Парчам яке аз рамзҳои муҳими давлатдории ҳар як миллат ба шумор меравад. Он нишонаи истиқлол, ваҳдат, ифтихор ва ҳувияти миллӣ мебошад. Ҳар давлат барои ифодаи соҳибихтиёрӣ, арзишҳои таърихӣ ва фарҳанги худ рамзҳое дорад, ки дар байни онҳо парчам ҷойгоҳи махсусро ишғол мекунад. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Рӯзи Парчами давлатӣ ҳамчун иди умумимиллӣ ҳамасола 24 ноябр таҷлил мегардад. Ин рӯз аз муҳимтарин санаҳои давлатӣ ва таърихии кишвар ба ҳисоб меравад, ки дар он тамоми шаҳрвандон ва ниҳодҳои давлатӣ бо ифтихор аз ин рамзи муқаддас ёд мекунанд.
Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон 24 ноябри соли 1992 дар иҷлосияи XVI Шӯрои Олӣ, ки дар шаҳри Хуҷанд баргузор гардид, қабул карда шуд. Ин иҷлосия дар таърихи навини Тоҷикистон нақши ҳалкунанда дошт, зеро маҳз дар ҳамин ҷо пояҳои давлатдории навини тоҷикон баъди фурӯпошии Иттиҳоди Шӯравӣ гузошта шуданд. Илова бар ин, пас аз эълон гардидани истиқлолияти давлатӣ яъне 9 сентябри соли 1991, зарурат ба доштани рамзҳои миллӣ ‑ Нишон, Суруди миллӣ ва Парчам ‑ ба миён омад. Парчами нав бояд ифодаи ормонҳои истиқлол, ягонагии миллӣ ва тамаддуни қадимаи тоҷикон мегардид. Дар натиҷа, 24 ноябри соли 1992 парчами нав қабул гардид, ки имрӯз онро тамоми шаҳрвандони кишвар бо эҳтиром ва ифтихор парафшон мебинанд. Аз ҳамон рӯз ин сана ҳамчун Рӯзи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷашн гирифта мешавад.
Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон росткунҷа буда, аз се рахи уфуқии ранга иборат аст:
Ранги сурх ‑ дар боло ҷой гирифта, рамзи шуҷоату ҷасорат, мубориза барои озодӣ, ва фидокорӣ барои ватану миллат мебошад. Он ҳамчунин нишонаи истиқлол ва нерӯи ҳаётӣ дониста мешавад.
Ранги сафед ‑ миёна буда, рамзи сулҳ, покӣ, ростӣ ва озодандешии халқи тоҷик аст. Ин ранг ҳамчунин кӯҳҳои барфпӯши Тоҷикистонро ёдовар мешавад.
Ранги сабз ‑ дар поён ҷой дорад ва рамзи зиндагӣ, рушд, ободонӣ ва табиати зебои диёр аст. Он ҳамчунин рамзи кишоварзӣ ва зеҳни офарандаи мардуми кишвар мебошад.
Дар маркази парчам тоҷ ва ҳафт ситора ҷой гирифтаанд. Тоҷ рамзи давлатдории тоҷикон, соҳибихтиёрӣ ва истиқлоли миллӣ мебошад. Ҳафт ситора бошад, рамзи саодат, комилӣ, ва ҳафт қиммати маънавии инсон ‑ ҳикмат, адолат, хушбахтӣ, покӣ, ваҳдат, меҳр ва садоқат ‑ дониста мешавад. Ҳафт адад дар фарҳанги тоҷикон мавқеи муҳим дошта, рамзи камол ва пуррагӣ аст.
Парчами давлатӣ на танҳо як матои ранга, балки рамзи муҳаббат ба Ватан ва нишонаи ваҳдати миллӣ мебошад. Ҳангоми баланд бардоштани парчам, эҳсоси ифтихор ва садоқат дар қалби ҳар як шаҳрванд бедор мегардад. Дар тамоми муассисаҳои давлатӣ, таълимӣ, низомӣ ва фарҳангӣ Парчам мавқеи хос дорад. Он дар маросимҳои расмӣ, ҷашнҳои миллӣ, мусобиқаҳои байналмилалӣ ва вохӯриҳои сатҳи олӣ барафрохта мешавад.
Парчам рамзи ҳувияти тоҷикон дар арсаи байналмилалӣ низ мебошад. Вақте варзишгарони тоҷик дар мусобиқаҳои ҷаҳонӣ бо парчами сурху сафеду сабз ғолиб мешаванд, эҳсоси ватандӯстӣ дар дили ҳар тоҷики ҷаҳон бедор мегардад.
Миллати тоҷик аз замонҳои қадим соҳиби рамзҳо ва парчамҳои худ будааст. Дар замони Ҳахоманишиён, Сосониён ва Сомониён низ парчамҳо вуҷуд доштанд, ки бо нишонаҳои миллии он давраҳо оро дода мешуданд. Парчами давлати Сомониён, ки нахустин давлати тоҷикон дар асри IX буд, рамзи худшиносии миллӣ гардид. Он парчам асоси маънавии парчами имрӯзаи Тоҷикистон шумурда мешавад, зеро рамзи давлатдории тоҷиконро таҷассум мекард. Ҳамин анъанаи таърихӣ дар парчами муосири Ҷумҳурии Тоҷикистон идома ёфтааст. Тоҷ дар маркази он хотиррасонандаи номи худи миллати тоҷик мебошад, ки аз калимаи «тоҷ» бармеояд.
Мувофиқи моддаи 3-и Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рамзҳои давлатӣ», Парчами давлатӣ яке аз рамзҳои асосии истиқлолияти миллӣ мебошад. Ин қонун тартиби истифода, ҷойгиркунӣ ва ҳифзи парчамро муайян мекунад. Ҳеҷ шахс ё ташкилот ҳақ надорад онро беэҳтиромона истифода барад ё ба он муносибати беадолатона нишон диҳад. Барои вайрон кардани ин меъёрҳо дар қонунгузорӣ ҷавобгарии маъмурӣ ва ҷиноятӣ пешбинӣ шудааст.
Ҷашни Рӯзи Парчам на танҳо як рӯзи тантанавӣ, балки василаи тарбияи ватандӯстӣ ва ифтихори миллӣ дар байни ҷавонон мебошад. Дар ин рӯз дар тамоми шаҳру ноҳияҳои кишвар чорабиниҳои фарҳангӣ, ҷамъомадҳои идона, роҳпаймоиҳо, мусобиқаҳои варзишӣ ва намоишгоҳҳо баргузор мешаванд. Мактабҳо ва донишгоҳҳо низ барномаҳои маърифатӣ баргузор мекунанд, ки дар онҳо хонандагон ва донишҷӯён таърихи рамзҳои миллӣ ва аҳамияти онҳоро меомӯзанд. Парчам барои ҷавонон мисли оинаест, ки дар он ҳар як шаҳрванд симои ватани худро мебинад. Аз ин рӯ, эҳтироми парчам маънои эҳтиром ба миллат, таърих ва озодиро дорад.
Имрӯз Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар биноҳои намояндагиҳои дипломатии кишвар дар тамоми гӯшаҳои дунё барафрохта шудааст. Он дар назди Созмони Милали Муттаҳид, Созмони ҳамкории Шанхай, Созмони амният ва ҳамкорӣ дар Аврупо ва дигар ниҳодҳои байналмилалӣ парафшон аст. Ин нишон медиҳад, ки Тоҷикистон ҳамчун як давлати соҳибистиқлол ва узви баробарҳуқуқи ҷомеаи ҷаҳонӣ шинохта шудааст. Парчам ҳамчунин дар мусобиқаҳои байналмилалии варзишӣ, фестивалҳои фарҳангӣ ва намоишгоҳҳои ҷаҳонӣ ифтихори миллатро таҷассум мекунад. Вақте парчами Тоҷикистон дар паҳлӯи парчамҳои кишварҳои дигар баланд мешавад, он нишонаи дӯстӣ, ҳамкории мусбат ва сулҳ аст.
Дар соли 2011 дар пойтахти кишвар, шаҳри Душанбе, яке аз баландтарин парчамҳои ҷаҳон барафрохта шуд. Баландии сутуни он 165 метр буда, андозаи худи парчам 30 × 60 метр аст. Ин рамзи бузург дар «Майдони Парчами давлатӣ» ҷойгир буда, ба нишонаи ваҳдат, қудрат ва ифтихори миллӣ хизмат мекунад. Ин сохтмон ба «Китоби рекордҳои Гиннес» дохил гардида буд ва то чанд сол баландтарин парчами ҷаҳон ба ҳисоб мерафт. Парчами мазкур, на танҳо як ёдгории муҳандисӣ, балки рамзи иттиҳоду ягонагии мардуми Тоҷикистон мебошад.
Хулоса, қайд кардан ба маврид аст, ки Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон рамзи муқаддас, нишонаи соҳибистиқлолӣ, ваҳдат ва ифтихори миллии тоҷикон аст. Он моро ба эҳтироми Ватан, ба қадр кардани сулҳ ва якдигарфаҳмӣ даъват мекунад. Парчам рамзи сарбаландии миллат аст, ки зери он наслҳои гузашта, ҳозира ва оянда муттаҳид мешаванд. Бинобар ин, эҳтиром ба Парчами давлатӣ вазифаи муқаддаси ҳар як шаҳрванд мебошад. Рӯзи Парчами давлатӣ на танҳо ҷашни расмӣ, балки ҷашни ваҳдати миллӣ ва нишонаи муҳаббати беандоза ба Ватан аст.
Беков Дидавар ходими илмии шуъбаи сотсиологияи Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинови АМИТ

ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
Categories
Наворҳои видеоӣ
Навид
Имрӯз, 7 ноябр дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ба муносибати 60-солагии Ташкилоти ҷамъиятии ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ конфронси илмӣ-назариявӣ баргузор гардид. Ҳамоиш бо ҳузури олимон, муҳаққиқон, намояндагони мақомот ва аъзои фаъоли ташкилот доир шуда, ҳамчун ҷаласаи муҳими баррасии масоили ҳифзи мероси таърихӣ ва фарҳангӣ ҳисобида шуд. Ба кори конфронс академики Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, Кароматулло Олимов, ҳусни оғоз бахшид.
Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар сухани ифтитоҳии худ ҳозиринро ба муносибати 60-солагии Ташкилоти ҷамъиятии ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ самимона табрику таҳният гуфта, таъкид кард, ки дар тӯли 60 соли фаъолияти худ, Ташкилот бо дастовардҳои назаррас дар самтҳои ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ ва фарҳангӣ, ҳамзамон бо ташкили корҳои омӯзишӣ ва таҳқиқоти илмӣ-назариявӣ барои таҳкими худшиносии миллӣ ва рушди фарҳангии ҷомеа саҳми босазо гузоштааст. Гуфта шуд, ки нақши Ташкилот на танҳо дар ҳифзи мероси таърихӣ маҳдуд нест, балки ба таҳким ва тарғиби арзишҳои фарҳангӣ ва таърихӣ, омӯзиши мероси миллӣ ва муаррифии он дар сатҳи миллӣ ва байналмилалӣ низ равона шудааст.
Дар идомаи конфронс директори Агентии ҳифзи мероси таърихию фарҳангии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Хоҷазода Шералӣ Раҷаб, дар суханронии хеш зикр намуд, ки фаъолияти Ташкилоти ҷамъиятии ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ дар давоми 60 сол на танҳо дар ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ ва фарҳангӣ, балки дар рушди ташкили корҳои омӯзишӣ ва таҳқиқоти илмӣ-назариявӣ, ҳамкорӣ бо муассисаҳои илмӣ ва фарҳангӣ, ва муаррифии мероси миллӣ дар сатҳи ҷумҳурӣ ва байналмилалӣ саҳми муассир гузоштааст. Зикр гардид, ки ин дастовардҳо бояд ҳамчун намунаи ҳамкории пойдор миёни ташкилотҳои ҷамъиятӣ ва мақомоти давлатӣ дар ҳифз ва рушд додани мероси фарҳангӣ ва таърихӣ истифода шаванд.
Дар идомаи конфронс олимон ва муҳаққиқон масоили муҳими ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ, стратегияи муҳофизат ва барқарорсозии онҳо, ҳамчунин нақши ёдгориҳои таърихӣ дар тарбияи худшиносии миллӣ ва рушди фарҳангро мавриди баррасӣ қарор доданд. Дар ҷараёни чорабинӣ баромадҳо ва пешниҳодҳои гуногун оид ба таҳкими фаъолияти ташкилот, ҳамкорӣ бо муассисаҳои фарҳангӣ ва рушди таҳқиқоти илмӣ-назариявӣ садо дод.
Бояд гуфт, ки фарҷоми конфронс ба қадршиносии хизматҳои шоистаи Ташкилоти ҷамъиятии ҳифзи ёдгориҳои таърихӣ бахшида шуд ва ба рушди минбаъдаи фаъолияти он дар ҳифзи мероси таърихӣ ва фарҳангӣ ишора гардид. Ҳозирин инчунин ба нақши муассир ва дастовардҳои 60 соли фаъолияти ташкилот эътироф ва арҷгузорӣ карданд.
ИШТИРОКИ НОИБИ ПРЕЗИДЕНТИ АМИТ ДАР КОНФРОНСИ БАЙНАЛМИЛАЛИИ ИЛМӢ-АМАЛӢ «МУШКИЛОТ ВА ДУРНАМОҲОИ ҲИФЗИ ГУНОГУНИИ БИОЛОГИИ ОСИЁИ МИЁНА»
Санаи 6 ноябри соли 2025 дар Донишгоҳи миллӣ ба номи ал-Форобии Ҷумҳурии Қазоқистон Конфронси байналмилалии илмӣ-амалӣ «Мушкилот ва дурнамоҳои ҳифзи гуногунии биологии Осиёи Миёна» баргузор гардид, ки дар кори он ноиби президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон профессор Ибодзода Саидмуқим Тиллохӯҷа иштирок ва суханронӣ намуданд.
СИМПОЗИУМИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ БА МУНОСИБАТИ 1045- СОЛАГИИ ДОНИШМАНДИ БУЗУРГИ ТОҶИК АБУАЛӢ ИБНИ СИНО ДАР АМИТ
Имрӯз, 5 ноябр дар доираи баргузории Симпозиуми байналмилалӣ ба муносибати 1045- солагии Шайхурраис Абӯалӣ ибни Сино, профессори маъруф ва таҳқиқотчии соҳаи фалсафа Тауфиқ Ибрагим бо ҳаводорон ва муҳаққиқони соҳаи фалсафа мулоқот баргузор намуд.
Зимни баромади илмии худ, профессор Тауфиқ Ибрагим ба таври муфассал масъалаҳои калидии фалсафаи Ибни Сино, нақши ақидаҳои фалсафии ӯ дар ташаккули тафаккури ҷаҳоншумул, ҳамчунин саҳми вежаи ин шахсияти барҷаста дар рушди илми ирфонӣ ва мантиқро таҳлил намуд. Ҷанбаҳои методологӣ, ҷаҳонбинии фалсафӣ ва таъсири мероси Сино ба равандҳои фалсафаи ҷаҳонӣ мавриди баррасӣ қарор гирифтанд.
Дар қисмати хотимавии чорабинӣ миёни файласуфони тоҷик ва профессор Тауфиқ Ибрагим бахши саволу ҷавоб доир гардид. Иштирокчиён саволҳои худро оид ба паҳлуҳои гуногуни таълимоти фалсафии Ибни Сино, масъалаҳои дунявият ва тафаккури илмӣ, инчунин нақши афкори Сино дар таҳаввули фалсафаи муосир матраҳ намуда, дар муҳити илмӣ табодули назар анҷом доданд.
Чорабинӣ дар фазои илмӣ ва мубоҳисавии созанда ҷараён гирифта, ба таҳкими равобити илмӣ ва густариши таҳқиқоти фалсафии вобаста ба мероси Ибни Сино такони нав бахшид.
СИМПОЗИУМИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ БА МУНОСИБАТИ 1045- СОЛАГИИ ДОНИШМАНДИ БУЗУРГИ ТОҶИК АБУАЛӢ ИБНИ СИНО ДАР АМИТ
Имрӯз, 4 ноябр дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, ба муносибати 1045- солагии донишманди бузурги тоҷик Абуалӣ Ибни Сино Симпозиуми байналмилалӣ баргузор гардид. Дар кори симпозиум ёрдамчии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба масъалаҳои рушди иҷтимоӣ ва робита бо ҷомеа Раҳмонзода Абдулло Қурбоналӣ, президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт, сафири фавқулода ва мухтори Ҷумҳурии Исломии Эрон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Алиризо Ҳақиқиён ва дигар олимону пажуҳишгарон иштирок ва суханронӣ намуданд.
Ба кори симпозиум президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ҳусни оғоз бахшида, иброз дошт, ки Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ифтихор аз он дорад, ки дар партави сиёсати илму олимпарваронаи Асосгузори сулҳу вадати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон имрӯз пажуҳишгарону донишмандони зиёдро аз кишварҳои гуногуни олам дар Тоҷикистони биҳиштосо, дар сарзамини миллате, ки чунин як нобиғаи нотакрорро ба мисли Абуалӣ ибни Сино ба дунё оварда, ба воя расонидааст ва осори безаволи ӯро дар хизмати кулли инсоният гузоштааст, истиқбол намуда, дар якҷоягӣ Симпозиуми байналмилалиро дар мавзуи “Саҳми Абуалӣ ибни Сино дар рушди илм, фалсафа ва тамаддуни ҷаҳонӣ” баргузор менамояд.
Таъкид гардид, ки Ибни Сино аз зумраи он мутафаккиронест, ки доир ба ҳаёт ва осораш муҳақиқони зиёде дар гузашта ва имрӯз сухан гуфтаанд. Аз ин рӯ, мехостем, ки танҳо бо зикри чанде аз комёбиҳои ин Пири ҳакимони Машриқзамин дар рушди илмҳои давронаш, хусусан дар илмҳои табиию риёзӣ, мақоми баланди ӯро дар илми ҷаҳонӣ муаррифӣ созем.
Мусалам аст, ки аз кулли осори Ибни Сино ёздаҳ асар ба соҳаи табиатшиносӣ ва илмҳои дақиқ бахшида шудаанд. Муҳимтарин асари Ибни Сино “Қонуни тиб”, ки иборат аз 5 ҷилд аст, аз серхонандатарин асарҳои ӯ дар гузашта ва даврони муосир ба ҳисоб рафта ба аксари забонҳои Аврупо тарҷума шудааст. Дар “Қонуни тиб” Ибни Сино назарияи умумии тиб, анатомия, физиология, ҷарроҳӣ, ташхис, тарзи табобат, маводи доруворӣ ва пешгирии бемориҳои гуногунро шарҳу тафсир дода, бемориҳои зуд паҳншаванда ва музмин, яъне хроникиро баррасӣ кардааст.
Гуфта шуд, ки саҳми Ибни Сино дар рушду такомули илми ботаника низ хеле бузург аст. Ба ин соҳаи илм ӯ “Китоби набот”-ро бахшида, дар “Қонуни тиб” низ бахшҳои зиёдеро дар ин самт таълиф кардааст. Дар “Китоби набот” бештар аз 500 номгӯйи растаниҳои шифобахшро меоварад, ки дар тибби қаблӣ ва муосираш мавриди истифода қарор дошта як иддаи онҳоро барои таҳқиқ дар оянда пешгӯи кардааст.
Зикр гардид, ки дар рушду нумуи соҳаи кимиё бошад, Ибни Сино хусусияти моддаҳои ғайриорганикиро, аз қабили оҳан, минералҳо ва пайвастагиҳои кимиёвӣ шарҳу тафсир дода, бо танқиди баъзе назарияҳову таълимот оид ба табдили металҳои беқиммат ба тилло фикру мулоҳизаҳои ҷолибе пешниҳод кардааст. Таснифоти моддаҳои кимиёвӣ, ки Ибни Сино пешниҳод намудааст, аз таснифоти Ҷобир ибни Ҳайён ва Муҳаммад Закариёи Розӣ бо соддагиву нодирӣ фарқ мекунад.
Қайд гардид, ки Ибни Сино дорои ақли фавқулода ва фарогир, дониши густурда дар бисёр бахшҳои илми асримиёнагӣ буд. Бузургтарин дастоварди мутафаккир дар он аст, ки ӯ бар хилофи алкимёгарон ё алхимикҳои замони худ, аввалин шуда усули дурусти гузаронидани реаксияҳои кимиёвӣ ва таҳқиқотро бо истифода аз доруҳои гуногуни кимиёвӣ дар Мовароуннаҳр ва Хуросон нишон дод.
Бояд гуфт, ки шайхурраис Ибни Сино дар таърихи адабиёти мо ба унвони бунёдгузори жанри рубоии фалсафӣ низ шинохта шудааст. Воқеан, дар чаҳорчўби рубоӣ баён намудани андешаҳои амиқи фалсафӣ зеҳни хос ва истеъдоди фавқулодаро тақозо дорад. Тавони андешаи нозуку фарогир, маҳорати хеле волои суханварӣ ва садоқат ба фарҳанги миллию забони модарӣ ба Ибни Сино имкон додаанд, ки нахустин шуда, андешаҳои фарогири фалсафию равоншиносӣ ва мантиқиро ба таври хеле муҷаз тавассути рубоӣ баён намояд.
Дар идома ёрдамчии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба масъалаҳои рушди иҷтимоӣ ва робита бо ҷомеа Раҳмонзода Абдулло Қурбоналӣ дар суханронии хеш иброз дошт, ки Абуалӣ ибни Сино, ки дар кишварҳои ғарбӣ бо номи Авитсенна машҳур аст, на танҳо ҳамчун файласуфи ақлгаро, балки ба ҳайси табиби ҳозиқ, мутафаккири донандаи тамоми илмҳои иҷтимоию табиатшиносии давронаш, олими энсиклопедист ва ҳамчун нобиғаи кулли инсонияти мутамаддин ба ҳар яке аз илмҳои ба он машғулгардидааш навгониҳои зиёд ворид сохта, равиши рушду такомули ин илмҳоро барои чандин садсолаҳои минбаъда муайян намудааст.
Таъкид гардид, ки маҳз ҳамин хизматҳои беназири ӯро барои инсоният ба эътибор гирифта, дар назди бинои ЮНЕСКО дар қатори Абурайҳони Берунӣ, Абубакр Муҳаммад Закариёи Розӣ ва Умари Хайём ҳайкали Ибни Синоро гузоштаанд. Илова бар ин, ЮНЕСКО ибтидо аз соли 2003 дар ду сол як маротиба ба олимон мукофоти ба номи Ибни Синоро дар соҳаи этикаи илм месупорад. Созмонҳои ҷаҳонии асторономӣ дар рӯйи Моҳ кратереро бо номи Ибни Сино гузоштаанд. Солҳои 2008-2015 каталоги Ибни Сино вуҷуд дошт, ки дар он бо дастгирии Созмони умумиҷаҳонии тандурустӣ номгӯйи донишгоҳу мактабҳои олиии тиббии кулли кишварҳои оламро ворид месохтанд ва ҳоло он бо номи “Феҳристи ҷаҳонии мактабҳои тиббӣ” низ ёд мешавад. Ин каталог, чунонки таъсисдиҳандагони он иброз доштаанд, бо сабаби “синтези донишҳои Шарқ ва Ғарб, таъсири бузург ба рушди тиб ва тандурустӣ” аз ҷониби Ибни Сино ба чунин ном сазовор дониста шудааст.
Гуфта шуд, ки Ибни Сино соли 980 дар хонадони Абдуллоҳ ибни Ҳасан ибни Алӣ ибни Сино, ки аз тоҷикони Балх буда, дар даврони Оли Сомон, дар замони ҳукмронии Нуҳ ибни Мансури Сомонӣ дар чоряки охири қарни даҳум ба Осиёи Миёна, ба пойтахти давлати Сомониён ҳиҷрат намуда буд, чашм ба олами ҳастӣ кушодаааст. Модараш низ аз тоҷикзанони гирду атрофи Бухоро, аз деҳаи Афшана буд. Ибни Сино аз хурдсолӣ ба омӯзиши илмҳои динӣ, сарфу наҳви забонҳои тоҷикию арабӣ, сабкшиносӣ ва шеър шуруъ карда, онҳоро то даҳсолагӣ ба пуррагӣ аз бар намуд. Баъд аз ин риёзиёт, мантиқ ва фиқҳро омӯхта, ба тадриси илмҳои фалсафӣ ва табиӣ, махсусан тиб оғоз кард.
Дар идома сафири фавқулода ва мухтори Ҷумҳурии Исломии Эрон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Алиризо Ҳақиқиён ва дигар олимону пажуҳишгарон суханронӣ намуда, саҳми Ибни Синоро дар ташаккули тамаддуни ҷаҳон, рушду тақвияти илми тиб, фалсафа ва мантиқ беназиру нодир арзёбӣ карданд.
Инчунин, дар фарҷоми чорабинӣ байни Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.М. Баҳоваддинови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва Институти шарқшиносии Академияи илмҳои Федератсияи Россия Созишномаи ҳамкорӣ ба имзо расид.
БОЗДИДИ ИШТИРОКЧИЁНИ СИМПОЗИУМИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ БА МУНОСИБАТИ 1045-СОЛАГИИ АБУАЛӢ ИБНИ СИНО АЗ НАМОИШИ ДАСТОВАРДҲОИ ОЛИМОНИ АМИТ
Имрӯз, 4 ноябр қабл аз оғози кори Симпозиуми байналмилалӣ ба муносибати 1045-солагии донишманди бузурги тоҷик Абуалӣ ибни Сино, иштирокчиёни симпозиум аз дохил ва хориҷи кишвар, аз ҷумла олимону муҳаққиқон, намояндагони муассисаҳои илмӣ ва меҳмонони хоса аз намоиши дастовардҳои илмии олимону пажуҳишгарони Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон боздид намуданд.
Дар рафти боздид меҳмонон бо навтарин таҳқиқоти илмӣ, дастовардҳои инноватсионӣ, рӯйдодҳои илмӣ, тарҷума ва таҳқиқоти суннатӣ ва муосири олимони тоҷик шинос гардиданд. Ба меҳмонон равандҳои таҳқиқотӣ дар бахшҳои тиб, фармакология, илмҳои табиатшиносӣ, фалсафа, кимиё, тибби мардумӣ ва соҳаҳои дигари марбут ба мактаби илмии Ибни Сино муаррифӣ карда шуд.
Ҷузъи муҳимми ин намоиш пешниҳоди намунаҳо аз осори нодири Ибни Сино буд, ки дар онҳо мероси илмии ӯ дар самтҳои тиб, фалсафа, мантиқ, астрономия ва риёзӣ инъикос ёфтааст. Олимон дастнависҳои нодир, нусхаҳои китобҳои таърихӣ ва таҳқиқоти арзишмандро оид ба «Қонуни тиб», «Донишнома», «Ишорат ва танбеҳот» ва дигар асарҳои маъруфи Ҳаким муаррифӣ карданд. Иштирокчиён аз шарҳу тавзеҳоти мутахассисон дар бораи арзиши илмии донишҳои ибнисиношиносӣ ва нақши он дар ташаккули илм ва фарҳанги ҷаҳонӣ баҳраманд шуданд.
Меҳмонон ба фаъолияти олимони тоҷик дар самти ҷамъоварӣ, таҳқиқ, таҳия ва нашри илмии осори Ибни Сино баҳои баланд дода, таъкид намуданд, ки чунин чорабиниҳо барои ҳифз ва таблиғи мероси гаронбаҳои илмӣ ва таҳкими робитаҳои байналмилалӣ миёни марказҳои илмии кишварҳои гуногун мусоидат менамояд.
ГУЗОШТАНИ ГУЛЧАНБАР ДАР НАЗДИ МУҶАССАМАИ ДОНИШМАНДИ БУЗУРГИ ТОҶИК АБУАЛӢ ИБНИ СИНО
Имрӯз, 4 ноябр дар ҳошияи Симпозиуми байналмилалӣ ба муносибати 1045-солагии донишманди барҷастаи тоҷик ва нобиғаи ҷаҳони илм Абуалӣ Ибни Сино маросими гузоштани гулчанбар дар назди муҷассамаи ӯ баргузор гардид.
Дар чорабинӣ олимону муҳаққиқон аз дохил ва хориҷи кишвар, инчунин президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт, ректори Муассисаи давлатии таълимии Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи Абӯалӣ ибни Сино Муҳиддин Нуриддин Давлаталӣ иштирок намуданд.
Маросим бо ҳадафи гиромидошти мақому манзалат ва саҳми таърихии Абуалӣ Ибни Сино дар рушди илм, хусусан илми тиб, фалсафа ва дафтаршиносии ҷаҳонӣ доир гардид. Ҳамзамон таъкид карда шуд, ки мероси илмии Ибни Сино ҳамчун яке аз манобеи муҳими дониш ва тафаккури инсоният то имрӯз аз аҳамияти вижа бархӯрдор мебошад.
Зикр гардид, ки осори ин мутафаккири нодир то имрӯз ба сифати такягоҳи муҳими илмӣ дар марказҳои бузурги илми ҷаҳонӣ мавриди омӯзиш ва таҳқиқ қарор дорад.
Имрӯз, 3 ноябр, дар остонаи Рӯзи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Институти забон ва адабиёти ба номи А. Рӯдакии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо иштироки президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ва олимону муҳаққиқон ганҷинаи мероси адабии Институт, баъди солҳо муҷаҳҳаз гардидан бо таҷҳизоти наву муосир, мавриди истифода қарор гирифт.
Иттилоъ дода шуд, ки “Ганҷинаи мероси адабӣ” 16 октябри соли 1971 бо ташаббуси устодон Носирҷон Маъсумӣ, Муҳаммад Осимӣ ва Хуршеда Отахонова таъсис ёфта буд. Дар Ганҷинаи мазкур 52 фонд аз адибону донишмандони барҷастаи муосири тоҷик гирд оварда шудааст. Аҳаммияти Ганҷина аз он иборат аст, ки дар он мероси адабию илмии шахсиятиҳои маъруфи тоҷик, ба монанди устодон Айнӣ, Лоҳутӣ, Турсунзода, П. Сулаймонӣ, Улуғзода, Ҳ. Юсуфӣ, С. Ҷавҳаризода ва дигарон дар шакли дастнавис ва мусаввадаҳои худи адибон ҳифзу нигаҳдорӣ мешаванд.
Таъкид гардид, ки таҷҳизоти нави гуногунҷабҳа имконият фароҳам меорад, ки сарчашмаҳои нодири адабӣ ва ҳуҷҷатҳои таърихии милливу мероси фарҳангӣ бо стандарти байналмилалӣ нигоҳдорӣ ва муҳофизат карда шаванд. Ин иқдом барои таҳқиқоти илмӣ ва омӯзиши асарҳои классикони адабиёти тоҷик шароити беҳтар фароҳам меорад ва барои донишҷӯён ва муҳаққиқон манбаи дастрасии осон ва босифат ба мероси адабӣ хоҳад шуд.
Дар маросим таъкид гардид, ки эҳё ва таҷдиди ганҷинаҳои меросии адабӣ на танҳо барои рушди илм ва омӯзиш, балки барои нигоҳдории мероси фарҳангии миллӣ ва тақвияти худшиносии миллӣ аҳамияти бузург дорад.
ИФТИТОҲИ ҲУҶРАИ КОРИИ АВВАЛИН ПРЕЗИДЕНТИ АКАДЕМИЯИ ФАНҲОИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН УСТОД САДРИДДИН АЙНӢ
Имрӯз, 3 ноябр, дар остонаи Рӯзи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Институти забон ва адабиёти ба номи А.Рӯдакии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон маросими ифтитоҳи ҳуҷраи кории аввалин Президенти Академияи фанҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, арбоби бузурги илму фарҳанг, асосгузори адабиёти муосири тоҷик устод Садриддин Айнӣ баргузор гардид.
Зимни ифтитоҳ президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт олимону муҳаққиқон, намояндагони муассисаҳои илмӣ ва аҳли адабу фарҳанг иштирок намуданд. Таваҷҷуҳ ба шахсияти устод Айнӣ ҳамчун намунаи олии ватандӯстӣ, худшиносии миллӣ ва хидмат ба илму маърифат зикр гардида, қайд карда шуд, ки фаъолияти илмӣ-адабии ӯ заминагузори давраи навин дар адабиёт ва худогоҳии миллии тоҷикон мебошад.
Ёдовар мешавем, ки устод Садриддин Айнӣ ба унвони нахустин академик фаъолияти кории худро соли 1951 дар ҳамин ҳуҷра оғоз кардааст. Ба ин муносибат ҳуҷраи кории устод бозсозӣ шуда, лавҳи ёдгорӣ ва мизу курсии кории ӯ бо намунаи осор ва аксҳои хотиравӣ барқарор гардид.
Таъкид гардид, ки ифтитоҳи ҳуҷраи кории ӯ ҳамчун рамзи эҳтиром ба хизматҳои бузурги устод ва арҷгузорӣ ба таърихи ташаккули илм дар Тоҷикистон арзёбӣ гардид. Зикр шуд, ки ин иқдом барои ташаккули муҳити таърихӣ-фарҳангӣ дар Академия, боло бурдани эҳсоси худшиносии миллӣ дар миёни насли ҷавон ва омӯзиши ҳамаҷонибаи мероси устод Айнӣ аҳамияти вижа дорад.
Дар ҷараёни маросим инчунин таъкид гардид, ки сиёсати хирадмандонаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар самти ҳифзи арзишҳои миллӣ, эҳтиром ба мутафаккирони миллӣ ва эҳёи мероси адабӣ баҳри бозсозӣ ва муаррифии чунин гӯшаҳои таърихӣ заминаи устувор фароҳам овардааст.
Ба масъулон супориш дода шуд, ки ҳуҷраи корӣ ҳамчун маркази омӯзишӣ ва илмӣ таҳқиқотӣ барои магистрантон, муҳаққиқон ва меҳмонон фаъолият намояд ва маводи таърихӣ, нусхаҳои дастнавис, аксҳо ва ёдгориҳои марбут ба ҳаёту фаъолияти устод Айнӣ мунтазам ғанӣ гардонда шаванд.