Дар байни экспонатҳои Осорхонаи миллии бостонии Тоҷикистон меҳроби Ашт, ки мутаалиқи асри 10 мелодӣ мебошад, ҷои махсусро ишғол мекунад. Ин меҳроб яке аз нодиртарин ёдгориҳои гилин мебошад, ки то имрӯз боқӣ мондааст. Мехроби гилин кандакорӣ кардашудаи Ашт борҳо диққати муҳаққиқонро ба худ ҷалб кардааст. Дар он, чун дар кандакории бадеии руичӯбии он замон, усули ғании ороишгарӣ бо дақиқии махсуси моҳиронаи бебаҳо бо эҷоди нақш омезиш ёфтааст. Дар қисмати болоӣ бо хатти куфӣ Сураи 23- уми Қуръон Сураи Муъминун ояти 1 ва 2 навишта шудааст.

(Қисмати болоии дарозиаш 8 см, бар-70 см умқ-30 см. Қисмати дарозиаш 107 см, бар-70см ғафсиаш-2-2,5)

Таърихи тамаддуни башарият аз он гувоҳӣ медиҳад, ки ҳамон халқе аз ҷаҳолату нести раҳо меёбад, ки наслҳои он соҳиби мафкура ва ҷаҳонбинии солим бошад. Мафкура ва ҷаҳонбинии солим ба рушди маънавиёти ҷомеа вобастагии амиқ дорад. Таҷрибаи ҳаёти инсоният собит намудааст, ки дар ҳама марҳилаҳои таърихӣ унсури асосии тамаддун ҷаҳонбинӣ ба шумор меравад. Ҷаҳонбинӣ аз илму дониш маншаъ гирифта, дар ташаккули шахс ва рушди он нақши меҳварӣ дорад.

Дар шумораи нави нашрияи марказии Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон "Минбари халқ" мақолаи президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт зери унвони "Мафкураи солим ва дониши мукаммал - омили муҳими рушди устувор ва амнияти ҷомеа нашр гардидааст. Дар мақолаи мазкур таҳлилҳо доир ба рушду пешрафти соҳаи илм дар замони соҳибистиқлолии кишвар оварда шудаанд.

Дар мақола зикр гардидааст, ки аҳамияти илму донишро ҳанӯз аз аҳди бостон мутафаккирони мухталиф, махсусан донишмандони тоҷик иброз намудаанд.

Воқеан ҳам тоҷикон, чун дигар халқҳои тамаддунофар, ба илму дониш аз ибтидо арҷ гузошта, дар марҳилаҳои мухталифи таърихӣ тавассути фарзандони фарзона дар рушду инкишофи илми ҷаҳонӣ саҳми муносиб гузоштаанд.

Гуфта шудааст, ки дар доираи сиёсати хирадмандонаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бисёре аз муассисаҳои илмӣ аз нав таъмир шуда, пояи моддию техникии онҳо барқарор гардид. Ҳамчунин, бо мақсади зиёд намудани теъдоди олимони ҷавон тадбирҳои судманд андешида шуданд.

Таъкид шудааст, ки Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар назди роҳбарияти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ҳамчун муассисаи пешбарандаи соҳа ва тамоми олимон аз рӯзҳои нахуст вазифа гузоштанд, ки илм ба шароити нав мутобиқ карда шавад.

Имрӯзҳо зери сиёсати илмпарваронаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва талошҳои ободкоронаи президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ҳамкориҳо бо ҳамтоёни хориҷӣ рушд ёфта, барои беҳтарсозии шароити кории олимону муҳаққиқони ҷавон марҳила ба марҳила ниҳодҳои пешбарандаи илмии дар тобеияти академиябуда, бо технологияҳои наву замонавӣ, муҷаҳаз шуда истодаанд.

Имрӯз (23.12.2024) бо мақсади дар амал татбиқ намудани илм дар истеҳсолот президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ, Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт аз муҷаҳазгардонии таҷҳизотҳои сейсмикӣ ва озмоишӣ дар Институти геология, сохтмони ба заминҷунбӣ тобовар ва сейсмологияи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, ки аз тарафи Бонки Умумиҷаҳонӣ дода шудааст дидан намуданд.

Зимни боздид иттилоъ дода шуд, ки аз соли 2022 дар Тоҷикистон дар мувофиқа бо Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон лоиҳаи Бонки Умумиҷаҳони “Тақвияти омодагӣ ба офатҳои табиӣ ва устуворӣ дар Тоҷикистон (PREPARED)” амали шуда истодааст.

Амали гардонидани зербанди 2.4. «Мустахкам намудани база барои таъмини устувории конструктивй ва сейсмикй (Укрепление базы для обеспечения конструкционной и сейсмической устойчивости)» лоихаи мазкур аз тарафи Институти геология, сохтмони ба заминҷунбӣ тобовар ва сейсмологияи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо идоракунии гуруҳи татбиқи лоиҳаҳои Вазорати молияи ҶТ иҷро шуда истодааст.

Дар марҳилаи аввали татбиқи зербанди 2.4. лоиҳаи PREPARED мустаҳкамкунии базаи моддию техникии Институти геология, сохтмони ба заминҷунбӣ тобовар ва сейсмологияи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва ташкил намудани мушоҳидаҳои ларзиши замин, бинохо ва иншоотхо ҳангоми заминларзаҳои сахт ба нақша гирифта шудааст.

Айни замон тамоми таҷҳизоти ҳозиразамони зарури барои иҷрои зербанди 2.4. «Мустахкам намудани база барои таъмини устувории конструктивй ва сейсмикй» аз тарафи муассисаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ба Институт ворид шудааст.

Умуман, ҳамаи таҷҳизоти ворид шуда аз назари таъиноташ вазифаҳои зеринро иҷро менамоянд. Таҷҳизоти сейсмики барои васл намудани дар баъзе бино ва иншоотҳои шаҳри Душанбе монанди дар Маҷмааи Истиқлол бо ташаббуси Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ насбкардашуда, аз он ҷумла дар дар бинои баландошёнаи Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, 4 бинои баландошёнаи истиқоматӣ, 4 бинои иҷтимоӣ дар ҳар ноҳияи шаҳри Душанбе ва дар 4 иншооти нақлиётӣ (пул ва эстакадаҳо) пешбини гардидаанд.

Ҳамзамон дигар аз таҷҳизотҳои сейсмики барои васл намудани дар замини баъзе пойгоҳои сейсмикии Институт дар ҳудуди ҷумҳури ҷойгир шуда, таҷҳизоти сейсмикии сайёри барои муайян кардани хусусиятҳои динамикии ҳар гуна бино ва иншоот ҳам дар шаҳри Душанбе ҷойгир буда, ҳам дар дигар шаҳрҳо, таҷҳизоти санҷиши сифати масолеҳои сохтмони дар сохтмонҳо истифода бурда истода ва истифода шуда, таҷҳизоти идорави барои таъмини интиқоли маълумотҳо аз ҳамаи таҷҳизотҳои сейсмики насб мешуда ба маркази ягонаи маълумотҳо, коркард ва таҳлили маводҳои мушоҳидави ва санҷиши ба даст оварда шуда муҷаҳаз гардонида шуданд.

Инчунин, барои дар сатҳи баланд ва самаранок иҷрои корҳои мушоҳидавӣ ва санҷиши аз тарафи кормандони Институт ба мутахасисон ду автомобили – сабукрав ва боркаш аз тарафи лоиҳа дода шуд.

23 декабри соли равон бо иштироки президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар толори Маркази илмӣ-таҳқиқотии экология ва муҳити зисти Осиёи Марказӣ (Душанбе)- и Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бахшида ба Соли 2025 - соли байналмиллалии ҳифзи пиряхҳо ва Рӯзи геологияи тоҷик мизи мудаввар баргузор гардид.

Зимни сухаронӣ президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт таъкид дошт, ки тайи даҳсолаҳои охир обшавии босуръати пиряхҳо таҳти таъсири тағирёбии иқлим ба таҳдиди глобалии сайёра табдил ёфтааст. Тибқи пешгӯиҳои коршиносон, дар шароити тағйирёбандаи иқлим дар охири асри XXI сеяки пиряхҳои кураи Замин аз байн мераванд. Обшавии пиряхҳо мувозинати экологиро вайрон намуда, ба гардиши об дар сайёраи мо таҳдидҳои ҷиддӣ эҷод мекунанд. Дар минтақаҳои кӯҳӣ ин раванд боиси сар задани офатҳои табиӣ - обхезӣ, фаромадани тарма ва сел мегарданд, ки ҳисороти калони иқтисодӣ меоранд ва боиси талафоти ҷонӣ низ мегарданд.

Таъкид гардид, ки дар тули даҳсолаи охир ташаббусҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба созмони бонуфузи ҷаҳонӣ Созмони Милали Муттаҳид ва дастгирӣ ёфтани онҳоаз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ моро водор мекунад, ки сари ин масъалаҳо андешида, баҳри дар амал татбиқ намудани ин масъалаҳои мубраму саривақтӣ кушиш ба харҷ диҳем.

Гуфта шуд, ки санаи 14 декабри соли 2022 Маҷмааи Умумии Созмони Милали Муттаҳид зимни иҷлосияи 77-уми худ қатънома дар бораи эълон намудани соли 2025 ҳамчун «Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо», ки аз ҷониби Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбарӣ шуда буд, қабул кард. Ташаббуси навбатии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро 153 давлати узви ин созмон ҷонибдорӣ намуд. Қабули чунин як қатъномаи барои ҷомеаи муосири ҷаҳонӣ муҳиму муфид мояи ифтихору сарфарозии ҳамаи тоҷикони ҷаҳон гардид.

ДУШАНБЕ, 21.12.2024 /АМИТ «Ховар»/. 21 декабр дар Тоҷикистон зимистони астрономӣ фаро мерасад.

Тибқи иттилои ходими илмии Институти астрофизикаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Ҳабиб Ҳуҷаназаров, инқилоби зимистонаи Офтоб 21 декабри соли 2024, соати 14:21 бо вақти Душанбе ба амал меояд. Ин нуқтае мебошад, ки Офтоб аз бурҷи Қавс ба бурҷи Ҷадӣ таҳвил меёбад. Аз сабаби он ки ин нуқта ба уфуқ наздик аст, шаби дарозтарини сол дида мешавад. Ин ҳодисаи астрономӣ дар байни мардуми сарзамини мо ва мардуми ориёинажод бо номи «Шаби Ялдо» маъруф аст.

Аз сабаби дароз будани шаб мардум машваратҳо ташкил менамуданд ва он ҳамчун ҷашнвора гардид. Бо гузаштани вақт Шаби Ялдо анъанавӣ шуда, бо фарҳанг ва маданияти маҳаллӣ омехта шуд. Ин маросим дар нуқтаҳои гуногуни ҷаҳон гузаронида мешавад. Дар Аврупо ин ҷашн эътиқод ба пирӯзии нек ва афзалияти он аз бадиро ифода месозад. Сокинони маҳаллаҳо гурӯҳ-гурӯҳ дар атрофи ҳавлиҳо сайру гашт намуда, таронаҳо месароянд ва дар атрофи гулхан рақс менамоянд. Новобаста аз маданияти халқҳо Шаби Ялдо ҳамчун маросими фарҳангӣ шинохта шудааст.

Ҳодисаи табиии Шаби Ялдо бо чунин омилҳо вобаста аст. Сайёраи Замин доимо дар ҳаракат аст ва дар атрофи меҳвари худу Офтоб давр мезанад. Меҳвари Замин хати мебошад, ки аз қутби шимол ба қутби ҷануб тӯл кашидааст ва ба ҳамвории чархиши Замин дар атрофи Офтоб моил аст. Аз сабаби ин моилӣ дар Замин бисёр ҳодисаҳои аҷоиб, масалан, ивазшавии фаслҳои сол, инқилоби зимистона ва дигар ҳодисаҳои астрономӣ рӯй медиҳанд. Замин ҳангоми ҳаракати солонааш дар осмони ситоразор чор мавқеъгирии хосса дорад, ки ду ҳолати он нуқтаҳои эъдидоли баҳорӣ (20-22 март) ва тирамоҳӣ (22-23 сентябр) буда, ду ҳолати дигари он нуқтаҳои инқилоби тобистона (20-21 июн) ва зимистона (21-22 декабр) мебошанд.

Инқилоби зимистона гуфта, лаҳзаи гузариши Офтобро аз нуқтаи ҷанубтарин ҳамвории ҳаракати Замин меноманд. Ин ҳодиса оғози зимистон дар нимкураи шимолӣ буда, бо кӯтоҳтарин давомнокии рӯз ва пасттарин мавқеи Офтоб нисбат ба уфуқ аён мегардад.

19 декабри соли равон экспертони Агентии мустақили аккредитатсия ва рейтинг пас аз таҳлилу баррасии фаъолияти илмии муассисаҳои илмӣ – таҳқиқотии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт мулоқот анҷом доданд.

Дар мулоқот намояндагони Агентии мазкур натиҷаи таҳлилу баррасии фаъолияти илмии муассисаҳои илмӣ – таҳқиқотии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистонро мавриди баррасӣ қарор дода, бо қаноатмандӣ иброз доштанд, ки самтҳои фаъолияти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ба стандартҳои ҷаҳонӣ мутобиқ мебошад.

Зимни мулоқот таъкид гардид, ки аз аккредитатсияи байналмилалӣ гузаронидани муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотӣ, ки омода кардани кадрҳои илмиро тавассути барномаҳои таҳсилотӣ дар зинаҳои магистратура ва докторантураи PhD амалӣ менамонд, дар таҷрибаи Агентии мустақили аккредитатсия ва рейтинг (НААР) камназир буда, ба кормандони илмии Академияи миллии илмҳо имконият медиҳад, то дар оянда ба ҳайси эксперт дар аккредитатсияи муассисаҳои ҷумҳурӣ ва минтақа иштирок ва ба фаъолияти илмии онҳо баҳогузорӣ намоянд.

Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт иброз доштанд, ки аккредитатсияи мазкур роҳи хатмкунандагону унвонҷӯёни муассисаҳои илмии АМИТ-ро ба хориҷи кишвар кушода намуда, қадами устуворест дар қабули муҳаққиқони хориҷӣ ба ҳайси магистрант, докторант, аспирант ва унвонҷӯй дар муассисаҳои илмии Академияи миллии илмҳо. Дипломҳои хатм ва дараҷаҳои илмии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар давлатҳои эътирофнамудаи НААР ба расмият шинохтаю эътироф мешаванд. Навгонӣ ва дастоварди хеле муҳим дар самти муаррифии илми ватанӣ хоҳад шуд.

Имрӯз (1912.2024) дар доираи ҳамкориҳои дуҷонибаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо Агентии мустақили аккредитатсия ва рейтинг (Независимое Агентство аккредитация и рейтинга (НААР)) комиссияи экспертии Агентии мазкур аз озмоишгоҳи Институти зоология ва паразиталогияи ба номи Е.Н. Павловскии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон боздид намуда, доир фаъолияти илмию таҳқиқотии кормандон аз наздик шинос гардиданд.

Дар Маҷмааи давлатии “Кохи Борбад”-и шаҳри Душанбе таҳти раёсати Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат, Раиси Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Анҷумани 15-уми Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон оғоз гардид, ки дар он Раиси Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустам Эмомалӣ иштирок доранд.

@RustamEmomali