Skip to main content

Наврӯз яке аз идҳои аҷдодии қадимтарини миллати тоҷик ба шумор меравад, ки онро бори аввал шоҳ Ҷамшед ҷашн гирифта аст. Он тибқи тақвими солшумори ҳаракати сайёраҳо дар атрофи Офтоб тақрибан санаи 21-уми март ҳангоми баробаршавии шабу рӯз фаро мерасад. Аз ин рӯ иди Наврӯзро дар Тоҷикистон ба таври расмӣ ҳарсол 21 март ҷашн мегиранд.

Бояд қайд намуд, ки бо саъйу талошҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон иди Наврӯз бо қарори Маҷмаи умумии Созмони Милали Муттаҳид ба як иди ҷаҳонӣ табдил ёфт. Наврӯз ба унвони иди баҳор ва эҳёи табиат дар кулли кишварҳои Осиёи Марказӣ ҷашн гирифта мешавад. Ҳар иде аз ҷумла иди Наврӯз дар Тоҷикистон бо руҳияи сиёсӣ доир карда мешавад.

Бо таваҷуҳ ба ин ки мардумони Осиёи Маркази равобити хуби таърихӣ доштанд, ҷашни Наврӯз дар миёни кишварҳои минтақаи Осиёи марказӣ, аз ҷумла ӯзбекҳо, қирғизҳо, қазоқҳo ва туркменҳо низ дарнатиҷаи равобити фарҳангию иҷтимоӣ ва иқтисодию ҷуғрофӣ густариш ёфтааст. То ҳол дар ин манотиқ суннат ва анъанаҳои Наврӯз ҳифзшуда, дар байни мардум бо чунин расм Наврӯзро таҷлил менамоянд.

Калимаи «Наврӯз» маънои «Рӯзи нав»-ро дошта, он иди баҳор, якум рӯзи соли нав, рӯзи баробарии шабу рӯз мебошад, ки рӯзҳоиасосии ид 21-ум ва 22-юми март ба ҳисоб мераванд. Аммо дар ҳар як минтақаонро одамон бо расму русуми гуногун ҷашн мегиранд. Ҳоло дар Точикистон асосан Наврӯз аз 21 то 24-уми март ҷашн гирифта мешавад.

Чунонеки аз таърих бармеояд иди Наврӯз аз китоби муқаддаси зардуштиён «Авесто» сарчашма гирифта, он таърихи зиёда аз 3000 сола дорад. Инчунин таърихи гузаштаи Наврӯз аз «Наврӯзнома»-и Умари Хайём ва «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ аён аст, ки бо шоҳигарии Ҷамшед пайвастагӣ дорад.

Чи тавре ки ба ҳамагон маълум аст, санаи 21-уми март дар баҳорон шабу рӯз баробар мешавад. Вақте, ки Ҷамшед тахти тилогини худро сохт дар вақти баромади офтоб дар куҳи баланд бардошт, ки зару зевари ороишии атрофи он дар нурҳои офтоб ҷилва дода ба мисли равшании офтоб шунаъ медоданд. Аз ин сабаб ин рӯзро Наврӯз номид ва ҳамчунаввалин соли нав ҷашн гирифт. Дар «Наврӯзнома» гуфта шудааст, ки Ҷамшед ин рӯзро Наврӯз номид ва ӯро ба расми оин дохил кард. Шоҳону одамон ин идро ҷашн мегирифтанд. Ва одамон ҳаргуна бозиҳои варзишию фарҳангиро барои дилхуши анҷом медоданд.

Инчунин барои ороиши дастархони идона ҳаргуна хӯрокворҳои гуногун омода намуда, ба рӯи хони Наврӯзӣ мегузоштанд. Ҳамчунин, таъомҳое омода менамуданд, ки бо ҳарфҳои«С»- син ва «Ш»- шин номи онҳосар шавад. Ҳамчун қоида дар ид 2 намуди дастархон оро дода мешавад: Ин «Ҳафтсин»ва «Ҳафтшин» мебошад. Дар алифбои форсӣ «Син» ва «Шин» ҳарфҳои«С» ва «Ш» мебошад. Дар дини зардуштӣ ва исломӣ рақами 7 ҳамчун рақами муқаддас шуморида мешавад. Иди Наврӯз ба маънии тасдиқи ҳамбастагии зиндагӣ бо табиат, дарки пайванди ногусастании меҳнати созандагиву таҷдиди табиӣ ва муносибати ғамхоронаю эҳтиромгузорӣ ба сарчашмаҳои табиии ҳаёт аст.

Ботуров Кодир - х. п. и., МОТМБЭ назди ИФТ ба номи С.У. Умарови АМИТ.

Сафаров А. Ғ. с. х. и., МОТМБЭ назди ИФТ ба номи С.У. Умарови АМИТ.