Сипари боэътимоди ҳар давлату миллат ин Қувваҳои Мусаллаҳи он мебошад. Аз умқи таърих то ба ҳол таҷрибаҳо ва таҳлилҳо нишон медиҳанд, ки ҳар кишваре, ки неруҳои ҳарбии он муқтадир ва пурқувват аст амният, сулҳу субот ва оромиву шукуфоӣ дар он кишвар побарҷо хоҳад монд. Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон имрӯз дар баробари ҳамон кишварҳое қарор дорад, ки ҷузъу томҳои он дар сатҳи баланди омодабош қарор доранд. Ин ҳама аз баракати сиёсати муваффақ ва оқилонаву одилонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон шаҳодат медиҳад.
Давлати абарқудрати Иттиҳоди Шӯравӣ дар замони салтанати хеш кишварҳои тобеи худро мутаҳҳид намуда, дар ин замина неруҳои ҳарбии худро мустаҳкаму устувор гардонида буд, аммо маркази асосии он Маскав ба шумор мерафт. Ба кишварҳое ба мисли Тоҷикистон дар заминаи иқтидори неруҳои ҳарбӣ камтар таваҷҷуҳ дода мешуд. Вақте ин давлати абарқудрат пош хӯрд ва кишварҳои пасошӯравӣ истиқлолияти худро ба даст оварданд, ҳар кадоме ба қатори дигар сохторҳои муҳимми хоҷагии халқ ҷиҳати ҳифзу ҳимояи марзу буми кишвар Қувваҳои Мусаллаҳи хешро таъсис доданд.
Таҳти роҳбарии шахсияти хирадсолор ва дурандешу ҷоннисори Ватан муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Тоҷикистон дар солҳои навадуми асри сипаришуда давлати навини худро дар арсаи олам ба вуҷуд овард, ки дар он солҳо Ҷумҳурии Тоҷикистон на қувваҳои мусаллаҳ дошт, на артиши миллӣ дошт, на яроқ дошт, на афсару на сарбоз дошт. Муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо ҳамон хиради азалӣ ва зиракии сиёсӣ ҳанӯз дар солҳои аввали истиқлол фикри таъсис додани Қувваҳои Мусаллаҳро намуда, бо ҳар роҳ таъсиси онро амалӣ менамуданд.
Вале дар он солҳо дар ҷумҳурӣ ягон мутахассиси варзидаи соҳаи ҳарбие набуд, ки ин масъулиятро бар дӯш гирад ва барои ҳифзи ин марзу бум роҳу усулу тактикаҳои омодабоширо дар ин самт ба роҳ монад. Роҳбари давлат зарур шумурданд, ки як муддат барои таъсиси ин ниҳоди муҳимми давлат, яъне таъсиси Қувваҳои Мусаллаҳ аз кишварҳои ҳамсоя ва шарикони стратегӣ мутахассисонро даъват намоянд. Дар тӯли 33 соли соҳибистиқлолӣ Артиши миллии Тоҷикистон ба нерӯи қудратманд ва устувор табдил ёфта, имрӯз ин ниҳоди бузурги кишвар ҳифзи боэътимоди марзу буми давлат, таъмини суботи сиёсӣ ва амнияти шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистонро таъмин менамояд.
Қайд намудан ба маврид аст, ки бо заҳмату талошҳои зиёд Артиши миллии Тоҷикистон ба таърихи 23 феврали соли 1993 бо қарори Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар заминаи «Фронти халқӣ» ва гурӯҳҳои мусаллаҳе, ки ҷавонмардона барои ҳифзи ин марзу бум ва барои оромии ин миллат ва ин давлат омода буданд ва мехостанд, ки ин сарзамини аҷдодиро, ки таърихи ҳазорсолаҳо дорад ҳифз намоянд ва мехостанд, ки ҳукумати конститутсионӣ барқарор гардида, Артиши миллӣ таъсис ёфт ва то имрӯз чун сутунҳои пойбарҷо суботи сиёсии давлатро устувор нигоҳ медорад.
Агар ба таърихи таъсисёбии Артиши миллӣ дақиқ таваҷҷуҳ намоем дар тӯли 32 соли таъсиси худ се марҳалаи муҳимро аз сар гузаронидааст:
Марҳалаи якум: Дар аввал мақсаду маром ва ҳадафи асосии ба роҳ мондан ё таъсис додани Артиши миллӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ташкили нерӯи ҳарбие буд, ки он бояд музаффариятҳои истиқлолият, оромӣ дар кишвар, суботи сиёсӣ ва озодии шаҳрвандони мамлакат ва сулҳу оромии кишварро таъмин намоянд. Дар ин замина гурӯҳҳои зудамал ва саривақтӣ ташкил карда шуданд, ки ҳадаф ва мақсад аз ташкили онҳо мубориза ва муқовимат бар зидди қувваҳои иртиҷоӣ ва зиддиҳукуматӣ буд. Зеро ин қувваҳо мехостанд ба ҳар роҳ сохти конститутсиониро дар кишвар аз байн бурда, ҳукуматро ба даст гиранд. Бояд ёдовар шуд, ки ин қувваҳо аз ду гурӯҳ иборат буданд, ки гурӯҳи аввал дар дохили ҷумҳурӣ буд, ки бо кумаку дастгирии гурӯҳи дуюмӣ, яъне “хоҷагони беруна”, ки онҳоро, бо яроқу аслиҳа ва дигар техникаҳои ҷангӣ таъмин мекарданд. Ин гурӯҳи худбохтагони дохилӣ бо истифода аз яроқҳои оташфишон кӯшиш ба харҷ медоданд, ки шахсиятҳои баруманди кишвар, аз ҷумла ходимони давлатӣ ва сиёсӣ ва он нафароне, ки баҳри ободии ин кишвар хизматҳои шоён карда буданд, аз байн баранд ва ин сарзаминро бо ду дасти адаб ба хоҷагонашон бубахшанд. Дар ин марҳала Артиши миллӣ бар зидди онҳо истодагарӣ намуда, саҳми худро дар барқарор намудани сохти конститутсионӣ расонид. Бо ҳазорон ҷоннисориву талошҳову шуҷоату матонат соли 1994 ҷузъу томҳои Вазорати мудофиа қариб тамоми ҳудуди ҷумҳуриро таҳти назорат гирифтанд.
Марҳалаи дуюм: Дар ин марҳала, яъне дар солҳои 1994 то 1996 Артиши миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон сифатан ташаккул ва такомул ёфт. Дар ин давра аллакай мамлакат дорои як қатор кадрҳои ҳарбӣ ва мутахассисон гардида буд. Бо дастгирии Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷавонони далеру шуҷоъ барои фаро гирифтани таҳсилоти ҳарбӣ ба коллеҷу донишкадаву донишгоҳҳои ҳарбии Федератсияи Русия, Украина, Белорусия ва ғайра фиристода шуданд, ки баъдан ин мутахассисон аз таҷрибаи ҳарбии он кишварҳо бархурдор гардида, дар сохтори Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон, раёсатҳову шуъбаҳои алоҳида ташкил намуда, ба ин восита иқтидори ҳарбии Қувваҳои Мусаллаҳро қавитар намуданд. Инчунин дар ҷумҳурӣ коллеҷи ҳарбӣ таъсис дода шуд, ки барои омода намудани афсарони касбӣ ба фаъолият оғоз бахшид. Баъдан ин коллеҷ ба Донишкадаи ҳарбӣ табдил дода шуда, яке аз муассисаҳои асосии тайёр намудани кадрҳои миллии ҳарбӣ ба ҳисоб мерафт. Ёдовар шудан ба маврид аст, ки дар ин марҳала дар Ҷумҳурии Тоҷикистон дар назди Артиши миллии Тоҷикистон “Қӯшунҳои хушкигард”, “Қувваҳои ҳарбии ҳавоӣ”, “Қӯшунҳои мудофиаи зиддиҳавоӣ” ташкил карда шуданд, ки ҳар яки ин ниҳодҳо дар алоҳидагӣ аз рӯзҳои аввали таъсисёбиашон то имрӯз ҷиҳати суботи сиёсӣ, амнияту оромии кишвар саҳми арзандаи хешро гузошта истодаанд.
Марҳалаи сеюм: Дар ин марҳалаи ҳассос, ки баъд аз соли 1997 оғоз гардид, (яъне баъд аз имзои Созишномаи сулҳу истиқрори миллӣ байни Ҳукумати конститутсионӣ ва роҳбарияти мухолифин) таъсиси як қатор сохторҳои Артиши миллии Тоҷикистон оғоз шуд. Бояд ёдовар шуд, ки баъди ба даст овардани истиқлолият Тоҷикистон бо Федератсияи Русия якчанд созишномаву ёддошти тафоҳумҳоро дар соҳаи ҳарбӣ ба роҳ монд дар марҳалаи сеюми рушди Артиши миллӣ ёрии бевоситаи дастгоҳи машваратчиёни Федератсияи Русия намудҳои нави қӯшунҳо таъсис дода шуданд.
Қобил ба зикр аст, ки ин се марҳалае, ки дар боло қайд гардиданд заминаҳои хубе барои рушду густариши Қувваҳои Мусаллаҳи Ҷумҳурии Тоҷикистон фароҳам овард.
Имрӯз Артиши миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон сипари боэътимоди давлати соҳибистиқлоли Тоҷикистон буда, бо кӯшишу талошу ҷоннисориву заҳматҳои шабонарӯзии афсарону сарбозони шуҷоъи Ватан вазъ дар кишвар муътадил арзёбӣ гардида, ободӣ, пешравӣ, шукуфоӣ, суботи сиёсӣ ва амнияти аҳолӣ аз талошҳои шабонарӯзии кормандони ин сохторҳо маншаъ мегирад.
Ҷашни Артиши миллӣ ба кулли ҳамватанони азиз муборак бод!
ЗИЁЕВ СУБҲИДДИН НАСРИЕВИЧ,
номзади илмҳои филология, мудири шуъбаи Шарқи Миёна ва Наздики
Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои
Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон
ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
