Skip to main content

«Тоҷикистон барои бисёр мамлакатҳои олам нодиртарин намунаи бо роҳи осоишта ҳал кардани низоъҳои дохилиро нишон дод, ки онро саҳми Тоҷикистон дар таърихи сулҳоварӣ гуфтан хато нест»

Кофи Аннан, собиқ дабири кулли Созмони Милали Муттаҳид

Ба истиқболи Рӯзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон -16 ноябр

Боиси ифтихору сарфарозист, ки тӯли 34 сол мешавад, ки дар партави сулҳу субот, ваҳдату ягонагӣ ва соҳибистиқлолии Тоҷикистони маҳбубамон умр ба сар мебарем. Воқеан ин неъмати бебаҳост, зеро ки дар тӯли ҳазорсолаи таърих расидан ба Истиқлол, Ваҳдату якдилӣ ва муттаҳидӣ ақлу зеҳни тамоми инсониятро ба худ ҷалб менамуд. Аммо расидан ва даст ёфтан ба он кори басо мушкилу пурпечутоб буд ва ҳазорон қаҳрамонон ҷони худро дар ин роҳ фидо кардаву ба мақсад нарасидаанд.

Эъмори ҳар давлатро, бе муҳобот, бидуни оромиву субот тасаввур намудан ғайриимкон аст. Вале бо амри тақдир барои баъзе аз давлатҳои собиқ Иттиҳоди Шуравӣ он дар майлонҳои куллан ноозмуда рӯи кор омад, ки таърих мисолашро ёд надорад.

Таърихи гувоҳ аст, ки пас аз пош хӯрдани Иттиҳоди Шуравӣ яке аз қадамҳои аввалин ва тақдирсоз ин ба даст овардани Истиқлоли давлатӣ буд. Бо талошу заҳматҳои зиёд санаи 9 сентябри соли 1991 Ҷумҳурии Тоҷикистон Истиқлоли комили худро эълон намуд, ки заминаи нави сиёсӣ ва ҳуқуқиро барои рушди минбаъдаи кишвар гузошт. Вале пас аз ин воқеоти муҳимми таърихӣ нооромӣ фазои кишвари азизи моро фарогир гашт ва рушду тараққиёти онро ба чандин солҳо ақиб зад. Аммо бо заҳмату кӯшишҳои фарзандони ҷонфидои миллат, монанди Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки шабу рӯз фикрашон ба комёб гардидан дар сарҷамъ намудани миллат ва ба даст овардани якдилию якдигарфаҳмии онҳо равона буд, мо тавонистем аз чанголи ин зуҳуроти харобиовар раҳоӣ ёбем ва ваҳдату сулҳу суботро дар кишвар побарҷо намоем. Имрӯз самараи ин ҳама кӯшишҳоро мо дар лабханди модарону хоҳарон, оромию ободии мамлакат, дастовардҳои беназири ҳамватанон дар дохил ва хориҷи кишвар, шинохти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ ҳамчун ташаббускори ҳалли масъалаҳои ҷаҳонӣ ва монанди инҳо дида метавонем.

Мардуми шарифи тоҷик бояд дарк кунанд, ки сулҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон танҳо дар асоси муносибати таҳаммулпазирии қуваҳои гуногун, баъзан қувваҳои мухолифи якдигар, ҳаракатҳо ва ҳизбҳо устувор нигоҳ дошта мешавад, Сулҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон имкон дод, ки дар натиҷаи эътироф намудани гуногунрангии шароитҳои зиндагӣ дар кишвар, яъне дар натиҷаи рад кардани ҳокимияти чизе ё дигарон, имконпазир шуд.

Муҳимтарин ҳуҷҷат – Созишномаи истиқрори сулҳ байни тоҷикон ба оғози марҳилаи сифатан нави таърихӣ – бозсозию ободкорӣ дар асоси ғояи Тоҷикистони азизу соҳибистиқлол – Ватани маҳбуби ҳамаи мо шуруъ шуд. Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми худ ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон зикр кард, ки таҷрибаи арзишманди гузаштагони мо дар мубориза барои озодӣ ва истиқлол дар асри ХХ – даврони ниҳоят мураккаби сарнавишти миллати тоҷик аҳамияти фавқулоддаи ҳаётӣ дошт ва ин масъала то ҳанӯз мавриди таваҷҷуҳи ҷиддӣ ва баррасиву таҳқиқи ҷомеашиносон ва таърихнигорон қарор нагирифтааст. Дар охири асри ХIX ва оғози садаи ХХ миллати тоҷик таҳти таъсири омилҳои зиёди сиёсиву иҷтимоӣ дар марҳалаи ниҳоят ҳассос ва хатарноки ҳастии хеш қарор дошт.

Ҷумҳурии Тоҷикистонро бе ному кору пайкори Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳаргиз тасаввур карда наметавонем. Барқарорсозии сулҳ дар Ҷумҳурии Тоҷикистонро метавон аз заҳматҳои Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон арзёбӣ намуд, ки на танҳо барои тоҷикон, балки барои тамоми кишварҳои минтақа ва ҷаҳон дастоварди муҳим арзёбӣ мегардад. Зеро, амнияту оромиши Ҷумҳурии Тоҷикистон бо назардошти мавқеъ ва имкониятҳои ҷуғрофии он кафили сулҳу субот дар минтақа ва ҷаҳон маҳсуб мешавад.

Яке аз нақшаҳои стратегии Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки аз Иҷлосияи XVI Шурои Олӣ бармеояд, эъмори ҷомеаи демокративу ҳуқуқбунёд аст. Аз нахустин рӯзҳои роҳбарӣ Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ташкили ҳизбҳои сиёсиро мутобиқи талаботи меъёрҳои Конститутсия истиқбол мекарданд.

Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бар хилофи ҳамаи нотавонбинҳои дохилию хориҷӣ, ки ба ояндаи давлати мо хушбин набуданд, ҷасурона роҳбарии давлатро бар уҳда гирифтанд. Нахустин сухане, ки Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз минбари баланди ин Иҷлосияи таърихӣ гуфтанд, сулҳ буд ва роҳи мо ба сӯйи ин субот яксону ҳамвор нест. Хиради азалии миллати тоҷик муқобили ҷаҳолат ғолиб омад ва мо дасти ҳам гирифтему дар талоши наҷоти миллат ва бақои давлат гардидем.

Он ваќт Ҷумҳурии Тољикистон ќадамњои нахустинашро дар љодаи соњибистиќлолї мегузошт ва бо хатари нобудшавии давлат ва миллат ру ба ру омад, ниёз ба чунин шахсияти наљотбахш ва тавоно ба миён омад. Дар назди Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалї Рањмон мушкилтарин вазифаҳо истода буданд:

- гирифтани пеши роҳи ҷанги шаҳрвандӣ;

- бунёд кардани заминаи сулҳ;

- баргардонидани гурезаҳои иҷборӣ;

- таъмини иҷтимоии аҳолӣ;

- ба низом овардани сохторҳои қудратӣ (хусусан артиши миллӣ) густурдани заминаҳои ваҳдати миллӣ, ҳал кардани масъалаи бумбасти коммуникатсионӣ...

ва чандин вазифаҳои дигар, ки баршумурдани онҳо ҳам зарур аст ва ҳам тӯлонӣ. Аммо вазифаҳое, ки қайд карда шуданд, на танҳо мубрам, на танҳо рӯзмарра, балки ба истилоҳи дар он рӯзгор маъмул тақдирсоз буданд.

Ваҳдати миллӣ ҳамчун падидаи нодири даврони соҳибистиқлолии кишвар барои сарҷамъ намудани милати дар ҳоли парокандашавӣ қарордоштаи тоҷик ва аз вартаи нестӣ раҳоӣ бахшидани давлати навини тоҷикон нақши басо бузургро иҷро кард. Рӯзи ба имзо расидани Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ, яъне 27-уми июни соли 1997 барои мо, воқеан оғози ҳамдигарфаҳмиву сарҷамъӣ ва фароҳам овардани шароит барои зиндагии орому осоиштаи халқамон мебошад.

Ваҳдати миллӣ ҳамчун омили муттаҳидсозанда тамоми мардуми Тоҷикистон шароит овард, ки бо истифодаи арзишҳои аз ҷониби ҷаҳони эътирофшуда дар кишвар таҳкурсии ташаккули ҷомеаи шаҳрвандӣ гузошта шавад ва барои беҳтар гардидани сатҳи зиндагии мардум, ободӣ ва ояндаи давлати соҳибистиқлол заминаи мусоид муҳайё гардад.

Дарвоқеъ, Ваҳдати миллӣ тавоноии миллат ва давлат аст, ки дар он нақши Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон беназир мебошад.

Маҳз Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон меъмори Ваҳдат гаштанд ва ба сокинони кишвар қавл доданд, ки дар қадами аввал барои онҳо сулҳ меоваранд. Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба қавли додаашон вафо карданд. Маҳз дар даҳсолаи аввали мушкили давлатдорӣ бо ҳидоятҳои Пешвои миллат дар мамлакат Парчам, Суруди миллӣ, Конститутсия, асъори миллӣ қабул шудаанд.

Тайи се даҳсолаи сипаригардида, ки барои таърих он қадар тӯлони нест, Ҷумҳурии Тоҷикистон тавонист дар сиёсати дохилӣ ва хориҷии хеш ба муваффақиятҳои зиёд ноил гардад. Имрӯз ҷумҳурии моро дар арсаи ҷаҳон чун кишвари боэътимод мешиносанд. Боиси хушнудист, ки обрӯву нуфузи он сол то сол боло рафта, дар самти рушду тараққиёт уфуқҳои нав ба нав кашф мегарданд.

Дар баробари ин, Ҳукумати мамлакат бо сарвари Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба тарбияи насли наврас да руҳияи баланди ватандӯстӣ, ифтихори ватандорӣ ва арзишҳои миллӣ таваҷҷуҳи ҳамеша дошта, дар муассисаҳои таълимӣ ватандӯстони ҷоқеӣ ба камол расанд, то ин ки ин Ватан ва хоки муқаддаси онро дӯст доранду чун гавҳараки чашм ҳифз намоянд.

Фарзанди барӯманди халқи тоҷик Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пуштибонии ин марзу бумро дар сангинтарин марҳила ба дӯши худ гирифтанд ва изҳор доштанд, ки барои халқу Ватан, барои осудагӣ ва ободии он донишу қувваи худро дареғ намедоранд. Маҳз ҳамин ҷонфидоӣ ва диловарии Пешвои миллат муҳтарм Эмомалӣ Раҳмон буд, ки дар дили миллионҳо тоҷику тоҷикистониён шуълаи умеду орзуҳо аз нав фурӯзон гардид. Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон сапедӣ бар сиёҳӣ пирӯз меомад. Соли 1994 бо созмон дода шудани музокироти тољикон марҳалаи нав оғоз гардид. Дар ин замина ќадам ба ќадам барои иҷрои мақсадҳои ниҳоӣ шароит муҳайё мегардид.

Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалї Рањмон, ки бо рисолати таърихии барќарор кардани сулњу осоиш сарварии кишварро бар дўши худ гирифта буданд, аз аввалин рўзњои фаъолияташон роњи расидан ба маќсудро дар муколама ва муносибати сулњомез бо тамоми неруњои сиёсии кишвар муайян намуданд. Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар яке аз аввалин изњороташон усули аслии фаъолияти роњбарияти Ҷумҳурии Тољикистон чунин сифат намуда буданд:

«Идеали сиёсии мо вањдати миллї аст. Мо ягон масъалаи принсипии аслии љомеамонро бо роњї зўрї ва аз тариќи набарди мусаллањона њал карданї нестем. Муроду маќсадамон бунёдкорї асту бас».

Ваҳдати миллӣ дар тамоми гӯшаву канори мамлакат шодиву фараҳ овард. Он чун нушдорӯе дар ҷисму ҷонҳои хаста рӯҳу тавон бахшид, ки самарашро ҳамарӯз мо бо чашми ақл мушоҳида мекунем. Шукрона,ки имрӯз Тоҷикистон на танҳо ободу зебо мегардад, балки дар пешрафти ҷомеа гомҳои устувор дорад, ки, пеш аз хама, аз самари ин санади тақдирсоз замина гирифтааст.

Моњияти хидматњои бузурги Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро мо дар поягузории давлатдории навини тољикон ва ба кишвари сулњу салоњ табдил додани Ҷумҳурии Тољикистон медонем ва иқрор бо онем, ки њар фарзанди фарзона соњиби унвони ќањрамони кишвар ва пешвои асри XXI шуда наметавонад.

Дар марњалаи нави бунёди давлатдории муосири Ҷумҳурии Тољикистон таќдири баланди миллати куњанбунёди тољик дар он зохир мегардад, ки дар симои шахсияти беназири таърихї Пешвои миллат муҳтарам Эмомали Раҳмон олитарин сифатњои башарӣ – адолати инсонї, бузургдилию шуљоат, рањму шафќат ва ќобилияти нотакрори вањдатофарӣ – таҷассум ёфтанд ва мањз њамин њамоњангї љомеаро ба сатњи баланди хештаншиносї расонид.

Мањз бо зањмату талошњои пайгиронаи Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Ҷумҳурии Тољикистон дар интињои асри бист аз фољиаи миллї рањої ёфта, истиќлолияти давлатии худро тањким бахшид ва миллати тољик баъд аз њазор сол дар роњи эњёи давлатдории миллї ба дастовардњои бузурги таърихї ноил гардид ва имрўз ба сӯи ояндаи нек устуворона ќадам мегузорад.

Зеро ин таъриху фарњанг, ин миллати куњанбунёд воќеан ниёзманди хамин гуна сарвару пешвое буд, ки дар садри давлат онро аз вартаи нобудї ба шањри умеди орзуњо рањнамун созад. Ва имрўз ин миллат бо камоли ифтихору сипос ва бо сарбаландиву худшиносии миллї Эмомалї Рањмонро Пешвои худ ном мегиранд.

Маҳз Истиқлоли давлатӣ ва сулҳу Ваҳдати миллӣ ҷонибдории мамлакатҳои берунмарзӣ ва мавқеъу мақоми Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар миқёси ҷаҳон овозадор гардонидааст. Агар Истиқлоли давлатӣ мустақилӣ ва ҳеҷ як субъекти берунӣ вобаста набудани давлатро ифода намояд, пас Ваҳдату ягонагӣ ин сар баровардан аз як гиребон, муттаҳид шудан баҳри татбиқи ғояҳои нав, барои ҳифозати миллату давлат сипар кардан аст. Ин ду арзиш бо якдигар тавъаманд ва маҳз алоқамандии онҳост, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон дар кутоҳбарин муддат – 34 соли Истиқлоли давлатӣ ба яке аз кишварҳои амнтарин мубаддал гардидааст. Бо татбиқи ҳарчи бештари ғояҳои миллӣ ва созандагӣ, пояҳои давлатдории миллии мо ҳамон андоза мустаҳкам гардида, ки боиси болоравии камолоти маънавии мардум ва ҷомеа гардидааст. Зеро дар фазои сулҳу ваҳдат душвориҳо ва монеаҳо паси сар мешаванд, рӯзгори мардум рӯ ба тараққӣ ниҳода, кишвари азизи биҳиштосоямон дар шоҳроҳи пешрафти тараққиёт мавқеи боз ҳам мустаҳкамро соҳиб мегардад.

Ҳамин тариқ, Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид медоранд, ки «Вақти он расидааст, ки мо аз иқдоми муассир барои тақвияти нақши асосии СММ дар ҳалли низоъҳо ва барқарорсозии сулҳу субот дар сайёра кор бигирем»,-

Бинобар ин, «Даҳсолаи таҳкими сулҳ ба хотири наслҳои оянда» ном гирифтани ин пешниҳод бори дигар далели он мебошад, ки тамоми талошу заҳматҳои Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон танҳо ба хотири ояндаи дурахшони насли наврасу ҷавон мебошад. Ибтикори навбатии Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон на фақат аз камолоти касбӣ, ҳамчун ходими намоёни сиёсӣ, арбоби барҷастаи давлатӣ ва дипломати олимақоми сатҳи ҷаҳонӣ гувоҳӣ медиҳад, балки мақом ва мартабаи ҶумҳурииТоҷикистонро дар низоми муносибатҳои байналмилалии замони муосир ба маротиб боло бурда, ҳамчун давлати соҳибистиқлоли сулҳовар муаррифӣ менамояд.

РАҲМОНЗОДА Азимҷон Шералӣ, ходими калони илмии шуъбаи Аврупои Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон