Наврӯз - яке аз куҳантарин ва зеботарин ҷашнҳои ҷаҳонӣ мебошад, ки аз даврони бостон то имрӯз бо шукӯҳ ва шаҳомат таҷлил мешавад. Ин иди баҳорӣ рамзи эҳёи табиат, оғози соли нав ва ҳамбастагии мардум аст. Ҳамасола 21-уми март, дар рӯзи баробарии шабу рӯз, мардум Наврӯзро бо расму оинҳои хос таҷлил мекунанд.
Наврӯз таърихи беш аз 3000-сола дорад ва бо фарҳанги ориёӣ, таълимоти зардуштӣ ва тамаддуни қадимӣ иртиботи қавӣ дорад. Тибқи ривоятҳо, шоҳ Ҷамшед яке аз шоҳони афсонавии Эрони Бостон онро ҷорӣ кардааст. Ба рӯи маълумотҳои "Шоҳнома"-и Фирдавсӣ, дар ҳамин рӯз Ҷамшед ба тахт нишаст ва тамоми ҷаҳонро равшан сохт, ки рамзи пирӯзии нур бар зулмот гардид.
Дар осори таърихшиносон ва сайёҳони маъруф, аз ҷумла Ал-Берунӣ ва Страбон, Наврӯз ҳамчун ҷашни бузурги мардумони Эронзамин, Осиёи Марказӣ ва қисматҳои дигар ҷаҳон зикр шудааст. Он дар тӯли асрҳо бо мурури замон рушд карда, бо анъанаҳо ва урфу одатҳои гуногуни мардумӣ ғанӣ гардид.
Наврӯз на танҳо оғози соли нав, балки ҷашни покизагӣ, навсозии рӯҳӣ ва ҷисмонӣ мебошад. Чанд ҳафта пеш аз фаро расидани он, мардум хонаҳоро тоза мекунанд, либосҳои нав мепӯшанд, бо наздикон оштӣ мешаванд ва кӯшиш мекунанд, ки бо дили соф ба соли нав ворид шаванд.
Яке аз расму оинҳои муҳими Наврӯз оростани дастархон бо ҳафт син ё ҳафт шин мебошад. Дар ин анъана, миз бо ҳафт ашё оро дода мешавад, ки номашон бо ҳарфи "с" ё "ш" оғоз меёбанд ва ҳар кадоми онҳо маънои хоси худро дорад:
Сабза – зиндагии нав ва рушди тоза
Сирко – хирад ва таҷриба
Себ – зебоӣ ва муҳаббат
Санҷид – рамзи ишқ ва серҳосилӣ
Суманак – баракат ва фаровонӣ
Сир – саломатӣ ва ҳифзи инсон аз бадӣ
Сумоқ – шодмонӣ ва нерӯи ҳаётӣ.
Дар баъзе минтақаҳо, расми ҳафтшин низ маъмул аст, ки ашёҳое чун шароб (ҳамчун рамзи шодӣ), шамъ (нур), шона (тартиб ва покизагӣ), шакар (ширинӣ ва хушбахтӣ) ва дигаронро дар бар мегирад.
Илова бар ин, дар кишварҳои гуногун анъанаҳои дигари Наврӯзӣ низ роиҷанд: Ҷаҳидан аз болои оташ рамзи покшавӣ аз гуноҳ ва бадбахтиҳо. Оббозӣ ё пошидани об нишонаи тозагӣ ва покии рӯҳу тан. Бозиҳои халқӣ аз қабили бузкашӣ, гӯштин ва аспсаворӣ. Гулгардонӣ ва сайругашт дар табиат эҳтиром ба муҳити зист ва зиндагии нав. Наврӯз ҳамчунин иди хайру саховат мебошад. Дар ин рӯз ба ятимон ва ниёзмандон кӯмак мерасонанд, ба дӯстон ва хешовандон тӯҳфаҳо медиҳанд ва бо нияти нек ба оянда назар мекунанд.
Имрӯз Наврӯз дар беш аз 10 кишвари ҷаҳон расман ҷашн гирифта мешавад, аз ҷумла дар Тоҷикистон, Эрон, Афғонистон, Ӯзбекистон, Туркманистон, Қазоқистон, Озарбойҷон, Қирғизистон, Покистон, Ҳиндустон ва Туркия. Дар ҳар як кишвар Наврӯз бо хусусиятҳои хоси худ таҷлил мегардад.
Дар Тоҷикистон Наврӯз яке аз ҷашнҳои муҳими миллӣ буда, бо маросимҳои хос таҷлил мешавад. Бозии бузкашӣ, аспсаворӣ, гулгардонӣ ва пухтани таомҳои махсус, бахусус суманак, аз анъанаҳои маъмуланд.
Дар Эрон Наврӯз 13 рӯз идома мекунад ва охирин рӯзи он бо номи Сиздаҳ-бе-дар бо сайругашт дар табиат таҷлил мешавад.
Дар Афғонистон Наврӯз бо маросими хос ва мусобиқаҳои варзишӣ, аз ҷумла гӯштин ва бузкашӣ қайд мегардад.
Дар Озарбойҷон расму оини ҷаҳидан аз болои оташ хеле маъмул аст. Дар Ӯзбекистон ва Туркманистон маросимҳои мардумӣ, бозиҳои миллӣ ва пухтани таомҳои наврӯзӣ ба таври васеъ сурат мегирад.
Бо дарназардошти аҳамияти таърихӣ ва фарҳангии он, соли 2010 Созмони Милали Муттаҳид (СММ) Наврӯзро ҳамчун мероси фарҳангии ғайримоддии инсоният эътироф кард.
Наврӯз рамзи ҳамбастагӣ, сулҳ ва эҳтироми табиат мебошад. Он таълим медиҳад, ки инсон бояд бо муҳити зист ва ҳамдигар дар сулҳ бошад, некиро ба ҷо орад ва аз зиндагии нав илҳом гирад. Дар ҷаҳони имрӯза, ки пур аз низоъҳо ва мушкилот аст, паёми Наврӯз ваҳдат, ҳамдигарфаҳмӣ ва эҳтиром ба гуногунрангии фарҳангҳо беш аз пеш муҳим аст. Ин ҷашн ба мардум хотиррасон мекунад, ки сарфи назар аз миллат ва мазҳаб, ҳамаи инсонҳо метавонанд дар фазои ҳамдигарфаҳмӣ ва дӯстӣ зиндагӣ кунанд.
Наврӯз на танҳо оғози сол, балки оғози зиндагии нав аст. Ин ҷашн моро водор месозад, ки бо нияти нек ба пеш ҳаракат кунем, бо муҳаббат ва умед зиндагӣ кунем ва ба атрофиён шодӣ ва гармӣ бахшем. Бигзор Наврӯз ба ҳар хонадон файзу баракат, сулҳу осоиш ва хушбахтӣ оварад!
Наврӯзатон муборак бод!
Лашкарбекова Оиша – докторанти PhD-и Институти ботаника, физиология ва генетикаи растании АМИТ
ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
