Ба истиқболи 33-умин солгарди

Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Истиқлол ин пурарзиштарин дастоварди давлату миллати тоҷик аст, ки 33 сол муқаддам ҳамчунмуҳимтарин воқеаи таърихии сарнавишти миллати тоҷик ба вуҷуд омад. Ин руйдоди таърихи моҳи сенябри соли 1991 ба вуқӯъ пайваст ва 9 сентябр расман Рӯзи Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон гардид. Аз лаҳзаҳои аввали соҳибистиқлолӣ миллати мо ин идро бо шукуҳу шаҳомати тоза ҷашн мегиранд.

Таърих гувоҳ аст, ки бо ба даст овардани соҳибистиқлолӣ миллати мо аз нооромӣ азият кашида, вазъият дар ҷумҳурӣ рӯз то рӯз мушкилтар мегашт. Миллат пароканда гашта, мардуми кишвари мо ба минтақаҳои дигар куч бастанд. Баъди ба имзо расидани Созишномаи истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ вазъият дар кишвар ру ба беҳбудӣ овард.

Самараи Истиқлоли давлатӣ буд, ки нуру зиё, меҳру вафо, ободию озодӣ, ҳамфикрию ҳамзистӣ ва осоиштагӣ ба мардуми сулҳпарвари мо насиб гардида, пойдории давлат, бақои симои миллат, рамзи асолату ҳувият, идеалу ормонҳои таърихӣ, эътирофи байналмилалӣ ва шарафи соҳибистиқлолӣ баТоҷикистон муяссар гашт.

Маҳз бо ибтикори Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳисси олии ватандорӣ, кору пайкорҳои пайгиронаи созандагӣ, азму талошҳои фидокоронаи расидан ба Истиқлоли сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангӣ ба ин кишвари мо муяссар гардид. Истиқлол ба миллати мо комёбиҳои воқеӣ фароҳам оварда, ба пешрафти минбаъдаи кишвари азизамонро ба сӯи ҷомеаи демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявӣ шароит фароҳам овард.

Боиси хушнудист, ки дар замони имрӯза таваҷҷӯҳи Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба ҷавонон дар рушди маънавиёт ва илму техника зиёд гаштааст. Барои боз ҳам баланд бардоштани донишу ҷаҳонбинии насли ҷавонон тадбирҳои зарурӣ андешида шуда, як қатор стратегияву барномаҳо ба амал татбиқ гардид.

Зеро яке аз воситаҳои асосии рушди давлат ин рӯй овардан ба илму маориф ва дар ин замина тарбияи мутахассисони варзидаву бомаҳорат, забондон ва донишманду ватандӯст аст. Дар ҳақиқат, ҳар як инсони дуранешу оқил бояд ифтихор намояд, ки дар тӯли солҳои Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо сарварии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ- Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дигаргуниҳои куллӣ ба вуҷуд омада, вазъи сиёсию иқтисодии мамлакат, дарёфт намудани роҳи рушди босуботи иқтисодию иҷтимоии кишвар ва дар ин асос баланд бардоштани сатҳи некуаҳолии мардум ба амал омадааст.

Бояд қайд намуд, ки имрӯз давлати моро бо фарҳангу тамаддуни ғаниаш эътироф намуда, миллати тоҷикро ҳамчун миллати куҳанбунёд ва бофарҳангу соҳибтамаддун дар байни кишварҳои дунё мешиносанд. Яке аз ҳадафҳои асосии мо ин худшиносии миллӣ, донистани таърих, фарҳанг, забон, расму оин ва дарк намудани вазъи имрӯзаи кишвар мебошад.

Маҳз шарофати Истиқлол аст, ки имрӯз Тоҷикистон дар дунё чун давлати сулҳхоҳу сулҳпарвар шинохта шудааст. Таҷрибаи сулҳи тоҷикон – манбаи омӯзиши сулҳхоҳони ҷаҳон гашт, ки боиси ифтихори ҳар як фарди тоҷик маҳсуб меёбад. Мо бояд аз ин миллати барӯманд биболему барои тараққиёти он саҳми босазо гузошта, содиқона хизмат намоем.

Махмедов Муҳаммад – ходими хурди илмии Шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқии Институти омузиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Соли 1974 ҷашни бузургдошти Абурайҳони Берунӣ баргузор мешуд. Ман дар Шуъбаи фалсафа як корманди навкор будам, дар Шуъба маҷлиси пуршуру пурмоҷаро атрофи омодагиву ноомодагиҳо ба ҷашни Берунӣ гузашт. Бузургону ҷавонони фалсафа ҳар субҳ, утоқ ба утоқ ҳар кадоме аз пайи супоришҳо дар таку дав буданд. Дар роҳрави Шуъба (ҳоло институт) як зани зебои ҷавони рус ин тарафу он тараф мерафту меомад, аз ҳар нафаре илтимос мекард, ки дар телевизиёни Тоҷикистон ним соат дар бораи Берунӣ баромад кунанд, албатта, ба забони русӣ (агар ба забони тоҷикӣ мебуд баромадкунандагон зиёд ёфт мешуданд...). Дили ман ба ҳоли ин зани ҷавон сухт, салом кардам, гуфтам, ман меравам (ба гумонам ин рӯзноманигори телевизион Ханжина ном дошт), зимнан дар дилам як ноороми ҳам метапид, зеро ҳарчанд забони англисиву забони русиям ҳам хуб буданд, аммо ин гуна баромади беомодагӣ баромади мустақим накарда будам...

Рафтем Студия, соат шояд шаши бегоҳ буд, барнома мустақим пахш мешуд, ман, ки дар ҳамин раванд дар мавзуъи бозтоби Абурайҳони Берунӣ дар Шарқшиносии хориҷӣ ҷустуҷӯҳое карда будам, дар ҳамин замина ба қавли мардум, бе малол суханронӣ мекардам. Дар айни ҳол он хонуми ҷавон, ки аз пушти камера рафтуомад мекард ва баромади маро гӯё назорат мекард, мушоҳида мекардам ва ними барнома (ки ним соат буд) гузашт, дар мушоҳидаи ман хонуми рӯзноманигор бисёр розиву хушҳол буд. Дар ҳамин ҷараён, касе омад ба ӯ чизе гуфт ва дидам, ки авзоаш комилан тағйир ёфт. Ноором шуд, рафтуомад дошт. Маро мушоҳида мекард... ман ҳам табиист, ки ташвиш шудам.

Қисса кутоҳ, барнома ба анҷом расид, назди ӯ омадам. Хонум бо ташвиши сахт, бо овози ларзон, гуфт, ки “Нас вызывает Осими” маълум аст, ки ман ҳам дар ташвиш шудам.

Ҳамин гуна бо тарсу ҳарос ба баромадгоҳи телестудия баромадем, милисианери навбатдор пешвоз гирифт, ки боз дар ташвиш шудем, пеши як “Волга” бурд, ронанда дар назди мошинаш истода буду ба забони русӣ марҳамат кунед, шуморо Осимӣ мунтазир аст. Вақте ба Академия ворид шудам, ман ҳам лол будам, хонуми журналист ҳам ба ошиёнаи дуюм ба қабулгоҳи Осимӣ, ки расидем, Устод аз кабинеташон баромадан бо чеҳраи кушоду оғуши боз: “ Какие вы молоцы” гуфту ба таҳсину офарин афтод, ман ҳам шох шуда будам, хонуми журналист ҳам ба истилоҳ шок шуда буд, Устод моро ба нишастан даъват кард ва бисёр суханҳои гарму самимӣ гуфт...

Ёдашон ба хайр. Вақтҳои охир ин лаҳза бисёр ба хотири ман меояд. Дар тӯли умр, ки панҷову се соли ин умр бо Академияи фанҳо пайвандӣ дорад, бузургони бисёре дидем, аммо як нафаре, ки дар ин мақоми баланд, ин қадар самимияту муҳаббат ба як ходими навқадами илмӣ ба як журналисти ҷавон дошта бошад, ба ёдам намеояд ...

***

Солҳои 1979-1980 бо устод бештар рӯбарӯ мешудем, сабабаш ҷашни ҳазораи Абӯали Ибни Сино буд. Ман гаштаву баргашта ҳайрон мешудам, ки Президенти як Академияи бузург, Академияе, ки 22 Институт дорад, тамоми масъалаҳои мубрами замину осмон, ҳушу ҷони инсонро тадқиқот мекунад, ин қадар ба ҷашни Ибни Сино месузаду метападу набард мекунад. Аз лоҳияи медали ҷашнӣ сар карда то ҳайкали Ибни Сино, нашри осори тоҷикӣ, тарҷумаи ин осор, ки бештар ба забони арабӣ аст, ҳам ба забони тоҷикӣ, ҳам ба забони русӣ даъвати меҳмонҳо, барномаи меҳмондорӣ ва ғайра боз ва ғайра ва ҳоказо, албатта, мо ҳам, ки дар ин омодагӣ як саҳме доштем, ба ҳамин шӯру шавқ кор мекардем.

Аз ҷумла, яке аз осори муҳими Ибни Сино асари охирини фалсафиаш “Ишорот ва танбеҳот” аст. Дар яке аз маҷлисҳо эълон карданд, ки фалонӣ (яке аз бузургони Шарқшиносони Шӯравӣ) 3 сол пеш шартнома баста буд, ҳаққи қалами хуб гирифта буд, акнун омада гуфтааст, ки ман ин тарҷумаро намекунам, ҳама ҳайрон буданд, маълум шуд, ки онро боз ба яке аз бузургони шарқшиноси русӣ Душанбе пешниҳод карданд, ин шарқшинос ду моҳ китобро омухта, омада, мардона гуфтааст, ки ман инро тарҷума кардан наметавонам. Боз аз маҷлис баромадем, ҳама гарангу пурташвиш ба назди устод Мусо Диноршоев омаадам ва гуфтам, ки ин тарҷумаро ман мекунам. Устод, ки ғарқи ташвишҳои зиёд буд, ҳайрон –ҳайрон ба ман нигоҳ карду норозиёна гуфт: даҳ саҳифа тарҷумар карда биёр, тарҷумаро дид розӣ шуд, гуфт, тарҷума кардан гир. Ин китоб, яъне “Ишорот ва танбеҳот” мавзуъи тадқиқоти номзадии ман буд. Ман табиист, ки шабу рӯз кор кардаму аз сеяки китобро, ки қисмати мантиқ аст, тамом кардам.

Тарҷумаи ман аз нашри форсӣ буд, вақте ба мақсади таҳрир бозхонӣ мекардам, боз нангу орияти ватанпарварию миллатдӯстиям ҷуш зад, аз дилам гузаш, ки ҳатман як нафаре пайдо мешавад бигуяд, ки ин тарҷума аз асл нест, яъне аз арабӣ нест. Ман Арабиро намедонам, аз байни дӯстони арабдонам, ки русияш ҳам ба дараҷаи камолот бошад, Тоҷиддин Мардонӣ буд. Ин дӯстам, ки ба сабабҳои бемаънигии муносибатҳои тоҷикона аз дигар ҳамкурсонаш қафо монда буд, ҳамкурсонаш барои тарҷумонӣ ба хориҷа рафта меомаданд, ҳама “Волгасавор” буданд ва иҷозати ба хориҷа рафтани Тоҷиддин ба ҳамин шабу рӯз рост омада буд. Ман то имрӯз ба ҷавонмардии Тоҷидини Мардонӣ аҳсан мегӯям, аз як сӯ даводави ҳуҷҷатсозии хориҷа рафтан, аз як сӯ ташвишҳои хона, аз сӯи дигар тарҷумаи ин китоб...

Ман ҳоло дар ёд надорам, ки дар он лаҳзаҳои ҳасос ба Тоҷиддин чи гуфта будам, аммо натиҷа ин шуд ки се моҳ шабу рӯз дар Академия дар ҳавлии мо, тақрибан ки бе танаффус ин тарҷумаро ба охир расонидем.

Низоми кори мо чунин буд, Тоҷиддин матни арабиро мехонд, мо ҷумларо бо тарҷумаи форсӣ муқоиса мекардем, ҳар ду ҷумлаи русиро месохтем, Тоҷиддин менавишт. Ин ҳам дар ёд мондааст, ки ручкаҳои он замон сахт буданд, се ангушти Тоҷиддин он қадар варам карда буданд, ки ручкаро дар мушт гирифта, менавишт. На ман дар курсӣ нишаста метавонистам, на Тоҷиддин дар курсӣ, ба зону менишастем.

Қисса кутоҳ, тарҷумаро устод Мусо Диноршоев таҳрир карданд, ба имзои ҳар сеямон ҳам дар Москав, ҳам дар Душанбе нашр шуд.

Хурсандие, ки устод Муҳаммад Осимӣ дошт, ҳадду канор надошт, мегуфт, ки “ Хуб шуд, тарҷумаи худамон нашр мешавад, бисёр хуб шуд”.

Нашри ҷилди мунтахаби осори Ибни Сино ба забони русӣ дар нашриёти “Наука”-и Маскав яке аз тадбирҳои ин ҷашни ҷаҳонӣ буд. Корректура назорати ин нашр ба зиммаи устод Диноршоев М.Д., шодравон Моҳирхуҷа Султон ва ман буд. Боз ҳам қиссаро кутоҳ кунам ба сабаби бисёри ташвишҳо устод Диноршоевро ҳам ба Душанбе баргардониданд, Моҳирхуҷаро ҳам барои хондани карректураи охирин, ман танҳо мондам.

Шояд ин нукта қайд кардани набошад, ба ҳар ҳол бояд гуфт, ки он замон карректура (аз баски фурсати мо бисёр танг буд) рост аз матбаа гармо гарм ба мо мерасид ва маҷбур будем тезтар онро бихонем. Таъсире ки аз гармии сурб дар карректура мемонад ба чашм он қадар буд ки ман дигар сар хам карда хонда наметавонистам. Карректураро ба меҳмонхонаи Тоҷикистон мебурдам дароз мекашидам зери сарам болишти баланд мениҳодам ва карректураро мехондам...

Ин аҳволи маро масъули нашриёти Москав мантиқшиноси машҳур Кондаков, - муаллифи “Логический словар” дида дилаш сухт гуфт ки ин кори плании шумо аст гуфтам ки не кори плани нест. Гуфт ки аз Академияи Тоҷикистон як справка биёред, ки ин кори плани нест ман барои корҳоятон аз нашриёти наука хаққи қалам медиҳам.

Мутаъсифона справка ба ман надоданд. Дар ҷараёни нашри ҷилди русӣ Устод Муҳаммад Осимӣ се дафъа ба нашриёт омада аз аҳволи мо хабардорӣ карданд ин ҷо ду нукта дар назари ман ёд оварданист.

Якум ин ки ман худам дидам, ки устоди мо дар Москав хосиятан дар ин нашриёти машҳури ҷаҳони обруву иззату эҳтиром доранд. Аз директори ин нашриёт, ки Грузин буд то дигар кормандони нашриёт бо як иззату эҳтироми баланд ба ташрифи Осимӣ омодагӣ мегирифтанд пешвоз мегирифтанд, суҳбатҳои бисёр самимӣ доштанд. То рӯзе ки як қисмати калони китоб нашр шуд дар ин миёна як баҳси ман ва рассоми китоб ба фоидаи рассом анҷом ёфт; чанд гунаи муқоба пешниҳод карданд ба ман муқобаи сабз мақул шуд ман ки танҳо мондам будам имзои муқобаро кардам аммо муқовваи сабз нашр нашуд ранги маллаи паст чоп шуд. Ин як моҷарои хурдакак буд, ки баъд фаҳмидам чандон хурд ҳам набудааст. Дар пушти ин машғалаҳо Вици Президенти Академияи ССР Фидосеев меисодааст.

Ман тафсилоти моҷарои Фидасеевро бо устод Осимӣ намедонам, аммо ончиро ки инҷо иншо мекунам ҳамма медонанд;

Китоб, ки чоп шуд онро ба даст гирифтем хурсанд шудем ва рӯзи дигар дар нашриёти наука машғалаи бузург барпо шуд; Федасеев фармон додааст, ки саҳифаи якуми китобро канда онро ислоҳ кунанд саҳифаи навро дар он ҷо часпонанд гуноҳи он саҳифа ин буд ки чунин ибора дошт “Ибн Сино сын таджикского народа” ман Моҳирхуҷа ба назди директори нашриёт даромадем директор тақрибан ошкоро гуфт, ки ин кор аз дасти у намеояд аммо бо вуҷуди ин аз мо талаб кард, ки далелҳои тоҷик будани Ибни Синоро биёрем тули якчанд руз аз осори муътабари Шарқшиноси аз қомусҳо сар карда то мақолаҳои бузург ҳуҷҷат омода кардем ки ошкоро тоҷик будани Ибни Синоро таъкид кардаанд . Директори нашриёт ҳуҷҷатҳои моро диду бо таасуф гуфт, ки ин корро ман ҳал карда наметавонам танҳо Осимӣ ҳал мекунад.

Вақте устодро огоҳ кардем устод боз ба Москав омаданд авзои Устод Осимиро, ки акнун тасаввур мекунам дилам ҳам ба худам месузад ҳам ба устод Осимӣ месузад аз он бештар ба миллатам месузад ки дар чунин соати иззату эҳтиромми миллатам як нафар (яъне Фудасеев) ин иззату эҳтиромро метавонд инкор кунад.

Муҳаммад Сайфиддинович моро таскин медоданд аммо ман ҳис мекардам, акнун равшан медонам ки худро таскин медоданд, ҳоло ки ин сатрҳоро менависам фарёди фиғони ботиниии Осимиро мешунавам...Ин фарёду фиғон дар ҷашни расмии тантанавӣ ошкор шуд, ки чунин бе назокати бе фаросатии Академики А.Ф ССР- ро ҳеҷ шарҳу баёне дода намешавад.

Вақте дар тантанаи Ибни Сино дар яке аз қасрҳои бошукуҳи Маскав маҷлис оғоз мешавад Академик Федасеев раиси ин маҷлис буд тибқи машварату қарордоди қабли сухан нахустин ба ҳайси вориси Ибни Сино ба ҳайси ташкилкунандаи ин ҷашни ҷаҳони бояд маърузаи аввалинро Президенти Академияи фанҳои Тоҷикистон Муҳаммад Осимӣ мекарланд. Ҳамма бузургони ба истилоҳ шуъбаи гуманитарии Академияи фанҳои СССР намояндаҳои Политбюро дар призидиумм нишастаанд. Федасеев маҷлисро оғоз мекунад чанд ҷумлаи ифтитоҳи мегуяд ва эълон мекунад. “Акнун сухан ба Президенти Академияи фанҳои...” Дар ин маврид Муҳаммад Осимӣ аз ҷой мехезад ва ба тарафи минбар равона мешавад Фидасеев бошад ҷумлаашро давом медиҳад “ Президенти Академияи фанҳои Узбакистон дода мешавад. Чунин саҳнаи беназокатро дар таърихи Академияи фанҳои СССР ба гумонам мушкил аст.

Акнун вақте ин матлабҳоро ба ёд меорем равшан мебинем ки дар шароити Иттиҳоди Шуравӣ устодони мо Бобоҷон Ғаффуров, Муҳаммад Осимӣ ба кадом ҷонфишориҳо, заҳматҳо, сабру таҳамулҳо шаъну шарафи миллати тоҷик номи бузургворони тоҷикро баланд нигоҳ доштаанд. Дар айни замон ҳамин нуктаҳо ҳастанд, ки маънии Истиқлолияти сиёсии Тоҷикистонро аҳамияти онро арзиши беназири онро гаштаву баргашта ёдрас мекунад... Баъд аз ҳамин гаштаву баргашта ба бузургии Устод Осимӣ қоил мешавам.

Соли 1981 мар ба Иттифоқи нависандагон ба кор даъват карда буданд. Чанд муддат ҳам дар Академия кор карда будам ҳам дар Иттифоқи нависандаҳо оқибат устод Осимӣ маро даъват карданд бисёр афсус хурданд гуфтанд: Ман фаъолияти шуморо дар назар доштам ва барои шумо дар институти Шарқшиносӣ як Шуъба таъсиси додам умед доштам, ки он Шуъба корҳои муҳиме хоҳад кард боз ҳам устод Осимӣ бо хушнуди маро иҷозат доданд, ки “ Фаъолияти шумо дар Иттифоқи нависандаҳо заруртар будааст, бо вуҷуди ин ман дастур додам, ки шумо дар Шуъбаи фалсафа ним баст кори худро давом диҳед...”

Он замон ман ду нафарро медонисам, ки иҷозати ним ставка кор карданро доштанд.

Қисса кутоҳ нафароне буданд, ки ба нимставкаи ман халал расонданд ва гуноҳи ҷавонии ман буд, ки ман баргашта назди Осимӣ нарафтам...

Тули тамоми рӯзгори Осимӣ ҳамеша истиқболи гарму самимӣ доштам чанд мушкили дигар ҳам буд, ки устод Осимӣ онҳоро ба осони ҳал карда буданд.

Феълан чун дар зиндагии худам инсонеро дар ин мартабаи баланд бо ин меҳрубонӣ бо чунин собитқадамӣ нангу номуси ватандустӣ дар айни замон хоксору фурутан надидаам гаштаву баргашта дилам гум мезанад Худо раҳмат кунад мегуям, Худо лаънат кунад касонеро, ки чунин мардонро озор медиҳанд, мекушанд.

Раматуллоев Н, ходими пешбари илмии Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинови АМИТ

Дар мақолаи мазкур ёде аз шахсияти бузург ва роҳбари сиёсатмадору оқил, аъзо-корреспонденти АФ СССР, ходими хизматнишондодаи илм, академики Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон, дорандаи ҷоизаи байналмилалии ба номи Ҷавоҳируллоҳ Неҳру, профессор Муҳаммад Осимӣ (рӯҳашон шод бод) мекунему чанд ҷумлаи ёддоштие дар бораашон ба қалам медиҳем.

Академик Муҳаммад Осимӣ солҳои зиёде Президенти АИ ҶТ буданд ва бо тамоми ҳастияшон як шахси бомаърифату бомулоҳиза ва инсони дорои ҳувияти миллӣ буданд. Кормандони илм нигоҳ накарда бо унвону мақомашон барои ҳалли мушкилоту носозгориҳои зиндагӣ ба он кас муроҷиат мекарданд. Он шахсияти бузург кормандонро бо муҳаббату бо чеҳраи шод қабул мекарду гусел мекард. Муносибати ӯ барои лаборанту унвондорони бахшҳои Академия якранг буд ва то ҳадде метавонистанд мушкили корафтодагонро ҳал мекарданд ва дар ҳолати ҳал нашудани масъала ҳам муомила тарзе буд, ки ҳаргиз шахс аз он кас дилхуру дилгир намешуд. Яъне фазилатҳои ахлоқии академик Муҳаммад Осимӣ дар дараҷаи хело боло буд ва ҳамчун як роҳбари сиёсатмадору хирадманд ва вуҷудан олими тавоно дар давоми сарвари Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон буданашон кори Академия ва иниститутҳои онро пеш бурда, ҳавасмандии аҳли хирад ба илм афзуда, обрӯи илми тоҷик ва олимони он на танҳо дар Иттиҳоди Шуравӣ, балки дар кишварҳои хориҷ аз он низ зиёд буд. Маҳз бо ташаббуси академик Муҳаммад Осимӣ иртибот ва рафту омадҳои илмӣ бо кишварҳои хориҷӣ қавӣ буд. Яъне донишмандони соҳаҳои мухталифи илми тоҷик дар арсаи байналмилали шуҳрат доштанд ва қариб дар тамоми конфронсу симпозиумҳои ҷаҳонӣ ширкат меварзиданд. Аз ин ҷо, худи академик Муҳаммад Осимӣ ҳамчун донишманд ва ходими ҷамъиятӣ на фақат дар Тоҷикистон ва дигар ҷумҳуриҳои Иттиҳоди Шуравӣ, балки дар кишварҳои хориҷ низ ба монанди Англия, Франсия, Олмон, Эрон, Ҳиндустон, Афғонистон, Покистон, Чин ва мамлакатҳои араб маълуму машҳур буданд. Чунон ки гуфтем Муҳаммад Осимӣ бо унвони Президенти АИ ҶТ адои вазифа менамуданд ва ба бисёр мамлакатҳои Шарқу Ғарб ҳамчун олим, сарвари АИ-и Тоҷикистон ва ходими ҷамъиятӣ сафар намуда, дар конфронсу симпозиумҳо ва конгресҳо бо баромаду суханрониҳо иштирок менамуданд.

Бо дастгирӣ ва пешниҳоди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон зодрӯзи академик Муҳаммад Осимӣ дар тақвими санаҳои таърихӣ ва фарҳангии ЮНЕСКО дохил шудааст. Он кас муддати тулоние сардори лоиҳаи ЮНЕСКО дар қисмати омӯзиши фарҳангу тамаддуни Осиёи Марказӣ буданд ва дар анҷоми ин лоиҳа саҳми босазое доштанд, ки ифтихори миллати тоҷик мебошанд.

Академик Муҳаммад Осимӣ дар таърихи илму фарҳанг ва тамаддуни Тоҷикистон ҳамчун ходим ва пешво нақши арзандаи худро доштанд ва дар айни замон як хислату маърифати ба худ хосе доштанд. Чунки ин шахсият дар пешрафти илму фарҳанг ва ташаккули ҷаҳонбиниву тамаддуни миллати тоҷик хизмати таърихӣ намудаанд, ки метавон он касро дар қатори нависандаи бузурги тоҷикон устод Садриддин Айнӣ, ходими илм, академик Бобоҷон Ғафуров ном бурд.

Дар ҳақиқати Муҳаммад Осимӣ ҳаёт ва зиндагии хеш ва саъю талошашро бо илму фарҳанг, тамаддун ва ҳаёти иҷтимоиву сиёсии бештар аз ним аср ба миллати тоҷик бахшида, дар ин муддати хизматҳое зиёде намуданд, ки мо ва таърихи мо ин шахсияти бузургро набояд аз лавҳи хотир ва сафҳаи таърих дур кард.

Фаъолият ва ҳаёту зиндагии Муҳаммад Осимӣ рангобаранг гузаштааст. Он кас мутаваллиди соли 1920 (ш.Хуҷанд) буда, соли 1941 факултети физикаю математикаи Донишгоҳи давлатии шаҳри Самарқандро хатм намудаанд. Иштирокчии Ҷанги Бузурги Ватанӣ (1941-1946) буда, фаъолияти кориашон дар Донишкадаи давлатии педагогии Хуҷанд шуруъ шуда, ба сифати ассисент, муаллими калон, мудири кафедраи физика, проректори донишгоҳ шуда кор кардаанд.

Баъдан аспиранти Академияи илмҳои ҷамъиятшиносии назди КМ ҲКИШ (1952-1955) дар зери роҳбарии академик Б.М.Кедров рисолаи номзадӣ менависад ва пас аз дифо ва хатми академия иртиботи Муҳаммад Осимӣ бо роҳбарашон идома меёбад. Махсусан пас аз Президенти Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон таъин шуданашон ин иртиботи илмӣ-ҳамкорӣ қавитар мешавад.

Муҳаммад Осимӣ аввалин ректори Донишкадаи политехникии ш. Душанбе (1956-1962), ки дар феъли ҳозир ин Донишгоҳ номи академик Муҳаммад Осимиро дорад, буданд. Баъдан (1962-1965) дар вазифаҳои Вазири маорифи халқ, Раиси Комитети назорати ҳизбию давлатӣ, котиби КМ ҲК, ҷонишини Раиси Шурои Вазирони ҶШС Тоҷикистон анҷоми вазифа кардаанд.

Муҳаммад Осимӣ соли 1965 академик ва Президенти АФ ҶШС Тоҷикистон таъин шуда, то соли 1988 адои вазифа мекунанд. Дар замони президенти Академияи илмҳо буданашон истеъдоди баланди илмӣ-ташкилотчигӣ нишон дода, фаъолияти илмии худро васеъ гардониданд. Фаъолияти илмии ӯ соҳаҳои мухталифи илму фарҳанг, аз ҷумла таърихи фалсафа, материализми диалектикӣ, табиатшиносӣ, таъриху тамаддунро дар бар мегирад ва асарҳои ӯ ба забонҳои форсӣ, англисӣ, олмонӣ, арабӣ, ҳиндӣ чоп шудаанд. Мавзӯи баҳси осори ӯ бештар масъалаҳои мубрами фалсафаи марксистӣ, материя ва тасвири физикии олам, пайдоиш ва ташаккули тафаккури фалсафӣ, мафҳуми материя ва проблемаи воқеияти физикӣ, мавзӯи баҳси материализми диалектикӣ, таҳқиқи проблемаҳои ташаккулу такомули илму фарҳанги Тоҷикистон, роҳҳои амалигардонӣ ва тараққӣ додани илму маориф, масъалаҳои сохтмони маданӣ пайваста бо ҳалли вазифаҳои пешрафти иҷтимоӣ, боло бурдани фарҳангу тамаддуни миллати тоҷик ва амсоли инҳоро дар бар мегирад.

Муҳаммад Осимӣ дар тарҷумаи осори классикҳои марксизм ва ленинизм, махсусан «Анти Дюринг»-и Ф.Энгелс, «Дафтарҳои фалсафӣ» ва «Материализм ва эмпириокритисизм»-и В.И.Ленин саҳмгузоранд.

Хизмати Муҳаммад Осимӣ дар ташкил ва ба вуҷуд овардани Энсиклопедияи советии тоҷик дар назди Президиуми Академияи илмҳои Тоҷикистон, ки дар ҳашт ҷилд нашр гардид, басо бузург буд. Дар муддати зиёда аз 20 соле, ки он кас Президенти АФ Тоҷикистон буданд, робитаҳои илмӣ-фарҳангӣ бо Академияи илмҳои СССР, академияҳои ҷумҳуриҳои ҳамсоя ва кишварҳои хориҷӣ қавитару мустаҳкамтар гардид. Бо ташаббуси Муҳаммад Осимӣ Институти шарқшиносӣ, шуъбаи генетикаи умумии пахта, Институти математика, Институти биологии Помир таъсис дода шуд, ки дар инкишоф ва ташаккули илм ва кадрҳои илмӣ нақши арзанда бозид.

Хизмати арбоби илму фарҳанги тоҷик Муҳаммад Осимӣ дар таҷлили солгарди аҳли илму адаб ва намояндагони барҷастаи тамаддунамон Абуали Ибни Сино (1980), Абдураҳмони Ҷомӣ (1964-1989), Аҳмади Дониш (1975), 1000-солагии «Шоҳнома»-и Фирдавсӣ (1996) ва ғайраҳо ниҳоят бузург буд.

Дар айни замон Муҳаммад Осимӣ як шахсияти машҳури иҷтимоӣ буданд. Чандин маротиба депутати Шурои Олии Ҷумҳурӣ ва СССР интихоб шуда буданд, ки Ҳукумати СССР ва Тоҷикистон фаъолияти илмӣ, иҷтимоӣ, илмӣ-ташкилотии ӯро ба назар гирифта, бо орденҳои дараҷаи аввали давлатӣ мукофотонида, аз ӯ қадрдонӣ карданд.

Саҳми ходими илму адаб ва бо тамоми маънӣ инсони хирадманд академик Муҳаммад Осимӣ дар пешрафти фарҳангу тамаддун ва илму тафаккури маънавӣ-ақлонии тоҷикон беинтиҳост. Наметавон дар чанд саҳифаи мухтасар ҳамаи онро рӯи қоғаз овард, вале қайд намудан зарур аст, ки ӯ дар ҳақиқат як роҳбар,пешвои илму фазилати инсонӣ, инсони хубу меҳрубон, оқилу доно ва бо сиёсат буданд, ки аз дидану гуфтор ва муомилаи ӯ шахс як инсони комил ва бо шахсияту бо фарҳанг ва бо қалби бузургро медид. Дурахшиши илму заковат дар симои он кас барқ мезад ва ҳаминро мегӯям, ки шояд чунин шахсиятҳо такрорнашаванда бошанд, ёдашон ба хайр, рӯҳашон шод бод!

Тоҷинисо Муродова номзади илмҳои фалсафа, дотсент, ходими пешбари илмии ИФСҲ-и ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ

«Истиқлол барои мардуми шарафманди тоҷик имконият фароҳам овард, ки ихтиёри давлатдориро ба дасти худ гирифта, ба сӯйи зиндагии осуда, эъмори давлати демократӣ ва ҳуқуқбунёду дунявӣ роҳи васеъ кушоянд»

Эмомалӣ Раҳмон

Ба истиқболи 33-юмин солгарди Истиқлоли давлатии

Ҷумҳурии Тоҷикистон

Таърих собит месозад, ки дар ҳама давру замон инсоният маҳз тавассути дарёфти Истиқлоли давлатӣ тавонистааст, ки дар асоси ҳамфикрӣ, ҳамдигарфаҳмӣ ва дастгирии ҳамдигар ҷомеаи солим ва давлати соҳибистиқли миллиро бунёд намояд.

Аз ин рӯ, агар ба таърихи давлатдории тоҷикон назар афканем, миллати тоҷик ҳамеша ҳамчун миллати созанда, сулҳҷӯву сулҳхоҳ, ватандӯсту некбин ва нексиришту наҷиб ҳувайдост. Мусаллам аст, ки фарзандони бонангу баномуси ин миллат тӯли қарнҳо барои ҳифзу пойдории сулҳу субот ва таъмини осоиштагии миллати худ мубориза бурдаанд.

Дар таърихи навини давлатдории миллии тоҷикон, замони дастёбӣ ба Истиқлоли давлатӣ яке аз пурҷилотарин саҳифаҳои таърихи давлати мо маҳсуб меёбад. Дар ин масир, мардуми тоҷик аз нахустин рӯзҳои фаъолияти фарзанди фарзонаи миллат Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ- Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дарк мекарданд, ки зери сиёсати некбинонаву хирадмандонаи Роҳбари худ онҳо ба ояндаи дурахшон мерасанд. Мардуми тоҷик дар чеҳраи муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон инсонеро дарёфт, ки воқеан фарогири меҳру шавқат, ҷавонмардиву шуҷоат, некбиниву покдилӣ, қавииродагиву ҷасурӣ буду, ҳамеша аз бародариву ватандӯстӣ ва ватанхоҳиву сулҳу ваҳдат сухан мекард.

Боиси таъкид аст, ки Пешвои муаззами миллат дар роҳи расидан ба Истиқлоли давлатӣ ҳамчун роҳбари мубораққадаму покдил дар қатори дигар муборизону ватанхоҳону ватанпарастон ва миллатдӯстдорони миллати тоҷик, ки дар тӯли таърихи башарият борҳо номуси ватандориро нишон додаанд, то чи андоза барои барқарорсозии сулҳу субот ва ваҳдати миллии тоҷикон заҳмат кашидаасту талош варзидааст.

Зеро ,ки солҳои аввали Истиқлоли давлатии Тоҷикистон барои мардуми мо марҳилаи хеле сангин ба ҳисоб мерафт. Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар яке аз суханрониҳо иброз намудаанд, ки “баъди расидан ба истиқлолу озодӣмиллати тоҷик ба ҷойи он, ки баъди ҳазор соли бедавлатӣба эъмори давлати муосири миллии худ оғоз намояд, ба гирдоби мухолифатҳои сиёсӣва ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣкашида шуд”.

Таърих гувоҳ аст, ки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Иҷлосияи 16-уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷасурона роҳбарии давлатро ба ӯхда гирифта дар назди Парчами давлатӣ қасам ёд карда, иброз намуданд, ки “Ман ба Тоҷикистон сулҳ меоварам ва то даме, ки охирин муҳочири иҷборӣ, берун аз кишвар аст, ман худро орому осуда ҳис карда наметавонам”. Маҳз бо шарофати тадбирҳои созанда ва саъю кӯшишҳои пайгиронаи Пешвои миллат дар Тоҷикистон сулҳ барқарор гардид. Аз ҳамон вақт инҷониб, ҷомеаи ҷаҳони муосир таҷрибаи пешқадами «Сулҳи тоҷикон»-ро меомӯзад ва барои насли имрӯз чун намунаи беҳтарини гуфтушуниди созанда пешниҳод менамояд, ки ин боиси ифтихори ҳар як сокини кишвар аст.

Воқеан, Пешвои муаззами мо бо ҷаҳду талошҳои пайвастааш ин гуфтаҳои худро содиқона ва собитқадамона исбот намуданд ва имрӯз таҳти роҳбарии бевоситаи эшон пояҳои давлатдорӣ, заминаҳои низоми ҳуқуқӣ, нахустин Конститутсияи халқӣ қабул шуданд. Яъне, бо Истиқлол ва шукуҳи он зиндагии шоиста ва ҳаёти рангини мардуми тоҷик дигарбора камол ёфт.

Ба ибораи дигар, Истиқлоли давлатӣ волотарин рамзи Ватану ватандорӣ, бузургтарин неъмати давлатдории мустақил, кору пайкорҳои пайгиронаи созандагӣ, азму талошҳои фидокоронаи расидан ба сулҳу субот буда,омили таҳкимбахшанда ва таъмингари бахту саодати миллат аст. Истиқлол барои мо нишони барҷастаи пойдории давлат, бақои симои миллат, рамзи асолату ҳувият, идеалу ормонҳои таърихӣ, шиносномаи байналмилалӣ ва шарафу эътибори ба ҷаҳони мутамаддин пайвастани кишвари соҳибистиқлоли Тоҷикистон мебошад.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар ин маврид барҳақ зикр намудаанд: «Истиқлолият бузургтарин сарват, бебаҳотарин неъмат барои ҳар миллате мебошад, ки худро шинохтааст ва таъриху тамаддуни хешро медонаду аз он ифтихор мекунад».

Имрӯз, миллати сарбаланди тоҷик таҳти роҳбарии оқилона, хмрадмандона ва дурандешонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ- Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон НБО-и Роғунро бино мекунанд, то ки ояндаи насли дигар дурахшон буда, Тоҷикистони азиз дар байни дигар кишварҳои дунё сарбаланду номдор ва дорои мақоми созандаву шоиста бошад. Зеро, ки «Роғун» беназиртарин тарҳи гидроэнергетикӣ дар минтақаи Осиёи Марказӣ буда, бо истифодаи неруи барқи ин иншоот Тоҷикистон пурра ба истиқлоли энергетикӣ ноил мегардад.

Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ- Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни баромадашон 16 феврали соли 2018 вобаста ба неругоҳи барқии Роғун таъкид доштанд, ки “Мо неругоҳи “Роғун”-ро беҳуда “Сохтмони аср” унвон накардаем. Бо бунёди ин неругоҳи бузург мо натанҳо мушкилоти норасидани барқро ба аҳолӣ ҳаллу фасл мекунем, балки барои рушди соҳаҳои мухталифи иқтисодиёт, фаъолияти мунтазами корхонаҳои саноатӣ, кишоварзӣ тавсеа ёфтани тиҷорат ва беҳтар шудани вазъи иҷтимоӣ, аз ҷумла рушди соҳаҳои маорифу тандурустӣ заминаи устувор фароҳам меорем”.

Аз ин рӯ, мо бояд бо доштани Истиқлол ва Сулҳу Ваҳдати миллӣ ифтихор намоем ва барои боз ҳам машҳуртар гардидани он кӯшишу талош варзем.Зеро замони Истиқлоли давлатӣ барои мо имкон фароҳам овард, ки роҳи имрӯзу ояндаи миллату давлатро ба сӯи ҷомеаи демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявӣ интихоб намоем ва тавонем, ки ҳамқадам бо ҷомеаи ҷаҳонӣ бошем.

Билохира, самараи Истиқлол аст, ки имрӯз Тоҷикистон дар дунё чун давлати сулҳхоху сулҳпарвар шинохта шуда, аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ эътироф гардида аст, ки ин боиси ифтихору сарбаландии ҳар як тоҷику тоҷикистонист.

Саидов Нуралӣ Шамсович - номзади илмҳои фалсафа, ходими пешбари илмии Шуъбаи Аврупои Институти омузиши масъалащои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Ватан пурарзиштарин туҳфаи тақдири ҳар як миллат аст. Маҳз дар замони Истиқлолият пояҳои худшиносии миллат тақвият ёфта асоси давлатдорӣ эҳё мегардад. Истиқлолияти давлатӣ барои эҳёи дубораи худшиносии миллат ва таҳкиму тақвияти он дар зеҳн ва ҷаҳонбинии миллати куҳантамаддуни тоҷик нақши ҷовидона гузошт.

            Баъд аз соҳибистиқлол шудани Ҷумҳурии Тоҷикистон марҳилаи нави худшиносӣ ва дарки арзишҳои моддиву маънавӣ оғоз гардид. Истиқлолияти давлатӣ барои иваз гардидани шуури иҷтимоӣ ва маънавӣ такони бузурге гардид ва сокинони мамлакатро ба масири худогоҳӣ ва бедории фитриву маънавӣ, боло бурдани андешапазирӣ даъват намуд. Маҳз Истиқлолият барои иваз гардидани шуури маънавӣ такони азиме гашт ва барои вуруди фарҳанг ва тамаддуни тоҷикон ба арсаи мутаммадини ҷаҳонӣ мусоидат намуд. Дар ин арса давлатдории тоҷикон аз назари миллӣ на танҳо рушду такомул мекунад, балки масъалаҳое ки ба тақдири миллат таъсир мерасонанд, онҳоро ҳамчун дастовардҳои умумиҷаҳонӣ дастраси умумиҷаҳонӣ месозад.

            Худшиносии миллӣ бевосита ба тафаккури миллӣ, ба сатҳи дониши миллӣ, иқтисодиёти миллӣ ва саноати миллӣ вобастагии зич дорад. Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар китоби худ бо номи “Тоҷикон дар оинаи таърих” ба ҳар яки мо суол медиҳанд: мо кӣ ҳастем, аз куҷо омадаем, аҷдодонамон киҳо буданд ва ғайра. Ин саволҳо маҳз ба он хотир оварда шудаанд, ки мо худро бишиносем, зеро худшиносӣ яке аз асоситарин омилҳост барои ташаккули ваҳдати миллӣ ва давлатдорӣ.

            Дар раванди ташаккулёбӣ ҳодисаҳои муайяне рух медиҳанд, ки барои пойдорӣ ва бақои давлатдории миллӣ мусоидат мекунанд. Яке аз чунин омилҳои тақдирсози миллӣ – ин расидан ба истиқлолияти асосӣ мебошад, ки баландтарин мақомро дар раванди давлатсозии миллӣ соҳиб мебошад. Истиқлолияти давлатӣ шуури миллиро тақвият дода шароити мусоидро  барои дарки ин мафҳуми пурмаъно ба вуҷуд меорад. Худогоҳӣ арзиши миллиро, эҳтиром ба арзишҳои инсониро дар зеҳн, замир, эҳсос, ҷаҳонбинӣ ва мафкураи мо ташаккул дод.  Ормони Истиқлол фарзандони миллатро ҳамвора ба ҳифз намудани ҳувияти миллӣ, тақвият додани оини давлатдорӣ, пойдории тамаддуни аҷдодӣ ва ниҳоятан ба  ҳифзи истиқлоли Ватан роҳнамоӣ намуда, дар давраҳои мушкили зиндагӣ ба онҳо неру ва тавоноӣ бахшидааст.

            Истиқлолият ин заминаи асосии бедор намудани худшиносии миллат аст. Ҳоло замоне расидааст, ки дар шароити бархурди манфиатҳо, низоъҳои мазҳабӣ,  вазифаи ҳар як фард дар он аст, ки бояд бидонад танҳо миллате по дар ҷост агар тавонад барои наслҳои оянда заминаи дурусти ватаншиносиро мерос гузорад, насли ҷавонаш заминаи дурусти ватаншиносиро дарк кунад. Миллате ки руй ба илму дониш оварад, аз худписандиву таассуб худро раҳо намояд, мутмаинан  дар саҳифаи таърих ҷовидон хоҳад монд.

            Муҳимтарин василае ки ҷавонони тоҷикро метавонад муттаҳид созад, ин ормонҳои ҳазорсолаи истиқлолпазирии миллат аст. Истиқлолияте ки миллати тоҷик кунунан ба даст овардааст ин ганҷи бебаҳо, ормонҳои ҳазорҳосолаи миллат аст.

            Озодӣ ва истиқлол дар ҳар давру замон неъмати бебаҳо ва волои ҳаёти инсон, нишонаи барҷастаи симо ва ташаккули таърихӣ, кафолати пешрафт, рамзи асолати ҳувият ва шарти пойдории давлат мебошад. Ғайр аз ин, Истиқлолият мазҳари идеалу ормонҳои таърихӣ, шиносномаи байналмилалии миллат, кафолати ҳастии воқеӣ ва шарафу эътибори ҷаҳонии миллат аст. Бояд қайд кард, ки ба даст овардани истиқлолияти давлатӣ саҳифаи нави дурахшонро дар ҳаёти иқтисодиву сиёсӣ ва иҷтимоиву фарҳангии миллати тоҷик боз намуда чароғи ҳидояту фурузону дурахшони фардои Тоҷикистон гардидааст.

            Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон чун фарзанди содиқу шарафманди миллат пайваста ҳам бо сухан ва ҳам бо амалҳои ҷавонмардонаи хеш собит месозанд, ки худшиносоии миллӣ ҷавҳари аслии бақои давдатдории миллӣ буда ва дар ин росто ватанро чун гавҳари ноёб ҳифз намуда, барои рушду тараққиёбӣ, баланд бардоштани нуфузи он лозим аст, ки тамоми имконот ва неруямонро истифода бикунем.

            Мо олимон ба ақида расидаем, ки дар ин росто истифода намудан аз усули таърихӣ-муқоисавӣ метавонад ҳақиқати воқеиро ба мо боз кунад. Барои дарки амиқи давлатдории кунунӣ, рушду нумои фарҳангу иқтисодиёти кишвар мо вазифадорем, ки саҳифаҳои таърихи 33 соли сипаришударо варақ занем ва бо садоқату инсоф онро қадрдонӣ намоем. Асосҳои илмӣ, ки муҳимтарин омилҳои пешрафти ҳаёти инсонро инъикос менамояд, исбот кардааст, ки барои ҳамаҷониба таҳқиқ намудани таърихи муосир мо эҳтиёҷ ба таҳлили амиқ ҳастем. Зеро танҳо ҷамъоварии далелҳо, бидуни таҳлили ҳамаҷонибаи онҳо, наметавонад асли воқеаро шарҳ диҳад.

            Имрӯз, пас аз гузашти солҳо, мо шоҳиди ҳақиқате ҳастем, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ обрӯву нуфузи шоён дорад. Дастовардҳои миллати мо дар замони Истиқлолият дорои самтҳои арзишманди илмӣ-назариявӣ мебошад. Онҳо дар суханрониҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар асоси таҳлилҳои ҳамаҷонибаву амиқ ба даст омадаанд, пешниҳод мешаванд. Ҳамчунин чунин иқдомот дар Паёмҳои эшон ба Парламенти кишвар ироа мегардад.

            Мо, кормандони Институти геология, сохтмони ба заминҷунбӣ тобовар ва сейсмологияи АМИТ фарорасии ҷашни 33 солагии Истиқлолиятро бо камоли фараҳмандӣ истиқбол намуда, бо ниҳояти саъй ва кӯшиш, ҷиҳати ҳамаҷониба ба суи камолот наздик шудани Тоҷикистони азизамон ҷидду ҷаҳд хоҳем намуд.

С.Мавлонӣ,

ходими пешбари илмии Институти геология, сохтмони ба заминҷунбӣ тобовар ва сейсмологияи АМИТ, номзади илмҳои геология ва минералогия

Ба истиқболи рӯзи соҳибистиқлолии кишвар– 9 сентябр

Ҳанӯз Ҳаким Фирдавсии Тӯсӣ бо овози баланд ба инсонҳо муроҷиат намуда гуфта буд:

Ту тухми бадӣ то тавонӣ макор,

Чу корӣ, барат бад диҳад рӯзгор!

Дар ҳақиқат, дар ниҳоди инсонҳо, баробари «пиндори неку гуфтори неку рафтори нек», ки маншаъ аз фарҳангу адаби дури дурамон, аз китоби «Авасто» мегиранд, боз дар тамоми раванди таърих хислатҳои разилонаю амалкардҳои манфию манфуре ҳам лона доштанду доранд, ки иборат аз хиёнат, фиребу макр, норостӣ, бевафоӣ, бедиёнатӣ, ноустуворӣ, дағалӣ, сияҳдилӣ, туҳмат ва ғ., умуман тухми бадномӣ коштан дар ҷомеа дар шахсияти амалкунанда мебошанду алайҳи некию некӯкорӣ пайваста дар сангари муборизаи шадид қарор доранд. Ба таъбири дигар, осудагию оромии фарде ё ҷомеаеро халалдор сохтан, сохтаҳоро ба хотири манфиатҳои ботилу ночизе сӯхтан, будаҳоро нобуд кардан, ба ҳақ ноҳақиро раво дидан, ба сафедӣ хатти бутлони сиёҳӣ кашидан андар хиёнату бадкирдорӣ дар ҷомеа, ба ҳар навъе, ки набошад, оқибат рӯ менамояд.

Вақте дар вуҷуди инсон бадномӣ қомат меафрозад, бадкор қудрату тавон мегирад, кӯшиш менамояд, ки аз амали хурди разилона ба бадкориҳои фаҷеътаре панҷа дароз кунад, то ба ҳадде, ки баҳри ҷоҳу молу манол ба қудрати сиёсати вақт ҳамлаи нодурбинона кунад, байни ҷомеа иғво ангезад, ба осудагию оромии он такони манфӣ ворид созад, барои манфиати фардӣ даст ба кору рафторҳои ношоиста занаду ба мурод норасида, мағлубияташ фош гардад.

Ҳамин тавр, бадном онест, ки ба ойила, ба наздикону дӯстон, ба раванди рости корҳо, ба моли мардуму ҷамъият, баъзан аз нодонӣ ба волидайн ва, бадтару бадтар аз ҳама, ба Ватан ва сиёсати осудаи давлатдорӣ ва ғ. амалкардҳои манфии инсонӣ содир менамояд, ки дар ниҳоди худ басо ангезаҳои нохушу номатлубе дораду ҳар шахсро ба сӯйи бадномӣ мебарад, обрӯяшро дар ойила, дар коргоҳ, дар байни ҷомеа ва дар ҳама ҷо ба хоки сиёҳ яксон менамояд. Барои сиёҳ кардани зодбуму кишвари худ ва ба ин васила ақлҳоро дуздидану ба сӯйи нокуҷоҳо бурдани мардуми авом ва ҷавонони бетаҷриба тухми бадномӣ коштан аз ҷониби саркардаҳои дохилию хориҷӣ мебошад, ки ба ҳеч ваҷҳ нопазируфтанист.

Ба ин маънӣ, дар ПАЁМИ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар бораи самтҳои асосии сиёсати дохилӣ ва хориҷии ҷумҳурӣ, аз таърихи 26 декабри соли 2019, бамаврид омадааст, ки «…сиёсатмадорону сиёсатшиносон, фарҳангиён ва зиёиёни моро зарур аст, ки дар самти фаҳмондадиҳии моҳияти равандҳои муосир, мубориза бо хурофоту иртиҷоъпарастӣ ва тақлид ба расму ойинҳои бегона миёни ҷомеа корҳои таблиғотиро тақвият бахшида, рисолати сиёсиву иҷтимоӣ ва фарҳангии худро дар назди халқу Ватан содиқона иҷро намоянд».

Бешак, дар замири ин гуфта амалкардҳои номатлубу ношоистаи ашхосе ишора ва таъкид карда шудааст, байни ҷомеа нифоқ меан­гезанду бо фош гардидани амали бадашон бо бадномӣ маҳкум карда шудаанду мешаванд.

Вақте мо ба саҳифаҳои адабиёту фарҳанги дури дурамон назар меандозем, дар онҳо навиштаву ишораҳое дармеёбем, ки дар ҷомеаи ҳамаи давру замонҳо чунин амалу падидаҳои номатлуб реша дошта, аёну ноаён амал мекардаву маҳкум карда шуда, мағлуб ҷамъбаст гардидааст, то инсонҳоро ҳушдор диҳад ва дастандаркорон огоҳона аз ин роҳи бад канораҷӯйӣ намоянд.

Агар ба саҳифаҳои ин адабиёти ғанӣ ҷиддан мутаваҷҷеҳ шавем, мебинем, ки дар кӯлвори ҳар суханвари тавоно доир ба бадномӣ ва паҳлуҳои дурушти он ишорае, андешае, мулоҳизае ва, дар ин замина, хулосаҳои ибратбахше мавҷуданд, ки то ба имрӯз қимати тарбиявии худро гум накардаанду то ҳол омӯзандаанд. Мавлоно Ҷалолуддини Балхӣ беҳуда нафармудааст:

Аз насиҳат ноқисон комил шаванд

В-аз насиҳат мудбирон муқбил шаванд.

В-аз насиҳат тоза гардад ҳар диле

В-аз насиҳат ҳал шавад ҳар мушкиле!

Мутаассифона, дар ҷаҳони имрӯза на ҳар ақли «солим» гӯши наситҳатшунав ва на ҳар амалкард ҷанбаи мусбат дорад. Лаҷоми ақлҳои «солим» имрӯз баъзан дар дасти хоҷагони авомфиребу зиштандешашон барои дарёфти манфиати ночизи шахсб иебошаду халос, фардои худ ва фардои ҷомеабарои онҳо чизе нест.

Ҳанӯз Одамушшуаро Абуабдуллоҳи Рӯдакӣ вобастаи хиёнату бадномӣ дар порчаҳои боқимондаи достони «Синдбоднома»-и худ манзараеро, ки зане ба марде хиёнат мекунаду номи бадномиро ба номи худ мепайвандад, ин тавр овардааст:

Он гурунҷу он шакар бардошт пок

В-андар он дастор он зан баст хок.

Он зан аз дуккон фуруд омад чу бод,

Пас фаларзангаш ба даст-андар ниҳод.

Мард бикшод он фаларзаш, хок дид,

Кард занро бонгу гуфташ: – Ай палид!...

Оғоз ва анҷомухулосаи ҳикоят ба мо нарасидааст, то бидонем, ки ин зани бо амали норостини худ бадномшуда чӣ зане буда ва чаро ин бадномиро бар худ раво дида! Кию киҳое барангезандаву ба гумроҳӣ равонакардаи ӯ буданд!

Яке аз масъалаҳои муҳимми ҳамаи давру замонҳо, ки рӯзгори мо низ аз он истисно нест, дар майдони давлатдорӣ тухми нифоқ накоштану хиёнат накардани зердастон ба шоҳу ҳокимони худ аст, новобаста аз он, ки ҳукмраво дар чӣ появу дар кадом мақом мебошад. Ба ин маънӣ, дар «Шоҳнома»-и Абулқосими Фирдавсӣ ба ҳодисаву зиддиятҳоне дучор меоем, ки аз хиёнату бадкорӣ, ки оқибаташ бадномист, сар задаанд. Ба ёд меорем хиёнатеро, ки солорони лашкари Суҳроб ба Суҳроб раво дидаанду оқибати он бо фоҷеае мудҳиш анҷомидааст. Яъне, бадхоҳону баттолон, кӯшишидаанд, ки писарро бо падар шинос нанамоянду яке аз байн равад, то ду қувва якҷо шуда ҷаҳонгир нагарданду зиддияту нифоқро аз байн набаранд. Ин гуна кашмакашҳо аз ҳамон рӯзгорони гузаштаи дур ба инсонҳо боқӣ монда будааст.

Бо макру хиёнати зани навбатии Ковусшоҳ Судоба – духтари шоҳи Ҳомоварон Сиёвуш - писари Ковусшоҳ ба рӯзҳои сахте рӯ ба рӯ шуда, ниҳоят бо ҳилаву найранги Афросиёб ва атрофиёнаш, ба фоҷеа дучор ва бераҳмона кушта мешавад.

Дар баробари он ки Рустами Дастон ба шоҳ Ковус ва ҳамватанонаш ҷоннисор аст, боз ҳам шоҳ ба ҷаҳонпаҳлавон хиёнат мекунад. Сифати пастию нокасӣ, бераҳмию бемурувватӣ ва носипосии Ковусшоҳ нисбат ба Рустам дар пайғоми «Нӯшдору хостани Рустам аз Ковус» аз забони сипаҳдор Гударзи Кашвод ҷолибу мушаххас ва ҳақиқӣ ҷамъбаст шудааст. Чунин рафтор оё мисоли равшани ба ҷаҳонпаҳлавони кишвар хиёнат кардану худро бадном кардан нест?! Албатта, Рустами Дастон аз ин рафтори ношоистаи шоҳ меранҷад, вале ватандор, ки ҳаст, бо Ватан мемонад ва бештар аз пештар дар ҳимояи марзу буми Ватан мекӯшад. Кушта шудани Рустами Дастон аз дасти Шағод бо фармони хоҷагонаш яке аз мудҳиштарин хиёнатҳои бародар ба бародар дар саҳифаҳои таърихномаамон ба шумор меравад. Дар ин саҳна магар Шағод ба муроди дили худ расид?! Ҳаргиз!

Дар «Гаршоспнома»-и Асадии Тӯсӣ низ оид ба чунин амалиёти номатлуб андешаҳои падари Гаршосп омӯзандаанд. Вай пеш аз он ки Гаршоспро ба хидмати Заҳҳокшоҳи золим гусел намояд, ба писари паҳлавонаш чанд панди судманд медиҳад, ки асоситарини онҳо чун зердаст хиёнат накардан ба шоҳи замону ба бадномӣ шуҳра нагардидан мебошад. Агар зердаст ба шоҳ ва хазинаи мамлакат хиёнат намояд, он ба костагии ахлоқи ҷомеа ва шикасти кишвар оварда мерасонад.

Вазнинтарин ва нобахшидатарин хиёнат номуросо будани баъзе ҷоҳхоҳони кӯтаҳдасту пайравони аъмои онҳо ба давлату дину ойин, ба халқу Ватану миллат мебошад. Имрӯз номи басо касонро авроқи таърихи ҷаҳон дар худ рӯсиёҳу бадном забту сабт намудааст, ки аъмоли бадашон ба минбаъд аз он саҳфаҳо носутурданист.

Кошки чунин амалу рафторҳои гурӯҳҳои манфури ношоиста, ки имрӯзҳо дар кишвари мо «тасодуфан» аз ҷониби бадхоҳони халқу миллату Ватан сар мезананду оқибат барои саркардаҳои беандешаашон бадномӣ меоранд, такрор нагарданд.

Барҳақ, гирудору кашмакашиҳои шаҳрвандӣ дар давраи пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ ва гузариш ба даврони соҳибистиқлолӣ бояд барои мо – шаҳрвандони имрӯзаи Тоҷикистон дарси ибрати ҳамешагӣ бошад.

Зиёда аз ин, баъзе ҳодисаҳои нохуш дар кишварҳои Шарқи Миёнаву наздик, монанди Фаластин, Сурия, Лубнон, Ироқ, Яман ва Афғонистони ба ҳар фарди замон маълум бояд дарси ибрат бошанд. Душманони ватану миллат, новобастаба аз мансубияти халқию ирсию нажодиашон, новобаста аз маншаи баромадашон, новобаста аз дину ойинашон ва ғ. мехоҳанд олн рӯзҳои сахти давраи гузаришро дигарбора ба сари мо бор кунанд. Оромию осудагӣ, ваҳдату истиқлолияти миллӣ, сулҳу суботи бо душвориҳо бадастовардаи моро аз байн бибаранд, лекин куҷо ба муродашон хоҳанд расид ?!

Ҳар кӣ бадкорӣ кунад, ногаҳ ниҳад бар хок сар,

Ҳар кӣ бадаҳдӣ кунад, ногаҳ диҳад бар бод ҷон!

Дар ин маврид аз офаридаҳои Низомии Ганҷавӣ, ки хеле зиёду судманданд. Танҳо ҳикояти «Хайру Шар»-ро мисол меорем, ки хиёнати Шарри дар аввал дӯст ба Хайр чӣ рӯзҳои мудҳишеро бор овард. Дар охир Хайр аз гуноҳи азими Шар гузашта бошад ҳам, вале шоҳиди воқеа - марди курд бо теғ сари Шарро аз тан ҷудо менамояд, то чунин­ҳоро дарси ибрат шавад.

Вақте ба достонҳои «Хамса»-и Низомии Ганҷавӣ рӯй меорем, мебинем, ки шоири ҳаким дар ин бора бетараф нест. Вай борҳо хиёнату бадкирдориро салоҳи ахлоқи ҳамидаи одамӣ надониста, фарҷоми бад доштани онро таъкид менамояд ва мегӯяд:

Аз хиёнатгарист бадномӣ

В-аз бадӣ ҳаст бадсаранҷомӣ.

Акнун, ки кишвари мо бо талошҳои чандинасра ва заҳмату ҷоннисориҳои фарзандони асил ва мардуми сарбаландаш ба соҳибистиқлолӣ расидаасту беш аз сӣ сол боз бо созандагиҳо Ватани озоду обод дорем, мебояд ба қадри ин озодӣ бирасем ва ҷавонмардона аз халқу Ватану миллатамон пуштбонӣ намоем, парчами кишварамонро болои сарҳо ҳамеша парафшон бинем. Дар ин беш аз сӣ соли Истиқлолияти давлатии кишвар ва Ваҳдати миллии халқамон баробари дастовардҳои бесобиқа дидаем, ки дастаҳои муноқишакор, афроди ба аҷнабиён фурӯ­ташуда, ашхоси ҷоҳталаб, баъзан роҳгумзадагону чоплусони хоҷагони мунофиқ ба сари мардумамон чӣ сахтиҳо ва ба ватанамон чӣ хисороте овардаанд. Ин падидаи номатлуб баъзан имрӯз ҳам чеҳра менамояд. Боистӣ пайваста ба онҳое, ки барои мансабу ҷоҳ ва молу манол ба сулҳу салоҳ ва ягонагию ваҳдати ватанамон хиёнатро раво медоранд, оштинопазир бошем, гумраҳон ва манфиатҷӯёнро маҳкум намоем ва ғ. Дар ин ҷода ҷавонон бояд зиракии фарҳангӣ, ҷомеашиносӣ ва сиёсии худро ҳамеша нигоҳ дошта, ба иғво ва таблиғоти афрод ва гурӯҳҳое, ки дар хориҷ аз кишвар истода ҷониби Ватани худ, халқи худ, миллати худ санг мезананд, дода нашаванд. Бешак, ин гуна афрод фурӯхташуда ва иҷрокунандаи «барномаҳо ва супоришҳо»-и хоҷагони хориҷии худанд, бештарашон фош шудаанду будаҳоалбатта фош хоҳанд шуд. Ба ин маънӣ, Шайх Саъдии Шерозӣ гӯяд:

Ҳар бад, ки ба худ намеписандӣ,

Бо кас макун, ай бародари ман.

Гар модари хеш дӯст дорӣ,

Дишном мадеҳ модари ман!

Аз ин рӯ, аҳли ҷомеа, бахусус ҷавонони моро зарур ва лозим аст, ки ҳушёронаву даррокона ҳуввияти миллии худро бештар аз пештар дарк намуда, баҳри осудагию ободии кишвар талош варзида, ҳамеша бо чашму дили бедор дар ҳифзи Ватану халқу миллат бошанд, зеро меваҳои ширини баъди турктозиҳои қарнҳо, бо душвориҳою кӯшишҳои зиёд, ба соҳибистиқлолӣ ва озодӣ расонидаамонро содиқона муҳофизат карда тавонанд. Дар хотима андешаи баланди Мавлоно Абдурраҳмони Ҷомиро ҳусни мақтаъ меорем, ки фармудаанд:

Гар ислоҳи халқи ҷаҳон боядат,

Дил аз ҳар бадӣ баркарон боядат!

Аз ин рӯ, на бадкору бадном, балки ҳамеша нексиришт ва созанда бошем, азизони Ватан!

Алии Муҳаммадии ХУРОСОНӢ, - шоир ва адабиётшинос

Ба истиқболи 33-умин солгарди

Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Истиқлоли сиёсӣ барои ҳар миллат ва давлатдастоварди муқаддас ба шумор мераванд. Тоҷикон дар тӯли асрҳобо ормони давлати мустақили миллӣ зиндагӣ ба сар мебурданд ва дар муддати ин асрҳо ҷони садҳо фарзандони содиқу меҳанпарасташро аз даст додааст. Мо имрӯз давлати миллии худро дорем ва бо азму талоши мардуми ватандӯст онро аз соле ба соле бо меҳнати созанда ва талошҳои хастанопазир ба ояндаи босаодат мерос мегузорем.

Истиқлоли сиёсӣ ин суботи побарҷойи мардуми шарафманди Тоҷикистон аст ва фурсатеро фароҳам овардааст, то миллат иродаи худро дар роҳи шукуфоӣ ва пойдории Ватан мустаҳкам намояд.

Тоҷикистон дар тӯли сиву се соли Истиқлол шукуфо гашт ва арзишҳои навро ба миён оварда, ба марҳалае гузашт, ки он назари хоси сиёсӣ дорад.

Истиқлоли сиёсӣбинобар ниёзҳои мавҷуда би­ниши созандаро тақозо намуда, ба мутолиаву омӯзиш, пapвариш ва густаришу тақвият қарор гирифт. Истиқлоли сиёсӣяк падидаи наҷибест ва ин падидаи созандаимрӯз тақвияткарда мешавад. Ҳоло мо ба хотири тақвияти оянда арзишҳои миллиро эҳё менамоем, воқеияти пазируфтаро мутобиқ ба Истиқлоли давлатӣ мутавофиқ месозем. Дар ин росто тарзу шеваи шарҳ додани арзишҳои миллӣ бар пояи истиқлол муҳим аст. Асарҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат Президенти кишвар, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон «Тоҷикон дар ойинаи таърих», «Фарҳанг ҳастии миллат», «Истиқлолияти Тоҷикистон ва эҳёи миллат» ва амсоли инҳо, ки ба хотири баланд бардоштани савияи худшиносиву худогоҳии ҷомеа таълиф гардиданд, ба марҳилаи кунунии рушди Истиқлол мусоидат менамоянд. Муаррифии Истиқлол ҷиҳати такомули кишвар масъалаи роҳбарии шахс ва нақши ӯро дар таърих ба миён мегузорад.

Таҷлили 1100-солагии давлати Сомониён, 2500-солагии шаҳри Истаравшан, 2700-солагии шаҳри Кӯлоб, 1000-солагии Носири Хусрав, 5500-солагии Саразми бостонӣ ба таърихи миллати тоҷик арзиш медиҳанд ва гувоҳи онанд, ки миллати тоҷик ҳеҷ гоҳ наметавонад дар таҳкими Истиқлол лаҳзае ғафлат намояд ва мустаҳкам намудани аркони давлатдорӣ ва эҳтиром ба арзишҳои миллиро бе Истиқлоли давлатӣ тасаввур намудан хатост. Истиқлоли сиёсӣ аст, ки имрӯз мо ба таърих рӯ меорем ва гузаштагони худро ба ёд меорем ва ифтихор аз соҳибтамаддун будани халқи тоҷик мекунем.

Яке аз хусусияти истиқлол ин аст, ки миллатҳо соҳибихтиёр мешаванд, дунявӣ мешаванд, ҳуқуқбунёд мешаванд, соҳиби арзишҳои миллӣ мегарданд, дар ҷаҳон пазируфта мешаванд ва ҷаҳониён давлати соҳибистиқлолро мепазиранд.

Кишвари маҳбуби мо Тоҷикистони азиз, ки аз имтиҳони сангини таърих гузаштааст, ва ҳама сахтиҳову пастиҳову баландиҳоро дидааст, аз таҷрибаи бойи хеш ҳарчи бештар талош менамояд, ки Истиқлоли сиёсии худро дар партави суботи сиёсӣ мустаҳкам намуда, баҳри устувор нигоҳ доштани он фарзандони баруманди миллат, ҷавонмардони шуҷоъу далери кишвар камари ҳиммат мебанданд то ин арзиши бебаҳо, яъне Истиқлоли сиёсӣ ҷовидона побарҷо бошад. Талошҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар барои оромии ҷомеа, даъват аз мардум ҷиҳати дилсӯзӣ ба Ватан, хизмат ба Ватану миллат, таъмини ваҳдату истиқлолият, шароити орому ҳамбастагии миллиро таъмин кард.

Имрӯз зери парчами Истиқлоли сиёсӣ самимона ва садоқатмандона ҷиҳати дар амну сулҳу субот будани кишвар талошу ҷоннисорӣ намудан вазифаи ҳар як шарванди кишвар аст, ки Истиқлоли давлатиро хуб дарк кунанд ва хуб донанд, ки ин арзиши воло осон ба даст наомадааст. Ҳамвора як ҳаракати нерӯманд пешравии моро раҳбарӣ менамояд ва онро намоён месозад. Он ҳаракати пешрафт барои мо Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аст, ки моро раҳбарӣ менамояд ва иллатҳои иҷтимоӣ-иқтисодиро матраҳ месозад ва мардуми тоҷикро ба суйи орзуву ормонҳои нек мекашонад.

Тоҷикистон имрӯз ба шарофати Истиқлоли миллӣ дар арсаи байналмилалӣ аз дастовардҳои муҳимтарини технологияи муосир ва арзишҳои умумибашарӣ ба хубӣ огоҳ ва бархурдор аст. Хусусан ҷавонони кишвари мо бо дониши комил, зиракии сиёсӣ ва эҳсоси баланди ватандӯстӣ монеаҳои мавҷударо паси сар намуда, дар пешрафти рӯзафзуни кишвари соҳибистиқлоламон саҳми арзанда мегузоранд ва парчами Истиқлолро парафшон нигоҳ медоранд.

Умед дорем, ки 33 соли Истиқлоли сиёсӣ чун 33 зинаи камолоти миллату давлат дар дили ҳар як фарзанди бонангу номуси Тоҷикистон оташи меҳр, ҳамдиливу ҳамбастагиро фурӯзон нигоҳ дорад ва донаҳои умеду эътимодро ба фардои неки Ватан ба нумӯъ оварад ва кишвари азизамон дар фазои суботи сиёсӣ ва амну осоиши ҷовидона бақои ҳамешагӣ дошта бошад.

Қурбонзода Фарида - ходими илмии Шуъбаи ИДМ-и Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Август 22, 2024 10:57

ДУШАНБЕ, 22.08.2024 /АМИТ «Ховар»/. Дар табиат ҳар касе дар дили санг рӯйидани арчаро дида бошад, бешак зиндагии пурмашаққат ва тақдири таърихии халқи тоҷикро тасаввур карда метавонад. Ҳар ваҷаб қад кашидани ин дарахт ва дар дили санг реша рондани ӯ бо машаққатҳои басо гарон муяссар мешавад. Ва халқи тоҷик ҳам дар тӯли таърихи дарозу пур аз бурду бохти хеш садҳо барору бебарорӣ ва маҳрумиятҳои хурду бузургро паси сар намуда, аз ғояти хирадмандию муросо борҳо дар тимсоли давлату давлатдории аҷнабиён сабзида, оқибат оини давлатдории деринаашро боз эҳё намудаву умри тоза бахшидааст. Ин иқтибос аз суханронии Президенти мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад, ки бахшида ба 10-солагии Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон моҳи сентябри соли 2001 баён намудаанд. АМИТ «Ховар» бахшида ба 33-солагии Истиқлоли давлатӣ тасмим гирифтааст, ки аз суханрониҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти мамлакат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бахшида ба 10, 20 ва 30-солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон чанд иқтибос манзур намояд.

Аз суханронӣ бахшида ба 10-солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, 8 сентябри соли 2001, шаҳри Душанбе

Миллати сарбаланди тоҷик дар тӯли таърихи чандинҳазорсолаи хеш истиқлолиятро борҳо бохтаву аз давлатдории аҷдодӣ барканор монда бошад ҳам, онро аз рӯйи заковати фитрӣ ва хираду фарҳанги азалӣ бо талошу муборизаҳои ошкору ниҳон гашта ба даст овардааст. На теғи шамшери Искандари Макдунӣ, на тозиёнаи хунрези Ибни Қутайба, на қатли оми Чингизхон, на манораҳое, ки дигарон аз сари тоҷикон сохтанд, азму иродаи истиқлолхоҳӣ, давлату давлатдорӣ ва рисолати пояндаи фарҳангии ачдоди моро шикаста натавонист.

***

Агар набарду муборизаҳои оштинопазир баҳри пуштибонии истиқлолият ва давлатдории аҷдодӣ бо сарварии Шераку Спитамен, Деваштичу Ғурак, Муқаннаву Сумбоди Муғ, Темурмалику Маҳмуди Торобӣ сурат гирифта бошанд, талошҳои маънавию худшиносӣ барои пойдории истиқлолияти фарҳангӣ ва бақои умри миллат ба шарофати сулолаи номдори Сомониён аз ҷониби Рӯдакию Фирдавсӣ, Ибни Синою Абурайҳони Берунӣ, Носири Хусраву Камоли Хуҷандӣ, Наршахию Дақиқӣ ва Низомулмулку Балъамӣ пушт ба пушт идома ёфтааст.

***

Ниҳоли сулҳе, ки бо дасгирии халқ ва талошҳои пайгиронаи фарзандони бошарафу фидоии миллат шинонда будем, сабзид, реша давонд ва чун дарахти тавонои вахдату дӯстӣ ба камол расид. Ба шарофати сулҳу ваҳдат ва осоиши кишвар мо ба марҳилаи нави зиндагй—марҳилаи созандагию бунёдкорй қадам гузоштем.

***

Халқи тоҷик, ки табиатан миллати созандаву бунёдкор, оромтабиату нексиришт, шикастанафсу меҳнатдӯст аст ва дар сиришти аҷдодии ӯ забткорию ҷангҷӯйй аслан набудааст, аз шарофати истиқлолият ба ниҳодани пойдевори давлатдории миллӣ ва бунёди иморати мӯҳташами ҷомеаи навин камар баст.

***

Ба шарофати мустақилият халқи мо соҳиби рамзҳои давлатӣ – Парчам, Нишон ва Суруди Миллӣ гардид. Асосҳои сохтори конститутсионӣ, рукнҳои нави идоракунии давлат, меъёрҳои танзимкунандаи ҳаёти иқтисодиву иҷтимоӣ ва фарҳангии кишвар муқаррар гардида, асъори миллӣ ба муомилот бароварда шуд; яке аз рукнҳои асосии давлатдории мустақил – Артиши миллӣ ва нерўҳои сарҳадӣ таъсис ёфта, ҳифзи сарҳади давлатӣ таҳти назорати онҳо қарор дода шуд.

Аз суханронӣ ба муносибати 20-умин солгарди Истиқлолияти давлатӣ, 8 сентябри соли 2011, шаҳри Душанбе

Бист сол пеш халқи куҳанбунёду соҳибфарҳанги тоҷик ба дастоварди муқаддасу таърихӣ — истиқлолияти давлатӣ мушарраф гардид, ки ҳоло мо ин рўйдоди бузургро бо эҳсоси ифтихору сарфарозӣ ҷашн мегирем. Хосияти ҳар як ҷашн, пеш аз ҳама, дар он ифода меёбад, ки моро ба таҳлил ва ҷамъбасту хулоса намудани рўйдодҳои гузашта, мушаххас сохтани вазифаҳои имрўза ва чашмандозӣ ба оянда водор мекунад. Аз ин нуқтаи назар истиқлолияти давлатӣ барои миллати тамаддунсози мо дар марзи ду садсола падидаи бемислу боазамати таърихиест, ки силсилаи воқеаҳои сарнавиштсозро дарбар мегирад ва бинобар ин, мо бояд онҳоро аз дидгоҳи фарохтару баландтар тақвиму тақдир намоем.

***

То имрўз мо қариб тамоми инфраструктураи нақлиёти автомобилиро навсозӣ карда, Тоҷикистонро ба қаламрави воҳид табдил додем ва рафтуомади доимии нақлиётиро ба тамоми манотиқи ҷумҳурӣ, инчунин ба давлатҳои ҳамсоя таъмин намудем. Ва ҳоло бо ифтихор гуфта метавонем, ки ба яке аз ҳадафҳои асосии стратегии давлат — раҳоӣ ёфтан аз бунбасти коммуникатсионӣ расидем.

***

Таърих собит намудааст, ки ба даст овардани истиқлолият кори бисёр душвору заҳматталаб мебошад, вале ҳимояи пирўзиҳо ва дастовардҳои истиқлолият кори аз он ҳам душвортар аст. Фалсафаи ҳаёт ин аст, ки ояндаи ҷомеа, идораи давлату миллат, ҳифз кардан ва афзун намудани музаффариятҳои истиқлолият ба дасти ҷавонон мегузарад. Ҳамин аст, ки дар ҷаҳони пуртазоди муосир мубориза барои мафкураи ҷавонон торафт пурзўр мегардад. Зеро ҷавонони бетаҷрибаву ноогоҳро ҳама гуна қувваҳои ифротӣ метавонанд ба худ моил сохта, онҳоро барои амалӣ намудани ҳадафҳои ғаразноки сиёсии худ истифода баранд. Инро нобасомониҳои аввали солҳои навадуми асри гузашта дар кишвари мо бо ҳамаи пайомадҳои нохуш собит сохтанд.

***

Тарбияи ҷавонон дар рўҳияи ваҳдат, худшиносии миллӣ ва ватандўстӣ дар шароити имрўза аҳамияти беш аз пеш касб менамояд. Ин амр аз тамоми ҷомеа, алалхусус аз аҳли зиё тақозо дорад, ки моҳияти ваҳдату якдилӣ, ватану ватандорӣ ва ифтихору худшиносии миллиро ба ҷавонон ташвиқ намоянд, зеро дур шудан аз асли хеш маҳву заволи миллат аст. Яке аз корҳои муҳимтарин дар ин самт боз ҳам тараққӣ додани варзиш, оммавигардонии варзиш ва таблиғи ҳамаҷонибаи тарзи ҳаёти солим мебошад.

***

Яке аз музаффариятҳои бузурги даврони истиқлолият ноил гаштан ба ваҳдати миллӣ мебошад. Маҳз ваҳдати миллӣ ба мо имкон дод, ки то имрўз корҳои бузургеро ба анҷом расонем. Аслан, истиқлолият ва ваҳдат мафҳумҳои муродиф мебошанд. Танҳо дар сурати пойдории ваҳдати комил истиқлолияти Ватан таҳким меёбад ва побарҷо мемонад. Ва дар навбати худ ҳифзу таҳкими истиқлолият ҳамчун замина барои такомули ваҳдати миллӣ ва дўстиву бародарии тамоми сокинони Ватани азизамон хизмат менамояд.

Аз суханронӣ дар ҷаласаи ботантана ба муносибати 30 – солагии Истиқлоли давлатӣ, 8 сентябри соли 2021, шаҳри Душанбе

Ҳанӯз ҷангу даргириҳо дар минтақаҳои алоҳидаи ҷумҳурӣ идома доштанд, мо дар баробари ба Ватан баргардонидани гурезаҳо, муҳайё кардани шароити зиндагӣ ва ҷойи кор барои онҳо ҳамаи саъю талоши худро ба ҳалли масъалаҳои барқарорсозии иқтисоди фалаҷгаштаи кишвар сафарбар сохтем ва пастравии иқтисоди миллиро боздошта, танҳо соли 2000-ум ба марҳалаи рушд ворид шудем.

***

Дар ин давра шумораи аҳолии мамлакат аз 5,5 миллион нафар то 9,7 миллион нафар, яъне беш аз 1,7 баробар зиёд шуда, сатҳу сифати зиндагии мардум куллан беҳтар гардид ва дарозумрии миёнаи шаҳрвандон ба 75,1 сол расид.Соли 1991 умри миёнаи сокинони ҷумҳурӣ 70,1 солро ташкил мекард.Суръати афзоиши миёнаи аҳолӣ дар давоми ин солҳо 2,1 фоизро ташкил кард.

***

Дар даврони соҳибистиқлолӣ ба 1,4 миллион оила барои бунёди манзили истиқоматӣ 138 ҳазор гектар замин ҷудо карда шуд. Яъне беш аз 8 миллиону 800 ҳазор нафар шаҳрвандони мо имконият пайдо карданд, ки шароити истиқоматии худро беҳтар намоянд. Хотирнишон месозам, ки дар 70 соли то замони истиқлол ба аҳолӣ ҳамагӣ 77 ҳазор гектар замин дода шуда буд.

***

Барои пешгирӣ кардани хатари гуруснагӣ ва минбаъд бо маҳсулоти истеҳсоли худӣ ҳарчи бештар таъмин намудани бозори истеъмолӣ дар давоми солҳои 1995 – 1997 ба аҳолӣ 75 ҳазор гектар замин, ки байни мардум ҳамчун «заминҳои президентӣ» маъмул мебошад, тақсим карда шуд.Дар замони соҳибистиқлолӣ дар ҷумҳурӣ зиёда аз 112 ҳазор гектар боғу токзори нав бунёд гардида, майдони онҳо ба беш аз 200 ҳазор гектар расид, ки нисбат ба соли 1991-ум 2,2 баробар зиёд мебошад.Дар натиҷаи тадбирҳои андешидашуда ҳаҷми истеҳсоли маҳсулоти кишоварзӣ соли 2020 нисбат ба соли 1997-ум 5,4 баробар афзоиш ёфта, ба 33,6 миллиард сомонӣ расонида шуд.

***

Даҳҳо лоиҳаи сармоягузориро татбиқ гардида , ки дар доираи онҳо дар кишвар беш аз 2200 километр роҳи байналмилалии мошингард, 220 километр роҳи оҳан, 237 пул ва 5 нақби мошингузар бунёд гардида, дар доираи омодагиҳо ба ҷашни 30 – солагии истиқлоли давлатӣ дар се соли охир бо саҳми соҳибкорону шахсони саховатпеша бунёд ва таъмиру таҷдиди беш аз 4,5 ҳазор километр роҳҳои маҳаллӣ ва дохили шаҳру ноҳияҳо анҷом дода шуда, корҳо дар ин самт минбаъд низ идома дода мешаванд.

***

Дар ин давра барои фароҳам овардани шароити мусоиди хизматрасонии тиббӣ ба аҳолии мамлакат зиёда аз 2550 муассисаи нави тиббӣ бунёд карда шуд ва бо таҷҳизоти муосири тиббӣ таъмин гардид. Инчунин, дар доираи омодагӣ барои таҷлили 30 – солагии истиқлоли давлатӣ дар шаҳру ноҳияҳои кишвар қариб 2000 иншооти тандурустӣ сохта, ба истифода дода шуд.

***

Дар тамоми қаламрави мамлакат то замони истиқлол камтар аз ҳазор иншооти варзиш вуҷуд дошт.Имрӯз ин шумора ба 10 ҳазору 220 расидааст.Яъне шумораи иншооти варзиш беш аз даҳ баробар афзудааст, ки ба устувор шудани заминаи моддиву техникӣ барои рушди варзиш, оммавигардонии он ва омода сохтани варзишгарони сатҳи ҷумҳуриявӣ ва байналмилалӣ аз миёни наврасону ҷавонон мусоидат карда истодааст.

***

Дар даврони соҳибистиқлолӣ ба шарофати пирӯзиҳои варзишгарони тоҷик дар арсаи байналмилалӣ 5743 маротиба Парчами Тоҷикистони азизи мо афрохта шуда, 1797 маротиба Суруди миллии давлати тоҷикон садо додааст.

***

Мо бояд ба хотири Ватан, давлат ва халқи Тоҷикистон минбаъд низ содиқона заҳмат кашем ва дар ин роҳ мисли ангуштони як мушт сарҷамъу муттаҳид бошем. Мо ҳаргиз ба умеди дигарон намешавем ва тамоми мушкилоту камбудиҳоямонро бо дастони худамон ва бо заҳмати аҳлонаи халқамон бартараф месозем. Мо ҳоло мушкилоту масъалаҳои зиёди ҳалталаб дорем ва бояд кӯшиш кунем, ки онҳоро бартараф сохта, зиндагии мардумамонро боз ҳам беҳтар намоем.

Рухсораи НУР,
АМИТ «Ховар»