Ваҳдати миллӣ ҳамчун «гавҳараки чашм»-и миллати тоҷик ва «маҳсули андешаи миллӣ», на танҳо унсури муттаҳидкунандаи ҷомеа, балки пойгоҳи бунёди давлати муосир ва рушди фарҳангӣ-иқтисодии Тоҷикистон аст. Ин мафҳум дар таърихи навини кишвар бо пайдоиши истиқлол, ҷанги шаҳрвандӣ ва эҳёи миллӣ алоқаманд аст. Хостам дар ин мақола ба таҳқиқи сарчашмаҳои таърихӣ, нақши сиёсӣ-фарҳангӣ ва таъсири иқтисодии ваҳдати миллӣ дар Тоҷикистон иброз намоям.
1. Ҷанги шаҳрвандӣ ва хатари завол
Дар оғози солҳои 90-ум, Тоҷикистон бо «гирдоби ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ» рӯ ба рӯ шуд. Ин давра «хатари заволи давлат ва парокандагии миллат»-ро ба вуҷуд овард, ки тамоми соҳаҳои иқтисодиро фалаҷ кард. Парокандагӣ «бар пояҳои ваҳдат зарари худро расонд».
2. Нақши Пешвои миллат дар Таъсиси Сулҳ
2.1. Ҳаракати «Ваҳдати миллӣ ва эҳёи Тоҷикистон»
Бо сарварии Эмомалӣ Раҳмон, ин ҳаракат ҳамчун механизми «таҳкими пояҳои сулҳ» ташкил ёфт. Талошҳои пайвастаи ӯ ба имзои Созишномаи сулҳи миллӣ (27 июни 1997) оварда расонид, ки ин рӯз ҳамчун «Рӯзи Ваҳдати миллӣ» эълон шуд.
2.2. Фалсафаи сулҳ аз назари Пешво
Эмомалӣ Раҳмон ваҳдатро ба «дарахти мевадор» ташбеҳ мекунад:
«Дарахте, ки мо ба сулху ваҳдат парвариш додем, имрӯз меваҳои ширин ба самар овардааст... Мо ҳаргиз роҳ намедиҳем, ки теша ба решаи он расад».
3. Аҳамияти Фарҳангӣ ва Сиёсии Ваҳдат
3.1. Забон ва Наврӯз ҳамчун унсурҳои якҷоякунанда
Забони тоҷикӣ: Дар давраи Сомониён ба «абзори қаввии давлатсозӣ» табдил ёфт ва мақоми қудсият пайдо кард.
Наврӯз: Ҳамчун платформаи фарҳангӣ барои «ҷамъбасти анъанаҳои миллӣ» хидмат карда, се унсури асосиро таъкид менамояд: устуравӣ кардани таърих, қудсияти забон ва рушди сулолавӣ.
3.2. Таҷрибаи Тоҷикистон дар сатҳи байналмилалӣ
Сулҳи миллӣ ҳамчун «намунаи олии ҳамдигарфаҳмӣ» аз ҷониби Созмони Милали Муттаҳид ва дигар муассисаҳо омӯхта шудааст. Ин таҷриба барои кишварҳои гирифтори низоъҳои дохилӣ ҳамчун модели назаррас эътироф гардидааст.
4. Натиҷаҳои Иқтисодӣ ва Иҷтимоии Сулҳ
4.1. Ободӣ ва рушди устувор
Пас аз имзои созишномаи сулҳ, Тоҷикистон:
- Ба «шоҳроҳи рушди устувор» ворид шуд.
- Соҳаҳои инфраструктура, маориф ва иқтисодиёт бо ёрии ҳукумати ваҳдатгаро рушд ёфтанд.
4.2. Таъсири иҷтимоӣ
Ваҳдат ба «ифтихори миллӣ» ва «худшиносии миллӣ» мусоидат кард, ки ин барои шаклгирии ҷавонони мустақилгараванда аҳамияти калон дошт.
5. Чашмдоштиҳо барои Оянда
5.1. Таҳдидҳои муосир
Гурӯҳҳои экстремистӣ ва таъсири қувваҳои беруна метавонанд ваҳдатро халалдор кунанд. Бинобар ин, «эҳтиёти ҳифзи ин гавҳар ҳамчун чашм» тоҷиконро вазифадор мекунад.
5.2. Нақши ҷавонон
Ҷавонон ҳамчун «фарзандони истиқлол» бояд барои «таҳкими пояҳои давлатдории миллӣ» саъй кунанд. Ин дар баррасии қонунгузории миллӣ ва фаъолияти илмӣ ифода меёбад.
Хулоса Ваҳдати миллӣ дар Тоҷикистон на танҳо «наҷоти миллат», балки «маҳсули андешаи миллӣ» аст, ки барои ташаккули давлати муосир ва эҳёи фарҳангӣ зарур будааст. Таҷрибаи Тоҷикистон нишон медиҳад, ки ваҳдат ҳамчун «самараи талошҳои хурду бузурги Ватан» метавонад кишварро аз фалокат наҷот диҳад ва онро ба масири тараққӣ гузорад. Барои нигоҳдории ин арзиш, таъсиси мактабҳои тарҷумонии забони миллӣ, ташвиқи ҳамдигарфаҳмӣ дар ҷавонон ва таҳкими муносибатҳои байналмилалӣ бояд дар маркази амалиётҳои оянда қарор гиранд.
Шодихуҷа Комилов - ходими илмии Институти математикаи ба номи А.Ҷӯраеви АМИТ
