
“Дастоварди бузурги мо дар бахши сиёсати забон аз ин иборат аст, ки забони давлатӣ дар марҳалаи кӯтоҳ, вале ниҳоят ҳассоси таърихӣ нақши ваҳдатофариро адо намуд”.
Эмомалӣ РАҲМОН
Бояд қайд кард, ки баъди ба сари кор омадани Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, моҳи декабри соли 1992 ва нисбатан ором гаштани вазъият дар қаламрави кишварамон Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳти сарварии хирадмандонаи ҳомию пуштибони забони тоҷикӣ Ҷаноби Олӣ, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз пайи ҳалли масъалаҳои забон гардиданд, ки ба ин васила ҳамасола ҷашни Рӯзи забони давлатӣ таҷлил гардида, ҳамзамон бо мақсади татбиқи Қонуни забони тоҷикӣ чорабиниҳои Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба таври пайваста ва марҳала ба марҳала иҷро мегарданд.
Тавре аз таърихи гузашта бармеояд дар натиҷаи ин гуна саъю талошҳо рӯзи 22-юми июли соли 1989 Қонун «Дар бораи забони тоҷикӣ» қабул шуд. Аз ҳамон сол инҷониб гузаронидани Рӯзи забони тоҷикӣ дар қаламрави кишварамон ҳамасола дар санаи 22-юми июл таҷлил мешуд.
Ҳамин тариқ, метавон хулоса намуд, ки таҳаввул ва тағйироте, ки дар солҳои аввали соҳибистиқлолӣ ва айни замон ба он дучор гардидааст, хеле бунёдӣ ва сарнавиштсоз маҳсуб ёфта, аслан гирем аз давраҳои охири мавҷудияти даврони Шуравӣ маншаъ мегирад.
Аз ин рӯ, марҳалабандии инкишофу густариши забони тоҷикиро дар даврони соҳибистиқлолӣ ба се давраи асосӣ метавон тақсимбандӣ намуд, аз ҷумла: даврони бозсозӣ ва оғози Истиқлол – солҳои 1985-1992, даврони гузариш солҳои 1993 – 2009 ва ниҳоятан соҳиби мақоми давлатӣ гардидан – солҳои 2009 – 2020 мебошанд.
Бар замми ин метавон гуфт, ки нимаи дуюми солҳои 2000 – 2010 як давраи басо ҳам пурсамари рушду густариши забони давлатӣ дар даврони Истиқлол мебошад. Умуман гирем соли 2000-ум соли гардиши куллӣ дар самти сиёсати забони давлатӣ ба ҳисоб меравад.
Чунки маҳз соли 2000 ҷараёни гузариши муассисаҳои давлатӣ ва ғайридавлатии қаламрави кишварамон ва ҳамзамон тамоми сохторҳои қудратии ҷумҳурӣ ба забони давлатӣ боз ҳам бештар қувват гирифт. Зеро ба таври пурра ба роҳ мондани коргузорӣ ба забони давлатӣ, бар замми ин қабули оинномаҳо, амру фармонҳо, гузоришҳо ва ҳамзамон тасдиқу тарҷума шудани онҳо ба забони дар тамоми ҷузъу сохторҳои Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон аҳаммияти боризи худро доштанд.
Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамеша ва дар ҳама маврид ҳомию пуштибони забони модарии мо ба ҳисоб мераванд.Ба ифодаи Шоири халқииТоҷикистон Муҳаммад Ғоиб:
Забонрову суханро зинда кардӣ,
Бузургонро, Ватанро зинда кардӣ.
Феълан дар тобеияти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Институти забон ва адабиёти ба номи Рӯдакӣ фаъолият менамояд. Бунёдгузории он ба ташкили Базаи тоҷикистонии Академияи илмҳои Иттиҳоди Ҷамоҳири Шуравии Сотсиалистии Тоҷикистон, ки дар ҳайати он мувофиқи қарори Президиуми АИ ИҶШС аз 17-уми марти 1932 сектори таъриху забон таъсис ёфт, вобаста аст. Дар асоси он 19-уми ноябри 1940 Институти таърих, забон ва адабиёт ташкил гардид ва чун муассисаи мустақили илмӣ ба ҳайати Шуъбаи тоҷикистонии АИ ИҶШС ворид шуд.
Баъд аз таъсиси Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон соли 1951 тибқи қарори Шурои Вазирони Ҷумҳурии Шуравии Сотсиалистии Тоҷикистон дар таърихи 14. 04. 1951 ҳамчун муассисаи мустақил ташкил ёфт. Ба муносибати ҷашни 1100-солагии маликушшуаро Абуабдуллоҳи Рӯдакӣ соли 1958 номи ин шоири бузургро гирифт. Ҳоло ин институт дар тобеияти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон қарор дорад.
Соли 2004 ҷашни 70-умин солгарди Институти забон ва адабиёти ба номи Рӯдакӣдар сатҳи баланд таҷлил гардид. Президенти мамлакат Ҷаноби Олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар баробари арҷгузорӣ ба забони модарӣ ҳамзамон дар назди зиёиён ва махсусан кормандони ин ниҳоди зарурӣ як силсила вазифаҳои мушаххас гузошта, инчунин ба фаъолияти илмию амалиаш баҳои сазовор дода, аз ҷумла чунин ибрози андеша карда буданд: “Яке аз вазифаҳои асосӣ ва пурифтихори Институти забон ва адабиёт дар давраи истиқлол пеш аз ҳама пуштибонӣ ва густариши забони давлатӣ, таҳкиму мақому мартабаи он аз ҳисоби захираи забони классикӣ ва халқӣсуфтаву ғанитар намудани забони адабӣ, оммафаҳм сохтани забони матбуоти даврӣ, пеш аз ҳама китобҳои дарсӣ ва ҳамзамон поку беолоиш нигоҳ доштани забони нобу пурғановатамон мебошад. Инчунин зарурати эҷод ва эҳёи забони илмии тоҷикӣ кайҳо расидааст, ки ин ҳам аз ҷумлаи вазифаҳои муҳиммтарини муҳаққиқон ва зиёиён, хусусан Институти забон ва адабиёт аст”.
Лозим ба зикр аст, ки бо ташаббуси мақомоти қонунгузорӣ соли 2009 бо ворид кардани тағйироту иловаҳо ба Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи Забони тоҷикӣ» санаи 5-уми октябри соли 2009 минбаъд бо санаи нав таҷлил карда мешавад, ки басо бамаврид аст.
Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо қабули як силсила қарору тадбирҳои мушаххас марҳала ба марҳала ҷиҳати беҳтар кардани вазъи ҳуқуқии забони тоҷикӣ ва татбиқи ҳамаҷонибаи Қонуни забони тоҷикӣ дар назди Комиссияи татбиқи Қонуни забони назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо мақсади таҷдиди қонун ва таҳияи қонуни нави забон комиссияи махсус таъсис дод, ки муддати солҳои 2007 - 2008 матни қонуни нави забонро бо номи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» таҳия карда, ба Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод намуд, ки мутобиқи он рӯзи 5-уми октябри соли 2009 қонуни нави Ҷумҳурии Тоҷикистон бо номи «Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи забони давлатӣ» қабул гардид.
Бо мақсади рушду такомули забони ноби тоҷикӣ дар назди кулли олимон, муҳаққиқон ва донишмандони Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон як силсила вазифаҳои муҳим истодаанд, ки татбиқи бемайлони тамоми ин тадбирҳои судманду мушаххас баҳри боз ҳам беш аз пеш рушду густариши забони модарӣ бешак мусоидат хоҳад намуд.
Дар ҳаду сарҳадшиносии ҷаҳон,
Сарҳади тоҷик забони тоҷик аст.
Алише РАҲИМЗОДА, н.и.ф.м., директори Институти математикаи ба номи А.Ҷӯраеви Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
Categories
Наворҳои видеоӣ
Навид
Имрӯз, 10 октябр дар толори Институти физикаю техникаи ба номи С.У.Умарови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Конференсияи илмӣ-амалии байналмилалӣ таҳти унвони “Масъалаҳои мубрами физика ва техника” бо иштироки олимони дохилӣ ва хориҷи кишвар баргузор гардид. Ба кори конфронс директори Институти физикаю техникаи ба номи С.У.Умарови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Зарифзода Афзалшоҳ ҳусни оғоз бахшид.
Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар суханронии муқадимавии хеш иброз дошт, ки баргузории ин форум дар толори Институти физикаю техникаи ба номи С.У.Умарови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон рӯйдоди муҳими ҳаёти илмии кишвари мо буда, инъикосгари таваҷҷуҳи амиқе мебошад, ки давлат ва ҷомеа ба рушди таҳқиқоти бунёдӣ ва амалӣ дар соҳаҳои физика, техника ва технологияҳои муосир зоҳир менамоянд.
Таъкид гардид, ки ташкили ин конференсия ба як марҳалаи муҳими таърихи илми ватанӣ рост меояд — давраи навсозии фаъолонаи самтҳои илмӣ, муосиргардонии зерсохтори таҳқиқотӣ ва таҳкими робитаҳои байналмилалӣ. Имрӯз, илмҳои физика ва техникӣ саҳми ҳалкунанда дар рушди устувори иқтисодиёт, энергетика, коммуникатсия, технологияҳои иттилоотӣ, тиб ва ҳифзи муҳити зист мегузоранд. Маҳз дар ҳамин соҳаҳо чолишҳои калидии асри XXI тамаркуз ёфтаанд, ки барои ҳалли онҳо зарурати муттаҳидсозии кӯшишҳои зеҳнии олимони кишварҳои гуногун пеш меояд.
Гуфта шуд, ки мероси илмии Тоҷикистон дорои анъанаҳои ғанист. Оғози таҳқиқоти физикӣ ва техникӣ дар кишвари мо ба миёнаи асри XX рост меояд, замоне ки бо ибтикори олимони барҷастаи бунёдгузори Академияи илмҳои Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон лабораторияҳо ва шуъбаҳои аввалин дар соҳаҳои физикаи ҷисми сахт, радиофизика, электроника ва геофизика таъсис дода шуданд. Яке аз марказҳое, ки дар ташаккул ва рушди ин самтҳо нақши ҳалкунанда бозидааст, Институти физикаю техника ба номи академик Султон Умарович Умаров мебошад — олими барҷаста ва ташкилотчии илми тоҷик, ки номи ӯ бо ифтихор мавқеи вижа дар таърихи мактаби илмии Тоҷикистонро ишғол мекунад.
Қайд гардид, ки аз замони таъсисёбӣ, Институти физикаю техника ба як мактаби воқеии омодасозии кадрҳо барои муассисаҳои олии таълимӣ ва марказҳои илмии ҷумҳурӣ табдил ёфта, маркази ташаккули самтҳои нави илмӣ ва татбиқи дастовардҳои техникӣ дар хоҷагии халқи кишвар гардид. Дар ин ҷо аз давраҳои аввали фаъолият таҳқиқот дар соҳаҳои физикаи ядроӣ ва радиатсионӣ, физикаи ҷисми сахт, акустика, оптика, масолеҳшиносӣ ва гармидониш (теплофизика) ба роҳ монда шуда, то ба имрӯз идома доранд. Натиҷаҳои ин тадқиқот дар соҳаҳои энергетика, сохтмон, тиб ва мониторинги муҳити зист мавриди истифода қарор гирифтаанд.
Зикр гардид, ки таваҷҷуҳи махсуси Институт ба таҳқиқоти бунёдӣ равона шудааст, зеро бе онҳо пешрафти устувори илмҳои амалӣ имконнопазир аст. Маҳз дар ҳамин ҷо асосҳои офариниши технологияҳои нав, такмили низомҳои энергетикӣ, коркард ва таҳияи масолеҳи нав ва усулҳои ченкунии ҷавобгӯ ба меъёрҳои ҷаҳонӣ гузошта мешаванд.
Дар солҳои охир, бо ибтикори Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, соҳаҳои илм ва маориф ҳамчун самтҳои афзалиятноки сиёсати давлатии кишвар муайян гардидаанд. Президенти мамлакат борҳо таъкид кардаанд, ки: «Ояндаи Тоҷикистон аз сатҳи донишу касбият ва иқтидори илмии шаҳрвандони он вобаста аст». Албатта ин суханон ба як самти стратегии рушди тамоми низоми академикӣ табдил ёфта, моро ба рушди фаъоли зерсохтори инноватсионӣ, муосирсозии марказҳои таҳқиқотӣ ва таҳкими захираҳои инсонӣ раҳнамоӣ мекунанд.
Дар идомаи конфронс олимони дохил ва хориҷи кишвар профессор Холмуродов Холмирзо, директори Институти физикаю техникаи ба номи С.У.Умарови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Зарифзода Афзалшоҳ, котиби илмии Институти физикаи ядроии Академияи илмҳои Узбекистон Мухторов Одил, сарходими илмии Институти физикаю техникаи ба номи С.У.Умарови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобаста Мадвалиев Умархон, сардори шуъбаи Институти марказии аэрогидродинамикии ба номи профессор Н.Е. Жуковского, профессор Таковицкий Сергей Александрович маъруза намуданд.
МУЛОҚОТ БО ГУРӮҲИ КОРИИ БАЙНАЛМИЛАЛИИ ЭКСПЕРТӢ ОИД БА РУШДИ ЗАМИНАИ МИЛЛИИ ДАЛЕЛҲО ДАР СОҲАИ ТАНДУРУСТӢ
9 октябри соли 2025 дар Шуъбаи тиббӣ ва фарматсевтии АМИТ вохўрии ноиби Президенти АМИТ, раиси шуъба, д.и.т., профессор Ибодзода С.Т. ва мудирони шуъба бо Карина Юрьевна Москоленко, намояндаи Гурӯҳи кории байналмиллалии экспертӣ оид ба рушди заминаи миллии далелҳо дар соҳаи тандурустӣ, биоэтика ва бехатарии биологии кишварҳои ИДМ вохурӣ баргузор гардид.
Дар рафти мулоқот масъалаҳои таҳкими ҳамкориҳо бо Федератсияи Русия ва ИДМ оид ба тадқиқоти муштарак дар соҳаҳои гуногун, аз ҷумла: эндокринология, онкология, акушерӣ- гинекологӣ андрология, дорусозӣ, гинетика, иммунология-вирусология, тибби профилактикӣ, барқарорсозии асаб, пешгирии диабети қанд баррасӣ гардиданд ва инчунин Маркази миллии тадқиқоти тибби ба номи В. А. Алмазов таваҷҷӯҳ зоҳир карда шуд.
Дар миқёси ИДМ имконияти гузаронидани лоиҳаҳои муштарак оид ба системаи идоракунии соҳаи тандурустӣ ва сифати хизматрасонии (Қазоқистон), арзёбии миллӣ ва мониторинги сифати хизматрасонӣ (ТУТ), офиятбахшии тибби иҷтимоӣ (Қирғизистон, Олмон ва ғайра), биоэтика ва бехатарии биологӣ (Ӯзбекистон), рақамикунонӣ ва ғайра мувофиқи мақсад аст.
Ташкиоти умумиҷаҳонии тандурустӣ нақша дорад, ки дар моҳи июни соли 2025 Конгресси дуюми лоиҳаҳои сармоягузориро дар шаҳри Остонаи Қазоқистон баргузор намояд. Имконияти пешниҳод намудани лоиҳаҳои Шумо ба он мавҷуд аст ва мо метавонем дар ҳама марҳила дар тарҳрезӣ ва татбиқи онҳо кумак расонем.
9 октябр дар Бӯстонсарои шаҳрии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳти раёсати Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Ҳамоиши Осиёи Марказӣ-Русия баргузор шуд.
Дар макони чорабинӣ - Кохи ҳамоишҳо Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон сарони давлатҳои иштирокдори ҳамоишро як-як гарму самимӣ истиқбол гирифтанд.
Барои иштирок дар ин ҳамоиш сарони давлатҳои Осиёи Марказӣ ва Русия Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, Президенти Ҷумҳурии Қазоқистон муҳтарам Қосим-Жомарт Токаев, Президенти Ҷумҳурии Қирғизистон муҳтарам Садир Жапаров, Президенти Федератсияи Русия муҳтарам Владимир Путин, Президенти Туркманистон муҳтарам Сердар Бердимухамедов ва Президенти Ҷумҳурии Узбекистон муҳтарам Шавкат Мирзиёев ба ҳам омаданд.
Қабл аз оғози ҳамоиш маросими аксбардории хотиравӣ доир шуд.
Сипас, дар толори бошукуҳи Саразм Ҳамоиши дуюми Осиёи Марказӣ - Русия таҳти раёсати Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба кори худ оғоз кард.
Нахуст, Сарвари давлати мо муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иштирокдорон - меҳмонони воломақомро самимона ба Тоҷикистон хайрамақдам гуфта, изҳори бовар намуданд, ки натиҷаҳои ҳамоиш ба таҳким ва густариши минбаъдаи ҳамкории судманди бисёрҷониба дар қолаби Осиёи Марказӣ - Русия мусоидат менамояд.
Роҳбари давлати мо муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид намуданд, ки рӯзномаи нишаст масоили муҳимми ҳамкории минтақавиро дар бар мегирад.
Густариши робитаҳои тиҷоративу иқтисодӣ, мусоидат ба афзоиши сармоягузорӣ, рушди ҳамкории гуманитарӣ ва таҳкими амнияти минтақавӣ, аз ҷумлаи самтҳои афзалиятнок номида шуд.
Изҳори итминон карда шуд, ки қарорҳои аз рӯйи натиҷаҳои муҳокима қабулшаванда ба таҳкими руҳияи ҳамбастагӣ ва ҳамдигарфаҳмӣ миёни кишварҳои иштирокдори қолаби Осиёи Марказӣ - Русия замина мегузорад.
Президенти кишвари мо муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иброз доштанд, ки иштироки фаъоли сарони давлатҳо ва ниҳодҳои дахлдори онҳо ҳадафмандии ҷонибҳоро ба рушди муколама ва таҳкими ҳамкории стратегӣ миёни кишварҳои минтақа ва Федератсияи Русия нишон медиҳад.
Дар идома ба масъалаҳои таҳкими робитаҳои тиҷоративу иқтисодӣ, сармоягузорӣ ва гуманитарӣ, инчунин ба саъю кӯшишҳои муштарак баҳри таъмини субот ва амнияти минтақавӣ таваҷҷуҳи махсус зоҳир карда шуд.
Дар идомаи ҳамоиш сарони ҳамаи давлатҳои иштирокдор сухан ронда, доир ба мавзуъҳои мубрами матраҳ изҳори андеша карданд.
Дар фарҷом кори Ҳамоиши Осиёи Марказӣ - Русияро Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҷамъбаст карда, ба иштирокдорони он барои кори созандаву судманд изҳори сипос намуданд.
Аз рӯйи натиҷаи кори ҳамоиш Эъломияи ҷамъбастии Ҳамоиши Осиёи Марказӣ – Русия ва Нақшаи амали якҷоя барои солҳои 2025-2027 қабул гардид.
ИДОМАИ КОНФРОНСИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ 80-СОЛАГИИ ҒАЛАБАИ БУЗУРГ: САҲМИ ТАЪРИХИИ МАРДУМОНИ РУСИЯ ВА ТОҶИКИСТОН ВА ДУРНАМОҲОИ ШАРИКӢ ДАР СОҲАҲОИ ИЛМ ВА МАОРИФ
Нимаи дуюми рӯз дар толори Маркази мероси хатии назди Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Конфронси байналмилалии илмӣ-амалӣ таҳти унвони «80-солагии Ғалабаи Бузург: саҳми таърихии мардумони Русия ва Тоҷикистон ва дурнамоҳои шарикӣ дар соҳаҳои илм ва маориф» бо иштироки олимон, муҳаққиқон ва намояндагони муассисаҳои илмӣ ва таҳсилоти олии Тоҷикистон ва Федератсияи Русия идома ёфт.
Дар конфронс олимону муҳаққиқони равияи ҷаъмиятшиносӣ аз Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва Академияи илмҳои Россия доир ба 80-солагии Ғалаба дар Ҷанги дуюми ҷаҳон ва саҳми ҷумҳуриҳои собиқ Шӯравӣ дар ҷанг маъруза намуданд. Зимни чорабинӣ масъулини КИИ “Хирадмандон”- и ҲХДТ дар АМИТ аксияи ҳизбӣ доир намуданд.
Конфронс. 80-СОЛАГИИ ҒАЛАБАИ БУЗУРГ: САҲМИ ТАЪРИХИИ МАРДУМОНИ РУСИЯ ВА ТОҶИКИСТОН ВА ДУРНАМОҲОИ ШАРИКӢ ДАР СОҲАҲОИ ИЛМ ВА МАОРИФ
Имрӯз, 8 октябр дар ҳошияи баргузории Саммити роҳбарони давлатҳои аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Конфронси байналмилалии илмӣ-амалӣ таҳти унвони «80-солагии Ғалабаи Бузург: саҳми таърихии мардумони Русия ва Тоҷикистон ва дурнамоҳои шарикӣ дар соҳаҳои илм ва маориф» баргузор гардид. Дар конфронси мазкур олимон, муҳаққиқон ва намояндагони муассисаҳои илмӣ ва таҳсилоти олии Тоҷикистон ва Федератсияи Русия иштирок ва суханронӣ намуданд.
Ба кори конфронс президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ҳусни оғоз бахшида зикр дошт, ки иқдоми баргузории ин конфронси сатҳи баланд тасоддуфӣ набуда балкӣ бомақсад роҳандозӣ гардидааст. Зеро имсол Ҷумҳурии Тоҷикистон раисикунандаи Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил (ИДМ) мебошад. Дар ҳошияи ин, соли 2025 дар фазои кишварҳои узви ИДМ Соли сулҳ ва ваҳдат дар мубориза бо фашизм эълон гардидааст, ки ба 80-солагии Ғалаба дар Ҷанги дуюми ҷаҳон бахшида мешавад.
Бояд гуфт, ки бо ташаббуси Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ — Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, бори аввал 27 августи соли 2025 аз ҷониби Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттаҳид Қатънома таҳти унвони «Ҳамкорӣ байни Созмони Милали Муттаҳид ва Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил» қабул гардид, ки аз ҷониби Тоҷикистон дар давраи раисии худ дар Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил пешниҳод шуда буд.
Қатъномаи мазкур, ки дар соли ҷашнии ҳаштодумин солгарди таъсиси Созмони Милали Муттаҳид қабул гардид, ҳадаф дорад, ки ҳамкориҳоро байни Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва Созмони Милали Муттаҳид, аз ҷумла бо сохторҳои гуногуни он ҷиҳати татбиқи Ҳадафҳои рушди устувор тақвият бахшида, амиқтар намояд.
Таъкид гардид, ки дар ҳамин рӯзҳо дар пойтахти кишварамон — шаҳри Душанбе, баргузории Саммити роҳбарони давлатҳои аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил, Саммити “Осиёи Марказӣ – Русия”, инчунин сафари давлатӣ ва расмии Президенти Федератсияи Русия муҳтарам Владимир Владимирович Путин ба Ҷумҳурии Тоҷикистон дар назар аст.
Гуфта шуд, ки Ҷанги дуюми ҷаҳон — ҷанги умумӣ, Ғалабаи умумӣ ва хотираи муштараки ҳамаи мардумони Иттиҳоди Шӯравии собиқ, аз ҷумла халқи Тоҷикистон мебошад. Имсол, 9 май дар Тоҷикистон дар фазои ботантана 80-солагии Ғалаба дар Ҷанги дуюми ҷаҳонро таҷлил намуданд — ғалабае, ки бо қаҳрамониҳо ва талафоти бузурги мардумони мо ба даст омадааст. Ин санаи таърихӣ ба як рамзи муҳим ва самти асосӣ дар сиёсати ташаккули хотираи таърихӣ барои насли имрӯза дар ҳамаи ҷумҳуриҳои собиқ Шӯравӣ табдил ёфтааст.
Қайд кардан ба маврид аст, ки хотираи Ғалаба дар Ҷанги дуюми ҷаҳон дар Тоҷикистон на танҳо дар сиёсати дохилӣ ва хориҷии давлат мақоми баланд дорад, балки ҳангоми ташкили таҳқиқоти илмӣ дар соҳаҳои таърих, таърихнигорӣ ва дигар илмҳои ҷамъиятӣ ва гуманитарӣ низ мавриди арҷгузорӣ қарор мегирад.
Зикр гардид, ки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Рӯзи Ғалабаро як санаи муҳими таърихӣ мешуморанд — рӯзе барои арҷгузорӣ ба қаҳрамонӣ ва ҷоннисориҳои халқҳои мо дар мубориза бар зидди фашизм. Ин сана, ҳамзамон, ҳамчун хотиррасон ба тамоми башарият дар бораи он ҷанги даҳшатовар хизмат мекунад, ки ҳамчун саҳифаи сиёҳ дар таърих ва фоҷиаи бузург барои бисёр халқҳои ҷаҳон, бахусус барои мардуми ҷумҳуриҳои собиқ Шӯравӣ ба ҳисоб меравад.
Маҳз ба ҳамин далел Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамеша ба сарнавишти шумораи ками иштирокчиён ва собиқадорони Ҷанги дуюми ҷаҳон, кормандони ақибгоҳ ва аъзои хонаводаи онҳо ғамхории доимӣ зоҳир менамояд. Инчунин, бо эҳтиром ба хотираи фарзандони шаҳидшудаи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар ҷумҳуриҳои собиқ Шӯравӣ, Сарвари давлатамон дар қатори роҳбарони беш аз бист кишвари хориҷӣ дар паради ҳарбӣ бахшида ба 80-солагии Ғалаба дар Ҷанги дуюми ҷаҳонӣ, ки 9 майи соли 2025 дар Майдони Сурхи шаҳри Москва баргузор гардид, иштирок намуданд.
Таъкид гардид, ки рӯзи Ғалаба на танҳо фурсатест барои арҷгузорӣ ба корномаи фарзонагони гузашта, балки ёдовариест аз аҳамияти нигоҳдории хотираи таърихӣ, хусусан дар миёни насли наврас. Дар шароити муосир, вақте ки ҳақиқати таърихӣ зери хатари таҳрифи мақсаднок қарор дорад, ҳифзи хотираи Ғалабаи Бузург ба вазифаи муштараки ҳамаи халқҳои ҷумҳуриҳои собиқ Шӯравӣ табдил меёбад — бахусус барои намояндагони доираҳои илмӣ ва зиёиёни эҷодкор.
Дар идомаи конфронс ноиби президенти Академияи илмҳои Русия академик Руденко Виктор Николаевич ва дигар олимону муҳаққиқони тарафайн маъруза намуда, саҳми шаҳравандони Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар ҷумҳуриҳои собиқ Шӯравиро дар Ғалабаи бузурги Ҷанги дуюми ҷаҳон муҳим арзёбӣ намуданд.
БОЗДИДИ ОЛИМОНУ МУҲАҚҚИҚОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲОИ РУСИЯ АЗ НАМОИШИ ДАСТОВАРДҲОИ ОЛИМОНИ АМИТ
Имрӯз, 8 октябр қабл аз баргузории Конфронси байналмилалии илмӣ-амалӣ таҳти унвони «80-солагии Ғалабаи Бузург: саҳми таърихии мардумони Русия ва Тоҷикистон ва дурнамоҳои шарикӣ дар соҳаҳои илм ва маориф» олимону муҳаққиқони Академияи илмҳои Русия аз намоиши дастовардҳои олимону пажуҳишгарони муассисаҳои илмӣ таҳқиқотии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дидан намуда, зимнан ба дастовардҳои олимону муҳаққиқони муассисаҳои илмии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон баҳои баланд доданд.
Зимни боздид меҳмононро президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ва дигар олимон ҳамроҳӣ намуданд. Қайд кардан ба маврид аст, ки муассисаҳои илмии таҳқиқотии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар тули солҳои соҳибистиқлолии кишвар дар пешбурди корҳои илмию таҳқиқотӣ саҳми назаррас гузошта, дар самтҳои гуногун дастовардҳои арзишмандро ба даст овардаанд.
Ёдовар шудан ба маврид аст, ки натиҷаи ҳамаи ин дастовардҳо маҳз таваҷҷуҳи бевоситаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аст, ки барои олимону пажуҳишгарон тамоми шароиту имкониятҳои мавҷударо фароҳам овардаанд.
Бояд гуфт, ки аз рӯзҳои нахустини сари ҳокимият омаданашон Президенти мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба ин қишри пешбаранда ва муаррифкунандаи илм таваҷҷуҳи хосса зоҳир намуда, барои пешрафт ва шароити модиву техникии олимон корҳои муҳимро ба анҷом расонидаанд.
Дар асоси дастуру супоришҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар самти гузаштан аз аккредитатсия тибқи стандартҳои байналмилалӣ Институти ботаника, физиология ва генетикаи растании Академияи миллии илмҳо тадбирҳои муҳимро роҳандозӣ намудааст.
Ёдовар мешавем, ки аз санаҳои 10-15.09.2025 Комиссияи экспертии Муассисаи давлатии “Марказимиллӣ оид ба аккредитатсия” дар Институт қарор доштанд. Муассисаи мазкур дар ҷумҳурӣ ягона мақомоти ваколатдор мебошад, ки озмошгоҳҳои самтҳои гуногуни кишварро тибқи талаботҳои стандартҳои байналмилалӣ аз аккредитатсияи миллӣ мегузаронад.
Боиси хушнудӣ аст, ки озмоишгоҳи бехатарии биологии Институти ботаника, физиология вагенетикаи растании Академияи миллии илмҳо ба муваффақият тибқи стандарти байналмилалии ГОСТ ИСО/МЭК 17025-2019 аз аккредитатсияи миллӣ гузашта, соҳиби аттестатсияи аккредитатсия шуд.
ИШТИРОКИ ПРЕЗИДЕНТИ АМИТ ДАР ҲАМОИШИ ТАНТАНАВӢ ДАР МАВЗУИ «МЕҲРГОН ҶАШНИ ВАҲДАТУ ЯГОНАГӢ ВА САОДАТ АСТ»
Имрӯз, 7-уми октябр дар асоси Нақшаи чорабиниҳои Ҳаракати ваҳдати миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон барои соли 2025, ки аз ҷониби Раиси Ҳаракат, Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тасдиқ гардидааст, дар толори Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон ба номи Шириншоҳ Шоҳтемур ҳамоиш таҳти унвони «Меҳргон ҷашни ваҳдату ягонагӣ ва саодат аст» баргузор гардид.
Дар ҳамоиш Раиси Шурои куҳансолони Ҳаракати ваҳдати миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон - Ғайбулло Авзалов, Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик - Қобилҷон Хушвахтзода, муовини Вазири кишоварзии Ҷумҳурии Тоҷикистон, доктори илмҳои техникӣ, профессор - Баҳромҷон Аҳмадзода ва муовини Вазири фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон - Давлат Сафар иштирок ва суханронӣ намуданд.
Ҷаласаро муовини ректор оид ба таълими Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон ба номи Шириншоҳ Шоҳтемур - Шариф Бобозода ифтитоҳ кард ва меҳмононро хайрамақдам гуфта, иброз дошт, ки Меҳргон яке аз ҷашнҳои қадимаи мардуми ориёнажод буда, дар сарчашмаҳои таърихию адабӣ пайдоиши он ба шоҳаншоҳҳои давраи асотирӣ ва пешдодӣ дар робита бо пайдошавӣ ва рушду нумуи кишоварзӣ ва барқароркунии тақвими кишоварзӣ нисбат дода мешавад.
Раиси Шурои куҳансолони Ҳаракати ваҳдати миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон - Ғайбулло Авзалов зимни суханронии хеш дар бораи ҷашни Меҳргон дар замони истиқлол тамаркуз карда, вобаста ба эҳёи дубораи ин ҷашни умумимиллӣ аз ҷониби Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва хидматҳои шоистаи ин абармарди таърихсозро ёдоварӣ кард. Мавсуф қайд кард, ки Меҳргон пеш аз ҳама ҷашни замину табиат ва кишоварзон буда, онро ниёгони мо дар баробари Наврӯз ҷашни ҳосил номидаанд. Албатта, дар замони шуравӣ ин гуна ҷашнҳо набуд ва маҳз дар замони истиқлол бо ибтикор ва ташаббуси бевоситаи Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҷашни Меҳргон ҳамчун дувумин ҷашни миллӣ дар фасли заррини тирамоҳ дар саросари кишварамон таҷлил мегардад.
Дар идомаи ҳамоиш Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, академик - Қобилҷон Хушвахтзода дар бораи таърихи Меҳргон, моҳияти он, вижагиҳои ин ойини гузашта, ки онро шоҳ Фаридун асос гузоштааст, гузориши пурмуҳтаво кард. Ӯ таъкид дошт, ки Меҳргон ҷашни куҳан, дӯстиву самимият ва меҳру муҳаббат буда, гоҳе маънои офтобро низ дорад. Онро гузаштагонамон дар рӯзи 16-уми меҳр таҷлил мекарданд, ки баробар ба 7-8-уми октябр аст. Ҳамчунин, зикр гардид, ки ин ҷашн бо талошҳои содиқонаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зинда шуд ва он, бешубҳа, ба баланд шудани худшиносиву худогоҳии миллат такони ҷиддӣ хоҳад дод.
Муовини Вазири кишоварзии Ҷумҳурии Тоҷикистон, доктори илмҳои техникӣ, профессор - Баҳромҷон Аҳмадзода ба сухан баромада, аз ҷумла қайд кард, ки аҳаммияти ин ҷашн ба кишоварзон, кишту кор ва ҷамъоварии ҳосил, ки бо ҷашни Меҳрргон иртиботи мустақим доранд, бисёр муфид мебошад. Меҳргон дар баробари ҷашни кишоварзон, инчунин ҷашни маданияти баланди заминдорӣ ва ҳунари кишоварзӣ аст.
Дар суханронии худ муовини Вазири фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон - Давлат Сафар оид ба баланд бардоштани ҳувияти миллӣ, эҳтиром ба расму ойини ниёгон, бузургдошти ҷашнҳои таърихсоз изҳори андеша намуда, диққати иштирокчиёнро ба дӯст доштани Ватан, садоқат ба Пешвои миллат, таҳкиму тақвият бахшидани ваҳдату ҳамбастагии миллӣ ҷалб намуд.
Дар хотима аз ҷониби Раиси Шурои куҳансолони Ҳаракати ваҳдати миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон ба Китобхонаи Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон ба номи Шириншоҳ Шоҳтемур ҷилдҳои китоби «Ваҳдат, Давлат, Президент» туҳфа карда шуд.