«Пойтахти азизамон – шаҳри Душанбе дар замони соҳибистиқлолӣ бо ташаббусҳои Ҳукумати кишвар ва талошҳои Роҳбарияти Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳр дар байни шаҳрҳои минтақа мақоми шоиста пайдо карда, ба яке аз пойтахтҳои сабзу обод ва рушдёбандаи Осиё табдил ёфтааст».

Эмомалӣ Раҳмон

Ҳар сол шанбеи сеюми моҳи апрел дар саросари Тоҷикистон бо шукӯҳи хосса Рӯзи пойтахт таҷлил мегардад. Ин рӯз на танҳо ҷашни шаҳри Душанбе балки нишонаи ваҳдати миллӣ, рамзи ободӣ ва ифтихор аз дастовардҳои истиқлолияти давлатии кишвар аст. Душанбе – пойтахти азизи мо, ки бо зебоии худ қалбҳоро тасхир мекунад, дар тӯли беш аз як аср аз як деҳаи хурд ба яке аз шаҳрҳои сабзу хуррам, амну обод ва пешрафтаи Осиё табдил ёфтааст.

Номи “Душанбе” аз вожаи форсии “ду” (ду) ва “шанбе” (рӯзи ҳафта) сарчашма гирифта, ба маънои “бозори рӯзи душанбе” аст. Дар асрҳои миёна ин минтақа ҳамчун як нуқтаи тиҷоратии муҳим шинохта мешуд, ки дар он деҳқонон, ҳунармандон ва тоҷирон барои хариду фурӯш ҷамъ меомаданд. Аммо таърихи муосири Душанбе аз соли 1924 оғоз меёбад, вақте ки дар натиҷаи тақсимоти миллии марзӣ дар Осиёи Миёна, тоҷикон пойтахти худро аз Бухоро ба Душанбе интиқол доданд.

15 марти соли 1925 Душанбе расман пойтахти Ҷумҳурии Мухтори Тоҷикистон дар ҳайати Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон эълон гардид. Аз соли 1929 то 1961 шаҳр ба ифтихори Иосиф Сталин “Сталинобод” номида шуд ва дар ин давра ба маркази муҳими маъмурӣ, саноатӣ ва фарҳангии Иттиҳоди Шӯравӣ табдил ёфт. Дар он солҳо, биноҳои маъмурӣ, корхонаҳои саноатӣ, мактабҳо ва театрҳо сохта шуданд, ки барои рушди шаҳр замина гузоштанд.

Пас аз соли 1961 номи шаҳр ба Душанбе баргардонида шуд ва то 9 сентябри 1991 – рӯзи истиқлолияти Тоҷикистон – он ҳамчун пойтахти Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон мақоми баланд дошт. Дар солҳои аввали истиқлолият, бо вуҷуди мушкилоти сиёсӣ ва иқтисодӣ, Душанбе маркази барқарорсозии сулҳ ва ваҳдати миллӣ гардид.

Баъди ба даст овардани истиқлолияти давлатӣ таҳти роҳбарии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Душанбе ба марҳилаи нави рушд ворид шуд. Дар ин давра шаҳр на танҳо аз лиҳози иқтисодӣ, балки аз ҷиҳати фарҳангӣ, маънавӣ ва инфрасохторӣ низ пешрафт кард. Бо ташаббусҳои Ҳукумати ҷумҳурӣ биноҳои маъмурӣ, муассисаҳои таълимӣ, беморхонаҳо ва марказҳои фарҳангӣ бунёд ёфтанд, ки Душанберо ба маркази муосири минтақа табдил доданд.

Дар ҳашт соли охир таҳти роҳбарии Раиси шаҳри Душанбе муҳтарам Рустами Эмомалӣ пойтахт симои худро комилан дигаргун кард. Биноҳои баландошёнаи истиқоматӣ, марказҳои муосири тиҷоратӣ, хиёбонҳои сабзу гулгаштҳои дилкаш ва роҳҳои замонавӣ Душанберо ба яке аз пойтахтҳои зеботарин, бехатартарин ва сабзтарини Осиё табдил доданд. Аз соли 2017 то 2024 дар шаҳри Душанбе зиёда аз 600 иншооти нав, аз ҷумла манзилҳои истиқоматӣ, мактабҳо, боғчаҳои кӯдакон ва беморхонаҳо ба истифода дода шуданд.

Шаҳри ишқам, шаҳри бахтам, шаҳри армонам Душанбе,

Бо ту будам, бо ту ҳастам, бо ту мемонам Душанбе!

Имрӯз Душанбе на танҳо пойтахти сиёсии Тоҷикистон, балки маркази иқтисодии он низ мебошад. Тибқи омори расмӣ саҳми шаҳри Душанбе дар тавлиди маҳсулоти умумии дохилии кишвар беш аз 35%–ро ташкил медиҳад. Дар пойтахт корхонаҳои саноатӣ, марказҳои тиҷоратӣ, бонкҳо ва муассисаҳои хизматрасонӣ фаъолият мекунанд, ки барои таъмини ҷойҳои корӣ ва баланд бардоштани сатҳи зиндагии сокинон мусоидат мекунанд.

Дар солҳои охир бо ташаббуси шаҳрдорӣ, барномаҳои зиёде барои рушди иқтисоди шаҳр амалӣ шуданд. Аз ҷумла, барномаи “Шаҳри сабз” барои афзоиши майдони сабзазорҳо ва дарахтон дар Душанбе роҳандозӣ гардид. Тибқи маълумоти расмӣ аз соли 2017 то 2024 майдони сабзазорҳо дар шаҳр 30% афзоиш ёфт ва Душанбе дар раддабандии шаҳрҳои сабзи Осиёи Марказӣ ҷойгоҳи намоёнро ишғол кард.

Инфрасохтори нақлиётии шаҳр низ ба таври назаррас такмил ёфт. Роҳҳои нав, пулҳо ва гузаргоҳҳо сохта шуданд ва системаи нақлиёти ҷамъиятӣ бо автобусҳои муосир муҷаҳҳаз гардид. Ин тадбирҳо рафтуомади сокинонро осон карданд ва ба коҳиши ифлосшавии ҳаво мусоидат намуданд. Масалан, дар соли 2023 зиёда аз 200 автобуси муосир ба хизматрасонии сокинон ҷалб карда шуданд, ки 40% талабот ба нақлиёти ҷамъиятиро қонеъ намуд.

Душанбе ҳамчун маркази фарҳангии Тоҷикистон мақоми хос дорад. Дар ин шаҳр муассисаҳои бузурги фарҳангӣ, аз қабили Театри опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ, Осорхонаи миллии Тоҷикистон ва Китобхонаи миллии Тоҷикистон ҷойгир шудаанд. Ин муассисаҳо на танҳо барои сокинони пойтахт, балки барои меҳмонони хориҷӣ низ ҷолиби диққатанд. Ҳамасола дар Душанбе чорабиниҳои фарҳангии сатҳи байналмилалӣ, аз қабили Фестивали мусиқии “Садои Душанбе”, Намоишгоҳи китобҳои Тоҷикистон ва Фестивали филмҳои тоҷикӣ баргузор мегарданд. Ин чорабиниҳо ба муаррифии фарҳанги тоҷик дар арсаи ҷаҳонӣ мусоидат мекунанд ва Душанберо ҳамчун маркази фарҳангии минтақа мустаҳкам мегардонанд.

Аз соли 2017, вақте ки муҳтарам Рустами Эмомалӣ Раиси шаҳри Душанбе таъин гардид, пойтахт ба марҳилаи нави рушд ворид шуд. Ҳамчун пайрави мактаби давлатдории Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон муҳтарам Рустами Эмомалӣ барои ободонии шаҳр ва беҳтар кардани шароити зиндагии сокинон талошҳои зиёд ба харҷ дод.

Яке аз дастовардҳои муҳими давраи роҳбарии ӯ сохтмони биноҳои баландошёнаи истиқоматӣ аст, ки барои ҳалли мушкилоти манзил мусоидат кард. Тибқи маълумоти расмӣ аз соли 2017 то 2024 зиёда аз 12 000 манзили истиқоматӣ ба истифода дода шуд, ки барои беш аз 50 000 нафар сокинон шароити зиндагии муосир фароҳам овард.

Дар соҳаи маориф ва тандурустӣ низ пешрафтҳои назаррас ба даст омаданд. Сохтмони мактабҳо ва боғчаҳои кӯдакон, таъмири беморхонаҳо ва муҷаҳҳазсозии онҳо бо таҷҳизоти муосир аз ҷумлаи ин тадбирҳост. Масалан, дар соли 2024 танҳо дар соҳаи маориф 18 мактаби нав ва 25 боғчаи кӯдакон ба истифода дода шуданд, ки талабот ба муассисаҳои таълимиро 20% афзоиш дод.

Шоири ҷавон Кӯҳзоди Фатҳулло ин талошҳоро чунин тавсиф кардааст:

Душанбе сабзу зебо мешавад бо кӯшиши Рустам,

Дилафрӯзу дилоро мешавад бо кӯшиши Рустам.

Чароғон кӯчаву гулгаштҳояш шуд,

Ба олам ҳамчу шаҳри сулҳ шуҳратёр гардидааст.

Душанбе на танҳо пойтахти Тоҷикистон, балки маркази муҳими сиёсӣ ва дипломатӣ дар Осиёи Марказӣ аст. Дар ин шаҳр нишастҳои сатҳи баланди байналмилалӣ, аз қабили Саммити Созмони ҳамкории Шанхай, Конфронси байналмилалии об ва Форуми иқтисодии Душанбе баргузор мегарданд. Ин чорабиниҳо ба муаррифии Тоҷикистон дар арсаи ҷаҳонӣ мусоидат мекунанд ва Душанберо ҳамчун маркази сулҳу ҳамкорӣ муаррифӣ менамоянд.

Душанбе узви шабакаҳои байналмилалии шаҳрҳо, аз қабили Созмони шаҳрҳои пойтахтҳои ҷаҳон мебошад. Ин узвият ба табодули таҷриба бо дигар пойтахтҳо, ҷалби сармоягузориҳои хориҷӣ ва рушди инфрасохтори шаҳр мусоидат мекунад. Масалан, дар соли 2023 Душанбе бо шаҳрҳои Сеул ва Дубай созишномаҳои ҳамкорӣ имзо кард, ки ба татбиқи лоиҳаҳои муштарак дар соҳаи технология ва туризм мусоидат намуд.

Барои ояндаи Душанбе нақшаҳои бузурге тарҳрезӣ шудаанд. То ҷашни 35-солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, пойтахт бояд ба яке аз шаҳрҳои пешрафтаи Осиё табдил ёбад. Аз ҷумла, нақшаҳои зерин дар назар дошта шудаанд:

- тавсеаи инфрасохтори нақлиётӣ: Сохтмони роҳҳои нав, пулҳо ва дар ояндаи наздик оғози лоиҳаи метрои Душанбе;

- рушди шаҳри сабз: Афзоиши майдони боғҳо, сабзазорҳо ва гулгаштҳо барои беҳтар кардани экологияи шаҳр;

- табдили Душанбе ба шаҳри интеллектуалӣ: Истифодаи технологияҳои рақамӣ дар идоракунии шаҳр, аз қабили системаи “Шаҳри оқил” ва хизматрасониҳои онлайн;

- беҳтар кардани хизматрасониҳои коммуналӣ: Таъмини манзилҳои муосир, оби тоза ва барқ барои ҳамаи сокинон.

Ин нақшаҳо бо дастгирии Ҳукумати Тоҷикистон ва ташаббусҳои шаҳрдорӣ амалӣ хоҳанд шуд ва Душанберо ба маркази нави иқтисодӣ, фарҳангӣ ва маънавии минтақа табдил хоҳанд дод.

Душанбе – на танҳо пойтахти Тоҷикистон, балки нигини Осиё, рамзи истиқлолият, сулҳу ваҳдат ва ободонии кишвар аст. Ин шаҳр бо таърихи ғании худ, дастовардҳои муосир ва дурнамои дурахшони ояндааш ифтихори ҳар як тоҷик аст. Ба шарофати талошҳои Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва Раиси шаҳр муҳтарам Рустами Эмомалӣ Душанбе имрӯз яке аз зеботарин, бехатартарин ва сабзтарин пойтахтҳои ҷаҳон аст.

Дар ин рӯзи фархунда, тамоми сокинони пойтахт ва шаҳрвандони Тоҷикистонро самимона табрик мегӯям. Бигузор Душанбеи азизамон ҳамеша ободу зебо ва маркази сулҳу дӯстӣ бошад!

Душанбе достони шоҳкор аст,

Муаллиф шоҳмарди шаҳрдор аст.

Чу Рустам дар сари майдони кор аст,

Ҳадаф танҳо барор асту барор аст.

Раҳимзода Алишер Орзу, - номзади илмҳои физикаву математика, директори Институти математикаи ба номи А. Ҷӯраеви Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон