Сохтмони Нерӯгоҳи барқӣ-обии Роғун аз сӯи Идораи кулли энергетикӣ ва барқрасонии Шӯрои вазирони ҶШС Тоҷикистон дар соли 1968 барномарезӣ карда шуда буд. Моҳи сентябри соли 1976 корҳои сохтмонӣ дар маҳалли нерӯгоҳи Роғун, тавлиди турбинҳову мубаддилҳо дар Украина ва генераторҳо дар Свердловск оғоз шуданд, аммо бо баъзе сабабҳо он дар аввали солҳои 90-ум боздошта шуда буд. Қобили тазаккур аст,ки дар пайи фурӯпошии Иттиҳоди Шӯравӣ ва оғози ҷанги дохилӣ дар Тоҷикистон ва обхезиву селгирии 8 майи соли 1993 турбина ва оброҳу роҳравҳои зерзаминӣ қисман зери об монданд.

Дар оғози солҳои 2000-ум, Тоҷикистон баъд аз ҷанги дохилӣ ва дар давраи эҳёи иқтисод ва бозсозии фаъоли зербиноҳои ҳаётию муҳиммаш, тарҳи НБО - и Роғун - ро фаъолона ба шарикони хориҷияш муъаррифӣ кард. Дар давраи баъд аз ҷанги дохилӣ нерӯгоҳи Роғун ба нумоди эҳё ва бозсозии Тоҷикистон табдил гардид.

Дар соли 2004, дар ҷараёни сафари расмии В.В. Путин президенти Федератсияи Русия ба Тоҷикистон, байни ҳукумати Тоҷикистон ва ширкати “РУСАЛ” тавоффуқномае барои сохтмони ин нерӯгоҳ имзо шуд. Баъд аз он, корҳои сохтмонӣ дар маҳалли нерӯгоҳ дубора оғоз шуд ва турбинаҳо аз обу рутубат пок карда шуданд. Аммо ба далели мухолифати ҳамсоягони бонуфуз ва рӯшан набудани сарнавишти корхонаи бузурги дигари Тоҷикистон – корхонаи алюминий ё ТАЛКО, танишҳо бар сари ин тарҳ боло гирифт. Ширкати “РУСАЛ” исрор дошт, ки навъи садди нерӯгоҳ тағйир ва иртифоъи он то ба 285 метр коҳиш дода шавад.

Соли 2007 Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон бо дарназардошти талабот ва стандартҳои муосири бехатарӣ ба Бонки Ҷаҳонӣ барои ташхиси байналмилалии лоиҳа муроҷиат кард. Раванди музокирот ва омода кардани ҳуҷҷатҳо барои ин раванд тӯли 3 солро дар бар гирифт.

Асосноккунии техникии иқтисодӣ (TEAS) ва арзёбии таъсири муҳити зист ва иҷтимоӣ (АТЭИ) соли 2011 таҳти сарпарастии Бонки Ҷаҳонӣ бо иштироки ширкатҳои байналмилалӣ ва ду Гурӯҳи коршиносони мустақил – оид ба муҳандисӣ ва бехатарии сарбанд ва арзёбии таъсири иҷтимоӣ ва экологӣ оғоз карда шуд.

Ҳадафи асосии ин таҳқиқот муайян кардани имконпазирии лоиҳаи пешниҳодшудаи НБО - и Роғун ва арзёбии мустақилона ва объективии лоиҳаи пешниҳодшуда бо назардошти омилҳои техникӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва экологӣ мебошад. Ҳама ҳисоботҳои пешакӣ ва ниҳоии баҳогузорӣ барои НБО - и Роғун 1 сентябри соли 2014 интишор ёфта буданд, ки ба охир расидани раванди арзёбӣ мебошад. Тибқи ин арзёбиҳо, лоиҳаи сохтмони НБО - и “Роғун” ҳам аз ҷиҳати техникӣ, аз ҷиҳати экологӣ ва аз ҷиҳати иқтисодӣ мувофиқ ва мутобиқ ба стандартҳои байналмилалии бехатарӣ эътироф карда шуд.

Дар соли 2008 Тоҷикистон бо нерӯ ва имконоти худ ба сохтмони нерӯгоҳи Роғун шурӯъ намуд. Дар моҳи январи соли 2010 ин корзори миллӣ барои фурӯши саҳмияи ин нерӯгоҳ ба роҳ андохта шуд. Дар тӯли як сол маблағи 820 миллиону 200 ҳазор сомонӣ аз саҳмия ҷамъ гардид, ки бо нархи он замон баробари 186,2 миллион доллари амрикоӣ буд.

НБО Роғун калонтарин нерӯгоҳи обӣ-барқӣ дар Осиёи Марказӣ буда, сохтмони он тавре дар боло зикр кардем соли 1976 оғоз гардидааст. Иқтидори лоиҳавии ин нерӯгоҳ ба 3600 мегаватт соат баробар буда, нерӯгоҳ дорои 6 агрегат (иқтидори ҳар як агрегат 600 мегават соат) мебошад. Рӯдхонаи барқи обии Вахш айни замон НБО-и Норакро дар бар мегирад, ки дар масофаи 70 км дар поёни Роғун ҷойгир аст ва дар поёноби Норак, сарбандҳои Бойғозӣ, Сангтӯда-1, Сангтӯда-2 ва Головная ҷойгир аст. Тибқи маълумотҳои Бонки ҷаҳонӣ, Роғун умри НБО-и Норак ва рӯдхонаи Вахшро беш аз 100 сол дароз мекунад. Айни замон дар сохтмони НБО - и Роғун бештар аз 17261 нафар фаъолият мекунанд, ки 90% - и сохтмончиён сокинони маҳаллӣ ва шаҳрвандони Тоҷикистон мебошанд. Аз ин шумора 1098 нафарашро муттахасисони хориҷӣ ташкил медиҳанд. Роғун мактаби бузурги тарбиякунандаи мутахассисони ватанӣ маҳсуб меёбад ва дар ояндаи наздик ва ё ба фарҷом расидани сохтмони НБО - и Роғун талабот ба ин муттахасисони соҳаи гидроэнергетика дар минтақаи Осиёи Марказӣ меафзояд. Кадрҳое, ки дар Роғун ба дараҷаи муттахасисӣ расидаанд, тибқи маълумотҳо дар Қирқизистон, Миср, Русия ва дигар давлатҳо фаъолият доранд. Баландии дарғот ва ё сарбанди неругоҳ ба 335 м баробар буда, дар ҷаҳон баландатрин сарбанд ба ҳисоб меравад. Пас аз анҷоми он, сарбанд баландии умумии 335 метр (м) бо иқтидори тавлиди 3,780 МВт ва тавлиди миёнаи солона беш аз 17,000 гигаватт (ГВт) соат хоҳад буд. Ҷамъи масолеҳи истифодашуда ба сарбанди нерӯгоҳ 80 млн тоннаро ташкил медиҳад. Дарозии сарбанд 1800 метр буда, ҳангоми пурра ба итмом расиданаш пики сарбанд 20 метрро ташкил медиҳад. Паҳноияш бо баланд шудани сарбанд иваз мешавад. Ядрои он 80 метр аст, ки масолеҳи хобондашуда то баландии 30 см хобанда мешавад ва ду тарафи ядро бо баландии 40 см маводи сохтмонӣ рехта шуда, баъди анҷоми он пурра санҷида мешавад ва баъдан барои гузоштани қабати дигар иҷоза дода мешавад. Обанбори Роғунро бо ҳаҷми умумии 13,3 км³ ва ҳаҷми муфиди 10,3 км³ ташкил медиҳад. Тибқи маълумотҳои Бонки ҷаҳонӣ барои пур кардани ҳаҷми ниҳоии 13,3 км³ тақрибан 16 сол лозим аст. Барномаи муҳоҷиркунонӣ дар маҷмӯъ 69 деҳаро аз навоҳии Роғун, Нуробод ва Рашт дар бар мегирад, ки бояд то соли 2032 пурра ба анҷом расонида мешавад. Дарозии умумии тунелҳо бештар аз 100 км – ро ташкил медиҳанд. Дар Роғун 50 ташкилот фаъолият доранд, ки аз ин шумора 13 тояш ширкату ташкилотҳои хориҷӣ ба шумор мераванд. Неругоҳи Роғун аз чор ЛОТ иборат аст, ки ҳар кадоми он аз ҷониби ташкилотҳои гуногуни маҳаллӣ ва хориҷӣ сохтмонаш идома дорад.

НБО – и Роғун ба рукни асосии низоми барқии Тоҷикистон табдил ёфта, барои мусоидат ба декарбонизатсияи системаҳои барқи кишварҳои Осиёи Марказӣ иқтидори назаррас дорад. НБО – и Роғун таъминоти боэътимоди нерӯи барқро барои қонеъ кардани талаботи афзояндаи дохилӣ бо арзиши дастрас таъмин хоҳад кард, ки ин тавассути банақшагирии муфассали тавлиди камхарҷ тасдиқ шудааст. Обанбори калон инчунин хидматрасонии мувозинати шабакаҳои барқро таъмин намуда, устувории тамоми НБО-и Вахшро, ки 95 фоизи ҳаҷми умумии тавлиди обии Тоҷикистонро ташкил медиҳад, тавре дар боло ишора кардем, беҳтар мегардонад. Интизор меравад, ки НБО – и Роғун дар сатҳи минтақавӣ дар декарбонизатсияи шабакаҳои барқии Осиёи Марказӣ, ки айни замон барои нерӯи барқ ​​ба ангишт ва газ такя мекунанд, нақши муҳим мебозад. Неругоҳи барқи обии Роғун лоиҳаи ба содирот нигаронидашуда буда, дар назар аст, ки тақрибан 70 дарсади тавлидоти умумии тавлидот содирот мешавад ва аз ин рӯ як қатор бартариҳоро пешкаш мекунад: (1) энергияи сабз ва боэътимоди он ба коҳиши хароҷоти интиқоли нерӯи барқ ​​дар Қазоқистон ва Ӯзбакистон мусоидат мекунад; (2) он ба ҳамгироии манбаъҳои барқароршавандаи энергия, аз қабили офтоб ва шамол (дар дохили кишвар ва минтақавӣ) мусоидат мекунад; (3) он амнияти энергетикиро тавассути рушди бозори минтақавии нерӯи барқи Осиёи Марказӣ, аз ҷумла бо имзои созишномаҳои дарозмуддати хариди нерӯи барқ барои таъмини нерӯи барқ ​​тақвият хоҳад дод; ва (4) он як ҷузъи калидии лоиҳаи дигари аср CASA – 1000 мебошад, ки минбаъд интиқоли неруи барқи Осиёи Марказӣ то Афғонистону Покистон тақвият меёбад. Азбаски НБО – и Роғун як қисми ҷудонашавандаи рӯдхонаи Вахш аст, ки дар шохоби дарёи Амударё ҷойгир аст, он инчунин иқтидори пешбурди манфиатҳои муштаракро дар байни кишварҳои соҳилӣ дорад. Бо риояи талаботи созишномаҳои мавҷуда оид ба тақсими об байни ҳамсояҳо, метавонанд ба минтақа аз ҷиҳати таъмини нерӯи барқ, рафъи обхезӣ ва эътимоднокии баланд бардоштани обтаъминкунӣ барои обёрӣ ва истифодаи маишӣ фоидаҳои назарраси иқтисодӣ ба даст оранд. Бо вуҷуди ин, протоколҳои амалиётии оянда аз кишварҳо талаб мекунанд, ки бо дарназардошти бархӯрдҳои иқтисодӣ барои истифодабарии рӯдхона дар байни ҳадафҳои идоракунии обхезӣ, обёрӣ ва тавлиди энергия ва барои кишварҳои ҳавза як равиши қобили кор пайдо кунанд. Ниҳоят, бо назардошти манфиатҳои муштарак ва якҷоя дар минтақа, НБО - и Роғун аҳамияти бузург дорад, ки дар ҳамкориҳои минтақавии идоракунии об дар минтақа саҳм гузоранд.

Аҳамияти стратегии НБО – и Роғун барои Тоҷикистон аз нигоҳи ин ҷониб дар он зоҳир меёбад:

1. Ҳангоми сохта ба охир расидани НБО – и Роғун ҳадафи сеюми стратегии Тоҷикистон ба “Расидан ба истиқлолияти энергетикӣ” комёб мегардад;

2. НБО – и Роғун Тоҷикистонро ба қудрати гидроэнергетикии минтақа табдил медиҳад;

3. Тоҷикистонро ба хаби электрикии минтақаи Осиёи Марказӣ табдил медиҳад;

4. Тоҷикистонро ба кишвари калидии дипломатияи об, гидрополитика, энергополитика табдил медиҳад ва Тоҷикистон аз обеъкти геополитикӣ ба субъекти геополитикӣ табдил меёбад.

Шарифов Искандар - ходими илмии шуъбаи Иттиҳоди Давлатҳои Мустақили Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ

Таърих гувоҳ аст, ки халқи тоҷик яке аз кӯҳантарин халқият дар рӯи олам ба шумор рафта, аз ниёгон ба худ як қатор ҷашну маросимҳо ва анъанаҳои гуногунро мерос гирифтааст.

Парчамдориву парчамбардорӣ ба халқи мо аз гузаштагонамон мерос монда, таърихи хеле қадимӣ дорад. Агар ба рамзҳо бо назари таҳқиқ ва таҳлил нигарем, ҳар як рамз то андозае равшангари таърих, сарнавишту саргузашти қавмҳо, халқиятҳо, миллату давлат, инъикосгари фарҳангу тамаддун, орзуву ормонҳои мардум мебошад.

Пайдоиши Парчамро дар таърих ва фарҳанги миллати тоҷик ҳамчунин дар «Шоҳнома»-и безаволи Фирдавсӣ, ки намунаи осори барҷастаи ватандӯстию тарғибгари некию мардонагист, аз муборизаи Коваи оҳангар оварда шудааст. Коваи оҳангар пешдомани чармини худро дирафш кард ва халқи ситамдидаро ба мубориза даъват намуд.

Иҷлосияи 16-ми Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар давлатдории навини кишвар нақш ва мавқеи ҳалкунанда дошта барои ҳалли фаврии масоили истиқрори сулҳ, инчунин тасдиқи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон саҳми бесобиқа гузоштааст.

Имрӯз тасвири «Дирафши ковиён» дар Ливои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон инъикос ёфтааст, ки он ифодагари рамзи пойдорӣ ва бардавомии давлатдории миллӣ мебошад. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар яке аз суханрониҳояшон, бахшида ба рӯзи Парчами давлатӣ, қайд намуда буданд, ки: «Ҳанӯз дар ливои Куруши Кабир тасвири уқоб, ки нишонаи қудрату тавоноист, нақш гардида буд, ки он парчам рамзи як давлати нирӯманди замона ба ҳисоб мерафт. Ҳамчунин, метавон аз ливои Коваи Бузург ёдовар шуд, ки нишонаи равшани меросияти муборизаву ҷоннисориҳои ниёгони мо мебошад».

Парчами миллӣ ифтихори миллӣ, ору номуси ватандории, сулҳу субот, Ваҳдати миллӣ мо ба ҳисоб меравад.

ТОҶ – дар мобайни Парчами давлатии мо тоҷи ҳафтситорадор таҷассум ёфтааст, ки нишона аз тоҷдорию давлатдории сарбаландонаи тоҷикон аст. Тоҷ рамзи истиқлолияту озодии кишвар. Ҳафт ситора – рамзи ҳафт қабати осмон, ҳафт бародарон, ҳафт диёри таърихии Тоҷикистон – Суғду Хатлону Бадахшон, Ҳисору Рашту Зарафшон ва Вахши зарнисор аст.

Имрӯз касе, ки худро шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон мешуморад, бояд ифтихор аз миллату давлати аҷдодӣ ва рамзҳо миллии Ватан дошта бошад ва ин муқаддастро чун гавҳараки чашм қадр кунад ва ҳифз намояд.

Маҳс бо шарофати Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон соли 2011 баландтарин парчами дунё, ки дар шаҳри Душанбе сохта шуд ва ба китоби Рекорди Гиннес дохил гардид, ки баландиаш 165 метр, дарозиаш 60 метр ва бараш 30 метрро ташкил мекард ва ба ҳусни зебои пойтахти кишварамон ҳусни дигарро зам намуд. Имруз мо бо ифтихор мегуем, ки таҳти роҳбарии Пешвои миллат Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ Президенти муҳтарами Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ватани мо ҳамаи мушкилотро паси сар намуда ба истиқлоли воқеии худ дар ҳамаи самтҳо ноил ва бо қудрату тавоноии ҷавонмардона онро таҳкиму истеҳком бахшида истодааст.

Эҳтироми Парчами милли ва расидан ба қадри он аз ҷумлаи вазифаҳои ифтихорӣ ва қрази шаҳрвандии аҳли ҷамеаи мо ба ҳисоб меравад ва моро зарур аст, ки ҳисси ифтихор аз парафшонии он дар сиришту фитрати ҳар як шаҳрванди ватандӯсту меҳанпарасти кишвар доимо пойбарҷо бошад.

Ҳар сол 24 ноябр Рӯзи парчами миллӣ ҷашн гирифта мешавад, ки мардуми кишвар онро бо эҳтиром ва фахр таҷлил мекунанд. Дар ин рӯз дар саросари кишвар маъракаҳо, намоишҳо ва чорабиниҳои зиёде доир мегарданд, ки бо парчами миллӣ алоқаманданд. Ин ҷашн барои таҳкими худшиносӣ ва ифтихор аз давлатдории мустақил нақши калидӣ мебозад.

Имрӯз мо дар арафаи таҷлили иди пуршукӯҳ, яъне рӯзи Қабули яке аз рамзҳои давлатӣ, Парчами милли қарор дорем. Рӯзи Парчами милли муборак ҳамватанони азиз.

Раҳимов Фирӯз н.и.т. и.в. муовини директор оид ба илм ва таълими, Маркази таҳқиқоти технологияҳои иноватсионии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Парчами миллӣ дар замони муосир яке аз рамзҳои асосии мавҷудияти давлат баромад намуда, бинобар дар ҳаёти сиёсати дохилӣ ва хориҷии кишвар аҳамияти муҳим доштанаш вазъи ҳуқуқӣ, инчунин истифодаи он бо конститутсия, санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ ва қонунҳо ба танзим дароварда мешавад.

Таърих гувоҳ аст, ки халқи тоҷик ҳанӯз дар асрҳои миёна давлати худро доштанд, ки тамоми нишонаҳои давлатдории муосирро доро буданд. Дар замони муосир яке аз рамзҳои давлат ин парчами миллӣ мебошад, ки гузаштагони мо онро доро буданд. Чи тавре, ки муҳаққиқи ҷавон А.Ҷураев қайд менамояд: «дар замони Каёниён соҳиби дирафше буд, ки мавҷудияти давлатро ифода намуда, ҳамчун рамзи давлатдорӣ арзи вуҷуд дошт, ки он – Дирафши Ковиёнӣ буд ва онро Ахтари Ковиёнӣ низ меномиданд... Ба ин минвол аввалин парчами таърихии тоҷикон «Дирафши Ковиён» ном дошт, ки он ҳамчун рамзи ваҳдат ва ягонагии давлатдории ориёӣ қабул карда мешуд».

Вобаста ба аҳамият, моҳият ва нақши парчам дар мавҷудияту ташаккули давлатдорӣ дар байни сиёсатмадорону олимон ва ҷомеашиносон ақидаҳои гуногун мавҷуд аст. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар баромадашон вобаста ба масъалаи мазкур қайд менамоянд, ки «Парчами миллӣ» яке аз рамзҳои муҳими Истиқлолияти миллӣ ва давлатдории муосири мо, таҷассумгари асосҳои таърихӣ ва рамзҳои давлатдории гузаштаи тоҷикон, инчунин ифодакунандаи мақсаду маром ва орзуву ормонҳои тамоми мардуми Тоҷикистон мебошад». Муҳаққиқон Бобоҷонзода И.Ҳ. ва Қодирзода Т.Қ. чунин меҳисобанд, ки «Парчами миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз муҳимтарин рамзҳои давлатии кишвар мебошад. Он ҳамчун рамзи истиқлолият, ваҳдат ва ҳувияти миллӣ маънидод мешавад.Парчами миллии Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ на танҳо рамзи истиқлолияти кишвар аст, балки ҳамчун як воситаи муҳими муттаҳидсозӣ, муаррифии ҳувият ва ҳамкорӣ бо ҷомеаи ҷаҳонӣ хизмат мекунад. Он баёнгари арзишҳои миллӣ, анъанаҳои мардумӣ ва ҳадафҳои кишвар дар рушди дипломатияи сулҳомез ва ҳамкориҳои созанда мебошад».[1]

Ба ақидаи профессор Маҳмадҷонова М.Т. «Парчам ва дигар рамзҳои давлатӣ таърихан дар тамаддуни башарият ифодагари арзишҳои муҳими фарҳангӣ, сиёсӣ, ҳуқуқӣ ва аз ҳама муҳим, ҳарбии миллатҳои соҳибистиқлол мебошад. Парчам матое мебошад, ки аксаран дар қисмати болоии чуб ва ё дигар воситае, амсоли нуги найза, ҳамеша барои намоён будан бо бардоштан ба баландии муайян, нигоҳ доштан дар қисмати болоии қасрҳо ва дар хаймаи размгоҳ парафшон мегашт. Парчам мутамарказии ғояи сиёсӣ буда, ду вазифаи асосӣ – огоҳонии аҳолӣ ва ифодаи ҳокимиятро таҷассум менамояд»[2].

Профессор Собирзода Н.М. чунин ақида меронад, ки «Парчами давлатии Тоҷикистон, ки аз се ранг иборат аст, матои хушку холӣ набуда, он таърих, тамаддун, фарҳанг, имрӯз ва ояндаи дурахшони миллату давлати тоҷиконро дар худ инъикос менамояд. Ин рамзест, ки номуси миллиро баланд бардошта, заминаи устувории ваҳдату ягонагии миллиро таъмин месозад. Парчам ҷомеаро ба ваҳдат, ягонагӣ, сулҳу созиш ва меҳнати софдилона баҳри рушди босуботи кишвар даъват менамояд. Парчам ваҳдати миллиро таҳким бахшида, мондагории истиқлоли давлатиро таъмин месозад».[3].

Ба ақидаи моён Парчами давлати ҳамчун рамзи мавҷудияти давлат дар харитаи сиёсии ҷаҳон, субъекти мустақили муносибатҳои байналмилалӣ, рамзи муттаҳидиву мутаммарказии давлат, инчунин татбиқи соҳибихтиёрии давлат дар ҳудуди муайни берун аз ҳудудии асосии давлат, ки тибқи меъёрҳои байналмилалӣ насб кардани он иҷозат дода мешавад, баромад менамояд.

Маврид ба зикри хос аст, ки имсол ба мавҷудияти Ҷумҳурии Тоҷикистон бо ҳамин ном 100 сипарӣ гардид. Чи тавре, ки аз сарчашмаҳои таърихӣ бар меояд бо Қарори бюрои ташкилии Кумитаи Марказии Ҳизби коммунистии Россия (болшевикҳо) аз 4 июни соли 1924 «Дар бораи тақсимоти миллии Ҷумҳуриҳои Осиёи Марказї» Тоҷикистон дар аввал ҳамчун вилояти мухтор дар ҳайати ҶШС Узбекистон ташкил ёфт. Ҳамон сол, яъне 14 октябри соли 1924 иҷлосияи 2-юми Кумитаи Иҷроияи Марказии Умумироссиягӣ қарор қабул кард, ки Тоҷикистон на вилояти мухтор, балки ҳамчун Ҷумҳурии Мухтори Шўравии Сотсиалистии Тоҷикистон (Минбаъд ҶМШСТоҷикистон) дар ҳайати Узбекистон таъсис ёбад.

Шоиста ба зикр аст, ки Парчами Тоҷикистони Шуравӣ шуруъ аз давраи пайдоишаш бо ҳамин ном бо назардошти тағйир ёфтани вазъи ҳуқуқӣ ва рушду такомулли низоми давлатдории шуравӣ якчанд маротиба мавриди тағйирот қарор гирифтааст.

Бояд қайднамуд, ки бо қарори Президиуми КИМ ҶМШС Тоҷикистон аз 23 феврали соли1929 Парчами давлаии ҶМШС Тоҷикистон қабул гардид, ки он аз матои рангаш сурх иборат буда, дар тарафи чап, дар қабатидаста нишони ҷумҳурии мухтор ҷой дода шуда буд.

Дар нишони давлатии ҶМШС Тоҷикистон досу болғаи тиллогин, осмони кабуд бо шуоҳои офтоб, дар гирдаш хушаи гандум ва пахта, инчунин дар аторфи он бо ҳуруфи русӣ «Пролетарии всех стран, соединяйтесь!», инчунин бо хатҳоиарабӣ «Пролетарҳои ҳамаи малакатҳо як шавед!» тасвир ёфтааст.

Бояд қайднамуд, ки соли 1922 олими гералдисти[1]шуравӣ К. Дунин-Борковский таклиф намуд, ки ифодаҳои ҳарфӣ дар парчами давлатии Федератсияи Россия барҳам дода шуда, ба ҷойи он эмблемаи досу болға, ки ифодакунандаи синфи коргару деҳқони давлати Шуравиро дорад, тасвир карда шавад. Соли 1923 комиссияи конститутсионии КИМ ИҶШС масъалаи парчами давлатиро бинобар қабул гардидани авввалин Конститутсияи ИҶШС мавриди омӯзиши дақиқ қарор дод. [5, 25] Тибқи моддаи 71 конститутсияи мазкур дар парчами давлати ИҶШС ниошнаи досу болға ҷой дода шуд. Парчами давлатиии ИҶШС боис ба он гардид, ки минбаъд дар парчами давлатии ҷумҳуриҳои иттифоқӣ ба таври ҳатмӣ досу болға тасвир ёфтанд. [6, 83]

Бояд ёдовар шуд, ки 28 апрели соли 1929 дар анҷумани 2-юми Шуроҳои ҶМШС Тоҷикистон Конститутсияи ҶМШС Тоҷикистон бо назардошти Конститутсияи ҶШС Ўзбекистон ва Конститутсияи ИҶШС қабул гардид. Боби 17 ва моддаи 106 конститутсияи мазкур ба масъалаи парчами ҶМШС Тоҷикистон бахшида шуда буд. Дар моддаи мазкур қайд гардида буд, ки парчами давлати ҶМШС Тоҷикистон аз матоъи сурхи масоҳаташ 1:2 иборат буда, аз тарафи чап дар назди дастқапи он нишони давлатии ҶМШС Тоҷикистон тасвир ёфтааст.

Бо назардошти муқаррароти Конститусияи аввалини мамлакат моҳи апрели соли 1929 Парчами давлати ҶМШС Тоҷикистон маротибаи дуюм қабул гардид.

Маврид ба зикри хос аст, ки дар моддаи 105 Конститутсияи ҶМШС Тоҷикистон аломату тасвирҳои нишони давлатӣ шарҳ дода шудаанд.. Чунончи: «Нишони давлатии Ҷумҳурии Мухтори Шуравии сотсиалистии Тоҷикистон аз досу болғаи тилогини маҳаллии дастакашон ба тарафи поён, дар дохили ситораи панҷгуша, бо тасвир ёфтани куҳҳои пурбарф, ҳангоми шуоҳои тиллогини офтоб баромадан ва дар боло осмони кабуд иборат мебошад. Ситора аз тарафи чап бо хушаи пахта ва аз тарафи рост бо хушаи гандум иҳота шудааст. Дар поёни ситора бо забони руссӣ «Пролетарии всех стран, соединяйтесь!» дар росткунҷаи болоии ситора бо ҳуруфи арабӣ «!شويد يک جهان همه پرولتارهاى» ва аз тарафи дигари росткунҷа бо хати лотинии ҷумлаи тоҷикӣ «Proletarhoji hamaji çahon jak şaved!» навиштаҷот мавҷуд аст. Нишон бо камарбанди тиллогин иҳота карда шуда, дар ин камарбанд пайи ҳам дар поён бо се забон навиштаҷот мавҷуд аст. Бо забони арабӣ: ;«جمهوريت اجتماعى شوروى مختارى تاجيکستان», бо забони тоҷикӣ ва ҳарфи лотинӣ: «Çumhurijati Içtimoiji Şŭraviji Muxtori Toçikiston»; ва бо забони русӣ: «Таджикская Автономная Советская Социалистическая Республика». [7]

Бояд қайд намуд, ки аввалин Конститутсияи ҶМШС Тоҷикистон гарчанде қабул шуда бошад, ҳам доираи амалаш хеле кутоҳ буд. Зеро дар анҷумани III Шуроҳои Тоҷикистон 26 октябри соли 1929 Эъломия дар бораи табдил додани Ҷумҳурии Мухтори Шуравии Сотсиалистии Тоҷикистон ба Ҷумҳурии Шуравии Сотсиалистии Тоҷикистон ва дохил шудан ба ҳайати ИҶШС қабул карда шуд. Бо мақсади зербинои ҳуқуқии ҷумҳури нави иттифоқиро гузоштан 25 феврали соли 1931 дар Анҷумани 4-уми умумитоҷикии Шуроҳо Конститутсияи (Қонуни асосӣ) ва нишони давлатии Ҷумҳурии Шуравии Сотсиалистии Тоҷикистон тасдиқ карда шуд. Шоиста ба зикр аст, ки дар конститутсияи мазкур дар бораи парчами давлатӣ ягон меъёр муқаррар нагардидааст. Вале ба ақидаи моён ин парчам бо назардошти ҳамчун ҷумҳурии иттифоқӣ ташкил ёфтан ва дар шакли нав тасдиқ гардидани нишони давлатӣ қабул гардидааст.

Парчами мазкур аз 2 апрели соли 1929 то 24 декабри соли 1931 дар ҷумҳурӣамал кард.

Маврид ба зикри хос аст, ки бо Қарори иҷлосияи сеюми Кумитаи Иҷрояи Марказии Шуроҳои Ҷумҳурии Мухтори Шуравии Сотсиалистии Тоҷикистон даъвати якум «Дар бораи ҷорӣнамудани алфавити нави тоҷикӣ» дар ҷаласаи санаи 15 апрели соли 1928 қабул гардид. Тибқи банди 1 қарори мазкур алфавити нави лотинӣ барои коргузорӣ дар ҳудуди ҶМШС Тоҷикистон қабул гардид.[8] Қабул ва мавриди амал қарор гирифтани алфавити лотинӣ ба қабули парчами минбаъдаи ҷумҳурӣ таъсири худро расонид.

24-уми ноябри соли 1992 дар иҷлосияи ХVI-уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Парчами давлатӣ дар тарҳи нав қабул гардид. Баъдан 6 ноябри соли 1994 Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар шароити истиқлолияти давлатӣ қабул гардид. Тибқи моддаи 3 конститутсия Парчам ҳамчун рамзи давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон пазируфта шуда, он хусусияти конститутсионӣ гирифт.

Парчами давлатии Тоҷикистон аз рангҳои сурх, сафед, сабз ва дар байни парчам тасвири тоҷ ва ҳафт ахтар иборат аст. Ранги сурх – рамзи муборизаву ҷоннисории халқ барои озодӣ ва истиқлол, ранги сафед – нишони бахту саодат, умеду орзу ва ранги сабз нишонаи сарсабзиву шукуфоӣ, сарбаландиву хуррамӣ ва абадият мебошад. Дар байни парчам тасвири тоҷ ва ҳафт ахтар ҷой гирифтааст, ки он ишора ба решаҳои таърихии давлатдории Тоҷикистони соҳибистиқлол мебошад.

Маврид ба зикри хос аст, ки 11 декабри соли 1999 бо қарори Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Низомнома дар бораи Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон тасдиқ карда шуд. Дар қисми якуми Низомномаи мазкур қайд гардидааст, ки Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон рамзи Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад.

Пас аз қабули Низомнома 12 майи соли 2007 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рамзҳои давлатии ҶТ» қабул карда шуд. Дар Қонуни мазкур вазъи ҳуқуқӣ, тартиби омодасозии он, моҳият ва тартиби истифодабар, инчунин ҷавобгарӣ барои беҳурмати насбат ба он муқарраргардидааст.

Парчами давлатӣ ҳамчун рамзи муқаддас танҳо дар ҷойҳои махсус, ки қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон муқаррар намудааст, афрохта мешавад.

Мутобиқи моддаи 5-и Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рамзҳои давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» парчами давлатӣ дар боло ё пештоқи бино ва ё ба пояи махсус дар ҳавлии қароргоҳи расмии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии, Маҷлиси намояндагони Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, судҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти прокуратураи Ҷумҳурии Тоҷикистон, Бонки миллии Тоҷикистон, Комиссияи марказии интихобот ва раъйпурсии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон, вазоратҳо, кумитаҳои давлатӣ ва мақомоти идоракунии давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, мақомоти маҳаллии ҳокимияти давлатӣ, мақомоти худидоракунии шаҳрак ва деҳот (ҷамоатҳо), инчунин дигар ҷойҳое, ки Қонуни мазкур муқаррар намудааст, афрохта мешавад. Ҳамчунин, дар қонуни мазкур дарҷ гардидааст, ки парчами давлатӣ дар боло ё пештоқи бино ва ё ба пояи махсус дар намояндагиҳои дипломатӣ ва дигар ташкилотҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дар мамлакатҳои хориҷӣ ва ташкилотҳои байналмилалӣ, афрохта мешавад.

Пурсида мешавад, ки оё масъалаи афрохтани парчами миллиро қонунгузории миллӣ метавонад дар хориҷи кишвар ба танзим дарорад?

Маврид ба зикр хос аст, ки масъалаҳои марбут ба парчам на танҳо бо қонунгузории миллӣ балки бо санадҳои ҳуқуқии байналмилалӣ низ ба танзим дароварда мешаванд. Чунончи, давлати ҷавони Тоҷикистон дар солҳои аввали истиқлолияти давлатӣ ва минбаъд бояд ҳамкориҳоро бо давлатҳои хориҷӣ ва созмонҳои байналмилалӣ ба роҳ мемонд. Бо ҳамин мақсад парламенти мамлакат соли 1996 Конвенсияи Вена «Дар бораи муносибатҳои дипломатӣ» аз 18 апрели соли 1961-ро ба тасвиб расонид. Конвенсияи мазур дар баробари танзими масъалаҳои вазъи ҳуқуқии намояндагии дипломатӣ масъалаи парчами давлатҳоро низ ба танзим медарорад. Дар моддаи 20 конвенисяи мазкур дарҷ гардидааст, ки«Намояндагии дипломатӣ ҳуқуқи истифодаи парчам ва нишони давлатии худро дар бинои намояндагии дипломатӣ, қароргоҳи роҳбари намояндагӣ ва ҳамчунин дар воситаҳои нақлиёти он дорад.» Маҳз дар ҳамин замина, имрӯз парчами Тоҷикистон дар бинои намояндагиҳои дипломатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар кишварҳои хориҷӣ, қароргоҳи сафир ва воситаҳои нақлиёти он афрохта мешавад.

Бояд қайд намуд, ки Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ҳамчун яке аз шохаи ҳокимияти давлатӣ дар мамлакат, иштирокчии фаъоли аксари дастовардҳои муҳимми кишвар мебошад. Дар замони истиқлолияти давлатӣ, бо роҳнамоиҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон имрӯз Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон аъзои фаъоли Ассамблеяи Байнипарлумонии ИДМ, СААД, Ассамблеяи САҲА, Иттиҳоди Байнипарламентии ҷаҳон, Иттиҳоди парламентҳои Осиё барои сулҳ, Иттиҳоди парламентии давлатҳои аъзои Созмони Ҳамкории Исломӣ, Ассамблеяи парламентҳои Осиё ва Парламентҳои Аврупо, Ассамблеяи Парламентии Созмони Ҳамкориҳои Иқтисодӣ ва Ассамблеяи парлумонии Осиё гардид. Дар қароргоҳи ҳар як созмони мазкур парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон афрохта шудааст, ки ин маънои узвияти парламенти мамлакатро дар созмонҳои мазкур дошта, ба ин васила ҳамкориҳо бо кишварҳои хориҷӣ ба нафъи давлату миллат дар доираи созмонҳои байналмилалӣ ба роҳ монда мешавад.

Ҳамин тариқ, Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун рамзи мавҷудияти давлат дар харитаи сиёсии ҷаҳон, субъекти мустақили муносибатҳои байналмилалӣ, рамзи муттаҳидиву мутаммарказии давлат, инчунин татбиқи соҳибихтиёрии давлат дар ҳудуди муайни берун аз ҳудудии асосии давлат, ки тибқи меъёрҳои байналмилалӣ насб кардани он иҷозат дода мешавад, баромад менамояд.

Руйхати адабиёти истифодашуда:

1. Бобоҷонзода И.Ҳ. Қодирзода Т.Қ. Парчами миллии Тоҷикистон: таърих ва моҳияти он ҳамчун рамзи давлатӣ. Сомонаи интситути фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ. [Захираи электронӣ]. Манбаи дастрасӣ: URL: https://ifppanrt.tj/tj/ilm-va-navidho/andeshai-muhakkikon/item/2008-parchami-millii-to-ikiston-ta-rikh-va-mo-iyati-on-amchun-ramzi-davlat.html( Санаи муроҷиат:19 нябри соли 2024.);

2. Маҳмадҷонова М.Т. Парчам рамзи давлатдорӣ ва ватанпарварӣ.Сомоани расмии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон. [Захираи электронӣ]. Манбаи дастрасӣ: URL: https://amit.tj/tj/parcham-ramzi-davlatdori-va-vatanparvari ( Санаи муроҷиат:19 нябри соли 2024.);

3. Собирзода Н.М. Парчам – василаи таҳкими ваҳдати миллӣ. Сомоани расмии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон. [Захираи электронӣ]. Манбаи дастрасӣ: URL: Https://amit.tj/tj/parcham-vasilai-takhkimi-vakhdati-milli( санаи муроҷиат:19 нябри соли 2024.);

4. НиколаеваМ. Государственные эмблемы Советского Таджикистана./ М. Николаева. – Д.: Ирфон, 1969. – 40 с.;

5. Зоири Гафур Махмудзода. История Таджикской вексиллологии и геральдики второй половины ХIХ– начала XXI веков. Дисс. канд. ист. наук. 07.00.02 – Отечественная история (исторические науки).Душанбе 2020;

6. Конститутсияи ҶМШС Тоҷикистон аз 28 апрели соли 1929/ Хрестоматия по истории государства и права Таджикистана (1917-1994 гг.) / Сост. Ф.Т.Тохиров. -Душанбе,2019.- С.321-322;

7. Конститутсияи ҶМШС Тоҷикистон аз 28 апрели соли 1929/ Хрестоматия по истории государства и права Таджикистана (1917-1994 гг.) / Сост. Ф.Т.Тохиров. -Душанбе,2019.- С.321-322;

8. Қарори иҷлосияи сеюми Кумитаи Иҷрояи Марказии Шуроҳои Ҷумҳурии Мухтори Шуравии Сотсиалистии Тоҷикистон даъвати якум «Дар бораи ҷорӣ намудани алфавити нави тоҷикӣ» дар ҷаласаи санаи 15 апрели соли 1928. Хрестоматия по истории государства и права Таджикистана (1917-1994 гг.) / Сост. Ф.Т.Тохиров. -Душанбе,2019.- С.292-293;

9. Таджикская ССР. [Захираи электронӣ]. Манбаи дастрасӣ: URL: https://www.hrono.ru/heraldicum/flagi/tadjik/soviet.html( санаи муроҷиат:19 нябри соли 2024.);Конститутсия (Қонуни асосӣ)-и Ҷумҳурии Шуравии Сотсиалистии Тоҷикистон аз 1 марти соли 1937 / Хрестоматия по истории государства и права Таджикистана (1917-1994 гг.) / Сост. Ф.Т.Тохиров. -Душанбе,2019.- С. 438-459;

10. Закон от 21 мая 1940 года «О переводе таджикской письменности с латинизированного на новый таджикский алфавит на основе русской графики»/ Хрестоматия по истории государства и права Таджикистана (1917-1994 гг.) / Сост. Ф.Т.Тохиров. -Душанбе,2019. – С. 469;

11. Фармони Президиуми Шурои Олии ҶШС Тоҷикистон «Дар бораи навиштаҷот дар парчами давлатии ҶШС Тоҷикистон» аз 28 сентябри соли 1940. Манбаъ: БМД. ҶТ. ф.297,оп.18, д.40, л.173;

12. Пояснение художника М.Шлыкова к экскизе Государственного флага Таджикской ССР. Источник: ЦГА РТ. Ф.297, оп.18-19 а, д.214, лл .18-24;

13. Конститутсия (Қонуни асосӣ)-и Ҷумҳурии Шуравии Сотсиалистии Тоҷикистон аз 14 апрели соли 1978 / Хрестоматия по истории государства и права Таджикистана (1917-1994 гг.) / Сост. Ф.Т.Тохиров. -Душанбе,2019.-С.638-675.

Ходими калони илмии Шӯъбаи ҳуқуқи байналмилалии Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи АМИТ номзади илмҳои ҳуқуқшиносӣ Идизода Ф.Ф.

Парчами миллӣ мояи ифтихори ҳар як шаҳрванди Тоҷикистони соҳибистиқлол, ифодагари итиҳҳоду сарҷамъӣ, нангу номус, ватандӯстиву ватанпарастӣ ва ҳувияти миллии мардум ва фарҳангии мост.

ЭМОМАЛӢ РАҲМОН

Парчам яке аз муқаддасоти миллӣ ва арзишҳои беназири миллати тоҷик мебошад, ки рамзи давлати мустақил, нишонаи ҳамдигарфаҳмӣ, ваҳдат ва шуҳрат мебошад. Парчамҳои халқҳо ва кишварҳои ҷаҳон рамзҳои арзишманди фарҳанг ва роҳи таърихии онро ифода мекунанд. Ҳазорсолаҳо гузаштагони ифтихори миллати тоҷик Ватан ва миллат, озодӣ, забон, фарҳанг ва сарзамини аҷдодии хешро зери Парчами ваҳдат ҳамбастагӣ ҳимоя мекарданд. Эҳтироми Парчами давлатӣ, эҳтиром ба арзишҳои гузашта ҳозира ва оянда мебошанд.

Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон 24-уми ноябри соли 1992 қабул гардидааст. Соли 2009 бо ибтикори Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон 24 ноябр “Рӯзи Парчами давлатӣ” эълон гардида, ҳамасола ин рӯзи муборак бо шӯкуҳу тантана ҷашн мегардад. Арзишҳои миллӣ махсусан Парчами давлатӣ нишонаи давлатдорӣ ва соҳибистиқлол будани миллати тоҷик мебошад. Миллати тоҷик аз қадимулайём дорои Парчами давлатӣ, таърихи куҳан ва тамаддуну фарҳанги нотакрор дорад. Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз минбари баланди Созмони Милали Муттаҳид бо забони давлатӣ баромад намуда, Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар арсаи байналмилалӣ муаррифӣ намуда, ба ҷомеаи ҷаҳон бори дигар собит намуданд, ки миллати тоҷик дорои арзишҳои миллӣ, аз қабили нишони давлатӣ, Парчами давлатӣ ва суруди миллии хешро доро мебошанд. Аз ин рӯ, ҷомеаи ҷаҳон халқи тоҷикро ҳамчун миллати мутамаддин ва дорои таъриху фарҳанги кӯҳанбунёд шинохта эътироф менамоянд.

Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қайд мекнунанд, ки Парчами давлатӣ аввалин рамзи давлати мустақили Тоҷикистон буда, дар солҳои аввали соҳибихтиёрӣ дар дарки ҳуввияти миллӣ, эҳёи анъанаҳои давлатдорӣ, муттаҳидшавӣ ва муттаҳидшавии ҳамаи сокинони мамлакат нақши калидӣ дорад. Маҳз дар зери сояи он қадамҳои аввалин ба хотири таъмини сулҳ ва оромӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон гузошта шудааст.

Имрӯз дар Ҷумҳурии Тоҷикистон рӯзи парчами давлатӣ бо як шукуҳу хоса ва бо тантана таҷлил мегардад. Ҳар як фарди тоҷик хурду бузург арзишҳои миллии хешро самимона арҷгузорӣ менамоянд. Парчами миллӣ мояи ифтихори ҳар як шаҳрванди Тоҷикистон буда, нишонаи соҳибистиқлолии миллати тоҷик, ифодагари иттиҳоду сарҷамъӣ, ватандӯстиву ватанпарастӣ ва ҳувияти миллии мардуми куҳанбунёд мебошад. Қобили зикр аст, ки Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамеша арзишҳои миллии хешро арҷгузорӣ намуда, мавриди ҳифз қарор медиҳанд. Ҳамзамон баҳри нигоҳдории арзишҳои миллӣ ва мероси ниёгони хеш пайваста талошҳои худро равона месозанд.

Қобили зикр аст, ки Парчами давлатии Тоҷикистон матои росткуҷаест, ки аз рахи рангаи уфуқӣ иборат мебошад. Ранги сурх дар парчами мо – ин рамзи мубориза ва ҷоннисориҳои халқ дар роҳи озодӣ ва истиқлол, ранги сафед- рамзи покӣ, озодагӣ, роҳи сафед ва бахту иқболи нек, ранги сабз – рамзи ҳаёт, сарсабзиву хуррамӣ, созандагиву бунёдкорӣ аст. Дар Парчам инчунин тасвири тоҷ ва ҳафт ситора ҷой дода шудааст. Тоҷ рамзи шукӯҳу шаҳомат, рамзи давлат, соҳибдавлатӣ ва истиқлолият мебошад. Имрӯз дар шаҳри Душанбе баландтарин парчам овезон мебошад, ки дарозии он 165 метро ташкил медиҳад.

Тавассути парчам натанҳо кишварро дар арсаи ҷаҳон мешиносанд, инчунин Парчам нишонаи пирӯзӣ ва омили ифтихори давлату миллат буда, дар ҳамоишҳои бузурги байналмилалӣ ва мусобиқаҳои варзишӣ Парчами давлатӣ барафарохта мешавад. Эътибори Парчами давлатӣ ва расидан ба қадри он ҳамчун рамзҳои муқаддаси Ватани соҳибистиқлол вазифаҳои ифтихорӣ ва қарзи шаҳрвандии аҳли ҷомеаи мо ба ҳисоб меравад. Қобили зикр аст, ки имруз ҷавонони баору шуҷои Ватан бо ҳисси ватандӯстӣ дар мусобиқаҳои варзишӣ дар хориҷи кишвар муҳориба намуда, ҷойҳои намоёнро ба даст меорад, ки Парчами давлатӣ ба ифтихори пирӯзии варзишгарони муваффақ боло бардошта мешавад, ки ин ҳам нишонаи давлатдорӣ ва ифтихори миллати тоҷик мебошад.

Ҳамин тариқ, Парчами давлатӣ беназиртарин муқаддасоти давлат ба шумор рафта, ҳамчун нишонаи устуворӣ ва побарҷоии миллату давлат мебошад. Боиси ифтихор аст, ки имсол 32-солагии Рӯзи Парчам бо тантана таҷлил мегардад.

Ибрагимова Мадина - лаборанти калони Шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқии Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Парчами миллӣ мояи ифтихори ҳар як шаҳрванди Тоҷикистони соҳибистиқлол, ифодагари итиҳҳоду сарҷамъӣ, нангу номус, ватандӯстиву ватанпарастӣ ва ҳувияти миллии мардум ва фарҳангии мост.

ЭМОМАЛӢ РАҲМОН

Парчам яке аз муқаддасоти миллӣ ва арзишҳои беназири миллати тоҷик мебошад, ки рамзи давлати мустақил, нишонаи ҳамдигарфаҳмӣ, ваҳдат ва шуҳрат мебошад. Парчамҳои халқҳо ва кишварҳои ҷаҳон рамзҳои арзишманди фарҳанг ва роҳи таърихии онро ифода мекунанд. Ҳазорсолаҳо гузаштагони ифтихори миллати тоҷик Ватан ва миллат, озодӣ, забон, фарҳанг ва сарзамини аҷдодии хешро зери Парчами ваҳдат ҳамбастагӣ ҳимоя мекарданд. Эҳтироми Парчами давлатӣ, эҳтиром ба арзишҳои гузашта ҳозира ва оянда мебошанд.

Парчами давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон 24-уми ноябри соли 1992 қабул гардидааст. Соли 2009 бо ибтикори Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон 24 ноябр “Рӯзи Парчами давлатӣ” эълон гардида, ҳамасола ин рӯзи муборак бо шӯкуҳу тантана ҷашн мегардад. Арзишҳои миллӣ махсусан Парчами давлатӣ нишонаи давлатдорӣ ва соҳибистиқлол будани миллати тоҷик мебошад. Миллати тоҷик аз қадимулайём дорои Парчами давлатӣ, таърихи куҳан ва тамаддуну фарҳанги нотакрор дорад. Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз минбари баланди Созмони Милали Муттаҳид бо забони давлатӣ баромад намуда, Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар арсаи байналмилалӣ муаррифӣ намуда, ба ҷомеаи ҷаҳон бори дигар собит намуданд, ки миллати тоҷик дорои арзишҳои миллӣ, аз қабили нишони давлатӣ, Парчами давлатӣ ва суруди миллии хешро доро мебошанд. Аз ин рӯ, ҷомеаи ҷаҳон халқи тоҷикро ҳамчун миллати мутамаддин ва дорои таъриху фарҳанги кӯҳанбунёд шинохта эътироф менамоянд.

Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қайд мекнунанд, ки Парчами давлатӣ аввалин рамзи давлати мустақили Тоҷикистон буда, дар солҳои аввали соҳибихтиёрӣ дар дарки ҳуввияти миллӣ, эҳёи анъанаҳои давлатдорӣ, муттаҳидшавӣ ва муттаҳидшавии ҳамаи сокинони мамлакат нақши калидӣ дорад. Маҳз дар зери сояи он қадамҳои аввалин ба хотири таъмини сулҳ ва оромӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон гузошта шудааст.

Имрӯз дар Ҷумҳурии Тоҷикистон рӯзи парчами давлатӣ бо як шукуҳу хоса ва бо тантана таҷлил мегардад. Ҳар як фарди тоҷик хурду бузург арзишҳои миллии хешро самимона арҷгузорӣ менамоянд. Парчами миллӣ мояи ифтихори ҳар як шаҳрванди Тоҷикистон буда, нишонаи соҳибистиқлолии миллати тоҷик, ифодагари иттиҳоду сарҷамъӣ, ватандӯстиву ватанпарастӣ ва ҳувияти миллии мардуми куҳанбунёд мебошад. Қобили зикр аст, ки Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамеша арзишҳои миллии хешро арҷгузорӣ намуда, мавриди ҳифз қарор медиҳанд. Ҳамзамон баҳри нигоҳдории арзишҳои миллӣ ва мероси ниёгони хеш пайваста талошҳои худро равона месозанд.

Қобили зикр аст, ки Парчами давлатии Тоҷикистон матои росткуҷаест, ки аз рахи рангаи уфуқӣ иборат мебошад. Ранги сурх дар парчами мо – ин рамзи мубориза ва ҷоннисориҳои халқ дар роҳи озодӣ ва истиқлол, ранги сафед- рамзи покӣ, озодагӣ, роҳи сафед ва бахту иқболи нек, ранги сабз – рамзи ҳаёт, сарсабзиву хуррамӣ, созандагиву бунёдкорӣ аст. Дар Парчам инчунин тасвири тоҷ ва ҳафт ситора ҷой дода шудааст. Тоҷ рамзи шукӯҳу шаҳомат, рамзи давлат, соҳибдавлатӣ ва истиқлолият мебошад. Имрӯз дар шаҳри Душанбе баландтарин парчам овезон мебошад, ки дарозии он 165 метро ташкил медиҳад.

Тавассути парчам натанҳо кишварро дар арсаи ҷаҳон мешиносанд, инчунин Парчам нишонаи пирӯзӣ ва омили ифтихори давлату миллат буда, дар ҳамоишҳои бузурги байналмилалӣ ва мусобиқаҳои варзишӣ Парчами давлатӣ барафарохта мешавад. Эътибори Парчами давлатӣ ва расидан ба қадри он ҳамчун рамзҳои муқаддаси Ватани соҳибистиқлол вазифаҳои ифтихорӣ ва қарзи шаҳрвандии аҳли ҷомеаи мо ба ҳисоб меравад. Қобили зикр аст, ки имруз ҷавонони баору шуҷои Ватан бо ҳисси ватандӯстӣ дар мусобиқаҳои варзишӣ дар хориҷи кишвар муҳориба намуда, ҷойҳои намоёнро ба даст меорад, ки Парчами давлатӣ ба ифтихори пирӯзии варзишгарони муваффақ боло бардошта мешавад, ки ин ҳам нишонаи давлатдорӣ ва ифтихори миллати тоҷик мебошад.

Ҳамин тариқ, Парчами давлатӣ беназиртарин муқаддасоти давлат ба шумор рафта, ҳамчун нишонаи устуворӣ ва побарҷоии миллату давлат мебошад. Боиси ифтихор аст, ки имсол 32-солагии Рӯзи Парчам бо тантана таҷлил мегардад.

Ибрагимова Мадина - лаборанти калони Шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқии Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Парчами Тоҷикистон ҳамчун яке аз рукнҳои давлатдорӣ ва муқаддасоти миллӣ нишони аввалини давлати мустақили Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, ки 24-уми ноябри соли 1992 қабул ва расман тасдиқ карда шудааст.

Парчами давлатӣ мояи ифтихори ҳар як шаҳрванди Тоҷикистон, ифодагари иттиҳоду сарҷамъӣ, нангу номус, ватандустӣ ва ҳувияти миллии мардуми фарҳангии мо буда, мақсаду мароми созандаи Тоҷикистонро дар ҷилои рангҳои худ инъикос намудааст.

Парчамдориву парчамбардорӣ ба халқи мо аз аҷдодон мерос монда, пайдоиши парчам таърихи хеле қадимӣ дорад. Агар ба рамзҳо бо назари таҳқиқ ва таҳлил нигарем, ҳар як рамз то андозае равшангари таърих, сарнавишту саргузашти қавмҳо, халқиятҳо, миллату давлат, инъикосгари фарҳангу тамаддун, орзуву ормонҳои мардуманд.

Дар таърихи қадим рамзҳои парчам ба рамзи пирӯзӣ ва сипас ба рамзи давлатдорӣ табдил ёфта буд. Ҳар њоким ва ё подшоње, ки ба қудрат мерасид, соҳиби тахту салтанат мегашт, тоҷи шоҳӣ ба сар мениҳод ў парчамро азизу муқаддас медонист ва онро баланд меафрохт.

Ҳар як давлати соҳибистиқлол соҳиби муқаддасоти миллии худ аст. Аз ҷумла Тоҷикистони мо ҳам дорои Парчам, Нишон ва Суруди миллӣ мебошад. Дар забони тоҷикӣ мафҳумҳои «парчам» ва «дирафш» аз забонҳои бостонии ориёӣ ба вуҷуд омадаанд.

Таърих гувоҳ аст, ки аҷдодони мо аз ибтидои тамаддуни инсонӣ соҳиби рамз ва нишони миллӣ буданд. Вобаста ба парчамбардории ниёгони абарқудрати мо Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, мўҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар яке аз суханрониҳояшон бахшида ба рӯзи Парчами давлатӣ, қайд намуда буданд, ки: «Ҳанӯз дар ливои Куруши Кабир тасвири уқоб, ки нишонаи қудрату тавоноист, нақш гардида буд, ки он парчам рамзи як давлати нерӯманди замона ба ҳисоб мерафт. Ҳамчунин, метавон аз ливои Коваи Бузург ёдовар шуд, ки нишонаи равшани меросияти муборизаву ҷоннисориҳои ниёгони мо мебошад».

Пайдоиши Парчамро дар таърих ва фарҳанги миллати тоҷик ҳамчунин Коваи Оҳангар мубориза ба муқобили зулму истибдод ва таъмини адолату зиндагии осоишта мансуб медонад. Дар «Шоҳнома»-и безаволи Фирдавсӣ бошад, намунаи барҷастаи ватандӯстию мењанпарварї, тарғибгари некию адолату мардонагист, њифзу дифои марзу кишвари худ буда, њамчун улгу аз муборизаи Коваи оҳангар мисол оварда шудааст. Коваи оҳангар пешдомани чармини худро дирафш кард ва халқи ситамдидаро ба мубориза даъват намуд. Имрӯз тасвири «Дирафши ковиён» дар Ливои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон инъикос ёфтааст, ки он ифодагари рамзи пойдорӣ ва бардавомии давлатдории миллӣ мебошад.

Фирдавсии фаррухсиришт дар «Шоҳнома»-и безаволи худ њангоми ба қалам додани таърихи Коваи оҳангар - рамзи оташ, равшанӣ, раҳоӣ аз зулмат, зафар ба аҳриман, хайру некӣ ва ҷасорату меҳанпарастии ориёитабор буд, чӣ тавр аз чарми пешдомани худ ба нӯги найза дирафш оростану онро ҳамчун рамзи мубориза бар алайҳи Заҳҳоки морон - рамзи аҳриманӣ, бадӣ, хунхорӣ, зулму ситам ва торикист, барафроштанро бо сӯз ёд мекунад. Кова, ки бар зидди беадолатї бархоста буд, бо мардуми бадодомада, нерӯи ањриманиро аз тахти зулму истибдод сарнагун сохта, марзу Ватани хешро озод намуд ва њаммењанони худро аз зулму истисмор наљот дод. Шоҳ Фаридун, ки аз насли озодагон - Ҳушангу Таҳмурас буд, дар баробари ба тахт нишастану тоҷи заррин ба сар карданаш, дирафши озодагонро муқаддас донист. Фаридун дирафшро рамзи давлатдорӣ, қудрату озодӣ, ҳуввияту ваҳдат ва ягонагӣ эътироф намуда, бо зару ҷавоҳирот музайян намуд, ки ин марњиларо Фирдавсии Тусї басо зебо ва љолиб ба назм овардааст.

Шоњ Фаридун бо ифтихори ватандорї ва садоќат ба кишвари худ, ин дирафшро дирафши коваёнӣ ном дод. Аввалин тасвири Парчам дар силоҳи ориёиҳо, форсу суғдиён ва бохтариҳо дар деворнигораҳои шаҳри Помпии Рум, яъне дар асри 1-и томелод нигошта шудааст. Дар он саҳнаи муҳорибаи сипоҳи давлати Ҳахоманишиҳо таҳти сарварии Доро бо лашкари Искандари юнонӣ дар соли 333-мелодӣ акс ёфтааст. Ранги парчамҳои асрҳои 16-18 низ, асосан сурх буда, ин анъана аз давраҳои Ҳахоманишиҳо инҷониб роиҷ буд.

Мардуми ориёиасл яке аз асосгузорони тамаддуни башарӣ буда, тӯли ҳазорсолаҳо дар арсаи ҷаҳонӣ даҳҳо давлатҳои бузургу абарқудратро бунёд намудаанд, ки дорои пойгоҳҳои бошукӯҳу зебо, парчам, тахт, тоҷ, мўҳр, сиккаҳои заринаву симина ва сипоҳи оламгир буданд. Парчам аз ҷумлаи муқаддасоти ориёиҳо маҳсуб гардида, ба он ҳамчун рамзи озодиву қудрат эҳтироми хос доштанд ва онро бо дурру гавҳар меоростанд. Таърихи аввалин парчами ин мардум бо номи «дурафш» ё «дирафш» дар осори таърихии онњо таҷассум ёфтааст.

Дар даврони Шӯравӣ бошад, парчами Тоҷикистон ифодагари мазмуну моҳияти кишвар, фарќияти марзї ва территориявї, хусусиятњои табиї ва кишоварзї дар ҳайати Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистӣ буд.

Пош хӯрдани давлати абарқудрати Шӯравӣ ва соҳибистиқлол гардидани ҷумҳуриҳои ҳайати он боис гардид, ки ҳар давлати мустақил парчами худро дошта бошад. Бо дарки ин воқеият, 12-уми ноябри соли 1991 Президуми Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо назардошти Эъломияи истиқлолияти давлатӣ барои беҳтарин матну оҳанги Суруди миллӣ, Парчам ва Нишони давлатӣ озмун қарор қабул ва Низомномаро дар бораи Нишон ва Парчам эълон намуд. Рангҳои парчами миллии мо ифодагари роҳи таърихии халқи Тоҷикистон ва баёнгари арзишҳои фарҳанги миллӣ ва сиёсӣ мебошанд. Дар атрофи рангҳои Парчам, тоҷу ҳафт ситораи он дар ҷараёни кори Иҷлосияи 16-ум баҳсҳои тӯлонӣ ба миён омада бошанд ҳам, Парчами миллӣ дар шакли имрӯзи он, аз се ранг ва акси тоҷу ҳафт ситора қабул гардид, ки ҳар ранг ва акси тоҷу ҳафт ситора моҳияти таърихӣ ва аҳамияти сиёсии ба худ хосро доранд. Ранги сурх дар Парчам ифодагари ҷоннисориҳои халқ баҳри озодӣ ва истиқлолият, ранги сафед рамзи покиву озодагӣ ва ранги сабз бошад, нишона аз неъмати бебаҳои ин миллати куҳанбунёд – фарҳанг ва дониши ҷаҳонгири ӯст. Тоҷ ва ҳафт ситораи Парчам таърихи тӯлонӣ доранд. Хотирнишон бояд намуд, ки дар таърихи 29-уми октябри соли 2009 дар Њамоиш бахшида ба 15-умин солгарди қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон аз ҷониби Президенти кишвар, мўҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иқдоми наҷибе пешниҳод гардид, ки 24-уми ноябр рӯзи Парчами миллӣ эълон карда шавад ва ҳамасола ҳамчун рӯзи Парчами миллӣ ҷашн гирифта шавад.

Бояд қайд намуд, ки ин иқдоми неки Сарвари давлат идомаи сиёсати созандагиву бунёдкоронаи ҳукумат ва давлати Тоҷикистон буда, насли ҷавони имрӯзаро дар рӯҳияи хештаншиносиву меҳанпарварӣ ва арҷгузорӣ ба суннатҳои волои давлату давлатдорӣ ва эҳтирому қадршиносӣ ба рамзҳои давлатӣ тарбия менамояд.

Парчам яке аз муқаддасоти миллии мост, ки дар назди он аз Сарвари давлат сар карда, то сарбози оддӣ савганди садоқату вафодорӣ ёд мекунанд. Парчам ҳамчун рамзи давлат ба ифтихори дастоварду пирӯзиҳои фарзандони фарзонаи миллат, дар майдонҳои варзишӣ баробари садо додани Суруди миллӣ барафрохта мешавад. Боиси ифтихору сарфарозист, ки имрӯз дар пешгоҳи бинои Созмони Милали Муттаҳид ва дигар созмонҳои бонуфузи ҷаҳонӣ Парчами Тоҷикистон партавафшонӣ мекунад. Арҷгузорӣ ба арзишҳои миллӣ эътироф кардани тамоми арзишҳои гузаштаву имрӯз ва фардои миллат аст. Ҷашн гирифтани Рӯзи Парчами давлатӣ барои пос доштани рўҳи онҳоест, ки барои ҳимояи нангу номус ва марзу буми ин кишвар ҷоннисорӣ намуда, забон, фарҳанг ва ҳуқуқи давлатдории ин миллати таърихиро ҳифз кардаанд.

Ин ҷашн ҳар фарди баномуси кишварро бори дигар ба ифтихору сарфарозӣ аз давлату давлатдорӣ, таҳкими истиқлолияти миллӣ, ҳифзи дастовардҳои он ва саъю талоши ҳамешагӣ барои ободию озодии кишвар ҳидоят месозад. Муҳаббат ва садоқат ба арзишҳои миллӣ ифодагари ҳақиқии эътиқод ба миллат, давлат, сарзамин, тамаддуну фарҳанг эътироф мешавад.

Маҳмадулоева Н.М. лаборанти Шуъбаи онтология, гносеология ва мантиқи Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ

«Ҳамчунин метавон аз ливои Коваи Бузург ёдовар шуд, ки нишонаи равшани меросияти муборизаву ҷоннисориҳои ниёгони мо мебошад».

Эмомалӣ Раҳмон

Дар ҷомеаи имрӯза парчам ҳамчун рамзи давлатӣ қабул шудааст. Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун яке аз субъектҳои ҷомеаи ҷаҳонӣ соҳиби ин рамзи муқаддаси миллӣ мебошад.

Аз сарчашмаҳои таърихӣ бармеояд, ки ниёгони тоҷик аз қадимулаём соҳиби давлату парчам буданд. Масалан, "Шоҳнома"-и безаволи А. Фирдавсӣ ривоят мекунад, ки аввалин парчами ниёгони тоҷиконаз ҷониби Коваи оҳангар аз пораи чарм омода гардида буд. Кова ҳунарманде буд, ки ки аз оҳан ашёҳои гуногун месохт ва ҳангоми бо оташ гудохтани хокаи оҳан ӯ пешдомани чарминро ба бар мекард. Коваи оҳангар барои озод намудани халқ аз зулму ситами Заҳҳок ба муқобилаш бархост ва аз пешдомани чармини худ парчам сохт. Парчами сохтаи Кова як пораи чарме буд, ки аз он на об ба зудӣ мегузашту на оташ. Ин рамзи шикастнопазириро ифода менамуд. Парчами Кова мардумро ба мубориза даъват намуда, дар зери он муттаҳид кард. Баъдтар ин пораи чарм ба худ номи «Дирафши Ковиён»-ро гирифт. Аз он давра «Дирафши Ковиён» ҳамчун нишонаи муборизаю шуҷоати миллати куҳанбунёди тоҷик шинохта шудааст.

Ҳаким Фирдавсӣ доир ба ихтирои дирафш ё ливои нахустини мардуми ҳунарманд, озодихоҳ ва муборизи зулму ситамро дар достони «Кова ва Заҳҳок»-и Шоҳнома чунин ба қалам додааст:

Аз он чарм, к-оҳангарон пушти пой

Бипӯшанд ҳангоми захми дарой,

Ҳамон Кова он бар сари найза кард,

Ҳамон гаҳ зи бозор бархост гард.

Хурӯшон ҳамерафт найза ба даст,

Ки «Эй номдорони яздонпараст!

Касе к-ӯ ҳавои Фаридун кунад,

Сар аз банди Заҳҳок берун кунад.

Бо мурури замон бар ин пораи чармине, ки рамзи муборизаю озодихоҳӣва шикастнопазириро дар худ ифода мекард, аз ҷониби шоҳаншоҳони аҷдодони тоҷикон бо лаълу ёқут ва дигар сангҳои гаронарзиши ҳамонзамон оро дода шуда, ҳамчун ливои муттаҳидкунанда ва нишонае аз қудратмандӣ дар сохтори давлатдории онҳо ворид шуд.

Аз ин ҷо бармеояд, ки аҷдодони тоҷик аз ибтидои таърихи инсоният парчамдор ва парчамбардор буданд. Яъне ниёгони тоҷикон аз қадим то ба имрӯз муборизон ва озодихоҳони марзу буми хеш буданд.

Парчами Кова дар замони соҳибистиқлолии миллати тоҷик аз ҷониби Пешвои миллат - муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз нав эҳё гардида ҳамчун Ливои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба яке аз муҳимтарин арзишҳои меросии ниёгонамон дар умури давлатдории имрӯза истифода бурда мешавад.

Мутобиқи моддаи 4-и Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон дар бораи рамзҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон маконинигоҳдошти нусхаи асли Ливои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дафтари кории Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон дар қароргоҳи он пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон - шаҳри Душанбе мебошад.

Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон худ шахси хирадманду таърихогоҳ буда, дар бунёди давлати навини тоҷикон ба унсурҳои давлатдории ниёгони халқи тоҷик такя менамояд ва барои аз нав зинда намудану ба наслҳои оянда ба мерос гузоштани арзишҳои таърихию фарҳангӣ талош мекунад. Дар робита бо ин аз ҷониби Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон доимо чорабиниҳои муҳими ҷумҳуриявӣ ва сатҳи байналмилалӣ ташкил ва гузаронида мешаванд. Дар давраи Истиқлолият рамзҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон аз нав қабул шуданд. Парчами Ҷумҳурии Тоҷикистон24 ноябри соли 1992 аз ҷониби Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул гардид ва аз ҳамон давра дар кишвар ҳамчун ҷашн дар саросари кишвар таҷлил мегардад. Аз рӯзи қабул шудани Парчами миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон 32 сол сипарӣ мешавад.

Ҳамин тавр, ҷашн гирифтани рӯзи Парчами миллӣ насли имрӯзаро дар рӯҳияи ватандӯстӣ, худшиносӣ, худогоҳӣ, созандагӣ, арҷгузорӣ ба мероси гузаштаи таърихӣ, сулҳу ваҳдат ва озодӣ раҳнамоӣ менамояд.

Сафоева Бибиаслия - корманди Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи А. Дониши Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон.

“Парчами миллӣ яке аз рамзҳои муҳимми истиқлолияти миллӣ ва давлатдории муосири мо, таҷассумгари асосҳои таърихӣ ва рамзҳои давлатдории гузаштаи тоҷикон, инчунин ифодакунандаи мақсаду маром ва орзуву ормонҳои тамоми мардуми Тоҷикистон мебошад”.

Эмомалӣ Раҳмон

Парчам яке аз рамзҳои асосии ҳар як давлат ба ҳисоб рафта, муаррифкунандаи давлату миллат ба шумор меравад. Бале, ҳар як давлате, ки арзи ҳастӣ мекунад, яъне соҳибистиқлол мегардад, онро зарур аст, ки дорои Парчам, Нишон, Суруди миллӣ ва дигар рамзҳои давлатии хеш бошад, гуфтан ба маврид аст, ки Парчам намоёнии рамзҳост.

Агар ба таърихи дури дур назар афканем, аз достони таълифнамудаи паҳлавониву муборизӣ ва тарбиявии пири хирад, устоди сухан Абулқосими Фирдавсӣ бар меояд, ки нахустин маротиба парчамро Коваи Оҳангар дар натиҷаи ғолиб омаданаш бар душман, дар муҳорибаҳои тан ба тан, расидан ба орзуву омол ва пирӯзӣ, бо фарогирии ҳиссиёти шодиву нишот, пешдомани чармини худро ба найзаи ҷангияш печонида нидои ғалаба баланд намудааст.

Кашфиёти ин паҳлавони таърихӣ Коваи Оҳангар тавонист, ки ба ҳукми анъана даромада, аз ҳамон замонҳо то ба ҳол парчам дар баргузории мусобиқаву муҳорибаҳо дар баробари қомат афрухтан дар ҷойҳои муайяншуда тибқи талаботи “Низомнома” – и парчам истифода шуда, ҳангоми ғолибият дар мусобиқаву олимпиадаҳои байналмилалӣ баланд бардошта мешавад, ин як ҳувиятест, ки ба ин васила иштирокдорони ҳамоишҳо ба осонӣ дарк карда метавонанд, ки шахси ғолибомада шаҳрванди ин ё он давлат аст, арҷ гузоштан ба рамзҳои давлатӣ қарзи фарзандии ҳар як тоҷику тоҷикистонист, ки дар ин масир Президенти маҳбубамон чунин гуфтааст: "Парчами миллӣ мояи ифтихори ҳар як шаҳрванди Тоҷикистони соҳибистиқлол, ифодагари иттиҳоду сарҷамъӣ, нангу номус, ватандӯстиву ватанпарастӣ ва ҳувияти миллии мардум ва фарҳангии мо аст"

Ҳар як шахсе, ки ҳиссиёти ватандӯстиву ватандорӣ ва ватанпарварӣ дар вуҷуди хеш дорад, ба рамзҳои давлатдорӣ эҳтиром гузошта, намегузорад, ки ба рамзҳои давлатӣ, ки таҷассумгари соҳибдавлатӣ соҳибистиқлолист касе иснод оварад. Ба ҳамагон маълум аст, ки аз қадим то ба ҳол парчамро ба вожаҳои гуногун ном мебурданд: “Дирафш ”, “Ливо” ва “Байрақ” низ мегуфтанд, тибқи Низомнома парчам ном гирифтааст.

Боис ба ёдоварист, ки тоҷикон яке аз халқиятҳои қадима дар рӯи дунё шинохта шуда, дар паҳлавонӣ, тирандозӣ, шаҳрсозӣ, бунёдкориву созандагӣ ва илмпарварӣ, китобхониву шеъру шоирӣ миёни тамоми халқиятҳои дунё шинохта шудаанд. Дар баробари дигар кашфиётҳову офаридаҳояшон парчам, ки дар тамоми дунё рамзи соҳибдавлатиро нишон медиҳад, нахустин маротиба аз ҷониби тоҷикон яъне марди ҷасур далер ва паҳлавон Коваи оҳангар кашф шудааст, ки инро таърих бо хатҳои заррин сабт намудааст, ки ҳаргиз зудудаву хира нахоҳад шуд.

Дар тули таърих намуди зоҳирии парчам чандин маротиба иваз шуда, бо шаклу намудҳои гуногун солиёни дароз истифода шудааст. Намуди кунунии парчам 24 ноябри соли 1992 аз ҷониби вакилони Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Иҷлосияи 16 тасдиқ карда шудааст, ки дорои се ранг: сурх, сафед, сабз буда, ҳар як ранг ба худ хосияти хосро ифодакунанда буда, мазмуну муҳтавои муайянро доро аст: ранги сурх - муборизаю ҷоннисориҳо барои озодӣ ва Истиқлолияти давлатӣ, ранги сафед - нишони бахту саодат, орзуву умед, ранги сабз – нишони сарбаландиву сарсабзиву хуррамӣ, шукуфоӣ ва абадият мебошад. Дар рӯи рахи сафеди парчам ҳафт ахтар акс ёфта, ин аз

Давлатсозию давлатдорӣ дар замири миллати тоҷик аз ниёгон мерос мондааст. Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз рӯзҳои нахустини омадан ба сиёсат бо як шукуҳу шаҳомати хосса, давомдиҳандаи кору пайкори шоҳону гузаштагони хеш аз ҷумла Шоҳ Исмоили Сомонӣ буда, пайваста ба ободкорӣ пешравӣ муваффақият ба даст овардан кӯшидааст.

Тасдиқи гуфтаҳои воло ин аст, ки дар моҳи сентябри соли 2011 бо иштироки бевоситаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, дар арафаи таҷлили 20 солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар пойтахти ватани азизамон шаҳри Душанбе баландтарин парчам дар ҷаҳон бо баландии пояи 165 метр дар дили Тоҷикистон , ки хонаи орзуву умеди тоҷикони тамоми дунё аст, қомат афрухтааст ва шоҳкории ин абармарди хирад Ҷаноби Эмомалӣ Раҳмон тавонист, ки дубора тоҷику тоҷикистониро дар арсаи ҷаҳонӣ муаррифӣ кунад.

Зикр кардан ба маврид аст, ки баъди ифтитоҳи парчам дар пойтахти мамлакат худи ҳамон сол яъне соли 2011 парчами Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун баландтарин байрақ дар ҷаҳон ба китоби гиннес дохил карда шуд, ки боиси ифтихору сарфарозии тамоми тоҷику тоҷикистонист, ки дар ин масир худи Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон чунин гуфтааст: “Парчами мо рамзи ҳаёти осоишта, ваҳдати ҷовидонаи миллӣ ва умед ба фардои ободи халқи Тоҷикистон аст”

Боиси ифтихор ва сарфарозист, ки имрӯзҳо дар тамоми саросари ватани азизамон дар муассисаву корхонаҳои давлатӣ дар фазои сулҳу субот ин Рӯзи таърихиро бо як шукуҳу шаҳомати хосса таҷлил намуда истодаанд, аҳли илму донишро мебояд, шукрона аз Истиқлолияту ободии ватан намуда, ба рамзҳои давлатӣ арҷ гузошта, дар замири ҷавонон, ки ояндаи давлату миллатанд ҳисси ватандӯстӣ, хештаншиносӣ, ҳуввияти миллӣ ва парчамбардорию парчамдориро бедор намоянд, бигузор Парчами Тоҷикистони азиз абадан дар фазои сулҳу субот партавфишон бошад!

Алишер САИДОВ – корманди Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ