Перейти к основному содержанию
Дар таърихи муосири ҷаҳон каманд шахсиятҳое, ки бо фаъолияти худ ба таҳкими сулҳу амният дар сатҳи минтақавӣ ва байналмилалӣ саҳми арзанда гузоштаанд. Яке аз чунин пешвоёни барҷастаи замони мо Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошанд. Саҳми ӯ дар ҳалли масъалаҳои мураккаби сарҳадӣ, таъмини субот дар Осиёи Марказӣ ва пешбурди сиёсати сулҳпарварона ӯро ба зинаи Пешвои байналмилалии сулҳофар баровардааст. Ин нукта боз ҳам равшантар гардид, вақте ки 21 декабри соли 2025 дар толори Консерваторияи давлатии Санкт-Петербург ба номи Римский-Корсаков маросими тантанавии супоридани Ҷоизаи байналмилалии сулҳи ба номи Лев Толстой баргузор шуд. Ин ҷоизаи бонуфуз ба Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, Президенти Ӯзбекистон Шавкат Мирзиёев ва Президенти Қирғизистон Садир Жапаров барои саҳми бузург дар таҳкими сулҳу амният дар минтақаи Осиёи Марказӣ супорида шуд.

Осиёи Марказӣ, ки аз давраҳои қадим маркази тамаддунҳои бузург буд, пас аз фурӯпошии Иттиҳоди Шӯравӣ бо мушкилоти зиёди сарҳадӣ рӯ ба рӯ шуд. Водии Фарғона, ки байни Тоҷикистон, Қирғизистон ва Узбекистон тақсим шудааст, солҳои тулонӣ манбаи низоъҳо ва муноқишаҳои сарҳадӣ буд. Ин масъалаҳо на танҳо ба амнияти минтақавӣ, балки ба рушди иқтисодӣ ва ҳамзистии халқҳо таъсири манфӣ мерасонданд.

Дар ин шароит, сиёсати хирадмандонаи Президенти Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз аввали солҳои 1990-ум ба ҳалли осоиштаи ин мушкилот равона гардид. Ӯ ҳамеша таъкид мекард, ки сулҳ ва дӯстӣ асоси пешрафти минтақа аст. Саҳми ӯ дар музокироти дуҷониба ва сеҷониба бо роҳбарони ҳамсоякишварҳо нақши калидӣ бозид. Бо ибтикори ӯ, солҳои охир равандҳои делимитатсия ва демаркатсияи сарҳадот тезонида шуданд, ки ниҳоят ба имзои созишномаҳои таърихӣ оварда расонд.

Яке аз дастовардҳои бузурги солҳои охир имзои созишнома дар шаҳри Хуҷанд 31 марти соли 2025 мебошад. Дар ин нишасти сарони давлатҳои Тоҷикистон, Қирғизистон ва Узбекистон созишномаи таърихӣ дар хусуси нуқтаи пайвастшавии сарҳадҳои се давлат ва Эъломияи Хуҷанд доир ба дӯстии абадӣ ба имзо расид. Ин ҳуҷҷатҳо масъалаҳои сарҳадии миёни се кишвари ҳамсояро ҳалли ниҳоӣ бахшиданд.

Ин рӯйдод на танҳо ба таъмини амну субот дар минтақа мусоидат намуд, балки ба рушди устувори иқтисодӣ, афзоиши тиҷорат ва ҳамкориҳои фарҳангӣ замина гузошт. Президенти Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ин раванд нақши марказӣ бозид. Ӯ бо сиёсати "дарҳои кушода" ва ташаббусҳои сулҳпарварона тавонист, ки ҳамсоякишварҳоро ба мизи музокирот биёрад ва ба ҳалли осоиштаи низоъҳо ноил гардад. Ин саҳм ҳамчун намунаи олии дипломатияи сулҳофарона дар таърихи муосири Осиёи Марказӣ сабт шудааст.

Бо ифтихори миллӣ бояд гуфт, ки ин дастовард натиҷаи солҳои тулонии талошҳои Пешвои миллат аст, ки Тоҷикистонро ба маркази сулҳу ҳамкорӣ дар минтақа табдил дод.

Ҷоизаи байналмилалии сулҳи ба номи Лев Толстой, ки соли 2022 таъсис ёфтааст, ба шахсиятҳо ва созмонҳое дода мешавад, ки ба таҳкими сулҳу дӯстӣ байни халқҳо саҳми калон гузоштаанд. Ин ҷоиза рамзи арҷгузорӣ ба мероси бузурги адиби рус Лев Толстой аст, ки тамоми умр барои сулҳ мубориза бурдааст.

Дар соли 2025 ин ҷоиза ба роҳбарони се кишвари Осиёи Марказӣ – Эмомалӣ Раҳмон, Шавкат Мирзиёев ва Садир Жапаров – барои саҳми муштарак дар ҳалли масъалаҳои сарҳадӣ ва таҳкими амният дода шуд.

Маросими супоридани ҷоиза 21 декабри 2025 дар Санкт-Петербург дар фазои тантанавӣ баргузор гардид. Ин эътирофи байналмилалӣ нишон медиҳад, ки ҷаҳон саҳми Президенти Тоҷикистонро дар бунёди сулҳ дар минтақа ва берун аз он қадр мекунад.

Ин ҷоиза на танҳо мукофоти шахсӣ, балки эътирофи саҳми тамоми миллати тоҷик аст, ки таҳти роҳбарии Пешвои миллат ба сулҳу пешрафт ноил гардид.

Саҳми муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон танҳо бо Осиёи Марказӣ маҳдуд нест. Ӯ ҳамчун ташаббускори Даҳсолаҳои байналмилалии об ("Об барои рушди устувор" солҳои 2018-2028) ва дигар ташаббусҳои глобалӣ дар масъалаҳои экологӣ ва сулҳ маъруф аст. Сиёсати ӯ дар ҳалли низоъҳои Афғонистон, мубориза бо терроризм ва экстремизм ӯро ба пешвои воқеии сулҳ дар сатҳи ҷаҳонӣ табдил додааст.

Бо эҳсосоти баланди ватанпарастӣ бояд зикр кард, ки номи Эмомалӣ Раҳмон дар таърихи тоҷикон ҳамчун сулҳофар абадӣ боқӣ мемонад.

Ҳалли масъалаҳои сарҳадӣ ва гирифтани ҷоизаи Лев Толстой ба болоравии нуфузу эътибори байналмилалии Осиёи Марказӣ мусоидат намуд. Ин рӯйдодҳо ба афзоиши тиҷорат, ҳамкориҳои иқтисодӣ ва фарҳангӣ замина мегузоранд. Тоҷикистон таҳти роҳбарии Пешвои миллат ба маркази ҳамгироии минтақавӣ табдил меёбад.

Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо саҳми бузургаш дар таҳкими сулҳ сазовори унвони Пешвои байналмилалии сулҳофар гардидааст. Ҷоизаи байналмилалии сулҳи ба номи Лев Толстой соли 2025 инро тасдиқ мекунад. Бо ифтихори миллӣ мо – тоҷикон – аз ин дастовард шодем ва умедворем, ки мероси сулҳофарии Пешвои миллат барои наслҳои оянда намунаи ибрат хоҳад шуд.

Ин рӯйдодҳои таърихӣ нишон медиҳанд, ки бо хирад ва талошҳои сулҳпарварона метавон мушкилоти мураккабро ҳал кард ва ҷаҳонро беҳтар сохт. Зинда бод Пешвои миллат – Эмомалӣ Раҳмон! Зинда бод Тоҷикистони сулҳпарвар!

ҚУРБОНОВА ШИРИН, сарходими илмии Институти омӯзиши масъалаҳои

давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ, доктори илмҳои таърих