МУШОҲИДА ВА АКСБАРДОРИИ ҲОДИСАИ АСТРОНОМИИ ФАВҚУЛМОҲ ДАР РАСАДХОНАИ АСТРОНОМИИ ҲИСОР
Падидаи ба вуҷуд омадани Моҳи калон (Суперлуна)
Дар як сол якчанд маротиба Моҳ, зоҳиран аз сохти муқаррариаш равшантар ва калонтар пайдо мешавад, ки ин падида Фавқулмоҳ номида мешавад. Намоёншавии моҳи калон — падидаи астраномие мебошад, ки ҳангоми наздикшавии Моҳ ба Замин ба амал омада, то 14% калонтар ва то 30% равшантар ба чашми мушоҳид намудор мегардад. Моҳ дар ин муддат аз рӯи масири ҳаракати худ дар масофаи наздиктарин ба Замин давр мезанад ва қариб ба 50 ҳазор километр наздиктар ба сайёраи мо воқеъ мегардад.
Бояд қайд намуд, ки нуқтаи наздиктарини мадори Моҳ ба Замин масофаи перигелӣ мебошад ва он аз сайёраи мо (Замин) дар масофаи 363,1 хазор километр дур ҷойгир аст. Инчунин нуқтаи дуртарини мадори Моҳ тақрибан дар масофаи 405,7 ҳазор километр аз Замин ҷойгир буда, масофаи афелӣ ном дорад.
Қобил ба зикр аст, ки ин падида ба саёраи Замин, саломатии инсон, техникаю технология таъсир надошта, инчунин боиси сарзадани офатҳои табиӣ низ намегардад. Яъне ба ягон омилҳои рӯизамини таъсир намерасонад, аз ин рӯ инсоният метавонад беташвиш бошад, зеро ин як ҳодисаи маъмули астрономӣ мебошад.
Маврид ба зикр аст, ки мафҳуми "Фавқулмоҳ" истилоҳи илмӣ набуда балки он астрологӣ мебошад. Ин истилоҳ англисӣ “super moon” буда, бори аввал дар соли 1979 онро астроном Ричард Нолле истифода карда буд. Ин истилоҳро аз соли 2011 дар нашрияҳои илмӣ-оммавӣ мавриди истифода қарор додаанд.
Тавсифи расмии ин падида ба монанди системаи “Замин – Моҳ – Офтоб” мебошад, ки ҷойгир шавии се ва ё зиёда ҷирмҳои осмониро дар як сатр ба ҳам пайвастаро мефаҳмонад. Астрономҳо инчунин истилоҳи «Моҳи пурра дар перигелӣ»-ро истифода мебаранд, ки маркази ҳамсафар аз маркази Замин камтар аз 360 ҳазор километр доро бошад.
Моҳи пурра ё моҳи нав низ метавонад дар осмон пайдо шавад. Чунин падидаҳоро Микромоҳҳо меноманд. Дар ин вақт Моҳ аз Замин дар масофаи дуртарини худ ҷойгир мешавад. Аз сабаби дурии зиёд Моҳ назар ба намуди муқаррарии худ хурдтар намуддор мегардад.
Бояд донист, ки давраи Фавқулмоҳ 413 рӯз давом мекунад. Он дар асоси моҳҳои камарӣ ва аномалистӣ ҳисоб карда мешавад.
Моҳи қамарӣ ба 29,53059 шабонарӯз баробар буда, Моҳи аномалӣ бошад ба 27,55455 шабонарӯз баробар аст.
Ҳарду давраҳо дар ҳар14 моҳ ва15 моҳи аномалистӣ рост меоянд. Ба ҳисоби миёна, дар як сол аз се то шаш Фавқулмоҳ мушоҳида мегардад.
Падидаи Фавқулмоҳ муддати се-чор рӯз тамоми шаб метавонад давом кунад. Аммо мушоҳид бо чашми оддӣ дар гумон аст, ки фарқиятро аз Моҳи пурра пайхас намояд, аз ин рӯ барои беҳтар намудани мушоҳидаи ин падида, мушоҳид бояд бо худ телескоп дошта бошад. Мушоҳид инро бояд донад, ки андозаи “Моҳи калон” аз Моҳи пурра калон набуда, фақат бо наздик шудан ба Замин бузург ба чашм менамояд.
Дар соли 2024 ин падидаи астрономӣ 19 август, 18 сентябр,17 октябр ва 16 ноябр мушоҳида мешавад.
Дар падидаи Фавқулмоҳи 17 октябри соли равон андозаи диски Моҳ назар ба Моҳи муқаррарии пурра 7,9% калонтар ва 15,7% равшантар буда, он аз Замин дар масофаи 357.172 хазор километр дуртар воқеъ мегардад.
Падидаи Фавқулмоҳ санаҳоии 17-18 -уми октябри соли 2024 тавассути телескопи АЗТ-8 дар Расадхонаи астрономии Ҳисор аксбардори гардид.
Муалифон: Бӯризода А.М., Ҳамроев У.Х., Аюбов Д.Қ.
“ХИРАДМАНДОН” ДАР ОЗМУНИ ҲИЗБӢ ДАВРИ ШАҲРӢ БЕҲТАРИН КУМИТАИ ИҶРОИЯИ ИБТИДОӢ ИНТИХОБ ГАРДИД
Имрӯз (10.12.2024) бахшида ба 30- солагии Рӯзи таъсисёбии Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон бо ибтикори Кумитаи иҷроияи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе ҳамоиши тантанавӣ баргузор гардид.
Ёдовар мешавем, ки чандест бо ташаббуси Кумитаи иҷроияи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе байни кумитаҳои иҷроияи Ҳизби Халқии Демократӣ дар вазорату идораҳои давлатӣ озмуни ҳизбӣ даври шаҳрӣ аз рӯи номинатсияи “Беҳтарин Кумитаи иҷроияи ибтидоӣ” эълон гардида буд. Имрӯз дар арафаи таҷлили 30- солагии Рӯзи таъсисёбии Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон озмуни мазкур ҷамъбаст гардид.
Дар озмуни мазкур КИИ “Хирадмандон”- и ҲХДТ дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон барои фаъолияти намунавӣ, риояи Оинномаи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар фаъолияти корӣ, ҷалби аъзои нав ба сафи ҳизб дар даври шаҳрии озмуни ҳизбӣ дар номинаи «БЕҲТАРИН КУМИТАИ ИҶРОИЯИ ИБТИДОӢ» ғолиб омада, бо Диплом ва нишони 30- солагии Рӯзи таъсисёбии Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон сарфароз гардонида шуд.
Бояд гуфт, ки бо ҳидоятҳои Раиси муаззами Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон фаъолияти КИИ “Хирадмандон”- и ҲХДТ дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон зери роҳбарии президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар таблиғу ташвиқи ғояҳои созандаи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон нақши муассирро мебозад.
ҲАМОИШИ ИЛМИИ ОЛИМОНИ ҶАВОНИ ИФСҲ АМИТ БАХШИДА БА 30-СОЛАГИИ ТАЪСИСЁБИИ ҲИЗБИ ХАЛҚИИ ДЕМОКРАТИИ ТОҶИКИСТОН ТАҲТИ УНВОНИ "ҲИЗБИ ХАЛҚИИ ДЕМОКРАТИИ ТОҶИКИСТОН ВА РУШДИ ДАВЛАТДОРИИ НАВИНИ ТОҶИКОН!
Вобаста ба 30-солагии рӯзи таъсисёбии ҲХДТ имрӯз аз ҷонибиолимони ҷавони Институти фаслафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи АМИТ ҳамоиши илмӣ баргузор гардид.
Дар ҳамоиши илмӣ муовини раиси КИИ “Хирадмандон”-и ҲХДТ дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон доктори илмҳои таърих, профессор Қурбонова Ширин, Масъули кор бо магистрон, докторантони PhD ва унвонҷӯёни Институт номази илмҳои педагогӣ Абдумуминзода Ситора, Раиси Шурои олимони ҷавони Институт Юсуфзода Шодоб ва докторантону магистантон иштирок ва суханронӣ намуданд.
Сараввал масъули кор бо магистрон, докторантони PhD ва унвонҷӯёни Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ номази илмҳои педагогӣ Абдумуминзода Ситора ҷаласаи ифтитоҳиро оғоз намуда, ҳозиринро барои ин рӯзҳои таърихӣ шодбош гуфтанд.
Баъдан муовини раиси КИИ “Хирадмандон”-и ҲХДТ дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон доктори илмҳои таърих, профессор Қурбонова Ширин суханронӣ намуда, қайд намуданд, ки боиси ифтихор ва сарфарозист, ки имрӯз мо дар фазои Ваҳдати миллӣ ва рушду шукуфоии Ватани маҳбубамон аз 30-солагии таъсисёбии Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон ҷашн мегирем.
Тоҷикистон, ки дар як марҳилаи нави тараққиёт, давраи созандагиву бунёдкорӣ қарор дорад, аъзо ва ҷонибдорони Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон таҳти сарварии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Раиси муаззами ҲХДТ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон баҳри ободии диёри хеш заҳмату меҳнат карда истодаанд.
Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон чун ҳизбе ба майдони сиёсат омад, ки ба ҷомеаи феълии Тоҷикистон такя дошт ва эълон кард, ки ҷонибдори давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд ва адолатпарвари иҷтимоист”.
Инчунин, Раиси Шурои олимони ҷавони Институт Юсуфзода Шодоб дар бораи фаъолият ва дастовардҳои Ташкилоти ҳизбии "Хирадмандони"-и Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон суханронӣ намуданд.
Имрӯз (09.12.2024) бо Фармоиши Вазири мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон генерал-полковник Шералӣ Мирзо презденти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт барои ҳамкориҳои судманд бо медали ҷашнии 25- солагии таъсисёбии Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон сарфароз гардонида шуд.
Инчунин, як зумра аз кормандони Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон барои ҳамкории судманд бо Ифтихорномаи Вазири мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон қадршиносӣ гардиданд.
09 декабри соли равон дар толори Институти физикаю техникаи ба номи С.У.Умарови АМИТ ҷаласаи назоратии назди президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон баргузор гардид. Дар баргузории ҷаласа як қатор масъалаҳои мубрам мавриди баррасӣ қарор гирифтанд.
Зимни баромад президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт афзуд, ки мо бояд, дар омоданамоии кадрҳои баландихтисоси илмии кишвар кушиш ба харҷ дода, дар ҳамкорӣ бо ниҳодҳои илмии давлатҳои дӯсту шарики кишвари азизамон Тоҷикистон равобитҳоро ҷоннок ба роҳ монем. Дар доираи ин олимони ҷавонро дастгирии ҳамаҷониба намуда, барои дар пешбурд ва рушди илми тоҷик саҳми арзандаи хешро гузорем.
Ҳамзамон барои олимону муҳақиқони ҷавон шароити хуби корӣ омода намуда, дар тамоми ниҳодҳои илмӣ – таҳқиқотӣ шароит барои қабули олимону муҳаққиқони хориҷи кишвар фароҳам оварда, омӯзиши забонҳои хориҷиро байни олимону кормандон дар сатҳи зарурӣ ба роҳ мондан лозим меояд.
Таъкид гардид, ки олимони соҳибмактаби Академияи миллии илмҳои Тоҷикистонро бояд дар тайёр намудани кадрҳои баланди илмӣ бисёр ҷиддӣ ва серталаб бошанд, то ки онҳоро дар сатҳи баланди илмӣ тайёр намуда, барои дар бозори меҳнат мавқеъ ёфтанашон ҳам дар дохил ва ҳам дар сатҳи байналмилалӣ роҳнамоӣ намоянд.
Дар идомаи ҷаласа президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт оид ба иҷрои Қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи сари вақт иҷро намудани соҳаҳои иҷтисодиёту иҷтимоиёти ҷумҳурӣ барои фаъолияти мунтазам ва самарабахш дар давраи тирамоҳу зимистони солҳои 2024 - 2025” суханронӣ намуда, ба роҳбарияти ниҳодҳои илмии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дастурҳои мушаххас доданд.
06 декабри соли равон президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар ҳошияи сафари корӣ ба Доншгоҳи Сукубаи Ҷопон ташриф оварда, бо ректори донишгоҳ Нагата Кёсуке мулоқоти судманд анҷом доданд.
Зимни мулоқот президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт таъкид дошт, ки Донишгоҳи Сукуба бо таҳқиқоти байнисоҳавӣ, равишҳои инноватсионӣ ва ҳамкории фаъоли байналмилалӣ машҳур мебошад. Боиси хушнудист, ки Шумо анъанаҳои таҳсилоти пешрафта ва тадқиқотро бо таваҷҷӯҳи махсус вобаста ба мушкилоти мубрами ҷаҳонӣ дастгирӣ менамоед.
Гуфта шуд, ки мо метавонем дар оянда ҳамкориҳои илмиро байни муассисаҳои илмӣ - таҳқиқотии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва Донишгоҳи Сукуба дар самти илмҳои бунедӣ ва амалӣ аз ҷумла биология ва биотехнология густариш диҳем.
Ҳамзамон дар доираи ин ҳамкорӣ олимону муҳақиқони Институти ботаника, физиалогия ва генетикаи растании Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон метавонанд бо олимони Донишгоҳи Сукуба дар соҳаи биологияи экологӣ таҳқиқот гузаронад.
Ҳамчунин дар рафти мулоқот ба самти тадқиқотҳои кайҳонӣ таваҷҷуҳи хоса равона гардид. Зикр шуд, ки азбаски Донишгоҳи Сукуба бо Агентии тадқиқоти аэрокосмосии Ҷопон фаъолона ҳамкорӣ мекунад, олмону муҳақиқони Институти астрофизикаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, метавонанд дар таҳияи технологияҳо барои таҳқиқи кайҳон, системаҳои моҳвораӣ ва омӯзиши иқлими Замин иштирок кунанд.
Зимни мулоқот таъкид гардид, ки як аз самтҳои дигари ҳамкориҳои мо дар оянда ин дар самти физика ва химия, аз ҷумла тадқиқот дар соҳаи механикаи квантӣ, маводшиносӣ, нанотехнология ва фотоника хоҳад буд.
Дар доираи ин бояд озмоишгоҳи физикаи атмосфераи Институти физикаю техникаи ба номи А С. У. Умароваи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ҳамкориҳоро бо олимони Ҷопон дар соҳаҳои зерини физикаи атмосфера аз ҷумла, тадқиқоти атмосфера аз рӯи барномаи АЭРОНЕТ, интиқоли фаромарзии ифлосшавӣ дар атмосфера ва таъсири ифлосшавӣ ба сифати ҳаво, мушкилоти тағйирёбии иқлим ва обшавии пиряхҳо, инчунин санҷиши лазерии атмосфера ба роҳ монанд.
Ҷонибҳо зимни суханронӣ ба масъалаи тадқиқот дар соҳаи зеҳни сунъӣ ва технологияҳои иттилоотӣ таваҷҷуҳи хоса равона намуданд. Албатта Донишгоҳи Сукуба бо таҳияи алгоритмҳои омӯзиши мошинӣ, маълумоти калон ва робототехника машғул мебошад. Донишгоҳи Сукуба инчунин дар соҳаи биниши компютерӣ, коркарди забони табиӣ ва системаҳои мустақил тадқиқот мегузаронад. Ҳамаи ин таваҷҷӯҳи зиёди илмиро ба вуҷуд меорад ва мо метавонем дар оянда олимони ҷавони худро барои омӯхтани таҷриба ба ин донишгоҳ ҷалб намоем.
06 декабри соли равон президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар ҳошияи сафари корӣ ба Ҷопон аз Институти тиббии Ҷопон дидан намуданд.
Зимни бозид аз Институт ба Президенти Академияи миллии илмҳо иттилоъ дода шуд, ки Институти тиббии Ҷопон соли 2019 таъсис ёфта, илми ферментатсияи Ҷопонро барои беҳбуд бахшидан ба саломатии одамон дар саросари ҷаҳон омӯзонидани кор бо асбобҳои тиббӣ фаъолият менамояд.
Корҳои илмӣ- таҳқиқотӣ дар Институти мазкур дар риштаҳои гуногуни соҳаи тибб пеш бурда шуда, ҷиҳати анҷоми таҳқиқотҳои илмӣ аспирантону унвонҷӯëн ва докторантон қабул карда мешаванд.
Таъкид гардид, ки ҷиҳати ба роҳ мондани ҳамкориҳои судманд дар самти илмҳои тиббӣ имконияти қабули муҳаққиқони ҷавон ва олимони самти тиббӣ дар Институти мазкур мавҷуд буда, омодаи роҳандозии ҳамкории судманд мебошанд.
Ҳамчунин, дар навбати худ президенти Академияи миллии илмҳо изҳори назар намуданд, омода кардани кадрҳои иилмӣ дар самти илмҳои тиббӣ яке аз масъалаҳои асосии банақша гирифта буда, талаботи омодакунии кадрҳои илмӣ дар ин самт бисëр мебошад.
Имрӯз (09.12.2024) дар асоси дастури президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт аз ҷониби сардори Раёсати магистратура, аспирантура ва докторантураи PhD – и Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Қосимзода Солеҳ рафти дарсҳои магистрантон мавриди санҷиш қарор дода шуд.
Зимни санҷиш масъулин масъалаҳои мубрамро доир ба пешбурди корҳои илмию таҳқиқотии магистрантон, ки дар ҷаласа аз ҷониби президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон садо доданд баррасӣ намуданд.
06 декабри соли равон президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар ҳошияи сафари корӣ ба Доншгоҳи Васедаи Ҷопон ташриф оварда, бо декани факултети инжинерии донишгоҳ Йонеда ва профессор Ямамото Томоюки мулоқоти судманд анҷом доданд.
Зимни мулоқот таъкид гардид, ки ҳамкории илмии Тоҷикистону Ҷопон фаъолона рушд намуда, соҳаҳои гуногун, аз ҷумла маориф, технология, кишоварзӣ, экология ва таҳқиқоти тиббиро фаро мегирад. Дар робита ба ин мо тасмим дорем, ки самтҳои асосии ҳамкорӣ ва дурнамои ҳамкориро дар оянда дар соҳаи илм баррасӣ намоем.
Қайд гардид, ки мо бояд имконият фароҳам оварем то дар оянда байни олимони Донишгоҳи Васеда ва олимони Институти забон ва адабиёти ба номи А.Рӯдакӣ, инчунин Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ҳамкориҳо вусъат ёфта, таҳқиқотҳои муштарак байни ҳам гузаронида шаванд.
Дар идомаи мулоқот таъкид шуд, ки китобхонаи Донишгоҳи Веседа дорои колексияи беназир мебошад. Ҳамзамон зимни суханронӣ ҷонибҳо имкониятҳои ҳамкориҳоро бо китобхонаи Маркази илмии ба номи И.Гандии АМИТ ва инчунин бо Маркази мероси хаттии АМИТ мавриди баррасӣ қарор доданд. Пас аз фароҳам овардани имконияти ҳамкорӣ олимон, аспирантҳо, докторантҳо ва магистрҳои мо таърихи Ҷопон, фарҳанг ва эҷодиёти адабии онро омӯхта манбаи донишу ҷаҳонбинии хешро васеъ мегардонанд.
Дар мулоқот ҷонбиҳо ҳамкориҳои худро дар самтҳои технология ва муҳандисӣ, лоиҳаҳо дар соҳаи инфрасохтор баррасӣ намуданд. Қайд гардид, ки азбаски Ҷопон дар як қатор лоиҳаҳои инфрасохторӣ дар Тоҷикистон, аз ҷумла сохтмони нерӯгоҳҳои барқи обӣ ва такмили системаҳои обтаъминкунӣ маблағгузорӣ иштирок мекунад. Дар доираи ин лоиҳаҳо мо метавонем масъалаҳои ҷорӣ намудани технологияҳои нав ва омӯзиши мутахассисони тоҷикро Дар Ҷопон баррасӣ намоем. Ҳамзамон дар самити амнияти сейсмикӣ, бо назардошти фаъолияти сейсмикии минтақа, мо метавонем дар таҳияи системаҳои мониторинг ва пешгирии оқибатҳои заминларзаҳо ҳамкорӣ кунем.
Дар идома аз ҷониби президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт қайд гардид, ки мо бояд дар самтҳои экология ва захираҳои табиӣ идоракунии захираҳои об ҳамкориҳоро дар оянда хуб ба роҳ монем.
Бо дарназардошти нақши калидии Тоҷикистон дар экосистемаи обии Осиеи Марказӣ, соҳаи муҳими ҳамкорӣ метавонад идоракунии захираҳои об бошад. Дар ин самт мо ба дастгирии таҳқиқоти илмӣ ва татбиқи технология барои истифодаи самараноки об ниёз дорем қайд гардид дар фарҷоми мулоқот.
Ёдовар мешавем, ки дар донишгоҳи мазкур 2 нафар олимони ҷавон аз Институти физикаю техникаи ба номи С.У.Умарови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ба пешбурди корҳои илмӣ-таҳқиқотӣ машғул мебошанд.
