Перейти к основному содержанию

Тоҷикистон ҳамчун кишвари осебпазир аз ин раванд ва узви Панели сатҳи баланд оид ба обу иқлим, ҷиҳати эълони “Соли ҳифзи пиряхҳо” ташаббус намуд, ки бо ҷонибдории ҷомеаи ҷаҳонӣ дар Маҷмаи Умумии Созмони Милал якдилона қабул гардид.

Эмомалӣ Рахмон

Сиёсати дурбинона ва илмпарваронаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ- пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҷолиби диққати ҷомеаи ҷахонӣ мебошад. Гувофи ин гуфтаҳо якдилона қабул гардидани “Даҳсолаи амал барои илмҳои Криосфера дар давраи солҳои 2025–2034” мебошад, ки рӯзи 13 августи соли 2024 Маҷмаи Умумии Созмони Милали Муттахид Қатъномаро таҳти рақами 78/321 қабул намуд. Дар навбати худ ин иқдоми беназир барои олимон боз як масъулияти пурарзишро барои солҳои аз 2025 то 2034 ба бор овард.

Асоси заминаи Қатъномаи мазкур аз қатъномаи МУ СММ 77/158 аз 14 декабри соли 2022, дар бораи эълон гардидани “соли 2025 Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо” ва 21 марти ҳар сол (аз соли 2025) рӯзи ҷаҳонии пиряхҳо сарчашма гирифтааст, ки пешниҳоди беназири Пешвои муаззами миллати Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад.

Дар навбати худ, қатъномаи 77/326 аз 25 августи соли 2023 дар бораи «Даҳсолаи байналмилалии илм барои рушди устувор», солҳои 2024-2033, Қатъномаи 77/172 аз 14 декабри соли 2022, «Панҷсолаи амал барои рушди минтақаҳои кӯҳӣ» солҳои 2023-2027, Қатъномаи 72/73 аз 5 декабри соли 2017, «Даҳсолаи илмии Созмони Милали Муттаҳид барои рушди устувор» заминаҳои дигари қатъномаи «Даҳсолаи амал барои илмҳои криосфера барои солхои 2025–2034» ба шумор мераванд.

Бо дарназардошти он, ки инвентаризатсияи умумиҷаҳонии ҳолати мувозинат, ҳачм ва масоҳати пиряххо ва захираи барф дар Даҳсолаи байналмилалии гидрологӣ, ки аз ҷониби Созмони Милали Муттаҳид оид ба маориф, илм ва фарҳанг (ЮНЕСКО) барои солҳои 1965–1974 бо ҷалби олимону коршиносони бонуфузи ҷахонӣ гузаронида шудааст, қатъномаи мазкур ба эътибор гирифта шудааст.

Зикр шудааст, ки пиряхҳо ва яхҳои абадӣ ҷузъи муҳими давраи гидрологӣ мебошанд ва обшавии босуръатҳо ва яхҳои абадӣ, ақибнишинии пиряхҳо онхо ба иқлим, баландшавии сатҳи баҳр, муҳити зист, некӯаҳволӣ ва саломатии одамон ва рушди устувор таъсири манфии назаррас доранд.

Криосфера, аз ҷумла пиряхҳо, қабати барф, ва яхбандии абадӣ дар нигоҳдории экосистемаҳо нақши муҳим доранд, ки заминаи рушди устувор ва некӯаҳволии инсоният, махсусан беҳдошти қишри осебпазири аҳолӣ кумак мерасонад.

Натиҷаҳои гузориши Созмони Милали Муттаҳид оид ба маориф, илм ва фарҳанг (ЮНЕСКО) дар соли 2022 ва Иттиҳоди байналмилалии ҳифзи табиат ва захираҳои табиӣ, пиряхҳои мероси ҷаҳонӣ: World Heritage Glaciers: Sentinels of Climate Change («Ледники на объектах всемирного наследия: защита от изменения климата») омадааст, ки суръатбахшии обшавии пиряхҳо дар объектҳои мероси ҷаҳонӣ: “аз се як ҳиссаи пиряхҳо то соли 2050 аз даст мераванд”.

Натиҷаҳои гузориши Созмони Умумиҷаҳонии ҳавошиносӣ (СУҲ) Вазъи Иқлими Глобалӣ дар соли 2023 State of the Global Climate 2023 («Состояние глобального климата в 2023 году») қайд карда шудааст, ки «тағйироти назаррас дар криосфераи миқёси ҷаҳонӣ тағйирёбии иқлимро нишон медиҳанд».

Бо ёдоварӣ аз он, ки бисёре аз маконҳои мероси ҷаҳонии Созмони Милали Муттаҳид оид ба маориф, илм ва фарҳанг (ЮНЕСКО), мамнӯъгоҳҳои биосфера ва геопаркҳои глобалиро дар бар мегиранд, ки дар ин мазеъҳо пиряхҳо ҷойгир мебошанд ва зарурати арзёбии онҳо, ки то чӣ андоза ин мавзеъҳои аз ҷониби Созмон эътирофшуда, аз ҷумла маҳалхо аз талафоти пиряхҳо ва гуногунии биологӣ тағйир ёфтаанд ва чӣ гуна маълумоти илмӣ ва таҷрибаи маҳаллӣ метавонанд ба фаҳмиши беҳтари таъсири тағйирёбии иқлим ба пиряхҳо ва экосистемаҳои кӯҳӣ мусоидат намояд.

Маҷмаи Умумии СММ аз мизбонӣ ва ташкил намудани конфронси байналмилалӣ оид ба ҳифзи пиряхҳо дар Тоҷикистон дар мохи майи соли 2025 истиқбол мекунад.

Дар навбати худ Маҷмаи Умумии СММ қарор қабул кардааст, ки давраи аз соли 2025 то 2034 ҳамчун “Даҳсолаи амал оид ба илмҳои Криосфера” эълон карда шавад, ки он дар доираи сохторҳо ва захираҳои мавҷуда ва саҳмҳои ихтиёрӣ барои ҳалли мушкилоти марбут ба обшавии пиряхҳо ва тағйирот дар криосфера тавассути пешбурди тадқиқоти илмии дахлдор амалӣ карда шавад ва инчунин мониторинг дар доираи ҳадафи умумии пешбурди ҳамкориҳои илмии ҷаҳонӣ ва кӯшишҳо барои рушди устувор, ки дар доираи “Даҳсолаи байналмилалии илм барои рушди устувор” баён шудааст;

Ҳамаи давлатҳои аъзои Созмони Милали Муттаҳид, ҳамаи ташкилотҳои дахлдори системаи Созмони Милали Муттаҳид, дигар созмонҳои глобалӣ, минтақавӣ ва зерминтақавӣ, мардуми муқимӣ, инчунин дигар ҷонибҳои манфиатдор, аз ҷумла доираҳои илмӣ, созмонҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ, бахши хусусӣ ва шахсони алоҳидаро даъват менамояд.

Татбиқи Даҳсолаи амал дар ҳама сатҳҳо тавассути пешбурди фаъолиятҳо, ки ба баланд бардоштани сатҳи огоҳӣ дар бораи Даҳсола ва аҳаммияти пиряхҳо, барфҳо ва яхҳои абадӣ дар системаи иқлим ва давраи гидрологӣ, инчунин оқибатҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва экологии тағйироти холати криосфераи Замин, мубодилаи таҷриба ва донишҳои беҳтарин дар ин соҳа, аз ҷумла дар соҳаи баланд бардоштани устуворӣ ба хатарҳои дахлдор пешбинӣ шудааст.

Иҷроиши Даҳсолаи амал оид ба илми криосфера ба души Созмони Милали Муттаҳид оид ба маориф, илм ва фарҳанг (ЮНЕСКО), дар ҳамкори бо дигар институтҳои СММ, давлатхо, ташкилотҳои давлативу ғайридавлатӣ, институтҳои илмӣ ва ҷомеаи ҷахонӣ вогузор карда шудааст.

Дар суханронии худ дар Конференсияи тарафхо (СОР-29) дар шаҳри Бокуи Ҷумҳурии Озорбойҷон Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пешниҳод намуданд, ки ба мақсади омӯзиши дақиқи таъсири тағйирёбии иқлим ба пиряхҳои минтақа, Тоҷикистон пешниҳод менамояд, ки бо сарпарастии Созмони умумиҷаҳонии обуҳавошиносӣ (СУО) ва дар ҳамкорӣ бо дигар шарикони рушд, дар шаҳри Душанбе Маркази ҳамоҳангсозии минтақавӣ оид ба яхшиносӣ таъсис дода шавад.

Ба мақсади таҳия ва амалӣ намудани ин иқдомҳои нек мо олимону мутахассион ва кормандони соҳаро зарур аст, ки бо иродаи мустаҳкам, навовариҳои инноватсионӣ ва масъулияти баланд “Даҳсолаи амал барои илмҳои криосфера”-ро дар сатҳи миллӣ амалӣ намоем.

Хомидов Анвар - номзади илмҳои географӣ Сарходими илмии МДИ “Маркази омӯзиши пиряхҳои АМИТ”