Перейти к основному содержанию

(Бахшида ба Рӯзи варзишгарон - 10 август)

Натиҷаҳои назарраси варзишгарони тоҷик дар мусобиқаҳои минтақавию ҷаҳонӣ аз ҷумлаи самараҳои сиёсати давлат дар самти варзиш мебошанд.

Эмомалӣ Раҳмон

Шеъри "Варзиш"-и шоири муосири тоҷик Дониёр Сангинӣ аз фоидаҳои варзиш ҳамчун роҳи сарбаландӣ, қавӣ шудани ҷисм ва руҳ, ва муваффақият сухан мегӯяд. Дониёр Сангинӣ шоири муосири тоҷик аст, ки дар асарҳои худ мавзӯъҳои миллӣ, иҷтимоӣ ва ахлоқӣ, аз ҷумла арзишҳои ҳаётӣ чун варзиш ва саломатӣро баррасӣ мекунад. Шеъри "Варзиш" аз силсилаи шеърҳои ӯст, ки ба фоидаҳои варзиш ҳамчун роҳи қавӣ шудани ҷисм, руҳ ва муваффақият таъкид дорад. Таҳлили илмӣ дар ин мақола бар пояи дидгоҳҳои муосири илмӣ дар бораи варзиш сурат мегирад. Мувофиқи пажӯҳишҳои тиббӣ варзиш на фақат ҷисмро қавӣ месозад, балки ҳолати равонӣ ва иҷтимоиро беҳтар мегардонад. Ин дидгоҳ бо паёми шеър ҳамоҳанг аст, ки варзишро ҳамчун пояи сарбаландӣ, саломатӣ ва зафар медонад. Далелҳои илмӣ аз пажӯҳишҳо гирифта шудаанд, ки варзишро ҳамчун воситаи афзоиши дарозумрӣ, ҳосилнокӣ ва хушбахтӣ медонанд. Илова бар ин, андешаҳои олимони байналмилалӣ ин паёмро тасдиқ мекунанд. Аз Осиё, Далай Лама (файласуфи ҳиндӣ) мегӯяд: "Рушди арзишҳои ботинӣ ба монанди варзиши ҷисмонӣ аст. Ҳар қадар қобилиятҳои моро омӯзиш диҳем, ҳамон қадар қавитар мешаванд".

Аз Аврупо, Сократ (файласуфи юнонӣ) таъкид дорад: "Ҳеҷ кас ҳақ надорад дар масъалаи омӯзиши ҷисмонӣ ҳаваскор бошад. Ин шарм аст, ки инсон пир шавад, бе дидани зебоӣ ва қуввае, ки баданаш қодир аст".

Аз Амрико, Ҷон Ф. Кеннедӣ (раҳбари амрикоӣ) мегӯяд: "Фитнеси ҷисмонӣ на фақат яке аз калидҳои муҳимтарини бадани солим аст, балки пояи фаъолияти зеҳнии динамикӣ ва эҷодӣ аст".

Ин андешаҳо нишон медиҳанд, ки аҳамияти варзиш ҳамчун неъмат ва сарват дар фарҳангҳои гуногун умумӣ аст.

Чун рӯ ба варзиш орӣ умре ту сарбаландӣ,

Дар байни халқи дунё ҳам шахси арҷумандӣ.

Дар ин байт, шоир варзишро ҳамчун роҳи сарбаландӣ ва арҷмандӣ дар байни мардум муаррифӣ мекунад. Аз нуқтаи назари адабӣ, инҷо истифодаи муқоиса (сарбаландӣ ва арҷмандӣ) барои таъкид ба арзиши иҷтимоии варзиш дида мешавад. Шеър варзишро ҳамчун пояи эҳтироми ҳаётӣ нишон медиҳад.

Аз дидгоҳи илмӣ, ин паём бо пажӯҳишҳо мувофиқ аст, ки варзиш эътимод ба худ ва мавқеи иҷтимоиро афзоиш медиҳад, зеро афроди фаъол дар ҷомеа муваффақтаранд. Масалан, таҳқиқотҳо нишон медиҳанд, ки варзиш ба фаровонии иҷтимоӣ ва дарозумрӣ мусоидат мекунад. Аз Осиё, ҳикмати ҷопонӣ мегӯяд: "Фақат фаъол мондан шуморо мехоҳад, ки сад сол зиндагӣ кунед". Аз Аврупо, Платон таъкид дорад: "Набудани фаъолият ҳолати хуби ҳар инсонро нобуд мекунад, дар ҳоле ки ҳаракат ва варзиши ҷисмонии мунтазам онро наҷот медиҳад ва нигоҳ медорад". Аз Амрико, Томас Ҷефферсон мегӯяд: "Қувваи ҳавасмандкунандаи бадан варзиш аст, ва аз ҳамаи варзишҳо пиёдагардӣ беҳтарин аст".

Ҷисмат қавиву руҳат бувад солиму бардам,

Дар кору борат доимо дон ки ту зафармандӣ.

Инҷо шоир ҷисм ва руҳро ҳамчун солим ва бардам тасвир карда, варзишро ҳамчун калиди зафар дар корҳо муаррифӣ мекунад. Аз ҷиҳати адабӣ, ин байт истиораи қавӣ будани ҷисм ва руҳро барои нишон додани ҳамоҳангии ҷисмонӣ ва равонӣ истифода мебарад. Илман, ин бо пажӯҳишҳо ҳамоҳанг аст, ки варзиш ҷисмро қавӣ ва ҳолати равонӣро беҳтар месозад, масалан, тавассути кам кардани стресс ва афзоиши ҳосилнокӣ. Пажӯҳишҳо нишон медиҳанд, ки варзиш ба муваффақият дар корҳо мусоидат мекунад. Аз Осиё, Дайсаку Икеда мегӯяд: "Саломатӣ на фақат набудани беморӣ аст. Саломатии ҳақиқӣ иродаи бартараф кардани ҳар гуна мушкилот ва истифодаи ҳатто ҳолатҳои бадтарин ҳамчун нуқтаи ҷаҳиш барои рушди нав аст". Аз Аврупо, Ҳиппократ мегӯяд: "Агар мо метавонистем ба ҳар шахс миқдори дурусти ғизо ва варзишро диҳем, на камтар ва на зиёдтар, мо роҳи бехатартарин ба саломатиро пайдо мекардем". Аз Амрико, Бенҷамин Франклин мегӯяд: "Гоҳ-гоҳ каме варзишро пеш аз ғизо истифода баред, масалан, чархиш бо вазн ё чархиши дастҳо бо вазни хурд дар ҳар даст".

Танат бардам, асаб ором созад,

Бадан зебову хушандом созад.

Шоир варзишро ҳамчун воситаи бардамӣ, оромии асаб ва зебоии бадан тасвир мекунад. Ин ташбеҳи қавӣ аст, ки варзишро ҳамчун арзиши зебоӣ ва равонӣ нишон медиҳад. Аз нуқтаи илмӣ, пажӯҳишҳо тасдиқ мекунанд, ки варзиш асабро ором ва баданро зебо месозад, зеро он ҳормонҳои хушбахтиро афзоиш медиҳад. Инчунин, варзиш ба ҳолати равонӣ ва ҷисмонӣ таъсир мерасонад. Аз Осиё, Далай Лама мегӯяд: "Барои омӯзиши зеҳн, шумо бояд сабр ва азмиятро барои шакл додани он пӯлод омӯзиш диҳед" (To train the mind, you must exercise the patience and determination it takes to shape that steel). Аз Аврупо, Сократ мегӯяд: "Ин шарм аст, ки аз беэҳтиётӣ пир шавад, пеш аз дидани чӣ гуна инсон шудан бо рушди қувва ва зебоии ҷисмонӣ". Аз Амрико, Уилям Ослер мегӯяд: "Беморон бояд истироҳат, ғизо, ҳавои тоза ва варзиш дошта бошанд - чоркунҷаи саломатӣ".

Зи варзиш мешавӣ аз дард эмин,

Туро инсони соҳибном созад.

Шоир варзишро ҳамчун ҳимоя аз дард ва роҳи соҳибном шудан тасвир мекунад. Ин истиораи эминӣ барои нигоҳубини доимӣ аст.

Аз дидгоҳи илмӣ, нигоҳубини мунтазам аз бемориҳо пешгирӣ мекунад ва номро афзоиш медиҳад. Пажӯҳишҳо тасдиқ мекунанд, ки варзиш аз хатарҳои саломатӣ ҳимоя мекунад. Аз Осиё, Дайсаку Икеда мегӯяд: "Саломатии ҳақиқӣ дар доштани муносибати мусбат ба ҳаёт ва шахсияти қавӣ, ки аз ҳеҷ чиз мағлуб намешавад, пайдо мешавад". Аз Аврупо, Ҳиппократ мегӯяд: "Пиёдагардӣ беҳтарин дармони инсон аст". Аз Амрико, Мартин Лютер Кинг Ҷр. мегӯяд: "Агар шумо натавонед парвоз кунед, пас давед, агар натавонед давед, пас роҳ равед, агар натавонед роҳ равед, пас хазед, аммо ҳар чӣ кунед, шумо бояд ҳаракатро идома диҳед".

Таҳлили шеъри "Варзиш"-и Дониёр Сангинӣ нишон медиҳад, ки паёми он на фақат адабӣ, балки илмӣ аст ва бо пажӯҳишҳои муосир дар бораи аҳамияти варзиш ҳамоҳанг мебошад. Иловаи андешаҳои олимони Осиё (чун Икеда ва Далай Лама), Аврупо (чун Ҳиппократ ва Сократ) ва Амрико (чун Франклин ва Кеннедӣ) паёми шеърро ҳамчун ҳақиқати умумӣ тасдиқ мекунад. Шеър ҳушдор медиҳад, ки варзиш пояи ҳамаи арзишҳо аст ва нигоҳубини он зарур мебошад.

ШИРИН ҚУРБОНОВА, сарходими илмии Шуъбаи Осиёи Ҷануб ва Шарқии Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои

Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон доктори илмҳои таърих.