Истиқлолияти давлатӣ барои ҳар як давлат маънии соҳибихтиёрии комил дар ҳукуматронӣ ва идора кардани корҳои дохилӣ ва хориҷии хешро дорад. Тоҷикистон, ки дар ҷустуҷӯи роҳҳои нави рушд ва эътимоди миллӣ қарор дошт, 9 сентябри соли 1991 истиқлолияти худро эълон кард, ки оғози марҳалаи муҳим барои давлат, миллат ва халқ аст. Ҳоло, пас аз 34-умин солгарди Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Тоҷикистон ҳамчун давлати соҳибистиқлол, бо назардошти натиҷаҳои ба даст овардааш дар бахшҳои гуногуни иқтисодиёт ва иҷтимоиёт, ба таври муназзам рушд мекунад.
Пас аз эълони истиқлолияти давлатӣ дар санаи 9 сентябри соли 1991, Тоҷикистон бо мушкилоти ҷиддии иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва сиёсии рӯбарӯ гардид. Баъд аз барқарор кардани амнияти комили кишвар, Тоҷикистон тадриҷан ба таҳкими сохтори давлатдорӣ, рушди иқтисодиёт ва беҳбудии иҷтимоии аҳолӣ даст ёфт. Дар зарфи 34 соли соҳибихтиёрӣ, Тоҷикистон ба дастовардҳо ва пешрафтҳои назаррас ноил шуд. Равандҳои таҳаввулот дар бахшҳои мухталиф хеле зиёданд, вале ба таври умумӣ, як қатор дастовардҳои калидӣ ҳосил шуданд.
1. Барқарор кардани сулҳ ва амният
Пас аз ҷанги шаҳрвандии 1992-1997, Тоҷикистон ба як марҳилаи нави сулҳ ва суботу устуворӣ ворид шуд. Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризояти миллӣ, ки 27 июни соли 1997 дар шаҳри Москва имзо шуд, ба барқарор намудани амният ва муттаҳид кардани ҷумҳурӣ кӯмак кард. Ин сулҳ ва оромиш имкон дод, ки кишвар ба рушд ва таҳкими сохторҳои давлатӣ шурӯъ кунад.
- Роҳандозии механизми сулҳ ва созишҳо: Истиқрори сулҳ дар соли 1997 натиҷаи музокираҳои мусбат бо кӯмакҳои дипломатии байналмилалӣ буд.
- Ҳал кардани низоъҳои дохилӣ: Муносибатҳои сиёсӣ ва фарҳангии мухталиф, ки пештар ҳамчун хатар буданд, ба як сатҳи ҳамгироии миллӣ ва баробарӣ расиданд.
2. Рушди иқтисодиёт
Гузариш ба иқтисоди бозаргонӣ: Пас аз истиқлолияти давлатии ҷумҳурӣ, Тоҷикистон аз иқтисодиёти нақшавӣ ба иқтисоди бозаргонӣ гузашт. Ин ба ташаккули иқтисодиёти бозаргонӣ, рушди сармоягузорӣ ва таҳкими бахши хусусӣ кӯмак кард. Ҳарчанд дар муқобили чунин таҷриба бо мушкилоти ҷиддӣ мувоҷеҳ шуд, кишвар тадриҷан ба иқтисоди мустақил шурӯъ кард.
Рушди бахши кишоварзӣ: Дар давоми 34 соли истиқлолияти давлатии ҷумҳурӣ, Тоҷикистон дар соҳаи кишоварзӣ, хусусан пахтакорӣ, меваҷоту сабзавот ва ғайраҳо, муваффақиятҳои назаррас ба даст овард. Мақсади асосии кишоварзӣ - таъмини хӯроки маҳаллӣ ва рушди истеҳсоли маҳсулот буд.
Энергетика: Тоҷикистон бо истифода аз захираҳои энергияи гидроэлектрии худ ба як шохаи иқтисодиёташ такя мекунад. Хати нерӯгоҳҳои обии бузург, ба монанди НБО Роғун, яке аз муҳимтарин лоиҳаҳои энергетикии кишвар мебошад.
Саноат ва технологӣ: Пешрафт дар саноат ва тавсеаи бунёди корхонаҳо ва фабрикаҳо низ нақши қалидӣ дар рушди иқтисод дошт. Иҷрои ислоҳоти саноатӣ ва истифодаи захираҳои табиӣ ва хом асосан ҳадафи боло бурдани истеҳсолот ва равнақи истеҳсолот буд.
3. Инфрасохтор ва нақлиёт
Инфрасохтори роҳ: Тоҷикистон ба бунёди инфрасохтори роҳҳои оҳан, шоҳроҳҳои автомобильӣ ва сохтмони роҳҳои калон диққати махсус дод. Бунёди роҳҳо ва хати нақлиётии байналмилалӣ як марҳилаи муҳим дар таҳкими муносибатҳои иқтисодӣ ва тиҷоратӣ бо кишварҳои ҳамсоя мебошад.
Роғун ва нерӯгоҳи барқи обӣ: Нерӯгоҳи Роғун яке аз самтҳои асосии инфрасохтор дар бахши энергетикаи кишвар мебошад, ки метавонад ба таъмини нерӯи барқ ва бозори минтақавӣ кӯмак кунад.
4. Таҳсилот ва илм
Системаи таълимӣ: Дар соҳаи маориф, дар муддати кӯтоҳ дар Тоҷикистон таълимоти асосӣ ва миёна бо стандарти ҷаҳонӣ инкишоф ёфт. Бунёди мактабҳои нав, донишгоҳҳо ва марказҳои илмию таҳқиқотии миллӣ имконияти таҳсилот ва ба даст овардани маълумоти муосирро фароҳам овард.
Барномаҳои илмӣ ва таҳқиқоти муҳими илмӣ: Тоҷикистон дар соҳаи илм таҳқиқоти назаррас дар бахшҳои техникӣ, аграрӣ ва тиббӣ анҷом дод, ки натиҷаҳои онҳо ба рушди кишвар кӯмак карданд.
5. Саломатӣ ва фароғат
Тавсеаи беморхонаҳо ва муассисаҳои тиббӣ: Тоҷикистон дар давоми 34 сол кӯшиш кард, ки беҳбудиҳои зарурӣ барои таъмин кардани саломатии аҳолии худ бо бунёди беморхонаҳо ва марказҳои тиббӣ таъмин кунад.
Пешрафтҳои тиббӣ: Таҳкими системаҳои тиббӣ ва дастрасии аҳолӣ ба мутахассисон, таҷҳизотҳои замонавӣ ва маводи тиббӣ заминаи беҳтари хидматрасониро фароҳам овард.
Варзиш: Тоҷикистон дар варзиш низ пешрафтҳои назаррас дошт, бахусус дар майдонҳои байналмилалӣ, ки бо гирифтани медалҳо ва ҷойҳои олӣ дар мусобиқаҳои ҷаҳонӣ, ба он шӯҳрат ёфтааст.
6. Таъсири ҷаҳонӣ ва ҳамкориҳо
Ҳамкориҳо бо кишварҳои хориҷӣ: Тоҷикистон дар ду даҳаи ахир барои таҳкими муносибатҳояш бо кишварҳои хориҷӣ ва ҷалби сармояи хориҷӣ кӯшиш кард. Ба таври вижа, ҳамкориҳо бо кишварҳои ҳамсоя ва созмонҳои байналмилалӣ, ба монанди СММ, Бонки Ҷаҳонӣ, Бонки рушди Исломӣ ва IMF, ба рушди иқтисодиёт мусоидат намуд.
Пайвастшавӣ ба созмонҳои байналмилалӣ: Тоҷикистон пас аз истиқлолият ба даст овардан ба созмонҳои байналмилалӣ шомил шуд, ки дар беҳбуди муносибатҳо ва рушди иқтисодӣ, сиёсии ва дипломатии кишвар нақш гузошт.
7. Сулҳ ва барқарор кардани ҳамгироии миллӣ
Қудрати якпорчагии миллӣ: Ба туфайли саъю кӯшишҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, мардуми Тоҷикистон ва роҳбарияти сиёсӣ, кишварро ба як ёдоварии равшан ва ватандӯстӣ бурд, ки боиси эҳёи пайвастагии халқ ва бозсозии муҳити сулҳ гардид.
Дастовардҳои назарраси таърихию фарҳангӣ: Дастовардҳои фарҳангӣ ва таъсис ёфтани як тамаддуни нав дар назди ҷомеа ҳамчунин дар давраи истиқлолият ҳиссаи назаррас дошт.
Хулоса
Пас аз 34 соли истиқлолияти давлатии ҷумҳурӣ, Тоҷикистон дар соҳаҳои гуногун дастовардҳои назаррас ва пешрафтҳои муҳиме ба даст овард. Бо вуҷуди мушкилот ва таҳдидҳои ҷиддӣ, кишвар ба як давраи нав ворид шуд ва барои рушд ва беҳбудии таълиму тарбия, илм, рушди иқтисод ва савдо, саноат, кишоварзӣ, энергетика, нақлиёт, саломатӣ ва ҳуқуқи инсон саъй ва кӯшишҳои зиёд ба харҷ дод. Меҳвари асосии ҳамаи ин дастовардҳо на танҳо барқарор кардани сулҳ ва амният, балки таҳкими сохтори давлати демократӣ, бунёди инфрасохтори муосир ва таваҷҷӯҳ ба манфиатҳои миллӣ мебошад.
Шокиров Имомалӣ Назарович, ходими илмии МД Маркази таҳқиқоти
технологияҳои инноватсионии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
