваҷҷуҳи ҳозиринро ба масъалаи омода намудани кадрҳои баландихтисос дар соҳаи сайёҳӣ равона сохтанд. Дар воқеъ, Ҷумҳурии Тоҷикистон барои рушди соҳаи сайёҳӣ имкониятҳои бузург дошта, дар муқоиса ба дигар кишварҳои минтақа дорои нишондиҳандаи балантарин имконоти рушди сайёҳӣ ва захираҳои рекреатсионӣ мебошад. Институти масъалаҳои об, гидроэнергетика ва экологияи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон низ дар ин замина, барои омода намудани кадрҳои соҳибунвони соҳаи сайёҳӣ, донишҷӯёни дараҷаи магистриро аз рӯйи ихтисоси «Географияи сайёҳӣ ва менеҷменти саёҳат» омода месозад. Раванди мазкур нишон медиҳад, ки талабот ба ихтисоси мазкур сол то сол меафзояд.
Рушди сайёҳии экологӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон метавонад ба яке аз самтҳои сердаромад мубаддал гардад, зеро бозори ҷаҳонӣ нишон медиҳад, ки соҳаи сайёҳӣ пас аз соҳаҳои нафт ва саноат дар ҷойи сеюм, вале аз лиҳози таъсироти мусбии экологӣ дар мақоми аввал қарор дорад. Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ҳамчун боргоҳи муҳимми илми ватанӣ барои пешбурди ин самт тадбирҳои зарурӣ меандешад.
Ҳамчунин, дар ҷараёни суханронии хеш Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон таъкид намуданд, ки дар заминаи донишкадаи сайёҳии донишгоҳи мазкур Академияи сайёҳии Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкории Тоҷикистон таъсис дода шавад. Бо таъсиси Академияи сайёҳӣ имкониятҳои васеъ барои пешбурди таҳқиқот дар соҳаи мазкур фароҳам гардида, шумораи донишҷӯёну унвонҷӯёни хориҷӣ низ афзоиш хоҳад ёфт.
Воқеан бо дастгирию пуштибонии ҳамешагии Пешвои миллат, дар Донишгоҳи байналмилалии сайёҳӣ ва соҳибкорӣ шароити ҷавобгӯ ба стандартҳои байналмилалӣ муҳайё гардидааст. Аз ин рӯ, мо итминони комил дорем, ки бо ғамхориҳои пайвастаи Пешвои миллат соҳаи сайёҳӣ дар оянда ба яке аз самтҳои сердаромади кишвар табдил хоҳад ёфт. Мо, олимон низ барои омода намудани мутахассисони соҳа тамоми кӯшишҳоро ба харҷ медиҳем, то дар рушди соҳаи сайёҳӣ саҳми арзандаи худро гузорем.
Ҳамвора ба ин, Пешвои миллат қайд намуданд, ки китобҳои дарсӣ бояд пеш аз нашр аз санҷиши олимони Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон гузаронида шаванд. Ин пешниҳоди Пешвои миллат оид ба санҷиши китобҳои дарсӣ пеш аз чоп далели эътимод ва нақши муҳим доштани Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон мебошад. Мо, олимони Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, дар баробари эътимоду боварии Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, тамоми кӯшиши худро ба он равона месозем, ки ба ин боварӣ сазовор бошем ва барои пешбурди соҳаи илми тоҷик содиқона хизмат намоем.
Муҳимтар аз ҳама, Пешвои миллат дар бораи мақому манзалати омӯзгор анедашаҳои арзишманд иброз намуда, таҳия ва қабули Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи мақоми омӯзгор»-ро нишонаи олии эҳтиром ва қадршиносии омӯзгор аз ҷониби давлату Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон арзёбӣ карданд. Бинобар ин, мо итминони комил дорем, ки Қонуни мазкур метавонад дар баробари боло бурдани шаъну шарафи омӯзгор, инчунин дар баланд бардоштани сифати таълими хонандагони кишвар такони ҷиддӣ бахшад.
Ҳамин тавр, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, дар анҷоми суханронии хеш, чун ҳамеша бо насиҳатҳои падарона иброз доштанд, ки ҳама якҷо пайваста заҳмат кашем ва обрӯи Тоҷикистони маҳбубамонро дар арсаи байналмилалӣ боз ҳам баланд бардорем.
Директори Институти масъалаҳои об,
гидроэнергетика ва экологияи
Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон,
доктори илмҳои техникӣ
Аминҷон Гулаҳмадзода
ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
