Президенти Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қариб дар тамоми суханрониҳояшон, чӣ дар дохил ва чӣ дар хориҷи мамлакат таваҷҷуҳи иштирокдоронро ба вазъи хеле ҳассосу мураккаби ҷаҳони имрӯза ҷалб намуда, пайваста аз равандҳои пайомадҳои тағйирёбии иқлим ва дигар хатару таҳдидҳои глобалӣ ҳушдор медиҳанд.
Таъсири тағйирёбии иқлим ба пиряхҳо дар Тоҷикистон нигаронкунанда мебошад, яке аз сабабҳои тағйирёбии иқлим, ки боиси обшавии босуръати пиряхҳо ва коҳиши ҳаҷми оби дарёҳо дар манотиқи гуногуни ҷаҳон, аз ҷумла дар Осиёи Марказӣ гардидааст, гармои шадид дар саросари ҷаҳон ва эҳтимоли баландшавии ҳарорат дар кураи Замин мебошад. Ташаббуси Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон оид ба эълони соли 2025 Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо, ки дар натиҷаи он Хазинаи боварии Созмони Милали Муттаҳид барои ҳимоят аз обшавии пиряхҳо таъсис гардид, низ бо ҳамин мақсад пешбарӣ гардидааст.
Зарурати ҳифзи пиряхҳоро Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳанӯз дар ҷаласаҳои қаблии Ассамблеяи генералии Созмони Милали Муттаҳид таъкид намуда буданд, ки бинобар тағйирёбии иқлим ва ба ҳисоби миёна то 1 0С гарм шудани ҳарорати миёнаи солона пиряхҳо бошиддат об шуда, захираи оби тоза дар сайёра, аз ҷумла дар Ҷумҳурии Тоҷикистон сол ба сол кам мешавад.
Ба таъкиди олимон ва коршиносони, танҳо мутобиқшавӣ ба иқлим кофӣ нест. Мо бояд сабаби аслии онро пайдо ва нисбат ба коҳиш додани сатҳи рекордии партовҳои газҳои гулхонаӣ муносибати ҷиддӣ кунем. Гузариши сабз калиди ҳифзи пиряхҳо ва устувории онҳо ба тағйирёбии иқлим дар Тоҷикистон мебошад.
Бо ин мақсад, Стратегияи рушди «иқтисоди сабз» дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2023-2037 қабул гардид. Нуктаҳои асосии Стратегия сохтмони неругоҳҳои барқи обӣ ва офтобӣ мебошад, ки ба туфайли онҳо мамлакат ба калонтарин таъминкунандаи неруи барқ дар минтақа табдил хоҳад ёфт. Инчунин, татбиқи «иқтисоди сабз» дар саноатикунонии кишвар, ҷорӣ намудани принсипҳои «иқтисоди сабз» дар соҳаи кишоварзӣ, рушди «нақлиёти сабз» ва инфрасохтори ба он мутобиқ, амалисозии принсипҳои «иқтисоди сабз» дар соҳаи сохтмон ва меъморӣ, рушди сайёҳии экологӣ ва ғайра дар назар дошта шудааст.
Тоҷикистон иқтидори гидроэнергетикии калон дорад, вале ҳамагӣ 6 фоизи онро истифода мебарад. Солҳои охир, дар шароити тағйирёбии иқлим, ба ҳадди аксар расондани ин иқтидор боз ҳам таъхирнопазиртар шуд. Итминон дорем, ки бо амалисозии тадбирҳои болозикр истеҳсоли барқ дар кишвар пурра аз ҳисоби манбаъҳои барқароршаванда, яъне сад фоиз бо «энергияи сабз» таъмин гардида, дар ин замина, аз рӯйи меъёрҳои байналмилалӣ то соли 2037 партови газҳои гулхонаӣ то ҳадди ниҳоӣ коҳиш дода мешавад.
Ёдовар мешавем, ки тавреПрезиденти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, таҳкид намуда буданд, мо маҷбурем, ки пеш аз ҳама бо роҳи кам кардани партовҳои газҳои гулхонаӣ, шинонидани дарахтон ва истифодаи оқилонаи захираҳои об, яъне наҷоти табиату инсоният вазъи ногувори муҳити зистро ислоҳ намуда, аз вайроншавии минбаъдаи он пешгирӣ кунем ва чораҳои таъҷилӣ ва самарабахш бинем.
Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон қонун ва стратегия ва барномаҳои давлатиро дар самти обу иқлим ва ҳифзи пиряхҳоро ва рушди зеҳни сунъӣ таҳия ва қабул намудааст:
· Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи ҳифзи пиряхҳо”;
· Барномаи давлатии омӯзиш ва ҳифзи пиряхҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2010-2030;
· Стратегияи рушди иқтисоди сабз дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2023-2037;
· Барномаи давлатии кабудизоркунии Ҷумҳурии Тоҷикистон то соли 2040;
· Стратегияи миллии оби Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2040;
· Стратегияи рушди зеҳни сунъӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои давраи то соли 2040;
· Даҳсолаи илмӣ Криосфера барои солҳои 2025-2034;
· Солҳои 2025-2030 «Солҳои рушди иқтисоди рақамӣ ва инноватсия».
Дар санадҳои болозикр гуфта мешавад, ки ислоҳоти иқтисодиёти кишварро дар асоси гузариш ба технологияҳои “сабз”, ки дар, барои таъмини пайроҳаи устувори рушду тараққиёт он метавонад бештар пеш равад ва барои бадаст овардани манфиатҳои назарраси иқтисодӣ барои кишвар аз ҷиҳати илми бунёдӣ гузаронидани мониторинги пиряхҳо ва мутобиқшавӣ ба тағйирёбии иқлим дар маҷмӯъ, коҳишдиҳии партовҳои гази гулхонаӣ мебошад.
Аз ин рӯ, гузариши сабз –ҳамчун чораҳои пешгирикунанда барои нигоҳдорӣ ва уствории ва самараноктарин роҳи ҳалли мушкилоти обшавии пиряхҳо, тағйирёбии иқлим ба «иқтисоди сабз» мебошад, ки истифодаи манбаъҳои барқароршавандаи энергия, яъне «энергияи сабз»-ро дар бар мегирад. Инчунин, татбиқи «иқтисоди сабз» дар саноатикунонии кишвар, ҷорӣ намудани принсипҳои «иқтисоди сабз» дар соҳаи кишоварзӣ, рушди «нақлиёти сабз» ва инфрасохтори ба он мутобиқ, амалисозии принсипҳои «иқтисоди сабз» дар соҳаи сохтмон ва меъморӣ, рушди сайёҳии экологӣ ва ғайра дар назар дошта шудааст.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам ЭмомалӣРаҳмон зимни суханронӣдар иҷлосияи умумии Конфронси 29-уми ҷонибҳои Конвенсияи қолабии Созмони Милали Муттаҳид оид ба тағйирёбии иқлим, ки рӯзи 12 ноябри соли 2024 дар шаҳри Боку баргузор шуда буд, иброз доштанд, ки мо ният дорем, ки то соли 2032 истеҳсоли энергияро дар кишвар пурра аз ҳисоби манбаъҳои таҷдидшаванда ба роҳмонда, то соли 2037 Тоҷикистонро ба кишвари “сабз” табдил диҳем.
Аз ин хотир, рушди иқтисоди «сабз»-ро Президенти Тоҷикистон ҳамчун роҳи мубориза бо истифодаи самараноки партовҳои истеҳсолӣ, тағйирёбии иқлими сайёра ва самтҳои ояндаи баромадан аз буҳрони ҷаҳонии молиявӣ-иқтисодӣ изҳор доштанд.
Маҳмад Сафаров- Ходими калони илмии Маркази омӯзиши пиряхҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
