Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
“Конститутсия ҳамчун дастоварди бузурги мардуми Тоҷикистон заминаҳои ҳуқуқии эъмори давлати демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявии тоҷиконро фароҳам оварда, шакли олии ифодаи ҳуқуқии давлатдории миллӣ, ҳимояи манфиатҳои миллӣ ва ҳифзи ҳуқуқи ҳар як шаҳрванди мамлакат мебошад”.
Эмомалӣ РАҲМОН
Мусаллам аст, ки баъди ба даст овардани Истиқлоли давлатӣ Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамасола санаи 6-уми ноябр ҳамчун Рӯзи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар сатҳи баланд таҷлил карда мешавад. Чунки ин санади муқаддасу тақдирсози миллат кафили амният ва ҳамзамон сулҳу осоиштагии ҳар як сокини мамлакат маҳсуб ёфта, он инсонҳоро ба сӯйи ояндаи дурахшон раҳсипар менамояд.
Лозим ба тазаккур аст, ки бо истифода аз ин санади муқаддас ва тақдирсоз, ки ҳамчун шаҳодатномаи иқболи миллат шинохта шудааст, тамоми сохторҳои ҳокимияти давлатӣ фаъолияти худро пеш мебаранд. Маҳз ҳамин қонун аст, ки озодии шаҳрвандон, ҳуқуқи таҳсил дар мактаб ва донишкадаҳои олиро ҳимоя менамояд.
Конститутсияи Ҷумҳурии соҳибистиқлолу соҳибиқболи Тоҷикистон яке аз беҳтарин конститутсияҳои ҷаҳон шинохта шуда, он ҳамчун бахтномаи миллат ва шоҳсутуни давлатдории миллӣ маҳсуб меёбад. Пояи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар асоси ормонҳои миллӣ ва мардумии халқи мо бино ёфтааст.
Ин санади муҳимми тақдирсоз, давлати соҳибистиқлоли тоҷиконро ба сӯйи комёбиҳои бузург раҳнамоӣ мекунад. Ҳамин тариқ, баъд аз қабули Конститутсияи худ Ҷумҳурии соҳибистиқлоламон таҳти сарварии хирадмандонаи Пешвои муаззами миллат, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҷаноби Олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ҳамаи соҳаҳои хоҷагии халқ ва кулли паҳлӯҳои ҳаёти ҷамъиятию сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ як қатор пешравиҳои бузург ба даст овард.
Барои фароҳам омадани фазои осоиштаву босубот, таъмини сартосарии сулҳу ваҳдати миллӣ, барқарор намудани муносибатҳои манфиатбахши байналмилалӣ ва сиёсати сулҳҷӯёнаи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз рисолати таърихии ин санади бебаҳои сарнавиштсоз ва олии ҳуқуқӣ маншаъ мегирад. Чунки Конститутсияи амалкунандаи кишварамон кафили сулҳ, якпорчагӣ, Ваҳдати миллӣ ва пойдориву таҷассумгари давлату давлатдории мо, барномаи амал ва зиндагии шоиставу раҳнамои ояндаи дурахшони мардуми тоҷик маҳсуб меёбад.
Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон санади меъёриву ҳуқуқӣ буда, эътибори олии ҳуқуқӣ дорад ва арзиши олии миллату давлат ҳисобида мешавад. Дар Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳуқуқу вазифаҳои инсон аз ҷониби давлат эътироф ва кафолат дода шуда, аз ҷумла дар моддаи 5-уми он омадааст, ки: “Инсон, ҳуқуқ ва озодиҳои он арзиши олӣ мебошанд. Ҳаёт, қадр, номус ва дигар ҳуқуқҳои фитрии инсон дахлнопазиранд. Ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрвандро давлат эътироф, риоя ва ҳифз менамояд”.
Лозим ба тазаккур аст, ки Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон тимсоли шиносномаи давлату миллат маҳсуб ёфта, дар он номи давлат, сохти давлатдорӣ ва сохтори он нишон дода мешавад. Тавре Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид намудаанд: ”Бузургӣ ва аҳаммияти ин санади муҳимми таърихӣ, пеш аз ҳама дар он ифода меёбад, ки он бори нахуст аз ҷониби худи халқ бо роҳи ифодаи озодонаи майлу иродаи шаҳрвандони мамлакат қабул карда шудааст”.
Ҳамин тариқ, ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, волоияти ҳуқуқ, таҷзияи ҳокимият, фаъолияти озоди иқтисодӣ, гуногунандешӣ, бисёрҳизбӣ, ки дар Конститутсияи кишвари соҳибистиқлол дарҷ гардидаанд, аз ҷумлаи арзишҳои умумибашарӣ маҳсуб меёбанд. Тавре, ки шоир ба ин мазмун чунин гуфтааст:
Сатри қонун бод роҳи мову ман,
Рӯзи қонун бод ҳар рӯзи Ватан!
Раҳимзода Алишер номзади илмҳои математика, директори Инистути математикаи ба номи А. Ҷӯраеви АМИТ.
ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
Навид
Categories
Наворҳои видеоӣ
07 августи соли равон бо ибтикори Кумитаи иҷроияи Ҳаракати ваҳдати миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон дар толори Қасри фарҳанги ноҳияи Восеъ Конференсияи ҷумҳуриявӣ дар мавзуи «Эмомалӣ Раҳмон – асосгузори давлатдории миллии тоҷикон» бо иштироки фаъолон ва кормандони Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии ноҳияи Восеъ баргузор гардид.
Дар конфронс Раиси кумитаи иҷроияи Ҳаракати ваҳдати миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон, Корманди шоистаи Тоҷикистон, номзади илмҳои филологӣ – Рудобаи Мукаррам, директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Ҳайдарзода Рустам Ҷура, муовини Директори Маркази тадқиқоти стратегии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Лоҳутӣ Шарифзода иштирок ва суханронӣ намуданд.
Ба кори конфронс Раиси ноҳияи Восеъи вилояти Хатлон Ҷамшед Шарифзода ҳусни оғоз бахшида, ташрифи меҳмононро ба ҳукмати ноҳия хайрамақдам гуфтанд. Дар идома Раиси кумитаи иҷроияи Ҳаракати ваҳдати миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон, Корманди шоистаи Тоҷикистон, номзади илмҳои филологӣ – Рудобаи Мукаррам дар суханронии хеш доир ба мавзӯи “Нақши Пешвои миллат дар таҳкими ваҳдати миллӣ” суханронӣ намуданд.
Инчунин таъкид гардид, ки воқеан ҳам вожаи ваҳдат ва истиқлолият аз ҷумлаи арзишҳои миллие мебошанд, ки барои миллати мо ба осонӣ ба даст наомадаанд. Ва ин ҳама маҳз бо талошу заҳматҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар кишвари мо ба даст омада, роҳи сулҳу субот ва таъмини ваҳдати миллӣ яке аз ҳадафҳои нахустини фаъолияти ин марди бузург ба ҳисоб мерафт.
Дар идома директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Ҳайдарзода Рустам Ҷура дар мавзӯи “Истиқлоли давлатӣ, Пешвои миллат ва илми тоҷик” суханронӣ намуда, зикр дошт, ки Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз рӯзҳои нахустини фаъолияти хеш барои таҳкими сулҳу субот, Истиқлолияти давлатӣ, ваҳдати милллӣ ва пойдории миллати тоҷикон хидматҳои таърихӣ намудааст. Таъкид гардид, ки воқеан ҳам Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар замони соҳибистиқлолӣ дар рушди соҳаи илми кишвар нақши бузург гузошта, барои фароҳам овардани шароити муосиди корӣ барои олимону кормандон корҳои муҳимро ба сомон расонидаанд.
Дар охир муовини Директори Маркази тадқиқоти стратегии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Лоҳутӣ Шарифзода дар мавзӯи “Нақши Пешвои миллат дар ташаккули давлати демократӣ дар Тоҷикистон” суханронӣ намуда, зикр дошт, ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар таҳкими ва ташаккули давлати демократии мо нақши бориз гузошта, маҳз ҳамин равандҳо ба пойдории давлати тоҷикон замина гузоштанд.
Аз ҷониби Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон “Солҳои 2020 – 2040 – Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф” эълон гардидааст.
Маъмурияти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон барои дар амал татбиқ намудани Амри Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон кӯшиш ба харҷ дода, дар ин самт як қатор корҳои муҳимро ба анҷом расонида истодаанд.
Имрӯз (06.08.2024) бо мақсади тақвияти корҳо дар ин самт президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт бо ихтисосмандони Шуъбаи илмҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзии ниҳодҳои дар тобеияти академиябуда, вохурӣ анҷом дод.
Зимни вохурӣ президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт афзуд, ки ягона ниҳоди пешбаранда ва муаррифкунандаи илми тоҷик дар дохил ва хориҷи кишвар ин Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон аст, пас ҳамаи мову шуморо мебояд, дастуру супоришҳои Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро дар самти илм, бахусус Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дар бораи “Солҳои 2020 – 2040 – Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф”, Амри Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи соли 2024 “Соли маърифати ҳуқуқӣ” сармашқи кори худ намуда, ба пуррагӣ дар амал татбиқ намуда, дар ин самтҳо натиҷаҳои дилхоҳ ба даст оварда, дар дохилу хориҷ илми тоҷик ва олимони тоҷикро муаррифӣ намоем.
Бо ин мақсад мо кушиш ба харҷ дода истодаем, ки марҳила ба марҳила барои рушди кор дар озмоишгоҳҳо техникаву технологияҳои наву замонавӣ харидорӣ намуда, шароити кории кормандонро муҳаё намоем, то ки олимон тавонанд дар самтҳои муайяншудаи ихтисосҳояшон мутахассисони варзидаро омода намуда, талаботи бозори меҳнатро қонеъ намоем.
Истиқлолияти давлатӣ, ки асоси ҳамаи ин хушбахтиҳову пешравиҳои давлату миллатамон ба шумор меравад ва ин арзиши бебаҳои бо талошҳову ҷоннисори Пешвои миллатамон ба дастомада сабаби ободию озодию пешравии ҳамаи мову шумо дар ҳамаи соҳаҳо гардидааст, тавонем аз ин фазои мусоид истифода намуда, баҳри пешрафту муваффақиятҳо кушиш ба харҷ дода, ин арзиши қиматро ба наслҳои оянда ба мерос гузорем гуфта таъкид намуданд.
06 августи соли равон президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт пас аз ифтитоҳи озмоишгоҳи биотехнологӣ аз озмоишгоҳи бехатарии биологии Институти ботаника, физиология ва генетикаи растании Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дидан намуданд.
Дар рафти боздид таъкид гардид, ки Озмоишгоҳи бехатарии биологӣ дар сохтори Институти ботаника, физиология ва генетикаи растании Академияи милли илмҳои Тоҷикистон соли 2018 таъсис дода шуд.
Инчунин президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷиикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт зимни суханронӣ қайд намуданд, ки бо дастуру супоришҳои Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мо кӯшиш менамоем то шароити мусоиди корӣ барои олимони академия фароҳам оварда, барои гузаронидани корҳои илмию таҳқиқотии олимон озмоишгоҳҳои наву замонавӣ бо технологияҳои муосир харидорӣ намоем.
Яке аз самтҳои асосии озмоишгоҳ ин ташхис ва баҳодиҳии илмии бехатарии маҳсулоти хўрокворӣ, аз ҷумла организмҳои аз ҷиҳати генетикӣ тағйирдодашуда (ГМО)мебошад. Озмоишгоҳ дар чаҳорчўбаи ҳамкорӣ бо Институти бизнес ва технологияҳои ш. Гансуи Ҷумҳурии Мардумии Чин бо тамоми лавозимотҳои озмоишӣ ҷиҳозонида шудааст.
Дар озмоишгоҳи мазкур олимони ҷавон аз тамоми кишварҳои олам барои таҷрибаомӯзӣ ҷалб гардида, аз технологияҳои муосир самарона дар корҳои илмию таҳқиқотии худ истифода менамоянд.
06 августи соли равон бо ташаббуси президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар заминаи Институти ботаника физиалогия ва генетикаи растании Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон озмоишгоҳи биотехнологӣ муҷҷаҳаз бо асбобу таҷҳизотҳои муосир мавриди истифода қарор дода шуд.
Бояд қайд намуд, ки дар озмоишгоҳ беш аз 28 дастгоҳу лавозимоти гуногуни муосири озмоишӣ барои гузаронидани корҳои биотехнологӣ насб карда шуданд ва зиёда 25 реактиву моддаҳои химиявии зарурӣ таъмин карда шуд. Дар маросими ифтитоҳи озмоишгоҳ президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт олимону кормандон иштиро намуданд.
Таъсиси озмоишгоҳи нав бо дар назардошти зарурати рушди илмҳои табиӣ ва риёзӣ аз ҷониби Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон солҳои 2020-2040 «Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф» эълон гардид, ки ин аз таваҷҷуҳи хоса зоҳир намудани Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба таъмини рушд ва инкишофи устувори кишвар гувоҳӣ медиҳад.
Ёдовар шудан ба маврид аст, ки чунин озмоишгоҳҳои наву замонавӣ дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон солҳои тулонӣ харидорӣ нашуда буданд. Ва ин ҳама таъсиси озмоишгоҳҳои наву замонавӣ муҷҷаҳаз бо технологияҳои муосир аз натиҷаи заҳмату талошҳои президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушавахт шаҳодат медиҳад.
Умуман, ҷиҳозонидани Озмоишгоҳ бо дастгоҳу таҷҳизоти муосир имконият медиҳад, ҳамкориро бо муассисаҳои илмии кишвар, ташкилотҳои байналмилалӣ ва дигар хоҷагиҳои деҳқонию инфиродии ҷумҳурӣ мустаҳкам намуда, дурнамои тадқиқоти илмии озмоишгоҳ оид ба рушди илмҳои биотехнологияи муосир, ҳал намудани масъалаҳои таъхирнопазир барои рушди ҷанбаҳои бунёдӣ ва амалии соҳаи кишоварзӣ, ки ба вуҷуд овардани навъу намунаҳо ва генотипҳои устувору сермаҳсули зироатҳои кишоварзиро дар шароити тағйирёбии иқлим суръат мебахшанд, инчунин татбиқи натиҷаҳоро дар истеҳсолот барои ҳалли масъалаҳои амнияти озуқаворӣ равон карда шаванд.
01 августи соли равон дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо иштироки роҳбарону намояндагони сохторҳои гуногуни академия ва наздик ба 30 нафар рӯзноманигорони телевизиону радио ва нашрияҳои ҷумҳурию шабакаҳои иҷтимоӣ нишасти матбуотӣ баргузор гардид.
Дар оғоз президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ҳузури намояндагони васоити ахбори оммаро ба Академия хайрамақдам гуфта, бо сухани муқадимавии хеш ба кори нишаст оғоз бахшид.
Зимни нишаст дар ҳузури намояндагони васоити ахбори омма президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт мухтасар дар бораи корҳои анҷомёфтаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва муассисаҳои илмию таҳқиқотӣ дар шашмоҳаи аввали соли 2024 ҳисоботи муфассал пешниҳод намуд.
Гуфта шуд, ки дар шашмоҳи аввали соли 2024 дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон корҳои муҳими илмию таҳқиқотӣ ва созандагиву бунёдкорӣ ба роҳ монда шуданд.
Ҳамчунин дар ин давра Академияи миллии илмҳои Тоҷиикистон ҳамкориҳои байналмилалии худро бо муассисаҳои илмию таҳқиқотии кишварҳои ҷаҳон густариш дода, чандин созишномаҳои тарафайнро ба имзо расонидаанд. Дар ин давра як зумра олимону академикони муассисаҳои илмию таҳқиқотии кишвраҳои ҷаҳон аз Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дидан намуда, бо иштироки онҳо симпозиум ва конференсияҳои муҳими сатҳи байналмилалӣ баргузор гардиданд.
Вобаста ба багрузор намудани семинар ва чорабиниҳои илмию сиёсӣ Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон як зумра корҳои муҳимро анҷом додааст. Дар ин давра дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон чорабиниҳои муҳими сиёсӣ бахшида ба ҷашнҳои миллию давлатӣ баргузор гардиданд.
Инчунин дар шашмоҳаи аввали соли 2024 бо ташаббусҳои президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт як бунгоҳи тиббии замонавӣ, 3 озмоишгоҳ ва як ошхонаи завонавӣ аз таъмири капиталӣ муҷҷаҳаз бо таҷҳизотҳои муосир ба истифода дода шуданд.
31 июли соли равон президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахтпас аз ифтитоҳи озмоишгоҳи наву замонавӣ дар толори Институти зоология ва паразитологияи ба номи Е.Н. Павловскийи АМИТ бо аҳли раёсат ва олимону кормандони институти мазкурвохурӣ доир намуд.
Дар оғоз президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт қайд намуд, ки мо бояд дар партави сиёсати маорифпарваронаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон амал намуда, дар рушт ва пешрафти соҳи илми кишвар талош намоем.
Инчунин барои дар амал татбиқ намудани «Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф» корҳои муҳимро ба сомон расонида, барои омода намудани олимони ҷавон дар ин самт пеш аз ҳама шароити корӣ ва озмоишгоҳҳои наву замонавиро ташкил намоем. Қайд гардид, ки вазифаи муҳими олимони Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ин пеш аз ҳама пешбурди соҳаи илмии кишвар ба шумор меравад.
Таъкид гардид, ки мо бояд барои пешбурди фаъолияти муассисаҳои илмию таҳқиқотии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, пеш аз ҳама фароҳам овардани шароити мусоиди корӣ барои кормандони илмӣ дар оянда лабараторияву озмоишгоҳҳои наву замонавиро ташкил намоем.
31 июли соли равон бо ташаббуси президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар пояи Институти зоология ва паразитологияи ба номи Е.Н.Павловскийи АМИТ озмоишгоҳи паразитологӣ муҷҷаҳаз бо асбобу таҷҳизоти муосир таъсис дода шуд. Зимни маросими ифтитоҳ президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ва дигар олимону академикон иштирок намуданд.
Таъсиси озмоишгоҳи нав бо дар назардошти зарурати рушди илмҳои табиӣ ва риёзӣ аз ҷониби Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон солҳои 2020-2040 «Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф» эълон гардид, ки ин аз таваҷҷуҳи хоса зоҳир намудани Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба таъмини рушд ва инкишофи устувори кишвар гувоҳӣ медиҳад.
Қайд гардид, ки як таҷҳизоти замонавии озмоишгоҳ ин таҷҳизоти таҳлили иммуноферментӣ (ЭЛАЙЗА) ба шумор рафта, барои муайян намудани як қатор бемориҳои хавфноки зоопаразитӣ аз қабили трихинелёз, эхинококкоз, трипоносомоз, токсокароз ва описторохоз истифода бурда мешавад. Ҳамзамон беш аз 30 номгӯи лавозимоти лабараторӣ, таҷҳизоти гуногуни замонавӣ барои таҳқиқоти биологӣ ва паразитологӣ насб карда шудааст.
Инчунин, заррабини нусхабардории замонавӣ бо мақсади таҳқиқи сохти морфологӣ, муайян намудани таркиби намудӣ, аксбардории обектҳои хурдандоза истифода бурда мешавад. Ҳамчунин дар ин озмоишгоҳи нав таҷҳизотҳои бокси бехтараии биологӣ дараҷаи II, асбоби тамизкунӣ (стерилизатор), ҷевони хушккунӣ, инкубатори биёхимиявӣ муҷаҳҳаз гардонида шудаанд.
Таъсиси озмоишгоҳи нав имконият медиҳад, ки Институт бо як катор муассисаҳои давлатӣ, байналмиллалӣ ва ташилоту корхонаҳои хусусӣ ҳамкориҳоро ба роҳ монда, фаъолияти худро барои рушди илм ва таъмини бехатарии биологӣ ва амнияти озуқаворӣ бо дигар муассисаҳо дар ҳамоҳангӣ вусъат бахшад.
30 июли соли 2024 Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои боздиди корӣ ба шаҳри Теҳрони Ҷумҳурии Исломии Эрон сафар карданд.Умедоворем, ки ин сафари навбатии Пешвои миллат ба кишвари ҳамзабону ҳамфарҳанги мо дар таърихи муносибатҳои Тоҷикистону Эрон саҳифаҳои навро мекушояд.
Бояд зикр намуд, ки ҶИЭ,баъд аз пош хурдани ИҶШС нисбати Тоҷикистон ва дигар ҷумҳуриҳои Осиёи Марказӣ, қабл аз ҳама сиёсати конструктивиро пеш гирифт. Вай бо ин роҳ мехост исбот намояд, ки мақсади асосии Эрон ҳамкориҳо дар самтҳои гуногун ва пеш аз ҳама, таъмини суботи ҳарбӣ-сиёсии минтақа мебошад. Гуфтаҳои болоро иштироки фаъоли Эронро барои ба Созмони ҳамкориҳои иқтисодӣ ҷалб намудани ҷумҳуриҳои ОМ, кӯшишҳои барқарорсозии Шоҳроҳи Бузурги абрешим, эълони дар ихтиёри ин ҷумҳуриҳо гузоштани ҳудуд ва бандарҳои обии Эрон барои боркашонӣ ва роҳёфтан ба обҳои кушод, сохтмони иншоотҳои хурду бузург дар ҳудуди ҷумҳуриҳои Осиёи Марказӣ тақвият мебахшанд.
Дар сиёсати хориҷии Эрон муносибатҳои иқтисодӣ ва тиҷоратӣ аз охирҳои даҳаи 1980 сар карда то имрӯз яке аз ҷойҳои асосиро ишғол намудаанд. Теҳрон бо мақсади кӯмак ба рушди иқтисодиёти дохилӣ ва ташкили ҷойҳои корӣ, дар навбати аввал содироти маводи ғайринафтиро интихоб намуд. Теҳрон робитаҳои иқтисодиро яке аз омилҳои пуртаъсир ва муҳими кӯмакрасон ба манфиатҳои амниятӣ ва сиёсии худ мешуморад. Роҳбарони Эрон дар изҳороташон ҳамеша оид ба алоқамандиҳо байни суботи сиёсӣ ва иқтисодӣ ва инчунин барои рушди робитаҳои иқтисодии судманди мутақобил ва эътимоду ҳамкориҳо таъкид мекарданд. [1].
Таи муддати сипаришуда, миёни ҶИЭ ва Ҷумҳурии Тоҷикистон чандин мувофиқатномаҳои дуҷониба ва теъдоди зиёди мувофиқатнома ва ёддошти тафоҳуми дуҷонибаву сеҷониба ба имзо расида, тарафи Эрон бо мақсади ташвиқи маҳсулоти дохилии худ чандин намоишгоҳҳоро ташкил намудааст. Дар ин муддат утоқҳои бозаргонии дуҷониба ва кумитаҳои иқтисодӣ таъсис шуда, масъалаҳо ва қонунҳои судури раводид ҳалли худро ёфтанд. Бинобар набудани марзи муштарак, рафту омад танҳо аз ҳудуди Туркманистон сурат мегирад ва аз ҳамин сабаб дар сарҳади байни Эрону Туркманистон чандин гузаргоҳҳо кушода шуданд. Хатулсайри парвозҳо ё масирҳои ҳавоӣ байни Эрону ҷумҳуриҳои Осиёи Марказӣ, аз ҷумла бо Тоҷикистон барқарор гардиданд.
Таи солҳои аввали 1990 Эрон бо мақсади тавсеаи ҳамкориҳо дар бахши энержӣ ва иқтисодӣ дар ду масъала саъю талошҳои пурсамаре анҷом дод. Аввалин ва муҳимтарини ин талошҳо аз тавсеа ва эҳёи созмони Ҳамкориҳои Иқтисодӣ иборат буд. Дар нишастҳо ва ҷаласаҳои соли 1992-и созмони Ҳамкориҳои Иқтисодӣдар Теҳрон, 6 кишвари мусалмоннишини Иттиҳоди Шӯравии собиқ дар якҷоягӣбо Афғонистон ба се узви минтақавии ин созмон (Эрон, Туркия ва Покистон) пайвастанд ва дар натиҷа як ташкилоти байнидавлатии минтақавии нав бо доштани вазифа ва имкониятҳои зиёди тақвият ва тавсеаи ҳамкориҳои иқтисодӣ, техникӣ ва фарҳангиву амниятӣ ба вуҷуд омад.[1]
Масъалаи дуввум, иборат аз он буд, ки Эрон аз мавқеъ, фурсат ва имконоти мавҷуда истифода карда, пешниҳод намуд, ки як ниҳоди байнидавлатии чандҷонибаи нав, яъне Созмони Ҳамкориҳои баҳри Каспий таъсис дода шавад. Ин пешниҳод низ аз ҷониби 4 кишвари дигари бо баҳри Каспий марзи муштараки обӣ дошта: Озарбойҷон,Туркманистон, Россия ва Қазоқистон дастгирӣ ёфт[7].
Муносибатҳо миёни Эрон ва Тоҷикистон тайи солҳои Истиқлолият хуб ба роҳ монда шуда, ҳамеша дар ҳоли тавсеа ва рушд қарор доранд. Ногуфта намонад, ки аввалин кишваре, ки Истиқлолияти давлатии Тоҷикистонро ба расмият шинохт, Эрон буд ва сабаби аслии он муштаракоти забонӣ, фарҳангӣ, таърихӣ ва динӣба шумор меравад.
Дар бахши муносибатҳои энергетикӣ ва иқтисодӣ таи ин муддат бо кӯмак ва дастгирии ҶИЭ, корҳои зиёде ба анҷом расиданд. Сохтмони нақби Истиқлол, Нерӯгоҳи барқии обии Сангтӯда 2, сохтмони биноҳои истиқоматӣ, таъмиру азнавсозии меҳмонхонаи Тоҷикистон, таъсиси корхонаҳои дӯзандагӣ ва бо таҷҳизоти замонавӣтаъмин намудани онҳо, корхонаи истеҳсоли маводи аҳамияти ҳарбӣ дошта, тавсеаи тиҷорат дар шаклу қолабҳои гуногун ва ғайра мисолҳоеанд чун муште аз хирвор.
Бо таъйини сафирҳои соҳибтаҷриба аз ҳар ду ҷониб дар ибтидои соли 2019, муносибатҳои байнидавлатӣ ба зинаҳои нав баромаданд. Парвозҳои мунтазами ҳавопаймоҳои мусофирбар бо хатсайри Душанбе-Машҳад-Душанбе дубора барқарор гардида, дар охири соли 2019 дар шаҳри Душанбе намоишгоҳи маҳсулоти эронӣбаргузор гардид. Ҷонибҳо дар бораи ба охир расонидани сохтмони нақби «Истиқлол» бо кӯмаки молиявии Эрон ва ҳамчунин истифодаи пулҳои миллӣдар тиҷорати байниҳамдигарӣ ба мувофиқа расиданд. Ғайр аз ин, Эрон истифодаи ҳудуд ва бандарҳои баҳрии хешро барои интиқоли борҳои Тоҷикистон пешниҳод намуд.
Муносибатҳои фарҳангӣ низ дар ҳоли тавсеа ва рушд буданд ва дар ин росто як қатор корҳои назаррас низ ба анҷом расиданд. Дар ин бахши ҳамкориҳо мо метавонем ҷашни хамасолаи «Китоб»-ро мисол оварем. Дар ин ҷашн ҳар сол садҳо китобдӯстону ноширони тоҷик ба Теҳрон даъват карда мешаванд ва онҳо аз наздик ба кори ноширони китоби Эрон ва дигар кишварҳо ошно гашта, китобҳои даркориашонро аз ғурфаҳои китобфурӯшӣ пайдо мекунанд. Ҳар сол дар ғурфаи китоби Тоҷикистон бо кӯмаки сафоратхонаи Тоҷикистон дар Теҳрон Рӯзи Тоҷикистон доир мегашт ва ҳадафи аслӣаз доир кардани ин рӯз муаррифии Тоҷикистон ва санъати ноширии он буд.
Солона чандин адад китобҳои шоирону нависандагони тоҷик ба таври ройгон ба чоп мерасанд. Рӯзҳои фарҳангии Тоҷикистон дар Теҳрон соли 2010 гузаронида шуд ва аз ҷониби мардуми Эрон хеле хуб пазируфта гардид.
Тибқи ахбори сомонаи Авесто.тҷ аз 04.03.2020 сафири Тоҷикистон дар Теҳрон, донишманд ва диломати шинохта Низомиддин Зоҳидӣ оид ба масъалаи рушди муносибот дар бахши амниятӣбо котиби Шӯрои Олии амнияти миллии ҶИЭ оқои Алӣ Шамхонӣ мулоқот намуд. Мавзуи мулоқот ёфтанироҳҳо ва усулҳои дар амал пиёда намудани «Меморандум оид ба принсипҳо ва чорчӯби ҳамкориҳо миёни Тоҷикистону Эрон дар бахши амниятӣ» буда, ба зарурати андешидани чораҳои муассир барои иҷрои моддаҳои ин ҳуҷҷати муҳим таъкид карда шуд.
Ташрифи Президети ҶИЭ марҳум Иброҳим Раисӣ ба Тоҷикистон дар сентябри соли 2021 ва сафари Асосгузори сулҳу ваҳдат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Эрон ва диду боздидҳояшон бо роҳбарияти сиёсӣ ва низомии кишварҳо, имзои 16 санади ҳамкориҳо дар бахшҳои гуногунро ба бор овард.
Ногуфта намонад, ки дар замони на он қадар тӯлонии роҳбарии марҳум Раисӣ муносибати Тоҷикистону Эрон ба маҷрои аввалааш баргашт. Ӯ дар аввалин сафараш ба Тоҷикистон гуфт, «фасли наве дар равобити иқтисодиву сиёсӣ ва фарҳангии Теҳрону Душанбе оғоз шуд» Сафари дувуми Раисӣ ба Тоҷикистон дар тирамоҳи соли гузашта воқеаи таърихӣ буд. Ӯ зимни ин сафар бо Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон мулоқот кард ва ҳарду дар нишасти матбуотӣ гуфтанд, ки раводид барои шаҳрвандони ҳар ду кишвар барои 30 рӯз лағв мегардад. Марҳум Раисӣ дар ҷараёни сӯҳбаташ қонеъона ва қотеъона гуфт, ки «Шояд баъзеҳо тавсеаи Тоҷикистонро намеписанданд, муҳим нест, аммо мо ба унвони Ҷумҳурии исломии Эрон муътақидем, пешрафти Тоҷикистон пешрафти мост, амнияти Тоҷикитон амнияти мост. Боварии мо ин аст, ки ҳар гоме, ки дар ҷиҳати пешрафт дар кишвари Тоҷикистон бардошта мешавад. иззати ҳамаи мост. Дар ин ҷиҳат аз ҳеҷ ҳамкорие дареғ нахоҳем дошт» [9].
Ҷумҳурии исломии Эрон дорои имконот ва зарфиятхои бузурги молияӣ, иқтисодӣ, техникӣ, ҳарбӣ, фарҳангӣва ғайраҳо буда, яке аз кишварҳои пешрафтаи минтақаи Шарқи Миёна ва Наздик шинохта шудааст.
Рафту омад, табодули ҳайатҳои расмӣ, бастани шартномаву қарордодҳои ду ҷонибаву бисёрҷониба миёни ҳарду кишвари дорои умумиёти муштарак ҷавобгуйи тақозои замон мебошад.
Аз ин рӯ, беҳбуди муносибот, рушди ҳамкориҳо дар бахшҳои гуногун, аз ҷумла, дар самти ҳамкориҳои иқтисодӣ, фарҳангӣ, амниятӣ, ҳарбӣва ҳарбӣ-техникӣ бо ин кишвар, ба манфиати ҳарду кишвар хоҳад буд.
Бо боварии комил қайд намуд ҷоиз аст, ки сафари навбатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Ҷмуҳурии исломии Эрон, ҳамкории барои ҷонибҳо судмандикишварҳои моро дар асоси усулҳои ҳусни тафоҳум ва эҳтирому эътимоди ҳамдигар минбаъд ҳам густариш хоҳанд дод.
Вазъи кунунии ҳамкории дуҷониба, аз ҷумла дар бахшҳои сиёсӣ, иқтисодӣ, тиҷорат, энергетика, саноат, ҳамлу нақл, кишоварзӣ ва тандурустӣ, илму маориф ва фарҳанг имрӯз дар сатҳи қаноатмандӣ қарор дорад ва ин раванди судбахш дар оянда низ бояд идома ёбад.
Холназаров Назар Мирзоевич, - ходими калони илмии Шуъбаи Шарқи Миёна ва Наздики Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
Рӯйхати адабиёт
1. Амният дар Осиёи Марказӣ «дар чорчӯби навини байналмилалӣ», маҷмӯи мақолаҳо, фасли 8, Ёдмунг Ҳерзиг-«Эрон ва Осиёи Марказӣ», тарҷимаи Муҳаммадризо Дабирӣ, саҳ. 235-272
2. Казахистан и организация «Исламская конференция»,маҷмуаи мақолаҳо, боби 2, 2.2. Ҷумҳурии Исломии Эрон,сах.79-97
3. Конститутсияи Ҷумҳурии Исломии Эрон.Б.2, моддаи 16
4. Ҳафтаномаи «Дунё», №5 (825), 29.01- 04.02.2020
5. http://www/ Iran.ru.04.12.2008
6. Inside Central Asia, issue 121 (13-19 may 19960),p.1
7. Caspian issues have figured prominetlyin Iranian polici and specialists and public debate in the 1990s, vol4,no,1 includes five articles giving the perspectives of senior Iranian offisiels and analitis…
8. Richard Pomfret, Central Azia Turns South? Traide Relations in Tranzition (London: Royal Institute of international Affairs? 1999), charpter 4, Trade Panernsin the 1990s, especiali pp, 42-43
9. Хафтаномаи «Самак», №21(654), 23.05.2024,с.5