Дар шароити муосири ҷаҳон, ки таҳдидҳои амниятӣ ҳамеша дар ҳоли таҳаввул ва густаришанд, муқовимат ба экстремизм ва терроризм яке аз вазифаҳои муҳимтарини давлатҳо ба шумор меравад. Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар қалби Осиёи Марказӣ ҷойгир аст, аз ин хатарҳо дар канор намебошад. Бо дарназардошти вазъияти геополитикӣ, наздикӣ ба минтақаҳои ноором ва афзоиши фаъолияти созмонҳои экстремистӣ, Тоҷикистон сиёсати мушаххас ва ҳамоҳангшударо барои ҳифзи амнияти миллӣ ва суботи ҷомеа пеш гирифтааст. Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 1 июни соли 2021, №187 "Дар бораи Стратегияи муқовимат ба экстремизм ва терроризм дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2021-2025" ҳамчун як санадҳои муҳими стратегӣ қабул гардид, ки ҳадаф ва вазифаҳои давлатро дар ин самт муайян мекунад.

Ин Стратегия идомаи мантиқии талошҳои қаблии Тоҷикистон дар мубориза бо экстремизм ва терроризм аст, ки дар доираи Стратегияи миллии солҳои 2016-2020 оғоз шуда буд. Он бо мақсади муттаҳидсозии неруҳои мақомоти давлатӣ, ҷомеаи шаҳрвандӣ ва созмонҳои байналмилалӣ таҳия шуда, ба таҳкими субот, ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои инсон ва пешгирӣ аз радикализатсия нигаронида шудааст. Стратегия дар асоси Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва қонунҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи муқовимат ба экстремизм" аз 2 январи соли 2020, № 1655 ва "Дар бораи муқовимат ба терроризм" аз 23 декабри соли 2021, №1808, инчунин уҳдадориҳои байналмилалии Тоҷикистон, аз ҷумла риояи муқаррароти Стратегияи глобалии зиддитеррористии СММ 8 сентябри соли 2006, таҳия гардидааст.

Аҳамияти ин санад дар он аст, ки он на танҳо ба пешгирӣ ва муқовимат бо хатарҳои мавҷуда равона шудааст, балки барои бартараф кардани сабабҳои аслии экстремизм ва терроризм чораҳои фарогир пешбинӣ мекунад. Ин чораҳо аз таҳкими маърифати динӣ ва сиёсӣ то беҳбуди вазъи иҷтимоию иқтисодии аҳолӣ ва ҳамкории байналмилалиро дар бар мегиранд.

Тоҷикистон ҳамчун як давлати минтақаи Осиёи Марказӣ, бо таҳдидҳои афзояндаи экстремизм ва терроризм рӯбарӯ аст, ки аз хусусиятҳои мураккаби ҷуғрофиёӣ ва сиёсии минтақа сарчашма мегиранд. Тибқи Стратегия таҳдидҳои террористӣ дар солҳои охир шакл ва усулҳои нав пайдо карда, ҷуғрофия ва миқёси онҳо васеъ шудааст. Яке аз хатарҳои асосӣ интиқоли ҷангҷӯёни террорист аз минтақаҳои ҷангии Сурия ва Ироқ ба дигар минтақаҳо, аз ҷумла Афғонистон аст, ки дар он созмони террористии "Давлати Исломӣ" мавқеи худро мустаҳкам карда истодааст. Ин вазъият барои кишварҳои Осиёи Марказӣ, аз ҷумла Тоҷикистон хатари ҷиддӣ эҷод мекунад.

Созмонҳои экстремистӣ ва террористӣ, ки дар Тоҷикистон мамнӯъ эълон шудаанд, бо ин гуна сохторҳо робитаҳои устувор дошта, манбаъҳои молиявӣ ва таҷрибаи муборизаи диверсионӣ-террористӣ дар ихтиёр доранд. Онҳо фаъолона бо истифода аз шабакаҳои иҷтимоӣ барои ҷалби ҷавонон ба сафи худ таблиғот мебаранд, ки ин яке аз мушкилоти ҷиддии ҷомеаи муосир аст. Инчунин, таҳлилҳо нишон медиҳанд, ки омилҳои гуногун, аз қабили паҳншавии ғояҳои экстремистӣ тавассути интернет, наздикии ҷуғрофӣ ба минтақаҳои ноором ва таъсири созмонҳои радикалӣ ба муҳоҷирони меҳнатӣ ва донишҷӯёни тоҷик дар хориҷа, ба афзоиши хатарҳои экстремизм мусоидат мекунанд.

Дар солҳои охир дар Тоҷикистон чандин ҳамлаҳои террористӣ ба қайд гирифта шудаанд, ки қурбониҳои инсонӣ ба бор оварданд. Ин ҳодисаҳо нишон медиҳанд, ки бо вуҷуди чораҳои андешидашуда, хатарҳо ҳамчунон мавҷуданд ва зарурати таҳияи стратегияи навро тақозо мекунанд. Дар асоси ин Стратегия омилҳои мусоидаткунанда ба экстремизм инҳоянд: сатҳи нокифояи маърифати динӣ, мушкилоти иҷтимоию иқтисодӣ, камбудиҳо дар кори муассисаҳои ислоҳӣ ва истифодаи нокифояи имкониятҳои ВАО барои муқовимат бо таблиғи экстремистӣ.

Стратегияи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба муқовимат ба экстремизм ва терроризм барои солҳои 2016-2020 нахустин қадами ҷиддии давлат дар роҳи муқовимат бо ин хатарҳо буд. Ин санад заминаи мустаҳкамеро барои сиёсати давлатӣ дар ин самт фароҳам овард ва натиҷаҳои он дар Стратегияи нав ба таври муфассал таҳлил шудаанд. Яке аз дастовардҳои муҳим ин ташкили ҳамкории наздик байни мақомоти давлатӣ, мақомоти маҳаллии худидоракунии деҳот, ҷамоатҳо ва ҷомеаи шаҳрвандӣ буд. Ин ҳамкорӣ имкон дод, ки чораҳои пешгирикунанда дар сатҳи маҳаллӣ самаранок амалӣ шаванд. Дар доираи татбиқи Стратегияи қаблӣ, корҳои густурдаи иттилоотӣ ва фаҳмондадиҳӣ миёни аҳолӣ анҷом дода шуданд. Китобу маводҳои иттилоотӣ нашр гардиданд, ки ба мардум дар шинохти хатарҳои экстремизм ва терроризм кумак карданд. Ҳамчунин, таҳқиқоти илмӣ оид ба сабабҳо ва омилҳои радикализатсия аз ҷониби муассисаҳои илмии миллӣ ва созмонҳои байналмилалӣ гузаронида шуд, ки ба таҳияи чораҳои мушаххас мусоидат намуд.

Яке аз қадамҳои муҳим дар ин давра қабули Фармони Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 4 апрели соли 2018, №1042 "Дар бораи Консепсияи сиёсати давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соҳаи дин" буд. Ин санад ба танзими муносибатҳои динӣ ва пешгирии радикализатсияи динӣ нигаронида шуда, заминаи ҳуқуқии муқовимат ба экстремизмро мустаҳкам кард. Дар баробари ин, дар барномаҳои таълимии муассисаҳои таҳсилоти миёна ва олӣ фанҳое ворид карда шуданд, ки таърихи дин, сабабҳои пайдоиши низоъҳои сиёсӣ ва динӣ ва усулҳои муқовимат ба экстремизмро меомӯзонанд.

Дар самти пешгирии радикализатсия миёни ҷавонон низ пешрафтҳои назаррас ба даст омаданд. Аз соли 2016 то миёнаи соли 2020 дар кишвар 1155 иншооти варзишӣ, аз қабили маҷмааҳои варзишӣ, майдонҳо ва ҳавзҳои шиноварӣ сохта шуданд, ки барои фароғати солим ва ҷалби ҷавонон ба ҳаёти иҷтимоӣ мусоидат карданд. Ин иқдом бо харҷи 637,7 миллион сомонӣ амалӣ гардид ва яке аз омилҳои коҳиши радикализатсия дар байни ҷавонон шуд.

Дар соҳаи иқтисод низ чораҳои муҳим андешида шуданд. Тоҷикистон дар даҳ соли охир чор маротиба ба феҳристи кишварҳои ислоҳотгар дар индекси Бонки Ҷаҳонӣ оид ба "Пешбурди соҳибкорӣ" ворид шуд. Ҳиссаи бахши хусусӣ дар Маҷмӯи Маҳсулоти Дохилӣ ба 70% расид, ки ин нишонаи фароҳам омадани шароит барои худшиносии шахсӣ ва коҳиши омилҳои иҷтимоию иқтисодии радикализатсия аст.

Дар доираи мубориза бо киберэкстремизм дар сохтори Прокуратураи Генералӣ ва дигар мақомоти ҳифзи ҳуқуқ шуъбаҳои махсус таъсис дода шуданд, ки ба ҷиноятҳои марбут ба технологияҳои иттилоотӣ муқобилат мекунанд. Ҳамчунин, барои пешгирии паҳншавии ғояҳои экстремистӣ дар муассисаҳои ислоҳӣ, усулҳои пешгирикунанда такмил дода шуданд. Қабули Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон "Дар бораи муқовимат ба экстремизм" аз 2 январи соли 2020 ва дигар санадҳои ҳуқуқӣ низ дар ин раванд нақши муҳим бозиданд.

Яке аз дастовардҳои муҳими инсондӯстонаи Стратегияи қаблӣ бозгардони беш аз 300 шаҳрванди Тоҷикистон, аз ҷумла 84 кӯдаки ноболиғ аз минтақаҳои ҷангии Сурия ва Ироқ буд. Ба онҳо кумакҳои моддӣ, равонӣ ва шароит барои мутобиқшавӣ ба ҳаёти муқаррарӣ фароҳам оварда шуд. Шаҳрвандоне, ки ихтиёран аз иштирок дар низоъҳои хориҷӣ даст кашида ба Ватан баргаштанд, аз ҷавобгарии ҷиноӣ озод карда шуданд, ки ин нишонаи сиёсати башардӯстона ва ҳамзамон устувори давлат аст.

Ин дастовардҳо сатҳи радикализатсияро дар ҷомеа коҳиш дода, ба таҳкими субот, ҳамдигарфаҳмӣ ва созиши байниконфессионалӣ мусоидат карданд. Бо вуҷуди ин, тағйироти босуръати вазъи ҷаҳонӣ, аз ҷумла таҳаввули хатарҳои амниятӣ, зарурати таҳияи Стратегияи навро ба миён овард.

Стратегияи нави муқовимат ба экстремизм ва терроризм барои солҳои 2021-2025 ҳадафҳои возеҳ ва фарогирро пеш гузоштааст, ки ҳифзи сохти конститутсионӣ, тамомияти арзӣ, амнияти ҷамъиятӣ ва ҳуқуқу озодиҳои шаҳрвандонро дар бар мегирад. Ин ҳадафҳо тавассути чораҳои ҳуқуқӣ, пешгирикунанда ва амалиётӣ амалӣ мешаванд, ки бо назардошти стандартҳои байналмилалии ҳуқуқи инсон ва уҳдадориҳои Тоҷикистон дар назди ҷомеаи ҷаҳонӣ таҳия шудаанд. Вазифаҳои асосии Стратегия ба баланд бардоштани самаранокии фаъолияти мақомоти давлатӣ, таҳкими ҳамкориҳо бо ҷомеаи шаҳрвандӣ ва созмонҳои байналмилалӣ, коҳиши хатарҳои террористӣ ва ҳифзи ҳуқуқи инсон равона шудаанд. Барои расидан ба ин ҳадафҳо, Стратегия 13 самти афзалиятнокро муайян кардааст, ки аз пешгирии экстремизм то ҳамкории байналмилалӣ ва бозтоб додани шахсони аз фаъолияти террористӣ дасткашидаро дар бар мегирад.

Яке аз самтҳои муҳим ин баланд бардоштани самаранокии чораҳои пешгирикунанда аст. Дар асоси Стратегия пешниҳод мешавад, ки миқёси фаъолиятҳои пешгирикунанда густариш ёбад ва сабабҳои асосии экстремизм бартараф карда шаванд. Инчунин, ҷалби фаъоли ҷомеаи шаҳрвандӣ ва гузаронидани таҳқиқоти илмӣ дар ин самт таъкид шудааст. Масалан, ташкили корҳои фарҳангӣ-маърифатӣ ва баланд бардоштани сатҳи касбии намояндагони ВАО барои муқовимат бо таблиғи экстремистӣ аз ҷумлаи чораҳои муҳим мебошанд.

Дар соҳаи дин низ Стратегия чораҳои мушаххас пешбинӣ кардааст. Ҳифзи созиши байниконфессионалӣ, баланд бардоштани маърифати динӣ ва омода кардани кадрҳои динӣ дар дохили кишвар аз вазифаҳои аввалиндараҷа мебошанд. Инчунин, барои шахсоне, ки дар хориҷа таҳсилоти ғайрирасмии динӣ мегиранд, шароит фароҳам оварда мешавад, то ба Ватан баргарданд ва ба ҷомеа ҳамроҳ шаванд.

Стратегия на танҳо ба пешгирӣ, балки ба баланд бардоштани сатҳи таълим ва сиёсати ҷавонон низ аҳамияти хоса медиҳад. Дар ин самт, такмили барномаҳои таълимӣ дар муассисаҳои таҳсилотӣ пешбинӣ шудааст, ки ба тарбияи ҷавонон дар рӯҳияи ватандӯстӣ, эҳтиром ба ҳуқуқи инсон ва мухолифат ба экстремизм нигаронида шудаанд. Ворид кардани курсҳои махсус ба барномаҳои таълимӣ ва баланд бардоштани савияи касбии омӯзгорон аз ҷумлаи чораҳоеанд, ки барои пешгирии радикализатсия миёни наврасон ва ҷавонон муҳим арзёбӣ мешаванд. Ҳамчунин, таъмини дастрасии ҷавонон ба иншооти фарҳангӣ ва варзишӣ идома дода мешавад, то онҳо ба фаъолиятҳои солим ва созанда ҷалб гарданд.

Дар самти баланд бардоштани мақоми ҳуқуқии шахс ва фарҳанги сиёсии аҳолӣ, Стратегия барномаҳои давлатии ҳифзи ҳуқуқу озодиҳои шаҳрвандонро пешниҳод мекунад. Ин барномаҳо ба иҷрои уҳдадориҳои байналмилалии Тоҷикистон дар соҳаи ҳуқуқи инсон ва мубориза бо коррупсия дар хизмати давлатӣ нигаронида шудаанд. Таъмини шаффофият дар фаъолияти мақомоти давлатӣ, беҳбуди хизматрасонии давлатӣ ва баланд бардоштани сатҳи донишҳои ҳуқуқии мардум аз вазифаҳои муҳим дар ин самт мебошанд.

Яке аз масъалаҳои калидии Стратегия ин беҳтар кардани вазъи иҷтимоию иқтисодии аҳолӣ аст, зеро мушкилоти иқтисодӣ яке аз омилҳои мусоидаткунанда ба радикализатсия мебошад. Стратегия пешниҳод мекунад, ки суръати ислоҳоти иқтисодӣ тезонида шавад, шароити мусоид барои соҳибкорӣ фароҳам оварда шавад ва сатҳи бекорӣ, хусусан миёни ҷавонон, коҳиш дода шавад. Кам кардани бори андоз барои соҳибкорон, ҳифзи ҳуқуқи онҳо ва пешгирӣ аз болоравии нархи маҳсулоти ниёзи аввал аз ҷумлаи чораҳои пешбинишудаанд. Инчунин, барои беҳбуди шароити зиндагии мардум, рушди қарздиҳии ипотекӣ ва дастгирии оилаҳои камбизоат дар назар аст.

Дар робита ба муҳоҷирати меҳнатӣ, ки яке аз омилҳои хатарзо мебошад, дар Стратегия ба такмили сиёсати давлатӣ дар ин самт диққат додашудааст. Баланд бардоштани сифати омодагии пеш аз муҳоҷират, ҳифзи ҳуқуқи муҳоҷирон дар хориҷа ва пешгирӣ аз ҷалби онҳо ба созмонҳои экстремистӣ аз вазифаҳои асосӣ мебошанд. Ҳамзамон, барои ҳалли мушкилоти иҷтимоии оилаҳои муҳоҷирон дар дохили кишвар чораҳо андешида мешаванд.

Дар Стратегия инчунин ба пешгирии экстремизм дар муассисаҳои ислоҳӣ аҳамияти ҷиддӣ дода шудааст. Таъмини ҳуқуқи инсон дар зиндонҳо, ҷалби маҳбусон ба кор ва таҳсил ва такмили усулҳои пешгирикунанда аз ҷумлаи тадбирҳои пешбинишудаанд. Дар баробари ин, мубориза бо киберэкстремизм тавассути таҳкими иқтидори мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва ҳамкорӣ бо ширкатҳои байналмилалии технологияҳои иттилоотӣ густариш дода мешавад.

Масъалаи баробарии гендерӣ низ дар Стратегия мавқеи хос дорад. Бартараф кардани монеаҳо барои рушди занон, таҳқиқи сабабҳои ҷалби онҳо ба экстремизм ва ҷалби бештари занон ба фаъолиятҳои пешгирикунанда аз чораҳои нав мебошанд. Инчунин, таҳкими ҳамкорӣ бо созмонҳои ғайридавлатӣ ва байналмилалӣ барои амалисозии Стратегия муҳим арзёбӣ шудааст.

Дар самти ҳуқуқӣ, Стратегия такмили қонунгузорӣ, баланд бардоштани самаранокии мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва ташкили "хати доимоамалкунанда" барои гузориш додани ҳолатҳои радикализатсияро пешниҳод мекунад. Ҳамчунин, барои бозгашт ва мутобиқсозии шахсоне, ки аз фаъолияти террористӣ даст кашидаанд, барномаҳои махсус таҳия мешаванд. Дар сатҳи байналмилалӣ, Тоҷикистон ҳамкориро бо кишварҳо ва созмонҳои хориҷӣ густариш дода, ба таҳкими мубориза бо терроризми трансмиллӣ мусоидат мекунад.

Стратегияи муқовимат ба экстремизм ва терроризм дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2021-2025 як санади фарогир ва дурбинона аст, ки ба ҳифзи амнияти миллӣ, суботи ҷомеа ва рушди устувори кишвар нигаронида шудааст. Ин санад на танҳо хатарҳои мавҷударо бартараф мекунад, балки заминаи мустаҳкам барои пешгирӣ аз хатарҳои оянда эҷод менамояд.

Натиҷаҳои интизорӣ аз татбиқи Стратегия хеле умедбахшанд. Он ба такмили усулҳои муқовимат, баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии аҳолӣ, таҳкими нақши таълим ва дин дар пешгирӣ ва беҳбуди вазъи иҷтимоию иқтисодӣ нигаронида шудааст. Ҳадафи ниҳоии Стратегия таъмини амнияти аҳолӣ, афзоиши эътимоди мардум ба мақомоти давлатӣ ва ҳифзи ваҳдати миллӣ мебошад.

Бо вуҷуди ин, муваффақияти Стратегия аз ҳамкории ҳамаҷонибаи мақомоти давлатӣ, ҷомеаи шаҳрвандӣ ва шарикони байналмилалӣ вобаста аст. Маблағгузории он аз буҷети давлатӣ ва кумакҳои созмонҳои донор сурат мегирад, ки ин нишонаи ҷиддияти Тоҷикистон дар иҷрои ин вазифа аст. Дар оянда, натиҷаҳои Стратегия метавонанд намунаи ибрат барои дигар кишварҳои минтақа гарданд ва Тоҷикистонро ҳамчун як кишвари босубот ва амн дар арсаи байналмилалӣ муаррифӣ намоянд.

Татбиқи Стратегияи муқовимат ба экстремизм ва терроризм барои солҳои 2021-2025 на танҳо як зарурати амниятӣ, балки як имконияти бузург барои таҳкими ваҳдати миллӣ ва рушди устувори Тоҷикистон аст. Ин санад далели он аст, ки давлат на танҳо ба муқовимат бо хатарҳои беруна, балки ба бартараф кардани омилҳои дохилии манфӣ, аз қабили камбизоатӣ, бекорӣ ва маърифати паст диққат медиҳад. Ин равиш Тоҷикистонро аз бисёр кишварҳои дигар фарқ мекунад, зеро он муборизаро бо экстремизм на танҳо ҳамчун як масъалаи ҳарбӣ ё амниятӣ, балки ҳамчун як масъалаи иҷтимоӣ ва фарҳангӣ баррасӣ мекунад.

Аҳамияти ин Стратегия дар он аст, ки он ба ҳамкории фарогир такя мекунад. Мақомоти давлатӣ, аз ҷумла Прокуратураи Генералӣ, ки масъули ҳамоҳангсозии татбиқи Стратегия аст, бо ҷомеаи шаҳрвандӣ ва созмонҳои байналмилалӣ ҳамкорӣ мекунанд. Ин ҳамкорӣ имкон медиҳад, ки захираҳо ва таҷрибаи ҷаҳонӣ барои ҳалли мушкилоти маҳаллӣ истифода шаванд. Масалан, Тоҷикистон бо ташаббуси худ дар баргузории конфронсҳои байналмилалӣ, аз қабили Конфронси сатҳи баланд дар Душанбе соли 2018 ва қабули Эъломияи Душанбе, нақши худро ҳамчун пешсаф дар мубориза бо терроризм дар минтақа собит кардааст.

Стратегияи муқовимат ба экстремизм ва терроризм дар Ҷумҳурии Тоҷикистон барои солҳои 2021-2025 на танҳо ҳадафҳо ва вазифаҳоро муайян мекунад, балки нишондиҳандаҳои мушаххас ва марҳилаҳои иҷрои онро низ пешниҳод менамояд. Ин нишондиҳандаҳо барои арзёбии самаранокии чораҳо ва пешрафт дар мубориза бо экстремизм истифода мешаванд. Масалан, баъзе аз онҳо ба таври миқдорӣ ченшавандаанд, аз қабили шумораи қонунҳо ва барномаҳои қабулшуда, миқдори чорабиниҳои пешгирикунанда, шумораи таҳқиқотҳои илмӣ дар мавзӯи экстремизм ва терроризм ва ҳатто шумораи шахсоне, ки аз хориҷа ба Ватан баргардонида шудаанд. Дигар нишондиҳандаҳо, ки ба таври миқдорӣ чен карда намешаванд, аз рӯи сифат ва комёбии чораҳо арзёбӣ мегарданд.

Баъзе аз нишондиҳандаҳои муҳим инҳоянд: коҳиши ҷиноятҳои экстремистӣ ва террористӣ, афзоиши шумораи занон дар мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, ки дар мубориза бо экстремизм ширкат мекунанд ва кам шудани шумораи шаҳрвандоне, ки ба минтақаҳои ҷангӣ сафар мекунанд. Ҳамчунин, миқдори сомонаҳои экстремистӣ, ки дар Тоҷикистон баста мешаванд ва шумораи чорабиниҳои муштарак бо мақомоти хориҷӣ низ ҳамчун нишондиҳандаҳои муҳим баррасӣ мегарданд. Айни ҳол марҳилаи сеюм (2024-2025) ба такмили чораҳо ва ҷамъбасти натиҷаҳо идома дорад. Ҳамоҳангсозии татбиқи Стратегия ба дӯши Прокуратураи Генералии Ҷумҳурии Тоҷикистон гузошта шудааст, ки он натиҷаҳои байнидавлатӣ ва ниҳоиро арзёбӣ мекунад ва пешниҳодҳо барои такмили он пешниҳод менамояд. Ин сохтор имкон медиҳад, ки Стратегия бо назардошти тағйироти воқеӣ ва ниёзҳои ҷомеа амалӣ гардад

Баҳри амали намудани Стратегияи мазкур мо олимон низ муаззаф мебошем, ки корҳои муаянро ба сомон расонем. Олимон дар ҷомеа ҳамчун пажӯҳишгарон, таҳлилгарон ва дорандагони дониш нақши муҳим доранд. Гарчанде мо мустақиман вазифаҳои ҳифзи ҳуқуқро иҷро намекунем, саҳми мо дар мубориза бо ифротгароӣ ва терроризм метавонад дар чанд самт хеле арзишманд бошад:

1. Таҳқиқи сабабҳо: Олимони соҳаҳои ҷомеашиносӣ, равоншиносӣ ва сиёсатшиносӣ омилҳои иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва фарҳангиро, ки боиси пайдоиши ифротгароӣ мешаванд, меомӯзанд. Онҳо кӯшиш мекунанд, то қонунмандиҳои муҳимро ошкор созанд, ки барои пешгирии ин падидаҳо кумак расонанд.

2. Эҷоди асосҳои назариявӣ: Олимон роҳҳои фаҳмиши рафтори гурӯҳҳои ифротӣ ва шеваҳои ҷалби аъзоёни навро таҳия мекунанд. Ин кор ба давлатҳо имкон медиҳад, ки роҳҳои муассири муқовиматро пайдо кунанд.

3. Тарбия ва маърифат: Тавассути мақолаҳо, суханрониҳо ва китобҳо олимон метавонанд мардумро аз хатари ифротгароӣ огоҳ созанд ва ба онҳо ёрӣ расонанд, ки таблиғоти дурӯғинро шиносанд ва фикрронии танқидӣ пайдо кунанд.

4. Ҳамкорӣ бо мақомот: Олимон метавонанд ба мақомоти ҳифзи ҳуқуқ маслиҳатҳои коршиносона диҳанд, то сиёсатҳои пешгирикунанда ва барномаҳои аз нав тарбиякунӣ таҳия шаванд.

5. Пешрафт дар технология: Мутахассисони соҳаи технологияҳои иттилоотӣ воситаҳоеро барои назорати паҳншавии маводи ифротӣ дар интернет ва пешгирии хатарҳои кибертерроризм эҷод мекунанд.

6. Масъулияти ахлоқӣ: Олимон бояд эҳтиёткор бошанд, ки натиҷаҳои тадқиқотҳояшон ба дастҳои нодуруст наафтанд ва барои ҳадафҳои бад истифода нашаванд.

Вазифаҳои мо олимон он аст, ки бояд донишҳои воқеӣ ва ҳалли масъалаҳои амалиро пешниҳод кунем, то ба ҷомеа дар мубориза бо ин хатарҳо кумак расонем, дар чорчӯбаи ахлоқи илмӣ ва беғаразӣ амал намоем.

Сангинзода Дониёр Шомаҳмад -муовини директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ оид ба илм ва таълим, доктори илмҳои ҳуқуқшиносӣ, профессор