Захираи калони конҳои ангишт дар Точикистон, ки ба якчанд миллиард тонна баробар аст, самтҳои муайяни тадқиқотро ҷиҳати истифодаи оқилонаи онҳо ҳамчун ашёи хоми алтернативӣ барои ба даст овардани махсулоти фоиданок, ки дар саноат ва хоҷагии қишлоқ истифода мешаванд, муайян мекунад.
Мувофиқи ин, як қатор корҳо оиди тадқиқоти ангиштҳои дорои хокистарнокии баланд, ба мисоли кони «Фон-Яғноб», «Зиддӣ» ва конҳои ангишти бурии «Шӯроб» ва «Шишқат» гузаронида шудаанд, ки дар натиҷаи он шароити (режим) технологии ҳосилкунии нимкокс (полукокс), кокс, гази коксӣ, кислотаҳои гуминӣ, қатрони ангиштсанг (каменноугольный пек) ва дигар маҳсулотҳо, ки барои сохахои гуногуни хочагии халқ аҳамияти хоса доранд, коркард карда шуд.
Омӯзиши конҳои мазкур имконият медиҳад, ки минбаъд истифодабарии ангишт ҳамчун манбаи табии аҳамияти саноатидошта на танҳо ба сифати сӯзишворӣ, балки талаботҳои муҳими саноатиро дар соҳаҳои тандурустӣ, кишоварзӣ, энергетика, металургия ва ғайраҳо комил созад. Яке аз маҳсулотҳои фоидабахши коркарди ангшишт кислотаҳои гуминӣ мебошанд, ки таҳқиқотҳои мо бештар ба он алоқаманд буда, дар соҳаи агрохимиявӣ ба натиҷаҳои мусбат ноил гардидем.
Мушаххас карда шуд, ки таркиби ангишти бурии кони «Шишқат» то 45% ва ангишти бурии «Шӯроб» зиёда аз 25% кислотаҳои гуминӣ мавҷуд аст. Дар ҷараёни тадқиқот ба мо муясар гардид, ки истифодаи намакҳои кислотаҳои гуминӣ ( гуматҳо) барои растаниҳо аз он ҷумла растаниҳои ғалладонагӣ ҳамчун биостимулятор таъсир карда, дар асоси хулосаҳои мутахасисони соҳаи растанипарварӣ аҳамияти намакҳои мазкур собит карда шуд:
Натиҷаҳоро чунин хулоса кардан мумкин аст, ки ҳангоми коркарди тухмии гандуми тирамоҳӣ бо маҳлули намакҳои гуминии ангишти бурии кони «Шишқат» афзоиши нашъуннамои поя, инчунин кам кардани муҳлати нашъуннамо ба мушоҳида мерасад.
Инчунин айни замон омӯзиши роҳҳои нави алтернативии ҷудокунии кислотаҳои гуминиро дар шароити экстремалӣ омӯхта истодаем, ки дар зери таъсири фишор ва ҳарорати баланд мебошад. Алакай аз рӯи ин тадқиқот муқарар карда шуд, ки дар шароити экстремалӣ нисбат ба шароити муқаррарӣ аз кони ангишти «Шишқат» то 15% баромади кислотаҳои гуминӣ зиёд мегардад:
Самти дигари, таҳқиқоти коркарди ангишт дар конҳои «Фон-Яғноб» ва «Зиддӣ» гузаронида шуд. Мусаллам аст, ки ангишти конҳои мазкур хокистарнокии баланд дошта, коркарди он аҳамияти бузург дорад. Бинобар ин бо мақсади паст намудани хокистарнокӣ роҳи деминерализатсия бо истифода аз консентратсияҳои фарқкунандаи кислотаҳои қавӣ гузаронида шуд.
Маълумот дар бораи хокистарнокии ангишт пеш ва баъд аз коркарди кислотагӣ дар ҷадвал оварда шудааст:
Аз рӯи ин натиҷаҳо маълум аст, ки барои деминерализатсияи ангишт истифодабарии кислотаи консентратсияаш баланд самарабахш аст. Ин шароити деминерализатсия барои фаъолнокии химиявии адсорбсионии нимкокс (полукокс), ки ҳангоми термолизи ангишти конҳои «Зиддӣ» ва «Фон-Яғноб» ҳосил шудааст, истифода бурда шуд.
Рустамзода Сӯҳроб Истамӣ - ходими илмии озмоишгоҳи “Синтези органикӣ”
БА ИМЗО РАСОНИДАНИ СОЗИШНОМАҲОИ ҲАМКОРӢ БО ИНСТИТУТҲОИ ИЛМӢ-ТАҲҚИҚОТИИ ҶУМҲУРИИ ФЕДЕРАТИВИИ ОЛМОН
Имрӯз, 16 май дар ҳошияи баргузории конфронси байналмилалӣ миёни олимону муҳаққиқони Ҷумҳурии Тоҷикистон ва олимону муҳаққиқони Ҷумҳурии Федеративии Олмон барои рушди корҳои илмиву таҳқиқотии ҷонибҳо тамоми инситутҳои илмиву таҳқиқотии Олмон бо Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон шартномаи ҳамкорӣ баста шуд.
Бояд гуфт, ки роҳкушоӣ ҳамаи ин ҳамкориҳо дар замони соҳибистиқлолӣ бо ибтикори Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон рӯи кор омадааст, ки ин метавонад барои баланд бардоштани сатҳи забономӯзӣ, дӯстии байни миллатҳо, табодули таҷриба ва умуман барои баланд бардоштани илми тоҷик мусоидат мекунад.
Ёдовар мешавем, ки бастани чунин шартномаҳои ҳамкорӣ миёни олимону муҳаққиқони тарафайн мушкилиҳои ҷойдоштаро бартараф намуда, ва барои олимону муҳаққиқони оянда низ заминаи мусоиди корӣ фароҳам мешавад.
Дар доираи ба роҳ мондани ин созишномаҳо ҳамкориҳо миёни олимону коршиносони соҳаи биологияи тарафайн ба роҳ монда шуда, ҳамзамон таҳқиқотҳои муштарак анҷом дода мешаванд.
БА РОҲ МОНДАНИ ҲАМКОРИҲОИ ИЛМӢ МИЁНИ АКАДЕМИЯИ МИЛЛИИ ИЛМҲОИ ТОҶИКИСТОН ВА ДОНИШГОҲИ МИЛЛИИ ҚАЗОҚИСТОН
Имрӯз, 16 май президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт бо ректори Донишгоҳи миллии Қазоқистон ба номи Ал - Форобӣ Туймебаев Жансейит мулоқот намуд.
Зимни мулоқот президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ, Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт меҳмони олиқадрро бо хушнудӣ истиқбол намуда, доир ба ҳамкориҳои илмии дуҷониба ва самтҳои дурнамои рушди фаъолияти илмии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон маълумоти муфассал манзур намуд.
Дар мулоқот тарафҳо дурнамои рушди ҳамкориҳои илмӣ миёни олимону муҳаққиқони Академияи милли илмҳои Тоҷикистон ва Донишгоҳи миллии Қазоқистон ба номи Ал – Форобиро, ки дар марҳилаи нав оғоз меёбад, баррасӣ намуданд. Дар идомаи мулоқот ҷонибҳо барои ба роҳ мондани ҳамкориҳои илмӣ-таҳқиқотӣ дар самтҳои гуногуни илмҳои бунёдӣ созишнома ба имзо расониданд. Бояд гуфт, ки минбаъд дар доираи ин созишнома миёни Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ва Донишгоҳи миллии Қазоқистон ба номи Ал – Форобӣ ҳамкориҳо рушду густариш меёбанд.
Инчунин, ҷонибҳо дар доираи ин ҳамкориҳо барои ҷалби магистрантон ва докторантони PhD- и Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон барои таҷриба андухтан дар самтҳои мухталиф дар Донишгоҳи миллии Қазоқистон ба номи Ал – Форобӣ ба мувофиқа омаданд.
Дар охир барои ба роҳ мондани ҳамкориҳои илмии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар марҳилаи нав бо Донишгоҳи миллии Қазоқистон ба номи Ал – Форобӣ изҳори қаноатмандӣ карда шуд.
Имрӯз, 15 май бо иштироки президенти Академияи миллии Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт, раиси Раёсати Хазинаи байнидавлатии ҳамкориҳои башардӯстонаи кишварҳои узви ИДМ Полад Булбулоғлу, намояндаи махсуси Президенти Федератсияи Руссия оид ба ҳамкориҳои байналмилалии фарҳангӣ Михаил Швидкой ва олимону зиёиён кори форум ба анҷом расид.
Дар оғоз президенти Академияи миллии Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ба роҳбарияти Хазинаи байнидавлатии ҳамкориҳои башардӯстонаи кишварҳои узви ИДМ барои ҳамкориҳои муштарак дар баргузории Форуми XVIII зиёиёни эҷодкор ва илмии Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил изҳори миннатдорӣ баён намуд.
Таъкид гардид, ки имрӯзҳо дар пойтахти Тоҷикистон шаҳри Душанбе бо ташаббусҳо Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон чорабиниҳои сатҳи байналмилалӣ баргузор мегарданд. Бояд гуфт, ки форуми зиёиёни илмӣ ва эҷодии ИДМ бузургтарин чорабиниҳои башардӯстона дар кишварҳои ИДМ буда, дар он натиҷаҳои соли гузашта ҷамъбаст гардида, нақшаҳои чорабиниҳои муштарак баррасӣ ва оид ба масъалаҳои мубрами ҳамкорӣ дар соҳаи илм, маориф, фарҳанг, иттилоот, сайёҳӣ, варзиш ва кор бо ҷавонон таҳия карда мешаванд.
Боиси хушнудист, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон бори дувум мизбони ин ҳамоиш мебошад. Дар ин замина бо боварӣ метавон гуфт, ки баргузории чунин чорабиниҳои сатҳи байналмилалӣ барои густариш ёфтани ҳамкориҳои зиёиёну эҷодкорон ва олимону муҳаққиқони кишварҳои муштаркулманофеъ имконият фароҳам оварда, ба ин восита табодули таҷриба ва беҳбудӣ бахшидан дар дилхоҳ соҳаҳо вусъат меёбат.
Дар анҷоми форум олимону зиёиён хулосаву пешниҳодҳои худро барои афзалият бахшидан дар соҳаҳои илм, маориф, фарҳанг, иттилоот, сайёҳӣ, варзиш ва кор бо ҷавонон иброз дошта, барои густариши ҳамкориҳои минбаъдаи кишварҳои узви давлатҳои ИДМ масъалагузорӣ намуданд.
Имрӯз, 15 май дар ҳошияи баргузории Форуми XVIII зиёиёни эҷодкор ва илмии давлатҳои аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил дар Китобхонаи миллии Тоҷикистон мулоқоти президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт бо намояндагони Академияҳои илмҳои кишварҳои узви давлатҳои ИДМ баргузор гардид.
Зимни мулоқот президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт меҳмононро барои ташрифашон ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ва иштирок дар форум сатҳи байналмилалӣ хайрамақдам гуфта, таъкид доштанд, ки ин анҷуман хусусияти анъанавӣ пайдо карда, дар тӯли тақрибан ду даҳсола як минбари доимӣ барои баррасии андешаҳои саривақтӣ ва қабули қарорҳое буд, ки барои кишварҳои мо дар соҳаи ҳамкориҳои башардӯстона бисёр муҳиманд. Воқеан ҳам рӯзи аввали Форум, ки дирӯз дар сатҳи хеле баланд баргузор шуд, як механизми тавонои оғози мубоҳисаҳои муштараки имрӯзаи мо мегардад.
Гуфта шуд, ки муҳити башардӯстона ва созанда ба мушкилоти давраи гузариш дар тамоми давлатҳои мо ҳассостар буд ва мушкилоти муайян танҳо як қисми нигарониҳои ҷиддӣ дар бораи сарнавишти халқҳо, мероси таърихию фарҳангӣ дар фазои бузурги тамаддун буданд.
Зимнан, дар кишварҳои ИДМ имкониятҳои нав ба вуҷуд омадаанд, ки ба донишҳои илмӣ, маориф ва фарҳанг бештар таваҷҷӯҳ зоҳир мекунанд. Мамлакатҳои иттиҳод маҳз дар ҳамин соҳаҳо захираи асосии навсозӣ ва тараққиёти куллии иқтисодиёти миллирро фароҳам овардаанд
Дар идома таъкид гардид, ки омезиши бартариҳои рақобатие, ки ҳар як кишвари мо дорад, барои ҳама манфиатҳои назаррас хоҳад овард ва аз ин рӯ, ҳамкориҳои нав дар соҳаи гуманитарӣ метавонад яке аз лоиҳаҳои пешрафтаи Иттиҳод гардад, ки қодир ба тамоми равандҳои ҳамгироӣ такони нав бахшида, моделҳои универсалӣ ва саривақтии ҳамкориҳои моро пешниҳод мекунад. Дар ин ҷо, албатта, мо ба муколамаи мустақими эҷодӣ бо “семинарҳо”, доираҳои соҳибкорӣ умед мебандем ва дар ҳамкорӣ бо ҷомеа ва сохторҳои давлатӣ ба ташаббус ва захираҳои шумо такя мекунем.
Дар идомаи мулоқот роҳбарони муассисаҳои илмии кишварҳои аъзои давлатҳои ИДМ суханронӣ намуда, барои густариши ҳамкориҳои илмӣ дар самтҳои мухталиф пешниҳодҳои худро иброз доштанд.
ҶАЛАСАИ МУШТАРАКИ ШУРОИ ҲАМКОРИҲОИ БАШАРДӮСТОНАИ КИШВАРҲОИ УЗВИ ИДМ ВА РАЁСАТИ ХАЗИНАИ БАЙНИДАВЛАТИИ БАШАРДӮСТОНА
Имрӯз, 15 май дар ҳошияи баргузории Форуми XVIII зиёиёни эҷодкор ва илмии давлатҳои аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил дар Китобхонаи миллии Тоҷикистон ҷаласаи муштараки Шурои ҳамкориҳои башардӯстонаи кишварҳои узви ИДМ ва раёсати Хазинаи байнидавлатии башардӯстона баргузор гардид.
Дар кори ҷаласа президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт, Вазири фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон Матлубахон Саториён ва дигар намояндагони кишварҳои ИДМ иштирок намуданд.
Зимни баргузории ҷаласа масъулин масъалаи баланд бардоштани фарҳангу маданияти халқиятҳо, зинда нигоҳ доштани фарҳанг ва тамаддуни башарият дар замони муосирро мавриди баррасӣ қарор доданд.
Бояд гуфт, ки тоҷикон аз ҷумлаи миллатҳое мебошанд, ки бо доштани таъриху фарҳанг ва маданияти пурғановат қобили эътирофи ҷаҳониён гардидаанд. Бешак бетавон гуфт, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон зери роҳбарии Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон барои баланд бардоштани мақоми фарҳангу мадданияти халқиятҳо иқдомҳои назаррасро роҳандозӣ намудааст.
Ҳамин аст, ки яке аз самтҳои дигари ҳамкориҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дар сиёсати хориҷӣ бо кишварҳои аъзои давлатҳои ИДМ ин соҳаи фарҳанг ба ҳисоб меравад, ки дар замони соҳибистқлоли густариш ёфтааст.
ВОХУРИИ РӮЗНОМАНИГОРОНИ КИШВАРҲОИ УЗВИ ИТТИҲОДИ ДАВЛАТҲОИ МУСТАҚИЛ ДАР ҲОШИЯИ ФОРУМ
Имрӯз, 15 май дар ҳошияи Форуми XVIII зиёиёни эҷодкор ва илмии давлатҳои аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил рӯзноманигорони кишварҳои узви ИДМ дар майдони мубоҳисавии «Имкониятҳои ВАО дар рушди фазои башардӯстонаи ИДМ» масъалаҳои мубрами соҳаи ВАО-ро баррасӣ намуданд.
Дар баргузории форум олимону муҳаққиқони самти илмҳои журналистикаи иттиҳодияи болозикр бо хушнудии тамом баромад намуда, оид ба нозукиҳои касбияти журналистика, навовариҳо, кор тариқи шабакаҳои иҷтимоӣ, нигоҳ доштани нозукиҳои кор дар самти ВАО, пешрафт ва истифодаи самараноки техникаву технология, ва омоданамооии мутахассисони варзида дар ин самт суханронӣ намуда, бо маърӯзаҳои хеш пешниҳодҳои худро баҳри пешрафти ин соҳа пешниҳод намуданд.
Имрӯз, 15 май идомаи Форуми XVIII зиёиёни эҷодкор ва илмии давлатҳои аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил бо иштироки олимону зиёиёни кишварҳои муштаракулманофеъ дар бахши илму маориф баргузор гардид.
Дар бахши илму маорифи Форум намояндаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Маҳмадалӣ Музаффарӣ баромад намуда, оид ба пешрафт ва муваффақ шудани насли оянда дар дар самти илму маориф ибрози ақида намуд.
Гуфта шуд, ки пешрафти тамоми давлатҳои дунё ба соҳаи илму маориф вобастагии амиқ дошта, ояндаи дурахшони халқиятҳо аз ин соҳа маншаъ мегирад ва ҳамин буд, ки Президенти маҳбуби давлати мо муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон соҳаи маорифро соҳаи калидӣ ва афзалиятнок ном бурда, таваҷҷуҳи хоса зоҳир менамояд, ҳамаи мову шумо олимону равшанфикронро мебояд баҳри пешрафти ин соҳа ва баланд бардоштани илм, аҳаммияти аввалдараҷа ба илмомӯзии насли нав, бо таври бояду шояд омӯзонидани техникаву технология, ки тақозои замон аст сай намоем.
Дар идома олимону муҳаққиқони хориҷи кишвар баромад намуда, оид ба баромади узви вобастаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Маҳмадалӣ Музаффарӣ ибрози ақида намуда, баромадашро саривақтӣ ва мавзуи рӯз ном бурданд.
Имрӯз, 15 май рӯзи дуюм аст, ки дар Китобхонаи миллии Тоҷикистон Форуми XVIII зиёиёни эҷодкор ва илмии давлатҳои аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил баргузор гардида истоддааст. Дар ин рӯз дар толорҳои Китобхонаи миллии Тоҷикистон бахшҳои мубоҳисавии форум бо иштироки васеи олимону зиёиёни кишварҳои ИДМ идома доранд.
Дар ин бахш олимону мутахассисон доир ба анъана ва навовариҳои фарҳанги кишварҳои иттиҳод бо ҳамдигар мубоҳиса намуданд. Дар кори форум узви вобастаи АМИТ Қоҳирова Гулчеҳра ҳусни оғоз бахшида, доир ба ҳамкориҳои фарҳангӣ ва дурнамои рушди техникаву технология дар замони муосир ибрози ақида намуданд.
Дар идома олимону зиёиёни кишварҳои узви ИДМ дар суханрониҳои худ қайд намуданд, ки мо дар асре зиндагӣ дорем, ки техникаву технология бо суръати кайҳонӣ пеш рафта истодааст ва ин шароит ба фарҳанги навоварии ва рушди кори олимону муҳаққиқон мусоидати бемайлон намуда ва ҳамкориҳо байни олимони аъзои ИДМ низ метавонад ҳамаи мову шуморо муваффақи гардонад.
