Бояд гуфт, ки ҳар як мулоқот ва вохӯриҳое, ки Пешвои миллат бо қишрҳои гуногуни ҷомеа баргузор мекунад, паҳлӯҳои мубрам ва зарӯрии ҳаёти иҷтимоии кишварро мавриди муҳокима қарор медиҳанд. Вохӯрӣ бо олимон ва зиёиёни кишвар низ қаблан 4 сол пеш доир гардида буд, аз зумраи мулоқотҳои хоси Пешвои миллат ҳаст, ки ҳамеша ба ин қишри хеле муҳими ҷомеа таваҷҷӯҳ ва такя менамояд. Ин мулоқотро метавонад, дар пасманзари чолишҳои глобалӣ ҳамчун катализатор барои муколама, ҳамкорӣ ва амали дастаҷамъона дар ҳалли масъалаҳои мубрами кишвар хидмат кунад, чун масъалаҳо ва мушкилоти зиёде, ки имрӯз дар соҳаи илму маориф ҷой дорад, ба таври бояду шояд мавриди таҳлил ва бо далоили мавҷуда ба сами иштирокдорон расонда шуд. Президенти кишвар нақши муҳими илм ва технологияро дар ҳалли мушкилоти гуногунҷанбаи Тоҷикистон, аз устувории экологӣ то рушди иҷтимоию иқтисодӣ таъкид карданд.

Ҳангоми суханрониҳояшон Пешвои миллат бо ишораи он, ки : “Мо бояд якҷоя қудрати дониш ва инноватсияро барои бартараф кардани мушкилоти дар пешистода истифода барем. Чун агар печидагиҳои ҷаҳони муосирро пайгирӣ мекунем, таҷриба ва заковати олимони мо дар ҷустуҷӯи пешрафти илми миллӣ сарвати ногузири мо маҳсуб меёбад” ба олимон муроҷиати муайянеро иброз намуданд. Ҳамчунин аҳамияти равишҳои байнисоҳавӣ ва шарикиро дар ҳалли мушкилоти мураккаб зарурати ҳамкории байни таҳқиқотчиён, сиёсатмадорон ва таҷрибаомӯзонро зарур дониста, муттаҳид кардани таҷриба ва захираҳои коллективии худ, муайян кардани роҳи ояндаи дурахшон ва шукуфони кишвар ва мардумро таъкид намуданд. Президенти кишвар зикр намуданд, ки: “Ҳангоме ки мо ба роҳи пешрафту шукуфоӣ қадам мезанем, ҳукумат омода аст, ки олимони моро дар ҳар қадам дастгирӣ ва тавонманд созад. Мо якҷоя аз нерӯи дигаргунсозандаи илм барои бунёди ояндаи дурахшони Тоҷикистон ва наслҳои оянда истифода хоҳем кард.” Вале чанд масъалаи хосеро, ки Пешвои миллат ба онҳо бештар ишора ва таъкид намуданд, метавон ба таври зайл баррасӣ кард:

Ҳифзи арзишҳои миллӣ:

Дар қалби ҳар як миллат пайвастагӣ бо фарҳанг ва арзишҳои миллии он ҷойгир аст. Арзишҳои миллии мо танҳо осори таърихӣ нестанд, онҳо меъёрҳои зинда мебошанд, ки ахлоқ ва рафтори ҷамъиятии моро роҳбарӣ мекунанд. Ҳифз ва пешбурди ин арзишҳо кори ғайрифаъол нест ва иштироки фаъолона, гуфтушунид ва аз ҳама муҳимаш дар арсаи байналхалқӣ намояндагӣ карданро талаб мекунад. Олимон ва зиёиёни мо нигаҳбони мероси фарҳангии мо ва машъалбардорони асолати миллии мо мебошанд. Тавассути таҳқиқот, нашрияҳо ва ҳамкориҳои худ, онҳо метавонанд сарвати анъанаҳои моро афзун намуда, ҳамзамон фаҳмиш ва қадршиносии байнифарҳангиро инкишоф диҳанд. Маҳз олимон ва зиёиёни кишвар ҳастанд, ки арзишҳои миллиро бояд бештар таҳқиқ намуда, бо далоили илмӣ оро ва пешниҳоди ҷомеа гардонанд.

Пешбурди мубориза бо ифротгароӣ:

Ифротгароӣ дар ҳама шаклаш ба иттиҳоду пешрафти ҷомеаи мо хатари ҷиддӣ дорад. Олимон ва равшанфикрони мо ҳамчун пешсафи ақлу хирад бояд дар муқобили маҷрои ҷаҳолат ва таҳаммулнопазирӣ устувор бошанд. Бо инкор кардани афсонаҳо, пешбурди мубоҳисаҳои ба далелҳо асосёфта ва пешбурди тафаккури интиқодӣ онҳо метавонанд пояҳоеро, ки ифротгароӣ дар он рушд мекунад, нобуд созад.

Пешрафти илмҳои бунёдӣ:

Илмҳои бунёдӣ асоси навовариҳои технологӣ, пешрафти ҷомеа ва фаҳмиши инсон мебошанд. Сармоягузорӣ ба тадқиқоте, ки сарҳади донишро боло мебарад, зарурияти табиӣ аст. Хоҳ кушодани асрори коинот, рӯшан кардани мураккабии майнаи инсон ва хоҳ тадқиқи сарҳадҳои нанотехнология бошад, олимони мо бояд дар сафи пеши чунин ҷустуҷуи нави илмӣ бошанд. Кашфиётҳои онҳо на танҳо фаҳмиши моро дар бораи ҷаҳон ғанӣ мегардонанд, балки инчунин барои татбиқи амалие, ки ҳаётро беҳтар мекунанд ва рушди иқтисодиро пеш мебаранд, роҳ мекушоянд.

Тарбияи зеҳни ҷавонон:

Оянда ба ҷавонон тааллуқ дорад ва масъулияти дастаҷамъонаи мост, ки онҳоро бо донишҳое муҷаҳҳаз созем, ки онҳо дар ҷаҳони доимо тағйирёбанда рушд кунанд. Илму маориф нуқтаи меҳварии ин талош аст ва олимону зиёиёни мо дар таҳияи барномаҳои таълимӣ, роҳнамоии донишҷӯён ва афрӯхтани шавқу ҳавас ба омӯзиш нақши муҳим доранд. Бо пешниҳоди роҳнамо, илҳом ва таҷрибаи амалӣ, онҳо метавонанд насли ояндаи навоварон, ҳалли мушкилот ва пешгомони идея ва анешаҳоро тарбия кунанд.

Ташаккули худшиносии миллӣ:

Миллате, ки аз гузаштааш канда шудааст, мисли киштии бе қутбнамо аст ва дар баҳри номуайянӣ ғарқ шудааст. Олимон ва зиёиёни мо ҳамчун посбони хотираи миллии мо хидмат карда, анъана ва мероси моро аз як насл ба насли дигар интиқол дода, муаррифӣ мекунанд. Бо омӯзиши таърих, таҳлили муосир ва тасаввур кардани ояндаи мо, онҳо метавонанд ҳисси ҳамбастагии наслҳо ва ҳувияти миллиро, ки аз арзишҳои шахсӣ болотаранд ва моро ҳамчун миллат муттаҳид мекунад, тарбия кунанд.

Бетараф набудан

Таъкиди Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон ба бетарафии олимон нисбат ба сарнавишти ҷомеа, илм ва миллат боз ҳам васеътар аз эътирофи нақши асосие, ки олимон дар ташаккули масири рушду пешрафти миллат мебозанд, низ зикр гардид. Президент аҳамияти донишмандонро на танҳо ҳамчун саҳмгузор дар дониш ва навоварӣ, балки ҳамчун ҷонибҳои манфиатдор дар гуфтугӯи густурдаи ҷомеа ва миллӣ таъкид кард. Бетарафӣ дар миёни донишмандон ба беғаразӣ ва воқеъбинонае, ки ба кори худ бархӯрд мекунанд ва омодагии онҳо барои даст доштан дар масоиле, ки барои ҷомеа ва миллат асар дорад, ишора мекунад. Гарчанде ки таҳқиқоти илмӣ табиатан аз паи ҳақиқат ва далелҳо асос ёфтааст, олимон аз ғаразҳо ё фишорҳои беруна эмин нестанд, ки метавонанд ба тадқиқот ё таблиғоти оммавии онҳо таъсир расонанд. Таъкиди Президенти кишвар ба зарурати риояи принсипҳои якпорчагии зеҳнӣ, истиқлолият ва рафтори ахлоқиро дар фаъолияти касбии олимон таъкид мекунад. Бо доштани мавқеи бетарафӣ, олимон наметавонанд кафолат диҳанд, ки кори онҳо аз таъсири номатлуб эмин боқӣ мемонад ва ба ин васила эътимод ва эътимоднокии дониш ва таҷрибаи илмиро нигоҳ дошта наметавонанд. Ҳамчун олимон вазифадоранд, ки дар мубоҳисаҳои огоҳонаи ҷамъиятӣ саҳм гузоранд, аз ҳалли мушкилиҳои сиёсӣ ҳимоят кунанд ва фаҳмиши ҷамъиятии илмро пеш баранд. Таъкиди Президент олимонро водор мекунад, ки дар баробари риояи меъёрҳо ва принсипҳои ҷиддии илмӣ бо мушкилоти доғи ҷомеа, аз қабили тағйири иқлим, саломатии аҳолӣ ва рушди иқтисодӣ, ҳифзи арзишҳои миллӣ фаъолона ширкат варзанд. Президенти Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон дар як мулоқоти муҳиме, ки ба рушди зеҳнӣ ва ҳамкориҳо нигаронида шудааст, бо олимони гиромии кишвар ҷамъ омада, аҳамияти аввалиндараҷаи густариши дониш ва фаҳмиши мардумро таъкид кард. Президент бори дигар таъкид карданд, ки ҳукумат барои дастгирии ташаббусҳое, ки ба пешрафти дониш ва маърифати ҷомеа мусоидат мекунанд, ҳамеша омода аст. Вай нақшаҳои афзоиши сармоягузорӣ дар соҳаи маориф, иртибототи илмӣ ва барномаҳои саводнокии рақамиро низ зикр кард, то шаҳрвандон ба маълумоти дақиқ ва имкониятҳои рушди зеҳнӣ дастрасӣ дошта бошанд. “Ҳангоме ки мо барои бунёди ҷомеаи ободтару пойдор саъй менамоем, паҳнкунии дониш барои ҳамаи мо бояд вазифаи аввалиндараҷа бошад. Мо биёед, якҷоя аз нерӯи таълим ва таҳқиқот барои тавонмандсозии ҷомеа, ҳавасмандгардонии инноватсия ва пешбурди тағйироти мусбӣ дар Тоҷикистон ва берун аз он истифода кунем.”

Дар ҷамъбасти вохӯрӣ Пешвои миллат ба авлавият додан ба тавсеаи дониш ва ҳамкорӣ дар байни олимон амиқан боварии худро изҳор дошта, ба тааҳҳудоти нав барои тавсеаи ҳудуди фаҳмиш ва пешбурди омӯзиши бештари илмҳои дақиқ ишора карданд. Тоҷикистон бо роҳбарии дурандешонаи Сарвари давлат ва саъю кӯшиши муштарак ба ғанисозии зеҳнӣ омода аст, ки дар арсаи ҷаҳонӣ як макони хуби пажӯҳиш, дониш ва навоварии барои олимон гардад.

Гулҳаё Мадимарова, номзади илмҳои филология, ходими пешбари илмии шуъбаи Аврупои Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон