Забон аз рукнҳои асосии давлатдории миллист, ки дар пойдорӣ ва суботи давлати миллӣ мақому нақши муҳим дорад ва аз ҳамин хотир аст, ки мо дар Тоҷикистон забони миллатро ҳастии миллат ва бунёду пояи давлат эълон кардаем.
Эмомалӣ Раҳмон
Истиқлолият неъмати волотарин аст, зеро арзишмандтарин ва пурқиматтарин дастоварди миллати тоҷик дар садсолаи охир ба ҳисоб меравад. Ба даст овардани Истиқлолият як бурди бузургу беҳамто дар низоми давлатдорист, вале нигоҳ доштану мукаммалсозии он заҳмату масъулияту беқиёсро талаб мекунад. Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 1991 истиқлолиятро ба даст овард, аммо мутаассифона, як сол нагузашта ҷанги шаҳрвандӣ оғоз ёфт. Зеро ки ҳамон давраҳо барои миллати мо як шахсияти фавқуллодаи сиёсӣ лозим буд, ки баъзе норасоиҳои аз замони Шуравӣ меросмондаро ба танзим дарорад. Хушбахтона, Худованд ба миллати тоҷик Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро ҳадя намуд. То имрӯз, яъне зиёда аз 33 соли Истиқлолият бо сиёсати оқилонаи пешгирифтаи Президенти кишвар Эмомалӣ Раҳмон самтҳо ва паҳлуҳои мухталифи фаъолияти Ҷумҳурии мо бо суръат рушду нумуъ кард, ки забон яке аз онҳо мебошад. Инкишофи ботадриҷу муназзами ҳама ҷабҳаҳои забони муосири тоҷикро дар ин муддати начандон тулонии Истиқлолият равшан мушоҳида кардан мумкин аст. Забони тоҷикӣ акнун фақат забони кӯчаву бозор нест. Шаклҳои адабии он сол аз сол сайқал ёфта, нерӯманд ва тавоно мешаванд ва ба ҳама соҳаҳои ҳаёти мардум ворид мегарданд. Сабку услубҳои мухталиф, жанрҳои гуногуни нигориш ва гуфтор бо он фароҳам омадаанд ва мунтазам суфта мегарданд. Шакли шифоҳии забони адабӣ низ то рафт аз шакли хаттии он фарқ намуда ба нишонаву хосиятҳои назаррас соҳиб мешавад. Имрӯз забони тоҷикӣ ба бузургтарин сармоя ва муҳимтарин омили нигаҳдорӣ, ҳимоя ва интиқолдиҳандаи фарҳангу тамаддун ва суннату анъанаҳо дар ҳифзи асолати миллӣ мубаддал гардидааст. Аз ин сабаб, олимони соҳа низ барои таҳқиқи паҳлуҳои мухталифи забонамон кӯшиш ба харҷ дода истодаанд.
Аз лаҳзаи ба тасвиб расидани Қонуни Забони давлатӣ бо кӯшишу заҳматҳои роҳбарияти Институти геология, сохтмони ба заминҷунбӣ тобовар ва сейсмологияи АМИТ оид ба иҷроиши паҳлӯҳои Қонуни Забони тоҷикӣ дар ин боргоҳи илм назоратро пурзӯр намудааст. Мудом аз рафти иҷроиши қонуни мазкур чӣ дар ҳуҷҷатнигориҳо ва чӣ дар самти пешбурди илму таълим роҳбарияти Институт ҳамвора дар ҷаласаҳои худ ва Шурои олимони Институт гузоришу маълумотҳо манзур медорад.
Дар оғоз баҳри амалӣ гардидани паҳлӯҳои асосии Қонуни мазкур хеле монеагиҳо садди роҳ мегардиданд. Ва ҳатто лаҳзаҳое буданд, ки баъзе ашхос аз қабули Қонуни мазкур рӯҳафтода гардидаву боис ба малулашон гардида буд. Душвор буд, дар ҷорӣ намудани Қонуни забон ва иҷроиши он дар яке аз соҳаҳои мушкилу душвори иқтисодиёти кишвар – соҳаи геология. Зеро бештари шахсиятҳо ва олимони соҳа то он рӯз дар фаъолияти худ ягон маротиба баромаде ва ё худ мақолаеро бо забони равони тоҷикӣ ифшо накарда буданду дар фикри он ҳам набуданд, ки замоне мерасаду ин Қонун ба тасвиб мерасад.
Хушбахтона, имрӯз дар илми геологияи тоҷик, чӣ дар истеҳсолоти геология ва чӣ дар муассисаҳои таълимии он ҳимояи ҳисоботҳо ва баъзан рисолаҳои илмӣ низ бо забони давлатӣ сурат мегиранд, ки боис ба зикр аст. Бояд қайд намуд, ки дар ҳоли имрӯз дар Институт ҳама ҳуҷҷатгузориву мактубҳои содиротӣ бо забони давлатӣ омода карда мешаванд. Хоса, маърӯзаҳои илмии олимони ҷавони Институт дар конфронсу семинарҳои илмӣ бо забони давлатӣ сурат мегиранд.
Дар ин асно нафароневу шахсиятҳое пайдо гардиданд, ки барои тадбиқи амалии қонуни мазкур ба навиштану эҷоди китобу васоити таълимиву методӣ ва ҳатто илмӣ оғоз карданд. Нахустин китоби дарсӣ дар соҳаи геология аз ҷониби нахустинакадемикзани тоҷик Сороҷон Юсупова бо номи “Геология бо унсурҳои минералогия” ҳанӯз солҳои 60-уми қарни гузашта рӯйи чоп омада буд. Пас он китоби “Минералогия” бо забони равони модарӣ соли 1997 аз ҷониби профессор Файзиев А.Р. рӯйи чоп омад. Имрӯз сатҳи иҷроиши Қонуни Забони тоҷикӣ дар ҳама муассисаҳову корхонаҳои соҳаи геологияи тоҷик ботадриҷ ба иҷро расида истодааст ва як пешравиву навоварие дар ин самт ба назар мерасад. Танҳо дар мавриди истифодаи баъзе истилоҳоти геологӣ дар навиштани мақолаҳои илмиву ифшои китобу воситаҳои таълимӣ нофаҳмиҳо ҷой доранд, ки онҳо ислоҳталабанд. Ин ҷо кӯмаки Кумитаи истилоҳоти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон зарур аст.
Маҳз забон буд, ки аз қаъри таъриху кашмакашиҳои сиёсӣ миллати тоҷикро ба сони мурғи самандар берун овард ва умедашро ба ваҳдату якдилӣ ва ояндаи дурахшон дучанд намуд. Ба қавли устод Бозор Собир:
Лек лафзи модарияш, ҳамчу шири модараш.
Дар забону дар даҳонаш монд, монд.
Ҳарсухан бо шири модар,
Сахт шуд дар устухонаш монд, монд.
Ф. Ғ. Ғафуров - мудири лабораторияи ИГСЗТС АМИТ, доктори илмҳои геология ва минералогия
ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
