Расму оинҳо ҷузъи ҷудонашавандаи фарҳангии миллии тоҷикон маҳсуб меёбанд. Дар давраҳои гуногуни таърихӣ расму оинҳо ҳамчун ифодакунандаи тамаддуни ҳар халқияту миллат дар ҳаёти фарҳангию маънавӣ нақши муҳим доштаанд. Вобаста ба шароити ҳар давру замон расму оинҳо ташаккул ва тағйир ёфта, шакли нав касб менамоянд.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳанўз дар суханрониашон дар маҷлиси умумиҷумҳуриявӣ доир ба танзими расму оинҳои халқӣ (9 июли соли 2007) ишора намуда буданд, ки: “Танзими расму оин ва анъанаҳо ҷанбаи хеле муҳими масъалаи миллӣ мебошад. Аз ин хотир, мо вазифадор ҳастем, ки пеш аз ҳама боигариҳои маънавии қадимаи халқамонро ҳамчун манбаи нодиру гаронбаҳо дар тарбияи ҷавонон истифода барем. Вале ин кор муносибати оқилона мехоҳад. Маълум аст, ки рушду ободии кишвар танҳо тавассути мардуми босавод, соҳибмаърифат ва равшанфикри ҷомеа имконпазир аст.
Бунёди ҷомеаи мутамаддин тақозо мекунад, ки расму оинҳоро аз зуҳуроти барои имрўз ва ояндаи ҷамъият номатлуб тоза созем, онҳоро мутобиқи вазъи кунунии сиёсӣ, иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ танзим намоем. Муҳимтарини онҳоро ҳамчун қисми таркибии тамаддун ва фарҳанги миллӣ ҳамаҷониба инкишоф диҳем. Аммо, танзим намудан маънои маҳдуд кардани анъана ва расму ойинҳоро надорад, балки яке аз роҳҳои мусоидат намудан ба густариши худшиносӣ ва маданияти халқамон мебошад”.
Ин қонуни сарнавиштсоз то имрӯз Тоҷикистони азизро аз бӯҳрони иқтисодӣ берун баровард ва мардум оҳиста-оҳиста дарк карда истодаанд, ки ин қонун танҳо ва танҳо ба фоидаи худи эшон аст. Аммо, дар баробари дастовардҳо боз ҳам баъзе норасоиҳо ва қонунвайронкуниҳо дар амалияи қонун ба назар мерасанд. Ин аз он шаҳодат медиҳад, ки баъзе нафарон дар ҷомеа то ҳол он ҷашну маросиме, ки қонунгузорӣ манъ намудааст, ҷузъи фарҳанги худ ҳисобида, ошкору пинҳон ба қонуншиканӣ даст мезананд. Дар натиҷаи қонуншиканӣ кардан, он шахс аз нигоҳи эътиқоӣ ҳеҷ хиҷолате намекашад. Дар ин ҷо бояд дар баробари танзими қонунӣ “танзими эътиқодӣ” ба кор бурда шавад. Вақте танзими эътиқодӣ мегӯем, диққати бештар бояд ба имону виҷдон дода шавад, зеро дар ҷомеаи анъанавӣ эътиқод бахши муҳими зиндагии ҳар шахс ба ҳисоб меравад. Ривоҷ доштан ва ё анъанана будани як амалро дар ҷомеа эътиқод муайян меноманд. Пас дар натиҷаи ин таърифи эътиқод ба мо маълум мегардад, ки аксарияти ҷашну маросиме, ки қонунгузорӣ манъ намуд, онҳо тўли солҳои зиёд дар зиндагии ҷомеаи мо як амали роиҷ буданд.
Вобаста ба муҳимияти ин санади меъёрӣ-ҳуқуқӣ, ки ҳадафи асосии қабули он ҳифзи арзишҳои ахлоқию динӣ ва таърихию фарҳангии халқи тоҷик аст, Пешвои миллат чунин ибрози андеша кардаанд: “Имрӯз бо қаноатмандӣ метавон гуфт, ки қабули қонуни мазкур ҳамчун яке аз иқдомоти муҳимтарин дар самти ҳифзи анъанаҳои мардумӣ боиси ҳалли бисёр мушкилоти ҳаётан муҳими аҳли ҷомеа гардида, ҷашну маъракаҳо ва расму ойинҳоро дар кишвар ба низом даровард”.
Маврид ба зикр аст, ки зарурати қабули "қонуни танзим" танҳо ба хотири арҷгузоштан ба арзишҳои миллию динӣ, ҳифзи мероси ниёгон, роҳ надодан ба исрофкорию хурофотпарастӣ, ҳифзи иҷтимоии аҳолӣ ва паст кардани сатҳи камбизоатӣ ба миён омадааст. Чун шумораи зиёди аҳолии кишварро пайравони дини Ислом ташкил медиҳанд, чунин хурофотпарастию исрофкориҳо дар каломи Раббонию аҳодиси набавӣ ба таври қатъӣ манъ карда шудааст. Аз ҷумла, "Эй фарзандони Одам, наздики ҳар намоз зинати (яъне, либос) худро бигиред ва бихўреду биошомед ва исроф макунед, ба дурустӣ, ки Худо исрофкунандагонро дўст намедорад" (Сураи Аъроф: 31); "Ва ба соҳиби қаробат ҳаққи вайро бидеҳ ва (низ) ба дарвеш ва роҳгузар ва исроф макун исроф карданӣ. Ба дурустӣ, ки исрофкунандагон бародарони шаётин ҳастанд ва шайтон нисбат ба Парвардигори худ носипос аст" (Сураи Исро: 26-27); "Ва исроф макунед, ба дурустӣ, ки Худо исрофкунандагонро дўст надорад" (Сураи Анъом: 141); "Ва ононанд, ки чун ҳаҷ кунанд, исроф нанамоянд ва бухл наварзанд, балки миёни ин ду ҷониб мӯътадил бошанд" (Сураи Фурқон: 67). Амали зишту номатлуб будани исрофкорию зиёдаравӣ дар ҳадисҳои Паёмбари ислом низ ишора шудааст. "Исроф фақру тангдастӣ меоварад", "Дар исроф ва зиёдаравӣ хайре нест ва дар корҳои хайр исроф нест", "Офати саховатмандӣ исроф аст", "Касе, ки дар зиндагиаш сарфакор бошад, Худо ўро рўзӣ медиҳад ва касе, ки исроф ва зиёдаравӣ кунад, маҳрумаш мекунад". Ҳамчунин сарфу харҷи зиёдатӣ тибқи таълимоти мазҳаби ҳанафӣ манъ карда шудааст.
Аз ин рӯ, метавон хулоса намуд, ки қонуни мазкур як қатор ҷашни анъанаву маросими бегонаи динниро аз байн бурд ва фарҳанги софу миллиро дар худ нигоҳ дошт. Инчунин қонуни мазкур ҷиҳати иҷрои вазифаи асосии худ, яъне барои баланд бардоштани сатҳи сифати зиндагии мардум нақши асосӣ ва ҳалкунанда бозид.
Илҳом Қурбоншоев н.и.ф и.в мудири шуъбаи масалаҳои фалсафии дини ИФСҲ ба номи А. Баҳоваддинови АМИТ
ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
