Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
Дар фарҳанги куҳанбунёди тоҷикон мақоми Зан- Модар дар сатҳи хеле олӣ қарор дорад. Муносибати ҳар шахс нисбат ба модар, хоҳар ва умуман зан- ин нишонаи одоби баланду ахлоқи ҳамидаи инсон аст. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар яке аз суханрониҳои худ таъкид карданд, ки «Зан – Модар ойинаи чеҳранамои миллат мебошад». Вақте Президенти мамлакат ба Зан-Модар чунин баҳои баланд дода бошанд, пас ҳамагонро месазад эҳтироми ин олиҳаи муҳаббату латофатро ба ҷо биоваранд.
Вақте сухан дар бораи муқаддасоте, ба мисли Ватан-Модар меравад, Президенти мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар бораи ин ду арзиши воло барои ҳар тоҷик бо самимияти хос ва эҳсосоти ба дигарон таъсирбахш сухан мекунанд. Ман фикр мекунам, ки муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ватанпарастиро аз Модари бузургашон омӯхтаанду мерос гирифтаанд ва ба фарзандони худ мерос мегузоранд. Ватанро ҳамчун Модар дӯст доштану Модарро ҳамчун Ватан иззату эҳтиром кардан — ин аст тоҷиквор дӯст доштани мамлакат, ки намунаи онро дар фаъолияти шабонарӯзии Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебинем.
Агар ба «Шоҳнома»-и Абулқосим Фирдавсӣ рӯ биоварем, пас мебинем, ки модарону занони мо на танҳо паҳлавонҳо ба дунё меоварданд, балки худ, дар ҳолати зарурӣ ба мисли Гурдофарид ба дифои давлату сарзамини худ мебаромаданд.
Тоҷикзан дар ҳама давру замон соҳиби ифтихор, иффат, поквиҷдонӣ, шуҷоат ва меҳру садоқат буд. Имрӯзҳо дар Тоҷикистони соҳибистиқлол ҳазорон Гурдофаридон дар дилхоҳ соҳаи хоҷагии халқ фаъолият доранд. Ҳамаи ин натиҷаи сиёсати дурандешонаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аст, ки стереотипҳои куҳна ва ғайриинсонии диниро дар бораи занони ҷомеаи муосири тоҷик шикаст дод.
Мувофиқи ақидаҳои ғайриинсониимутаассибони динӣ, вазифаи зан аз таваллуди фарзанд ва аз кадбону будан иборат аст. Ҳамчунин мувофиқи ақидаи экстремистони динӣ таҳсил кардан, фаъолият кардан дар корхонаҳои давлатӣ, соҳибкорӣ кардан барои занони тоҷик манъ аст. Ба сифати далел муттаассибони динӣ афкори догматикии асримиёнагиро мисол меоваранд. Экстремистони динӣ, яъне меъморони давлати динмеҳвар бо такя ба ақидаҳои ифротии динӣ дар ҳама давру замон ба зан ҳамчун шахси дуюмдараҷа муносибат мекунанд, бехабар аз он ки ба занон ҳамчун ба шахси дуюмдараҷа муносибат намудан ба онҳо имконияти таҳсил ва фаъолият надодан, имконияти интихоби ҳамсар, интихоби касб ва ҳатто интихоби либосро надодан- ин ба нестӣ бурдани миллат аст. Танҳо миллатҳое, ки ба модар ва занони худ ҳамчун ба муқаддасоти миллӣ муносибат мекунанд, ба назари мо, соҳиби саодати комил хоҳанд буд.
Саломати зан, ҳолати равонӣ ва ҷисмонии ӯ инъикосгари саломатӣ ва ҳолати равонии тамоми миллат аст. Танҳо модар ва зани хушбахт метавонад насли солимро барои миллати худ ба дунё биоварад. Модарон ва занони тоҷик бо хизмати ҳаррӯзаи худ баҳри хушбахтии оила, таваллуд ва тарбияи фарзанд, бо саҳми худ дар таҳкими соҳибистиқлолии давлат сазовор ҳастанд, ки дар радифи муқаддасоти миллӣ ҷой гиранд.
Пешвои миллат тамоми кӯшишҳои худро ба он равона сохтаанд, ки барои занони тоҷикдилхоҳ шароитро барои таҳсилва фаъолияти меҳнатӣ фароҳам оваранд. Бо ибтикори Пешвои миллат дар замони соҳибистиқлолӣ якчанд стратегияву барномаҳои давлатӣ қабул гашта, барои фаъолияти занон имконияти васеъ фароҳам оварда шуд. Барои мисол метавон аз ду соҳаи иҷтимоӣ — маориф ва тандурустӣ ёдовар шуд, ки солҳои охир дар ин сохторҳо шумораи занону духтарон бамаротиб афзоиш ёфтааст. Имрӯз ин ду соҳаи муҳим, ки барои тавлиди сармояи инсонӣ масъул аст, бо иқтидори занону духтарони тоҷик фаъолият карда истодаанд.
Пешвои миллат ҳамешатаъкид мекунанд, ки «мо ба азму ирода ва масъулиятшиносии занон ҳамчун неруи бузурги ҷомеа эътимоди комил дорем. Баробари ин, медонем, ки зан модар аст, яъне ягона мавҷудест, ки инсонро ба дунё меорад ва ба ӯ ҳаёт мебахшад. Ба ин хотир, мо масъул ҳастем, ки ба ин мавҷуди офарандаи инсоният арҷ гузорем, ранҷу машаққат ва заҳмату хизматҳои ӯро қадр намоем».
Рустам ҲАЙДАРЗОДА, - директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ,
доктори илмҳои фалсафа
ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
Навид
Наворҳои видеоӣ 02 Мар 25
Categories
БА ИСТИФОДА ДОДАНИ ОЗМОИШГОҲИ ЗАМОНАВӢ БО АСБОБУ ТЕХНОЛОГИЯҲОИ МУОСИР ДАР ИНСТИТУТИ ФИЗИКА
03 марти соли равон бо ташаббуси роҳбарияти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар заминаи Институти физикаю техникаи ба номи С.У.Умаров озмоишгоҳи спектроскопияи молекулавӣ бо асбобу технологияҳои муосир мавриди истифода қарор дода шуд.
Дар маросими ифтитоҳи озмоишгоҳ президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт олимону кормандон иштирок намуданд.
Таъсиси озмоишгоҳи нав бо дарназардошти зарурати рушди илмҳои табиӣ ва риёзӣ аз ҷониби Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон солҳои 2020-2040 «Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф» эълон гардид, ки ин аз таваҷҷуҳи хоса зоҳир намудани Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба таъмини рушд ва инкишофи устувори кишвар гувоҳӣ медиҳад.
Ёдовар шудан ба маврид аст, ки чунин озмоишгоҳҳои наву замонавӣ дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон солҳои тулонӣ харидорӣ нашуда буданд. Ва ин ҳама таъсиси озмоишгоҳҳои наву замонавӣ муҷҷаҳаз бо технологияҳои муосир аз натиҷаи заҳмату талошҳои президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушавахт шаҳодат медиҳад.
Пас аз аз фароҳам овардани шароити мусоид дар оянда олимон метавонанд дар ин озмоишгоҳ таҳқиқотҳои худро анҷом дода, ҳамзамон ба омӯзиши хусусиятҳои спектралӣ, динамикаи молекулавии растаниҳои полимерӣ ва доруворӣ бо усулҳои резонанси электронию паромагнитӣ, нишонаҳои спинӣ, инфрасурх бо таъсири омилҳои беруна яъне (экологӣ, география, радиатсионӣ ва ғайра) машғул шаванд.
Бояд гуфт, ки озмоишгоҳи нав бо 9 номгуи асбобу технологияҳои наву замонавӣ муҷаҳаз гардонида шуд.
Дар озмошигоҳ асбобу таҷҳизотҳои фуре спетрофотометр BK-UV1600C, спектрометр FTIR-990, калориметри дифференсиалии сканкунандаи DSC 300L, дастгоҳи электронии ченкунандаи зичӣ BK-DME 300S, таҷҳизоти гомогеникунанда баландсуръат KW-4A, таҷҳизоти сентрафуга MX-S, таҷҳизоти функсионалии ченкунандаи индуктивият, ғунҷоиш ва муқовимат TH2827C, печи баландҳарорати муфелии MX6-16TP, дастгоҳи ҳарротӣ барои коркарди металлҳо ва кристаллҳо муҷаҳаз гардонида шуданд.
Умуман, ҷиҳозонидани Озмоишгоҳ бо дастгоҳу таҷҳизоти муосир имконият медиҳад, кормандони озмоишгоҳ таҳқиқотҳои худро дар ин самт анҷом дода ба натиҷаҳои назаррас ноил гардиданд.
Бояд гуфт, ки дар баробари таҳқиқотҳои дар боло зикршуда кормандони озмоишгоҳ сохт ва таркиби макромолекулаҳои селюлозаи нахи пахтаро дар зинаҳои муайян омӯхта, таркиби монандии онҳоро дар вобастагӣ аз минтақаҳои гуногун барои растании солим ва носолим муайян намуданд. Ҳамзамон кормандони озмоишгоҳ барои табобати атрит, бемориҳои пӯст ва ғайра истифодаи лазерҳои камшидатро дар тибби ҷумҳурӣ ба роҳ монданд.
03 марти соли равон бо мақсади иҷрои дастуру супоришҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз Паём таҳти Раёсати президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт бо иштироки роҳбарони муассисаҳои илмию таҳқиқотӣ машварати корӣ доир гардид.
Зимни ҷаласа президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт иброз дошт, ки дар Паёми имсолаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилию хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон” ба масъалаи таҳкими заминаи моддиву техникии муассисаҳои илмию таҳқиқотии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон таваҷҷуҳи хоса равона гардид.
Гуфта шуд, ки мо бояд базаи техникии муассисаҳои илмиро мустаҳкам намуда, барои олимону кормандон ва хусусан муҳаққиқони ҷавон шароити мусоиди корӣ фароҳам оварем.
Ҳамзамон бо мақсади иҷрои саривақтии дастуру супоришҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пас аз ироаи Паём бо ташаббуси Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар заминаи Институти химия озмоишгоҳи наву замонавӣ бо асбобу технологияҳои муосир мавриди истифода қарор дода шуд.
Зимни ҷаласа таъкид гардид, ки Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар мулоқот бо аҳли илм ва маорифи кишвар санаи 30 майи соли 2024 масоили мубрами пайванди илм бо истеҳсолотро мавриди таҳлилу баррасӣ қарор дода, ҷиҳати дар амал татбиқ намудани илм ва расидан ба натиҷаҳои илмии бозоргир ба муассисаҳои дахлдор аз ҷумла Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дастуру супоришҳои мушаххас доданд.
Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид доштанд, ки яке аз тадбирҳои аввалиндараҷа ҷиҳати пайванди илм бо истеҳсолот ин таъсиси озмоишгоҳҳои наву замонавӣ бо техинкаву технологияҳои муосир дар пояи муассисаҳои илмӣ – таҳқиқотӣ ба ҳисоб меравад.
Имрӯз дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон барои пурра таъмин намудани заминаи модиву техникии муассисаҳои илмӣ, харидории озмоишгоҳҳои наву замонавӣ бо техникаву технологияҳои нав иқдомҳои муҳим рӯи кор омада истодаанд.
ИШТИРОК ДАР КОНФРЕНСИЯИ ИЛМӢ-НАЗАРИЯВӢ ДАР ДОИРАИ ҲАФТАИ ИЛМИИ МАТЕМАТИКА БАХШИДА БА “БИСТСОЛАИ ОМӮЗИШ ВА РУШДИ ФАНҲОИ ТАБИАТШИНОСӢ, ДАҚИҚ ВА РИЁЗӢ ДАР СОҲАИ ИЛМУ МАОРИФ”
Дар Литсейи барои хонандагони болаёқат дар шаҳри Душанбе конфренсияи илмӣ-назариявӣ дар доираи ҳафтаи илмии математика бахшида ба “Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф” баргузор гадид, ки дар он директори Институти математика н.и.ф.м. Рахимзода А.О. ва ходими пешбари илмии Институти математика ва муаллифи китобҳои дарсии фаннҳои дақиқ Шарифзода А иштирок ва баромад намуданд.
Аз ҷониби Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон “Солҳои 2020 – 2040 – Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф” эълон гардидааст.
Олимону кормандони Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон барои дар амал татбиқ намудани Амри Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон кӯшиш ба харҷ дода, дар ин самт як қатор корҳои муҳимро ба анҷом расонида истодаанд.
Имрӯз бо мақсади тақвияти корҳо дар ин самт бо дастуру пешниҳодҳои президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар конфренсия директори Инстиути математикаи ба номи А.Ҷӯраеви АМИТ н.и.ф.м. Раҳимзода А.О. баромад намуда, оиди заҳмату ғамхориҳо барои пешрафти илмҳои табиӣ ва риёзӣ аз ҷониби Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон солҳои 2020-2040 «Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф» эълон гардиданаш, ки ин таваҷҷуҳи хоса зоҳир намудани Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба таъмини рушд ва инкишофи устувори кишвар гувоҳӣ медиҳад минатдорӣ баён намуданд.
Инчунин Раҳимзода А.О. аз номи Институт ба Литсейи барои хонандагони болаёқат дар шаҳри Душанбе монография ва дастурамал барои ҳалли мисолу масъалаҳо тақдим намуданд.
Ҳамкорӣ миёни Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва Маркази байналмилалии илмӣ-техникӣ (МБИТ) вусъат меёбанд
26 феврали соли ҷорӣ Карина Ангелиева директори Маркази байналмилалииилмӣ - техникӣ (МБИТ) дар ҳошияи сафар ба Ҷумҳурии Тоҷикистон аз Маркази минтақавии бехатарӣ, амният ва кафолати ХБРЯ-и Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон боздид намуда,
бофаъолияти он аз наздик шинос шуд.
Зимни боздид директори МБИТ бо технология ва таҷҳизотҳои муосир, ки аз ҷониби МБИТ ба Маркази минтақавии бехатарӣ, амният ва кафолати ХБРЯ - иАМИТ тақдим гардида буд, шиносои пайдо намуд. Ҳадафи боздид ин баррасии татбиқи технологияҳои нав дар илм ва истеҳсолот, ҳамзамон баланд бардоштани сатҳиамният аз таҳдиди маводҳои химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроӣ ва инчунин имконияти маблағгузории МБИТ ба лоиҳаҳои аз ҷониби Агентӣ пешниҳодгардида мебошад.
Дар рафти вохурӣ директори Маркази байналмилалии илмӣ - техникӣ - Карина Ангелиева бо директори Агентии амнияти химиявӣ,биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии АМИТ профессор, Илҳом Мирсаидзода оид ба дурнамои ҳамкориҳои минбаъда, аз ҷумла таҳқиқоти муштарак, табодули таҷриба вататбиқи технологияҳои пешқадам дар соҳаи илм ва истеҳсолотро баррасӣ намуданд. Директори МБИТ аз сатҳи ҳамкориҳо ва
истифодаи самарноки технологияҳои пешниҳодшуда дар Маркази минтақавии бехатарӣ, амният ва кафолати ХБРЯ изҳори қаноатмандӣ намуда, омодагии худро ҷиҳати ҳамкории минбаъда ва рушди муносибатҳои дуҷониба баён намуд.
Таъкид гардид, ки барои вусъат додани ҳамкориҳои илмӣ миёни Агентии амнияти ХБРЯ-и АМИТ ва МБИТ ва дар сатҳи зарурӣ истифода бурдани имкониятҳои Маркази минтақавӣ зарурати ба имзо расонидани Созишномаи дахлдор ба миён омадааст. Зикр гардид, ки ҷонибҳо баъди мувофиқаи тарафайн дар соли 2025 Созишномаи дахлдор ба имзо расонида мешавад.
Маҷлиси Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон
28.02.2025
https://president.tj/event/news/49885
28 феврал таҳти раёсати Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат, Раиси Ҳукумати кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон маҷлиси Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон баргузор гардид.
Дар кори маҷлис нахуст дар бораи Стратегияи миллии арзёбии сифати таҳсилот дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2044 гузориши вазири маориф ва илми Тоҷикистон Раҳим Саидзода шунида шуд.
Таъкид гардид, ки Стратегияи миллӣ ба такмили раванди таълим равона шуда, ба таъмини сифати таҳсилот мусоидат мекунад ва барои иштирок дар арзёбии байналмилалии сифати таҳсилот замина мегузорад. Сифати таҳсилот бо дарназардошти таъмини шароити мусоид барои таълиму тарбия, иқтидори кадрӣ, адабиёти таълимии ба қобилияти зеҳнию физиологии тарбиятгирандагону хонандагон мутобиқ, воситаҳои таълимӣ, маводи методию аёнӣ, инчунин азхудкунии барномаҳои таълимию тарбиявии мувофиқ ба талаботи стандартҳои давлатии таҳсилот мавриди арзёбӣ қарор мегирад.
Сарвари давлат супориш доданд, ки вазорати маориф ва илм, идораҳои дахлдор ва мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ барои амалисозии стратегияи мазкур ва бартараф намудани камбудиҳои ҷиддии соҳа тадбирҳои мушаххас андешида, ҳамасола то 1 феврал ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон маълумот диҳанд.
Сипас, лоиҳаи Созишнома миёни Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҳукумати Федератсияи Русия дар бораи таъсиси парки саноатӣ дар ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон баррасӣ ва қабул шуд.
Дар идомаи маҷлис Барномаи солимгардонии маҳфузгоҳҳои партовҳои коркарди маъдани урандор дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2025-2030 ва Барномаи омӯзиши касбӣ ва бо кор таъмин намудани маҳкумшудагон ва шахсони аз адои ҷазо озодшуда барои солҳои 2025-2030 муҳокима гардид.
Гуфта шуд, ки мақсад аз таҳияи Барномаи солимгардонии маҳфузгоҳҳои партовҳои коркарди маъдани урандор дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2025-2030 ин идома додани корҳои зарурӣ, муайян намудани иншооти зарардида ва ба пуррагӣ безарар ва солим гардонидани мавзеъҳои аз истеҳсолоти коркарди уран зиёндида дар ҷумҳурӣ мебошад.
Барномаи омӯзиши касбӣ ва бо кор таъмин намудани маҳкумшудагон ва шахсони аз адои ҷазо озодшуда барои солҳои 2025-2030 бошад, бо мақсади фароҳам овардани шароит ва муҳайё намудани имконият барои ба касбомӯзию шуғл фаро гирифтани маҳкумшудагон ва шахсони аз адои ҷазо озодшуда таҳия гардидааст.
Роҳбари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои иҷрои босамар ва татбиқи амалии нақшаву барномаҳои номбурда ба вазорату идораҳои дахлдор дастуру супоришҳо доданд.
Дар фароварди маҷлис Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон доир ба рушди бахшҳои гуногуни соҳаи саноат, аз ҷумла саноати куҳӣ, нассоҷӣ, афзун намудани коркарди ватании канданиҳои фоиданок ва маҳсулоти кишоварзӣ, бо роҳи зиёд кардани иқтидорҳои иловагии тавлиди неруи барқ, аз ҷумла аз манбаъҳои неруи “сабз” таъмин намудани истиқлоли энергетикӣ ба масъулин супоришҳои мушаххас доданд.
Ҳамчунин вобаста ба иҷрои масъалаҳои маҷлиси навбатии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, дастурҳои қаблии Роҳбари давлат, амалисозии нишондодҳои Паёми Президенти кишвар ба Маҷлиси Олӣ, омодагии ҳамаҷониба ба истиқболи сазовори ҷашни байналмилалии Наврӯз ва 35-солагии Истиқлоли давлатӣ дастуру супоришҳо дода шуд.
Бо ташаббуси президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт соли дуюм аст, ки дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон маҳфили “Хирад” баргузор мегардад.
Дар маҳфили зикргардида мунтазам олимону академикони соҳибмактаб баромад намуда, аз донишу таҷрибаи андухтаи хеш ҷавонон, иштирокдорони маҳфилро огоҳ намуда, олимону муҳаққиқони ҷавонро барои муваффақ гаштан ва баланд бардоштани илми тоҷик дар арсаи байналмилалӣ роҳнамоӣ мекунанд.
Имрӯз (28.02.2025) дар толори Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон маҳфили навбатии “Хирад” – и Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон баргузор гардид. Дар баргузории маҳфил олимону адибон ва дӯстдорони адабиёт ширкат доштанд. Дар маҳфил китоби тозанашри устод Кучарзода Аламхон бо номи “Андешаҳои дунявӣ дар осори Садриддин Айнӣ” рӯнамоӣ гардид.
Нахуст, ба кори маҳфил президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ҳусни оғоз бахшида, иштирокдоронро хайрамақдам гуфта, оид ба китоби тозанашри устод Аламхон Кучарзода ибрози андеша намуд.
Зимни баромади хеш президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт қайд намуданд, ки устод Аламхон Кучарзода яке аз адибонест, ки таҳқиқотҳои зиёде дар самтҳои гуногуни илмӣ адабӣ гузаронида дар тули фаъолияти пурмаҳсули хеш ҳазорҳо шогирдонро дар риштаи адабиёт тарбия карда, дар пешбурди адабиёти муосир саҳми ниҳоят калон дорад ва месазад, ки китобҳои таълифнамудаи устодро дар барномаҳои таълимӣ ҷой намуда, дар муассисаҳои олӣ ва ё дар муассисаҳои таҳсилоти миёнаи умумӣ ба шогирдон аз ин китобҳои пурмазмуну пурмуҳтаво таълим диҳем.
Таъкид гардид, ки китоби «Андешаҳои дунявӣ дар осори Садриддин Айнӣ» дар шароити имрӯзаи ҷаҳони муосир беҳтарин раҳнамо баҳри ҷавонон ҷиҳати ҳифзу муаррифии арзишҳои миллӣ, ҳидоят ба худшиносии миллӣ, таҳаввули тафаккури миллӣ, тақвияти ҷаҳонбини аҳли ҷомеа, ифтихори миллӣ ва риояи меъёрҳои ахлоқию илмӣ бахшида шудааст. Омӯзиши осори безаволи устод Айнӣ хонанда ва махсусан ҷавонони имрӯзаро дар шароити пур тезу тунди вазъи ногувори сиёсӣ қарор доранд, имконият медиҳад, ки ҷавонон аз таассуб ва хурофотпарастӣ дур шаванд. Воқеан устод Садриддин Айнӣ дар таърихи адабу фарҳанги муосири тоҷик бо осори гаронмояи адабию бадеӣ, мулоҳизоту афкори адабию эстетикӣ, ки саршор аз эҳсоси ватандӯстӣ ва ҳувияти миллӣ ва фарҳанггустарӣ ҳастанд, ҷойгоҳи махсус дорад ва боиси омӯзиш аст.
Сипас, Аламхон Кучарзода доктори илмҳои филологӣ, узви вобастаи АМИТ баромад карда, оид ба китоби тозанашраш “Андешаҳои дунявӣ дар осори Садриддин Айнӣ” маълумоти муфассал дода, ҷанбаҳои омӯхтанбоб будани асарашро баён дошт. Ҳамзамон аз Роҳбарияти академия ва ҳайати таҳририяи асари тозанашраш изҳори миннатдорӣ намуд.
Дар идома директори Маркази мероси хаттии назди Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Раҳматкарим Давлатов ва Зафар Саидзода баромад намуда, оид ба асари тозанашри устод Аламхон Кучарзода андешаронӣ намуданд.
27-уми феврали соли равон бо ташаббуси Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ВМКБ ва Раёсати Институти илмҳои гуманитарии ба номи академик Б.Искандарови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон конференсияи илмию амалӣ дар мавзуи “Раванди муҳоҷират ва таъсири он ба бозори меҳнат” бо иштироки муовини Раиси Вилояти Мухтори Кӯҳистони Бадахшон муҳтарам Абдулназарзода Абдулназар Абдулқодир ва ширкати роҳбарони идораҳои дахлдор ва ташкилотҳои байналмилаливу ҷамъиятӣ баргузор гардид.
Директори Институти илмҳои гуманитарӣ, д.и.фил. Қаландариён Ҳоким Сафар сараввал муовини Раиси ВМКБ Абдулназарзода Абдулназарро барои ширкат дар конференсияе, ки ба масъалаи басо муҳим ва актуалӣ – раванди муҳоҷират ва таъсири он ба бозори меҳнат бахшида шудааст, хайра мақдам гуфта, ба Муовини Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси ВМКБ муҳтарам Мирзонабот Алишер Худобердӣ барои зери таваҷҷуҳи ҳамешагӣ қарор додани фаъолияти олимон ва ҳалли мушкилоти илмӣ ва барои пиёда намудани сиёсати илмпарваронаи Пешвои соҳибзаковату соҳибфаросати миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон сипоси самимиамонро баён намуданд.
Ҳамчунин профессор Қаландариён Ҳ.С. дар суханронии ифтитоҳӣ чунин изҳори назар намуданд: “Масъалае, ки имрӯз моро ба ҳам овардааст, мавзуи нав нест. Тадқиқотҳои охирини генетикӣ ва археологӣ аз он дарак медиҳанд, ки раванд ва ҷараёни муҳоҷират беш аз ду миллион сол аст, ки вуҷуд дорад. Шарҳи мафҳуми истилоҳии муҳоҷират ё таърифи илмии он мазмуни куллии равандро баён мекунад. Яъне ҳама гуна ҳаракати ҳудудии аҳолиро, ки бо убури сарҳади берунӣ ва дохилӣ бо мақсади тағйир додани ҷойи истиқомат ё иқомати муваққатӣ барои таҳсил ё фаъолияти меҳнатӣ, сарфи назар аз он ки зери таъсири омилҳои ҷалб ё фишор ба вуқӯъ мепайвандад, муҳоҷират мегӯянд.
Аз ин таъриф бармеояд, ки дар умум чор намуди муҳоҷират мавҷуданд: доимӣ, муваққатӣ, ихтиёрӣ ва маҷбурӣ.
Агар тибқи гузориши Созмони Милали Муттаҳид шумораи муҳоҷирони байналмилалӣ ба беш аз 300 миллион нафар расида, анқариби 4% аҳолии ҷаҳонро ташкил дода, танҳо беш аз 4 миллион шаҳрванди кишварҳои Осиёи Миёна дар Федератсияи Русия қарор дошта бошанд ва тамоюли болоравии ин рақамҳову фоизҳо пешбининашавандаву пешгиринашавандаанд, меарзад то ба ин мавзуъ ва таъсиру паёмадҳои мусбату манфии он таваҷҷуҳи бештар зоҳир шавад.
Ин масъала ба андозае муҳим ва мушкилоти иҷтимоию иқтисодии муҳоҷир ба андозае мазмуни сиёсӣ ва зери таваҷҷуҳи созмонҳои ҷаҳонӣ қарор гирифтааст, ки Маҷмаи умумии Созмони Милали Муттаҳид 18-уми декабрро ба унвони Рӯзи ҷаҳонии муҳоҷирон эълом кард.
Агар имрӯз давлатҳои бо мушкилоти демографӣ ва норасоии қувваи корӣ дар бозори меҳнат маҷбуранд, ки бо таҳияи барномаҳои махсус ва муҳайёи имтиёзҳо шаҳрвандони кишварҳои дигарро ҷалбу даъват намоянд (чун барномаи Переселение дар Федератсияи Русия ё Грин картаи Амрико, барномаҳои мухталифи ҷалби муҳоҷирони Аморати муттаҳидаи Араб, Сербия, Португалия, Эквадор, Германия), пас, кишварҳое, ки ҷараёни муҳоҷират дар онҳо зиёд аст, ночору ноилоҷанд то барномаҳои махсуси зидди муҳоҷиратро таҳия намоянду дар амалӣ сохтани он сахт кӯшо бошанд.
Агар ба харитаи раванди муҳоҷират як назари иҷмолӣ афканем, муҳоҷирони кишварҳои дунё, ки чанд насли пешашон барои дарёфти зиндагии шоиста тарки диёр кардаанд, имрӯз боз, ҳарчанд хӯрҷини моддияшон пур аст, пуштора карда, дар ҷустуҷӯву кофтукови муҳити амну амоне ҳастанд, ки боду ҳавои тоза дошта бошад, табиати зебову бе ғашу олоиш дошта бошад, осмони софу нилгуни афсонавӣ дошта бошад ва муҳим аз ҳама ғизои табииву ғайри сунъӣ ва мардуме, ки фарҳанги писар ғамгусори падар то дами охирин бошад, ҳастанд.
Ин муҳиту табиате, ки ҷаҳониён ҳавасаш мехӯранду дар орзӯяш хӯрҷинбапушт мегарданд, магар муҳити тоҷиконаи ВМКБ нест?! Агар ҷавоб «ҳа» бошад, пас, чаро фоизи баланди ҷараёни босуръати муҳоҷират ба ин гӯшаи зебои кишвари азизамон рост меояд?
Таърих гувоҳ аст, ки баргашти муҳоҷирон ногузир аст. Имрӯз агар ин муҳитро мардуме тарк мекунад, ки хуну чеҳраи тоҷикона дорад, шояд муқимшудагони оянда аздастдодагони сириштмоя (генофонд) бошанд ва ё тамоман як халқияту як миллати дигар. Агар генофонди миллат сарнавишти таърихии миллат ва имрӯзу фардои онро муайян намояд, муҳоҷират дар шароити ҷаҳонишавӣ зарбаи сахт ва эҳтимоли нест кардани сириштмояи миллатро дорад.
Сипас, муовини Раиси ВМКБ Абдулназарзода Абдулназар Абдулқодир ҳозиринро аз номи Раиси ВМКБ Мизонабот Алишер Худобердӣ хайр мақдам гуфта, оиди масоили равандҳои мухталифи муҳоҷират, хусусиятҳои хосу таъсиррасонии онҳо ба бозори меҳнати ВМКБ нуқтаи назари хешро баён намуданд.
Ба иштирокчиёни конференсия рӯйнамои н.и.и., докторанти ИИГ АМИТ Шоидарвозова Марзия Саидвалишоевна, ки дар асоси таҳлили натиҷаҳои аз таҳқиқотҳои саҳроии се навоҳии Бадахшон: Шуғнон, Рӯшон, Роштқалъа ва ш. Хоруғ бадастомада, дар доираи мавзуи зикргардида, пешкаш гардид.
Дар фарҷоми Конференсия аз ҷониби иштирокчиён: Каниев Мулкамон - сардори Шуъбаи хадамоти муҳоҷират дар ВМКБ, Қозидавлатзода Зайнулараб – сардори Шуъбаи минтақавии Бонки миллии Тоҷикистон дар ш. Хоруғ, Мирзоқандов Аминҷон - Сарвари Раёсати маорифи ВМКБ, Шоламов Саидазиз – мутасаддии Барномаи устуворгардонии ш. Хоруғ дар филиали Агентии Оғохон оид ба муҳити зист дар Тоҷикистон, Сайфуллоева Ольга – менеҷер оид ба масъалаҳои академии Мактаби маълумоти касбӣ ва давомдори Осиёи Марказӣ баромад намуданд.
Интихобот воситаи асосии сиёсати бунёдгар ва созанда аст. Дар олам кишвареро дарёфт намудан номумкин аст, ки аз интихобот истифода нанамояд. Новобаста аз сохти сиёсӣ ва муносибатҳои сиёсии ҳукмрони ҷамъиятӣ сохторҳои гуногуни таркибии кишварҳои олам ба раванди интихобот рӯ меоранд. Интихобот, навъ ва шакли гуногуни он мавриди истифода қарор доранд.
Интихобот ягона воситаест, ки тавассути он шахс ҳамчун манбаи ҳокимият имконият пайдо мекунад, ки мустақилона ба воситаи овоздиҳӣ мавқеашро муайян намояд. Дар ҳолати интихоботи умумӣ ҳар як шаҳрванд ҳуқуқ пайдо мекунад, ки озодона дар интихобот иштирок намояд ва ба ҳокимият таъсир расонад. Масалан, нигоҳдоштан ё иваз кардани парламент, ҳукумат, тағйир додани раванди сиёсии давлат ва ғайра.
Интихоботҳо дар ҳаёти сиёсии ҷомеа ҳамчун падидаи муҳими фаъолияти шахсӣба шумор рафта, онҳо ба институтҳои гуногун ва дараҷаи идоракунии парламент, президент, мақомотҳои намояндагӣва ҳокимияти маҳаллӣ таъсири амиқ мерасонанд.
Натиҷаи интихоботҳо аз дараҷаи инкишофи маданияти сиёсӣ, шакли идоракунӣ ва мавқеи ҳизбҳои сиёсию дигар институтҳои сиёсии ҷомеа вобастагии зиёд дорад. Интихоботи озоду демократӣ аз рӯи принсипҳои умумӣ, баробар, бевосита, алтернативӣ, пинҳонӣ гузаронида мешаванд. Масалан, принсипи интихоботии умумӣ маънои онро дорад, ки ҳамаи шаҳрвандон ҳуқуқ доранд дар интихоботҳо иштирок намуда интихоб шаванд.
Бояд зикр кард, ки дар ҳар як мамлакат вобаста ба манфиатҳои ҳизбҳо, дараҷаи инкишофи маданияти сиёсӣ ва анъанаҳо интихобот мегузарад.
Мавриди зикр аст, ки дар гузаронидани интихоботҳо маданияти сиёсӣ ва шуури сиёсӣ нақши муҳимро бозӣ мекунад. То чӣ андозае, ки маданияти сиёсии интихобкунандагон баланд бошад, ҳамон андоза сатҳи касбии ҳайати депутатҳои интихобшуда баланд мебошад.
Ҷумҳурии Тоҷикистон имрӯз дар қатори дигар мамлакатҳои пешқадам роҳи бунёди ҷомеаи демократиро ихтиёр кардааст. Бинобар ин, барои гузаронидани интихоботи демократӣ заминаҳои хуби объективӣ гузошта шудаистодааст. Яке аз мисолҳои равшан ин, қабули қонунҳои-конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи интихобот ба Маҷлиси Олӣ", Қонуни Конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи интихоби вакилон ба Маҷлиси маҳаллии вакилони халқ" шуда метавонад, ки Иҷлосияи Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, аз таърихи 10 декабри соли 1999 қабул кардааст. Мувофиқи қонуни интихоботии Ҷумҳурии Тоҷикистон 63 нафар барои интихоб шудан ба Маҷлиси намояндагон муайян карда шудааст. Аз тарафи дигар қонун системаи омехтаи интихоботро муқаррар кардааст: 41 вакил аз ҳавзаҳои якмандата ва 22 нафар аз ҳизбҳои сиёсӣвакил интихоб мешаванд. Шаҳрвандоне, ки то рӯзи интихобот ба сини 18 расидаанд, ҳуқуқи интихоб кардан доранд, ба шарте ки онҳо бо қарори суд дар ҷойҳои махсус нигоҳ дошта нашаванд ва маҳрум аз озодӣ нашуда бошанд. Дар ҳамин асос, ҳар шаҳрванди Тоҷикистон, ки ба синни 25 расида ва ҳуқуқи интихоб шудан дошта бошад, ҳадди ақал панҷ соли охир шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон ва соҳиби маълумоти олӣ аст, метавонад номзадии худро ба вакилии Маҷлиси намояндагон пешниҳод намояд.
Ҳоло дар Ҷумҳурии Тоҷикистон 7 ҳизби сиёсӣ фаъолият дошта, дар интихоботи соли 2025 барои соҳиб шудан ба 63 курсиҳои Маҷлиси намояндагони маҷлиси Олии Ҷумҳуриии Тоҷикистон, аз ҷумла Ҳизби халқӣ демократии Тоҷикистон, Ҳизби аграрии Тоҷикистон, Ҳизби коммунистии Тоҷикистон, Ҳизби демократии Тоҷикистон, Ҳизби ислоҳоти иқтисодии Тоҷикистон, Ҳизби сотсиал-демократи Тоҷикистон ва Ҳизби сотсиалистии Тоҷикистон.
Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳуриии Тоҷикистон аз 33 аъзо иборат аст, ки 8 нафари онҳо аз ҷониби Президент таъин ва 25 нафари дигар аз ҷониби Маҷлисҳои маҳаллӣ интихоб карда мешаванд. Номзадҳо бояд ба синни 25 - солагӣ расида, соҳиби маълумоти олӣ ва ҳадди ақал панҷ соли охир бояд шаҳрванди Тоҷикистон бошанд. Номзадҳо бо роҳи овоздиҳии махфӣ дар Маҷлиси якҷояи ҳамаи мақомоти намояндагии маҳаллӣ интихоб мешаванд.
Гузаронидани интихоботҳои демократӣ ва озод яке аз рукнҳои муҳими демократия буда, барои ташаккули ҷомеаи шаҳрвандӣ заминаи муҳими сиёсӣ тайёр мекунанд.
Дaр ҷомеaи демокрaтӣ роҳи aсосии ҳизб бa сӯйи ҳокимияти сиёсӣ интихоботи мaрдумӣмебошaд. Ҳизб тaнҳо тaвaссути тaвсеaи зaминaи интихоботии худ метaвонaд бa парлумон роҳ ёбад ва бa ҳокимият дaстрaсӣ пaйдо намояд. Бинобар ин, ҳамаи ҳизбҳо бa тaблиғу ташвиқи бaрномaи пешaзинтихоботии худ, тaъмини рейтинги зaрурии номзaдҳои худ бa мaқомоти нaмояндaгии ҳокимият aҳaмияти ҷиддӣ медиҳaд. Ситодҳои мaхсуси интихоботӣ тaшкил кaрдa мешaвaнд, ки дaр онҳо технологҳои беҳтaрини сиёсӣ, ки дaр тaшкили мaърaкaҳои интихоботӣ тaҷрибa дорaнд, кор мекунaнд.
Бояд гуфт, ки комиссияҳои интихобот аз рӯи принсипи ҳудудӣ таъсис дода шуда, як нафар ҳуқуқ дорад фақат аъзои як комиссияи интихобот бошад.
Хусусияти дигари низоми интихоботии моро муайян мекунад ин вижагӣ вобаста ба усули овоздиҳӣ мебошад. Мутобиқи моддаи 3 Қонуни конститутсионии Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи интихоботи Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон» «Интихоботи вакилони Маҷлиси намояндагон дар асоси ҳуқуқи умумӣ, баробар ва бевосита бо овоздиҳии пинҳонӣ ва низоми омехтаи интихобот сурат мегирад, дар он ҳеҷ гуна ҳадди ҳисоб (квота) муқаррар карда намешавад». Истифода аз усули пропорсионалии ҳисобкунии овозҳо дар ҳавзаи ягонаи умумиҷумҳуриявӣ ва мажоритарӣ дар ҳавзаҳои якмандатаи интихобот хусусияти омехтагии низоми интихоботиро дар Тоҷикистон муқаррар намудааст. Дар интихоботи маҷлисҳои маҳаллии вакилони халқ бошад низоми мажоритарии интихоботи амалӣ карда мешавад.
Дар маҷмӯъ таҳлили низоми интихоботӣ дар Тоҷикистон собит менамояд, ки он бо хусусиятҳои хоси сохторию функсионалӣ ва мазмунии худ фарқ намуда, ифодагари ҷанбаҳои муҳимми ташаккули анъанаҳои давлатдорӣ мебошад, ки вобаста ба рушди ҷомеа ва равандҳои демократӣ дар ҷаҳон такомул ёфта истодааст.
Расулзода Аслам Зафар - ходими калони илмии шуъбаи ШМА ва Канадаи Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ