Дар муносибатҳои ҳуқуқии байналмилалӣ ҳалли одилонаи ҳудудҳои баҳснок ҳамеша барои ҳар давлат як мушкили доимӣ, аксаран драматикӣ ва дар айни замон нозук ва дарднок буд ва боқӣ мемонад. Чомеаи ҷаҳонӣ ба мавзӯи сарҳади давлатӣ таваҷҷуҳи зиёд медиҳад, зеро аҳамияти он барои сулҳу амният хеле бузург аст.
Рӯзи 13 марти соли 2025 миёни Тоҷикистону Қирғизистон протокол дар бораи делимитатсия ва демаркатсияи марзи давлатӣ ба имзо расид, ки дар ҷомеаи Тоҷикистон вокуниши мусбатро ба бор овард. Раванди гуфтушунид мураккаб ва хеле тулонӣ буд. Мавҷудияти сарҳади умумӣ ҷараёни воқеаҳоро тағйир медиҳад, кишварҳо маҷбур мешаванд, ки муносибатҳои дуҷониба барқарор кунанд ва барои Ҷумҳурии Тоҷикистон муносибатҳо бо Ҷумҳурии Қирғизистон самти афзалиятноки сиёсати хориҷӣ ба ҳисоб мераванд.
Омӯзиш ва таҳлили муносибатҳои Тоҷикистону Қирғизистон дар формати дуҷониба хеле муҳим аст, зеро ҳарду давлат дорои манфиатҳои муштараки байналмилалӣ, яъне тарафдори таҳкими сулҳу субот дар минтақа, таъмини рушди устувор, пешбурди ташаббусҳои глобалӣ оид ба коҳиш додани тағирёбии иқлим, идоракунии одилонаи захираҳои об, ҳифзи пиряхҳо аз обшавӣ ва ғайра мебошанд.
Ба шарофати дурандешии сиёсии роҳбарияти ду кишвар ва баррасии ҳамаҷонибаи сабақҳои таърихӣ ҳамкориҳои дуҷониба ҳоло симои комилан нав пайдо кардаанд. Рӯзи 31 марти соли ҷорӣ дар вазъияти тантанавӣ се кишвари ҳамсоя - Тоҷикистон, Ӯзбекистон ва Қирғизистон Созишнома дар бораи нуқтаи пайванди марзҳои се кишвари сарҳадиро ба имзо расониданд.
Баъди ба имзо расонидани созишномаи мазкур Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, рӯйдоди 31-уми мартро «бисёр муҳим» арзёбӣ намуда, гуфтанд, ки «мо ба муносибат бо Қирғизистон ва Ӯзбекистон, ки бар пояи накӯҳамсоягӣ, баробарҳуқуқӣ, эҳтиром ва бо назардошти манфиатҳои ҳамдигар асос ёфтаанд, баҳои баланд медиҳем».
Президенти Ҷумҳурии Қирғизистон муҳтарам Содир Ҷабборов, пешниҳод кард, ки дар се кишвар ба мисли ҳавзаи Шенген виза ё раводиди ягона ҷорӣ шавад, то сайёҳон ба тамоми кишварҳои минтақа озод равуо кунанд. Ба таъкиди С.Ҷабборов, «ҳамгироӣ дар минтақа дар ҳоли рушд аст ва таҳкими равобит дар ҳама бахшҳо метавонад дар рушди устувор ва шукуфоии Осиёи Марказӣ мусоидат кунад».
Президенти Ҷумҳурии Ӯзбекистон муҳтарам Шавкат Мирзиёев ба имзо расидани созишномаи сарҳадиро фоли нек хонда, таъкид намуд, ки «Дар солҳои охир гардиши мол миёни Ӯзбекистон, Қирғизистон ва Тоҷикистон даҳ баробар афзудааст. Қариб нисфи он ба минтақаҳои марзӣ рост меояд».
Хизмати боарзиши ҷонибҳо дар он аст, ки онҳо бо иштироки бевоситаи раванди музокирот оид ба масъалаҳои марзӣ бори нахуст ҷиҳати ҳалли масъалаҳои мавҷудаи сарҳадӣ ва аҳамияти он барои муносибатҳои Тоҷикистону Қирғизистон корҳои некро анҷом доданд. Ба ҷонибҳо лозим омад, ки мушкилоти мураккаб ва печидаи марбут ба муқаррар кардани сарҳад байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Қирғизистонро босаброна ҳал кунанд.
Ҳуҷҷатҳои ба имзорасида проблемаи сарҳади давлатироро дар муносибатҳои тоҷику қирғиз барои абад ба таври одилона ҳаллу фасл кард.
Бо талошҳои ҳайатҳои ҳукуматҳои Тоҷикистону Қирғизистон ҷиҳати роҳандозии музокирот дар формати дуҷониба, низоъе, ки як садсола ҳалли худро наёфта буд ва мушкили таъсиси сарҳади як ҳазор километраи байни давлатҳои номбурда ба маънои томи он масъалаи ҳаёт ва мамоти тарафайн буд, бори нахуст дар таърихи худ мақоми ҳуқуқӣ ва байналмилалӣ гирифт.
Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Қирғизистон муносибатҳои хешро бар асоси принсипҳои эҳтироми соҳибихтиёрӣ, тамомияти арзӣ, мудохила накардан ба корҳои дохилии ҳамдигар, ҳамсоягии нек пеш бурда, тарафдори таҳкими сулҳу субот ва рушди устувор дар минтақа ва ҷаҳон мебошанд.
Саидумар Раҷабов - мудири шуъбаи ҳуқуқи байналмилалии
ИФСҲ АМИТ, доктори илмҳои ҳуқуқшиносӣ, профессор
ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
