Аз табобати тоҷикон то таъсиси Академияи илмҳои Бознашр: Аз нашрияи расмии Ҷумҳурии Тоҷикистон – рӯзномаи “Ҷумҳурият” Тоҷикистон
Бознашр: Аз нашрияи расмии Ҷумҳурии Тоҷикистон – рӯзномаи “Ҷумҳурият”
Табиби ҳозиқ Евгений Никанорович Павловский яке аз шахсиятҳои барои тоҷикон наздик ва хидматкарда мебошад, зеро солҳои бистуми асри XX Осиёи Марказӣ, бавижа водии Зарафшонро бемориҳои вабову вараҷа фаро гирифта буду Павловский пайи ҷустани сарчашмаи беморӣ ва табобати мардум мегашт. Дар ин раванд бо мардуми мо унс гирифт ва ин меҳру муҳаббатро то вопасин нафас пос дошт. Дар таъсиси Академияи илмҳои Тоҷикистон саҳм гирифт ва аз дӯстону табибони наздики устод Садриддин Айнӣ ба шумор мерафт.
ЧАРОҒИ РОБИТА
Евгений Павловский 5-уми марти соли 1884 дар вилояти Воронежи Русия, дар оилаи омӯзгор, чашм ба дунё кушодааст. У соҳиби зеҳну хотираи қавӣ ва ис- теъдоди нодир буд. Соли 1903 гимназияро бо медали тилло хатм намуда, то соли 1908 дар Академияи ҳарбӣ- тиббии Петербург таҳсил кард.
Ҳамон сол дар ҳайати гурӯҳи пажӯҳишӣ аввалин бор ба сарзамини тоҷикон - Варорӯд омад. Он солҳо мардум аз бемориҳои гуногун, ки паҳнкунандаи онҳо ҳашароту ҳайвонот буданд, ранҷ мекашиданд.
Павловский ҳанӯз солҳои донишҷӯӣ масъалаи омӯзиш ва роҳҳои рафъи таъсири ҳашароту ҳаӣвоноти хунмаку заҳрдор ва паҳнкунандагони бемориҳои сиро- ятиро ҳадафи асосии кори хеш қарор дод. Дар роҳи ҳифзи саломатии инсонҳо умри худро бахшид. Баҳри амалӣ гаштани ҳадафҳояш, ба бисёр минтақаҳо, аз ҷумла кишвари мо, сафарҳои пажӯҳишӣ ташкил намуд.
САФАР БА ВОДИИ ЗАРАФШОН
Павловский соли 1928 аввалин экспедитсияи зидди ҳашароти ба инсон зарароварро ташкил карда, барои мубориза бо онҳо ва мадад ба аҳолӣ, ба Тоҷикистон омад. Сокинони ин минтақа аз бемориҳои гуногуни сироятӣ, бахусус аз вараҷа, азият доштанд.
Соли 1932 бо ташаббуси ӯ дар Душанбе бунгоҳи таҳқиқоту омӯзиШ ва мубориза бо ҳайвоноту ҳашароти зараровар (стансияи паразитологӣ) таъсис ёфт, ки соли 1934 ба шуъба ва минбаъд ба пажӯҳишгоҳ табдил ёфт. Маҳз ба эҳтимом ва роҳбарии Павловский гурӯҳи мута- хассисон бемории вараҷаро дар Тоҷикистон рафъ сохтанд ва аҳолӣ аз сирояти он ҷон ба саломат бурд. Ин хидмати бузурги ӯ кофист, ки ному осорашро ба некӣ ёд кунем.
Мавсуф бо таълифи асарҳои «Животные паразиты и некоторые паразитарные болезни человека в Таджикистане», «Звери Таджикистана» (1935), «Рыбы Таджикистана» (1938), «Птицы Таджикистана» (1940), «Малярийные комары Таджикистана и меры борьбы с ними» (1943) на танҳо олами ҷонварону ҳашароти моро илман омӯхт, балки табиати рангини кишвари моро муаррифӣ ҳам кард. Рисолаи «Ҳайвоноти заҳрдор»-и ӯ машҳури ҷаҳон аст.
ТАЪСИСИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲОИ ТОҶИКИСТОН
Соли 1940 стансияи паразитологи ба тоҷикистонии Академияи илмҳои Иттиҳоди табдил ёфт. Ин ибтикор қадами муҳиме дар
Академияи илмҳои Тоҷикистон дар соли 1951 гашт ва Павловский аз ҷумлаи нахустин академикҳои инти- хобгардидаи он буд. Қобили зикр аст, ки Евгений Павловский дар тантанаи бозшавии Академияи илмҳои Тоҷикистон иштирок намуда, ба ҳозирин аввалин президенти ин боргоҳи илмй Садриддин Айниро муаррифӣ мекунад.
Бино ба маълумоти таърихнигор Усмон Эшонзода, соли 1942 Пажӯҳишгоҳи зистшиносии Академияи илмҳои ИҶШС, ки сарвараш Павловский буд, ба ақибгоҳ - шаҳри Душанбе кӯчонда шуд ва хидмати ин олими бузург бармало эҳсос мешавад. Кормандони ин Пажӯҳишгоҳ дар омӯзиши олами ҳайвоноти Тоҷикистон ва рушди он хидмати назаррас кардаанд.
Академик Евгений Павловский дорои истеъдоди нодир, қобилияти баланди ташкилӣ, инсони хоксору меҳрубон ва ҳамеша сӯйи мақсадҳои воло равон буд. Агар мухтасар гӯем, фаъолияти ӯ саропо моломоли ҳифзи саломативу хушбахтии инсонҳост.
Соли 1954 ба муносибати 70-солагии Павловский Пажӯҳишгоҳи зистшиносии Академияи илмҳои Тоҷикистон ва МТМУ № 8 ба номи ӯ гузошта шуданд.
Моҳи майи соли 1965 дар шаҳри Ленинград дили ин марди бузург аз тапидан бозмонд. Вале номи неку хизматҳояш дар хотири мардуми мо абадист. Ин марди наҷибзода Соли 1964 Қаҳрамони Меҳнати Сотсиалистӣ гардид ва Арбоби шоистаи илми ҶШС Тоҷикистон низ ҳаст. У қариб ҳамаи ҷоизаву унвон ва медалу орденҳои замони хешро гирифта буд ва дар ватанаш низ ҳамчун табиб ва асосгузори зоологияву паразитология эъти- роф шудааст. Нимпайкараҳои ӯ дар шаҳрҳои Душанбе, Хабаровск ва дар пахдуи хона-музеяш дар Борисоглеб- ски Воронеж қомат афрохтаанд. Дар зери пайкараи дар шаҳри Душанбе будаи ӯ чунин навиштаанд: «Академику Е. Н. Павловскому от благодарного таджикского народа».
Имсол дар АМИТ 140-солагии академик Павлов- скийро ҷашн гирифтанд ва зери нимпайкараи ӯ гул- чанбар гузоштанд. Чароги ёду ёдгори чунин мардони фозил ва дӯстдорони мардум ва табиати тоҷик ҳамеша фурӯзон аст!
Бузургмеҳри БАҲОДДУР, “Ҷумҳурият”
ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
Categories
Наворҳои видеоӣ
МУҲОКИМАИ ПАРЛАМЕНТӢ ОИД БА РАФТИ ИҶРОИ БАРНОМАИ ДАВЛАТИИ ТАЙЁР КАРДАНИ КАДРҲОИ САТҲИ БАЛАНДИ ИЛМӢ
26 ноябри соли 2024 бо ташаббуси Кумитаи Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба илм, маориф, фарҳанг ва сиёсати ҷавонон дар маҷлисгоҳи Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳти раёсати муовини Раиси Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Мавсума Муинӣ бо иштироки вакилони Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, роҳбарияти вазорату идораҳои соҳавӣ, ректорони муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ ва намояндагони васоити ахбори омма муҳокимаи парламентӣ оид ба рафти иҷрои ‹‹Барномаи давлатии тайёр кардани кадрҳои сатҳи баланди илмӣ барои солҳои 2021-2030›› баргузор гардид.
Аз ҷониби баромадкунандагон гуфта шуд, ки давлату Ҳукумати кишвар аз солҳои аввали соҳибистиқлолӣ дар рушди пайвастаи илму маориф таваҷҷуҳи рӯзмарра зоҳир намуда, тадбирҳои заруриро рӯи кор меоварад. Дар ин замина дар мамлакат як қатор қонунҳои миллӣ, стратегияву барномаҳои давлатӣ ҷиҳати рушд ва ислоҳоти соҳаҳои илму маориф қабул шудаву мавриди амал қарор гирифтанд, ки барои беҳтар намудани фаъолияти кори олимону омӯзгорон шароити мусоид фароҳам оварда, ба сатҳу сифати таълиму тарбия дар ҳамаи зинаҳои таҳсилот такони ҷиддӣ бахшид.
Бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 30 июни соли 2021, № 264 қабул гардидани «Барномаи давлатии тайёр кардани кадрҳои сатҳи баланди илмӣ барои солҳои 2021-2030» идомаи мантиқии раванди ислоҳоти ин соҳаи муҳимми иҷтимоӣ буда, он бо мақсади такмил ва рушди низоми тайёр кардани кадрҳои сатҳи баланди илмӣ, таъмини муассисаҳои илмию таҳқиқотӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олии касбии мамлакат бо миқдори зарурии мутахассисон, баланд бардоштани қобилияти зеҳниву таҳлилии насли нави илмӣ, тайёр кардани кадрҳои сатҳи баланди илмӣ ва ба талаботи бозори хизматрасониҳои илмиву таҳсилотӣ мутобиқ намудани онҳо таҳия шудааст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, дар паёми навбатӣ ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон 28 декабри соли 2023 баён доштанд: “Рушди сармояи инсонӣ омили калидии баланд бардоштани сатҳу сифат ва самаранокии соҳаҳои иҷтимоӣ, махсусан, маорифу тандурустӣ, илму инноватсия, инчунин, фаъолияти самараноки муассисаҳои илмӣ мебошад. Дар навбати худ, рушди илму маориф калиди пешрафти ҳамаи соҳаҳо ва омили муҳимтарини таъмин намудани ояндаи босуботи давлат ва фардои босаодати ҷомеа ба ҳисоб меравад».
Дар идома баромадкунандагон зикр доштанд, ки дар давраи соҳибистиқлолӣ дар соҳаҳои мухталифи иқтисодиву иҷтимоии кишвар, аз ҷумла дар соҳаи илму маориф аз ҳисоби буҷети давлатӣ ва сармояи хориҷӣ беш аз 1400 лоиҳаи сармоягузории давлатӣ ба маблағи 36 миллиард сомонӣ амалӣ карда шуд.
Масъалаи маблағгузорӣ барои соҳаи илм аз масъалаҳои асосие мебошад, ки Ҳукумати мамлакат ба он таваҷҷуҳи ҳамешагӣ зоҳир намуда, онро бо дарназардошти имкониятҳои буҷет сол ба сол зиёд менамояд. Танҳо дар соли 2023 ба ин соҳа 180 миллион сомонӣ ҷудо гардида, дар буҷети соли 2024 зиёда аз 225 миллион сомонӣ пешбинӣ карда шудааст, ки ин нишондиҳанда назар ба соли 2023 45 миллион сомонӣ зиёд мебошад.
Ҳамзамон маоши миёнаи кормандони Академияи миллии илмҳоро агар соли 2003-ум ҳамагӣ 45 сомонӣ ташкил дода бошад, пас соли 2023 он қариб 54 баробар афзоиш дода шуда, аз моҳи июл дар баробари дигар соҳаҳо маоши кормандони илм боз 40 фоизи дигар зиёд карда шуд.
Инчунин дар давраи соҳибистиқлолӣ шумораи кадрҳои дорои дараҷа ва унвони илмӣ 1,8 баробар, аз ҷумла докторҳои илм қариб чор баробар ва номзадҳои илм 1,6 баробар зиёд гардидааст. Ҳоло он, ки то замони соҳибистиқлолӣ дар кишвар ҳамагӣ 3300 нафар кадрҳои дорои дараҷа ва унвони илмӣ, аз ҷумла 229 нафар докторҳои илм ва 3074 нафар номзадҳои илм фаъолият мекарданд.
Гуфта шуд, ки ҷиҳати татбиқи босамари Барнома ва нақшаи амалигардонии он Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академияҳои соҳавӣ, Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон, Комиссияи олии аттестатсионии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ва вазорату идораҳои дигари дахлдор дар ин давра тадбирҳои зарурӣ андешида, пайваста баҳри бартараф кардани камбудиву норасоиҳои соҳа, ки зимни суханронии худ Пешвои миллат дар мулоқот бо аҳли илму маорифи кишвар санаи 30 майи соли ҷорӣ баён доштанд, кӯшиш ба харҷ додаанд.
Дар интиҳои муҳокимаи парламентӣ бо дарназардошти масъалаҳои баррасишуда ва мушкилоту нуқсонҳои ҷойдошта тавсия дода шуд, ки вобаста ба тақвияти ҳамкориҳои мутақобилаи муассисаҳои илмиву таҳқиқотӣ, шарикии давлат ва бахши хусусӣ дар корҳои илмиву таҳқиқотӣ ва таҷрибавию конструкторӣ, баланд бардоштани сатҳи тайёр кардани олимони ҷавон аз рӯи ихтисосҳои алоҳида, дар муҳлати муайяншуда ҳимоя кардани рисолаҳои илмӣ, ҷустуҷӯи механизми ҳавасмандгардонӣ бо мақсади ҷалби ҷавонон ба илм, дарёфт ва тарбияи кадрҳои ҷавобгӯй ба талаботи замони муосир, ташаккули тафаккури илмию – техникӣ, рушди зеҳнӣ ва ҷалби олимони ҷавон ба фаъолияти илмию таҳқиқотӣ, истифодаи самараноки ҷойҳои ҷудошуда барои магистратура, доктарантураи фалсафа (PhD), доктарантура аз рӯйи ихтисос ва посдоктарантура фаъоляти ҳамгироии сохторҳо ба роҳ монда шуда, бо истифода аз имконитяҳои мавҷуда чораҳои таъхирнопазир андешида шаванд.
Дар муҳокимаи парламентӣ раиси Кумитаи Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба илм, маориф, фарҳанг ва сиёсати ҷавонон Содиқӣ Насиба Нуруллозода, президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт, муовини якуми вазири маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон Ҷуразода Ҷамшед, раиси Комиссияи олии аттестатсионии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Давлатзода Сайфиддин Хайриддин, муовини раиси Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон Аҳмадзода Файзалӣ оид ба рафти иҷрои Барномаи давлатии тайёр кардани кадрҳои сатҳи баланди илмӣ барои солҳои 2021-2030 дар назди ҳозирин баромад намуда, ба саволҳои иштирокчиён посух доданд.
ИШТИРОК ДАР МУҲОКИМАИ ПАРЛАМЕНТӢ ОИД БА РАФТИ ИҶРОИ БАРНОМАИ ДАВЛАТИИ ТАЙЁР КАРДАНИ КАДРҲОИ САТҲИ БАЛАНДИ ИЛМӢ
26 ноябри соли равон бо ташаббуси Кумитаи Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба илм, маориф, фарҳанг ва сиёсати ҷавонон дар маҷлисгоҳи Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳти раёсати муовини Раиси Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Мавсума Муинӣ бо иштироки вакилони Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, роҳбарияти вазорату идораҳои соҳавӣ, ректорони муассисаҳои таҳсилоти олии касбӣ ва намояндагони васоити ахбори омма муҳокимаи парламентӣ оид ба рафти иҷрои ‹‹Барномаи давлатии тайёр кардани кадрҳои сатҳи баланди илмӣ барои солҳои 2021-2030›› баргузор гардид.
Дар суханронии хеш президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт таъкид дошт, ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар мулоқот бо аҳли илм ва маорифи кишвар санаи 30-юми майи соли 2024 таъкид намуданд, ки “Дар арзёбии фаъолияти илмии ҳар як олим ва махсусан, доктори илм ду меъёр бояд асосӣ ва аслӣ бошад: аввал, натиҷаҳои таҳқиқоти ӯ, ки посухгӯи ниёзҳои рушди иқтисодиву иҷтимоӣ ва фарҳангии кишварамон бошанд ва дуюм, тарбияи кадрҳои ҷавон, ки ба саҳм гузоштан дар рушди илми кишвар қодир бошанд” ва дар ин росто Пешвои миллат иброз доштанд, ки тарбияи кадрҳои соҳибмаърифат ва донишманду илмдӯст яке аз масъалаҳои муҳим дар сиёсати пешгирифтаи давлати мо мебошад.
Гуфта шуд, ки омода намудани кадрҳои илмӣ пайваста дар мадди назари Ҳукумати кишвар қарор дошта, диққати асосӣ минбаъд низ ба ин самт равона карда мешавад. Аз ин рӯ, бо ибтикори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷиҳати омода кардани кадрҳои баланди илмӣ дар замони соҳибистиқлолӣ як қатор Барнома ва Стратегияҳои давлатӣ бо мақсади рушду нумуи соҳаи илм ва маориф қабул гардид. Ҳамчунин, як қатор чорабиниҳое сурат гирифт, ки бо мақсади баланд бардоштани сифати омодакунии кадрҳои сатҳи баланди илмӣ равона карда шудаанд.
Барномаи тайёр кардани кадрҳои сатҳи баланди илмӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2021-2030 тибқи қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 30.06.2021, №264 тасдиқ гардидааст, ки аз иқдомҳои наҷиби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷиҳати рушди илми ва ватанӣ ва муаррифии илми ҷамҳури дар сатҳи байналмимилалӣ ба шумор меравад. Барномаи мазкур аз 7 боб ва 36 банд иборат буда, ба Барнома нақшаи чорабиниҳо оид ба амалисозии Барномаи давлатии тайёр кардани кадрҳои сатҳи баланди илмӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2021-2030 замима гардидааст, ки аз 16 банд иборат мебошад. Аз 16 банди нақшаи чорабиниҳо 12 банд ба Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон тааллуқ дошта, дар иҷрои 2 банди он Академияи миллии илмҳо масъули бевосита мебошад. Барномаи тайёр кардани кадрҳои сатҳи баланди илмӣ барои солҳои 2021-2030 бо мақсади тайёр кардани кадрҳои сатҳи баланди илмӣ мутобиқ ба талаботи бозори хизматрасониҳои илмиву таҳсилотӣ, баланд бардоштани қобилияти зеҳниву таҳлилии насли нави илмӣ, бо таваҷҷуҳ ба омодасозии кадрҳо дар самти илмҳои табиатшиносӣ, дақиқ, техникӣ, тиббӣ, кишоварзӣ, гуманитарӣ ва ҷамъиятшиносӣ дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академияҳои соҳавӣ, муассисаҳои илмию таҳқиқотии тобеи вазорату идораҳо, муассисаҳои таҳсилоти олии касбии Ҷумҳурии Тоҷикистон амалӣ карда мешавад.
Мақсади асосии Барнома аз он иборат аст, ки маҷмӯи тадбиру чорабиниҳо оид ба такмил ва рушди низоми тайёр кардани кадрҳои сатҳи баланди илмӣ таҳия ва иҷро карда шаванд, то ки муассисаҳои илмию таҳқиқотӣ ва муассисаҳои таҳсилоти олии мамлакат бо миқдори зарурии мутахассисон, дар навбати аввал аз рӯйи самтҳои афзалиятноки таҳқиқоти илмӣ ва илмию техникӣ, таъмин карда шаванд. Нерӯи илмие ба вуҷуд оварда шавад, ки қобилияти дар сатҳи талаботи муосир ҳал намудани муҳимтарин масъалаҳои рушди илмию техникӣ ва иҷтимоию иқтисодии мамлакатро дошта бошад. Барои ноил гардидан ба ҳадаф ва мақсадҳои Барнома тамомои сохторҳои вобастагардида бояд ҷидду ҷаҳд намоянд, то ба ҳадафҳои ниҳоӣ расида бошанд.
Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва Институтҳои он тайёр намудани кадрҳои илмиро дар асоси дастуру супоришҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар мадди аввал монда, ҷиҳати саривақт амалинамоии фаъолияти илмии онҳо таваҷҷӯҳи хоса зоҳир менамояд.
Имрӯз, 26-уми ноябри соли 2024 атестатсияи Докторантон аз рӯи ихтисос (PhD) - Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинови АМИТ баргузор гардид.
Ҳайати Комиссияи тибқи фармоиши директори Институт вобаста гардида, вазъи корҳои илмии докторантонро натиҷагири намуда, тавсияҳои муфид баҳри иҷрои онҳо доданд.
Таъкид гардид, ки докторантони PhD аз рӯйи ихтисос муаззафанд рисолаи илмии худро саривақт барои дифоъ пешниҳод намоян
26 ноябри соли равон дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо ибтикори Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи Аҳмади Дониши Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ҳамоиши ҷумҳуриявии илмию назариявӣ ‹‹Осори қаламӣ ва катибаҳо – шоҳиди гӯёи таърих››, бахшида ба 100- солагии академик Аҳрор Мухторов баргузор гардид.
Дар кори ҳамоиш ноиби президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Саломиён Муҳаммаддовуд ҳусни оғоз бахшида таъкид дошт, ки Аҳрор Муҳторов 5 ноябри соли 1924 дар шаҳри Уротеппа (Истаравшани кунунӣ) дар хонаводаи равшанфикр дида ба дунё кушода, баъд аз хатми курси тайёрии мактаби таълимӣ-омӯзгорӣ соли 1940 дар мактабе аз деҳаҳои Уротеппа ба ҳайси муаллим ба фаъолияти корӣ оғоз мекунад. Пас аз оѓози Ҷанги Бузурги Ватанӣ соли 1942 ихтиёран ба ҷабҳа рафта, дар озод кардани Украина, Полша ва Чехословакия аз вуҷуди нопоки фашистон қаҳрамонона ҷангида, 19 апрели соли 1945 дар шоҳроҳи Берлин-Прага аз таркиши бомба захм бардошта, баъди муолиҷа ба ватан бармегардад.
Ҷавони аз мактаби мардонагӣ гузашта, тасмим мегирад, то таҳсили худро дар яке аз мактабҳои олии кишвар идома диҳад. Ин майл ӯро ба даргоҳи нахустдонишкадаи ҷумҳурӣ – Институти давлатии омӯзгории шаҳри Душанбе (ҳоло Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи Садриддин Айнӣ) меоварад. Соли 1951 баъди хатми факултети таърихи ин донишкада, муддате дар вазифаи ассистент дар факултети таърихи Институти давлатии омӯзгории шаҳри Душанбе кор карда, соли 1952 шомили аспирантураи ин донишкада мегардад. Аз ин ба баъд роҳи илм тавассути устодонаш, ба хусус собиқ директори Институти таърихи Академияи илмҳои Тоҷикистон, ховаршиноси маъруф, академик Александр Александрович Семёнов, ки бо ташаббуси бевоситаи Котиби аввали Ҳизби Коммунисти Тоҷикистон Бобоҷон Ғафуров баъди таъсисёбии Академияи илмҳои Тоҷикистон ба Душанбе даъват шуда буд, ба рӯйи олими ҷавон кушода мешавад.
Дар идома зикр шуд, ки Соли 1953 академик А.А. Семёнов Аҳрор Мухторовро ба Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардушиносии ба номи Аҳмади Дониши ба кор даъват мекунад ва ӯ соли 1956 рисолаи номзадашро дар мавзӯи «Очеркҳо аз таърихи мулки Ӯротеппа дар нимаи дуюми асри XIX» зери роҳбарии академик А.А.Семёнов бомуваффақият дифоъ менамояд.
Аҳрор Мухторов аз соли 1959 то соли 1991 дар вазифаи мудири шуъбаи таърихи асрҳои миёна кор карда, то охири ҳаёт ба кори ин даргоҳи муқаддаси илм содиқ мемонад. Дар шуъбаи мазкури Институти таърих Аҳрор Мухторов тамоми зинаҳои илмро тай намуда, соли 1971 дар мавзуи “Ёдгориҳои эпиграфии асрҳои XI-XIX аз Кӯҳистон ҳамчун сарчашма доир ба таърихи халқҳои Осиёи Миёна” дар Шурои диссертатсионии Институти шарқшиносии АФ ИҶШС рисолаи докторӣ дифоъ намуда, соли 1972 унвони профессориро дарёфт карда, соли 1978 узви вобаста ва соли 1991 узви пайвастаи Академияи илмҳои Тоҷикистон интихоб мешавад.
Соли 1976 олими шинохта узви комиссияи бостоншиносӣ дар назди шуъбаи таърихи Академияи илмҳои Иттиҳоди Шуравӣ, соли 1980 узви анҷумани илмии байналмилалии маҷмуаи катибаҳои Эрон (Лондон) ва соли 1991 узви анҷумани илмии эроншиносии Аврупо интихоб мешавад.
Пажуҳишгоҳи биографии (тарҷумаиҳолии) Иёлоти муттаҳидаи Америка номи академик Аҳрор Мухторовро дар китоби “500 нафар олимони маъруфи ҷаҳон (1994-1995)” ворид карда, олимро бо “Дипломи байналмилалии фарҳангии “Шараф” қадр намуд, ки он аз эътибору эътирофи дастовардҳои илмии ин олими тоҷик дар арсаи ҷаҳонӣ гувоҳӣ медиҳад.
Академик Аҳрор Мухторов яке аз поягузорони катибашиносӣ дар Осиёи Миёна эътироф шудааст. Ҷустуҷӯ ва муайян намудани ҷузъиёти муҳими таърихи асри миёнаи минтақа дар катибаҳои болои сангҳо, кӯҳпораҳо ва дару девори манзилҳо номи ин олими тоҷикро дар сафи мутахассисони шинохташудаи Иттиҳоди Шуравӣ қарор дод.
Аҳрор Мухторов аз ибтидои таҳқиқи катибаҳои сангҳои болои марқадҳо дар ҳудуди Тоҷикистон, ба хулосае омад, ки бояд ин осори арзишманди таърихиро ба пойтахти кишвар интиқол диҳад, то аз боду борон ҳифз шаванд ва дар мавриди пайдо шудани имконият онҳоро дар маърази намоиш гузорад.
МИЗИ МУДАВВАР ДАР МАВЗУИ “ВАЗЪИ ИҚТИСОДӢ, ТИҶОРАТӢ, ХОРИҶӢ ВА ФАЪОЛИЯТИ НИЗОМИ МОЛӢ ДАР КИШВАРҲОИ ОСИЁИ ҶАНУБӢ (ҲИНДУСТОН)”
26 ноябри 2024 дар Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ мизи мудаввар дар мавзӯи «Вазъи иқтисодӣ, тиҷоратӣ, хориҷӣ ва фаъолияти низоми молӣ дар кишварҳои Осиёи Ҷанубӣ (Ҳиндустон)» баргузор гардид.
Тибқи барнома, директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ, д.и.ф., профессор Ҳайдарзода Рустам Ҷӯра суханронӣ карданд ва қайд намуданд, ки кишварҳои Осиёи Ҷануби ва хусусан Ҷумҳурии Ҳиндустон шарикони боэътимоди Ҷумҳурии Тоҷикистон маҳсуб меёбанд ва мамлакати мо барои рушду вусъат додани ҳамкориҳои иқтисодӣ ва илмӣ – фарҳангӣ бо ҳама давлатҳои минтақаи Осиёӣ Ҷанубӣ ҷонибдор аст.
Сипас,сарходими илмии шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқӣ д.и.т., профессор Турсунов Турсунмурод дар мавзӯи «Вазъи иқтисодӣ, тиҷоратӣ, хориҷӣ ва фаъолияти низоми молӣ дар кишварҳои Осиёи Ҷанубӣ (Ҳиндустон)» суханронӣ намуд.
Баъдан дар атрофи ин мавзуъ мубоҳисаи судманд бо иштироки фаъоли кормандони Институт сурат гирифт.
ҶАЛАСАИ ШУРОИ ОЛИМОНИ ИНСТИТУТИ ФАЛСАФА, СИЁСАТШИНОСӢ ВА ҲУҚУҚИ БА НОМИ А.БАҲОВАДДИНОВИ АМИТ БАРГУЗОР ГАРДИД!
Имрӯз, 26-ноябри соли 2024, дар Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ ҷаласаи Шурои олимон баргузор гардид.
Ҷаласаи мазкурро раиси Шурои олимони Институт, доктории илмҳои фалсафа, профессор Маҳмадизода Нозим Давлатмурод ҳусни оғоз бахшида, ба иштирокчиёни ҷаласа ҷиҳати иштирок изҳори минатдорӣ намуд.
Сипас, раиси Шуро иштирокчиёнро бо рӯзномаи ҷаласаи Шурои олимон шинос намуд. Дар рафти ҷаласа, бандҳои дахлдори рӯзномаи ҷаласаи мазкур баррасӣ ва муҳокима гардида, қарорҳои дахлдор қабул карда шуд.
Дар ҷаласаи мазкур ҳисоботи Раиси Шурои олимони ҷавони Институт шунида шуд. Ҳамзамон доир ба тасдиқи мавзуъҳои рисолаҳои унвонҷӯён, ивазшавии мавзуъҳо ва роҳбарони корҳои илмӣ-таҳқиқотӣ ва оиди иштироки олмони Институт дар конфронсу семинарҳо баррасӣ гардиданд.
Имрӯз (25.11.2024) таҳти Раёсати президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ҷаласаи назоратӣ баргузор гардид. Зимни ҷаласа рафти иҷрои барномаи тайёркунии кадрҳои илмӣ мавриди баррасӣ қарор дода шуд.
Дар мулоқоти Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон санаи (30.05.2024) қайд гардида буд, ки дар арзёбии фаъолияти ҳар як олим ду меъёр аслӣ ва асосӣ ҳисобида мешавад. Дар аввал бояд корҳои илмию таҳқиқотӣдар сатҳи зарурӣ баргузор карда шаванд. Баъдан барои омода намудани кадрҳои илмӣ масъулин бояд чораҳои мушаххас андешанд.
Дар робита ба ин Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон тасмим гирифт, ки «Барномаи давлатии тайёр кардани кадрҳои сатҳи баланди илмӣ барои солҳои 2021-2030»- ро дар ҷаласаи назоратии назди президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон мавриди баррасӣ қарор диҳад. Ёдовар мешавем, ки барномаи мазкур соли 2021 бо Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ шуда, аз 16 банд иборат аст. Ҳамчунин дар 12 банди ин масъулияти иҷрои бандҳо бар души Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон вогузор карда шудааст.
Дар идома президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт таъкид дошт, яке аз масъалаҳои асосие, ки мо дар доираи барномаи мазкур иҷро намоем ин танзими раванди таълим дар зинаи таҳсилоти магистратура ва докторантураи PhD мебошад. Ҷиҳати дар сатҳи баланд тайёр кардани кадрҳои баланди илмӣ қаблан бояд санадҳои меъёрии ҳуқуқӣ танзимкунандаи самти мазкурро омода ва пешниҳод намоем.
Таъкид гардид, ки «Барномаи давлатии тайёр кардани кадрҳои сатҳи баланди илмӣ барои солҳои 2021-2030» қабул гардида, баҳри баланд бардоштани қобилияти зеҳниву таҳлилии насли нави илмӣ, тайёр кардани кадрҳои сатҳи баланди илмӣ ва ба талаботи бозори хизматрасониҳои илмиву таҳсилӣмутобиқ намудани онҳо равона гардидааст.
Имрӯз (24.11.2024) бо ташаббуси Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе бахшида ба Рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар фазои сулҳу суботи комили ватани азизамон роҳпаймои идона баргузор гардид.
Дар ин роҳпаймои олимону кормандони муассисаҳои илмию таҳқиқотии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон иштирок намуда, бо бардоштани Парчам рисолати шаҳрвандии худро дар назди Ватан анҷом доданд. Зеро Парчами давлатӣ ин рамзест, ки кишвари моро муттаҳид сохта, дар арсаи байналмилалӣ ҳамчун кишвари амну осоишта муаррифӣ намуд. Маҳз ин заҳмату талошҳои шабонарӯзи Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аст, ки имрӯз кишвари мо тинҷу ором аст ва дар фазои ин сулҳу субот ҷашнҳои таърихиву фарҳангиро бо шукуҳу шаҳомоти беандоза таҷлил менамоем.