

Дар дарозои таърих, ҳодисаҳои табиӣ — аз заминларза то гирифтҳои осмонӣ — зеҳни инсонро ба тафаккур водор кардаанд. Дар фарҳангҳои гуногун гирифти Моҳ (хусуф) рамзҳои гуногун дошт, аммо бо рушди астрономия мо онро ҳамчун падидаи пурра фаҳмо, ки аз геометрияи ҳаракати Замин, Моҳ ва Офтоб вобаста аст, медонем. Дар ин роҳ, саҳми донишмандони тоҷику форс, аз ҷумла Абурайҳони Берунӣ хеле бузург аст. Яке аз мисолҳои равшан, замонест ки Берунӣ бо Абулвафо Бузҷонӣ мушоҳидаи ҳамзамони гирифти Моҳро анҷом дода, аз рӯйи фарқи вақт тафовутҳои тулҳои шаҳри Кот ва Бағдодро ҳисоб карданд. Ин таҷриба яке аз намунаҳои барҷастаи истифодаи гирифтҳо барои ҳалли масъалаҳои ҷуғрофиёи астрономӣ аст.
Чӣ гуна «гирифти Моҳ» рух медиҳад?
Гирифти Моҳ замоне доир мегардад, ки Моҳи пурра ба сояи Замин медарояд. Соя ду қисмат дорад: нимсоя ва сояи аслии торик. Агар диски Моҳ пурра ба соя дарояд, мо гирифти пурраро мушоҳида мекунем; агар танҳо ба бахше аз соя ворид шавад гирифти қисманро мебинем. Ранги сурхтобе, ки мардум онро «Моҳи хунин» меноманд, аз он меояд, ки қисмати кабути нури офтоб ҳангоми гузаштан аз атмосфераи Замин бештар пароканда мешавад ва ҷузъҳои сурх то сатҳи Моҳ мерасанду сурхчатоб мегардонанд.
7 сентябри 2025: гирифти пурраи Моҳ аз Тоҷикистон пурра намоён аст.
Шаби 7 ба 8 сентябри 2025 ҳодисаи гирифти Моҳ ба амал меояд, ки маҳз Тоҷикистон тамоми марҳилаҳои он – аз оғози нимсоя то анҷоми он дида мешаванд. Марҳилаҳои асосӣ (бо вақти Душанбе, UTC+5):
Оғози нимсоя: ~20:28
Оғози гирифти қисман: ~21:27
Оғози пурра: ~22:30–22:31
Лаҳзаи максимум: ~23:11–23:12
Анҷоми гирифти пурра: ~23:52
Анҷоми қисман: ~00:56 (8 сент.)
Анҷоми нимсоя: ~01:55 (8 сент.)
Дар лаҳзаҳои асосӣ Моҳ аз уфуқи ҷанубу шарқ то ҷануб баланд (тақр. 38°–45°) хоҳад буд, ки шароити хеле қулай барои тамошо ва аксбардорӣ мавҷуд мегардад.
Ситорашиносӣ дар амал: сайёраҳо дар ҳамон шаб.
Шаби 7 ба 8 сентябр ба ҷуз ҳодисаи гирифти пурраи Моҳ дар осмон сайёраҳои Зуҳал ва Муштариро мушоҳида кардан мумкин аст:
Зуҳал (Сатурн) – сайёраи шабона. Дар моҳи сентябр хеле хуб дида мешавад ва шаби 7 сентябр аз бегоҳ то субҳ равшан аст ва бо дурбин ё телескоп ҳалқаҳои онро мушоҳида кардан мумкин аст.
Муштарӣ (Юпитер) – сайёраи саҳаргоҳ. Дар сентябри 2025 то субҳ баланд мешавад ва пеш аз тулӯи офтоб ҳамчун нуқтаи хеле равшан дар шарқ дида мешавад.
Даъват барои мушоҳида дар Ҳисор
Институти астрофизикаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон эълон мекунад, ки рӯзи 7-уми сентябри соли 2025 дар Расадхонаи Ҳисор Рӯзи дарҳои кушод баргузор мегардад. Мо ҳамаи дӯстдорони кайҳонро ба мушоҳидаи гирифти Моҳ даъват менамоем. Дар баробари ин, Зуҳал-ро дар шаб ва Муштарӣ-ро ҳангоми субҳ якҷо тамошо мекунем.
ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
Categories
Наворҳои видеоӣ
Навид
Имрӯз (18.02.2025) дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон маҷлиси Кумитаи иҷроияи ибтидоии “Хирадмандон”- и Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон оид ба ҷамъбасти натиҷаҳои фаъолият дар соли 2024 баргузор гардид.
Маҷлиси тантанавӣ бо садо додани Суруди миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон оғоз ёфт.
Ба кори маҷлис президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт оғоз бахшид. Сипас, муовини директори Институти демография дар бораи омӯзиш, тарғибу ташвиқи Паёми Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон маъруза намуд.
Дар идома президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар суханронии муқадимавии хеш таъкид дошт, ки Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон аз ҷумлаи ҳизбҳои сиёсии кишвар ба ҳисоб меравад, ки дар рушду нумуъи тамоми самтҳои ҳаёти ҷамъиятӣ мавқеи назаррасро соҳиб мебошад. Таъкид гардид, ки дар пеш маъракаи муҳими сиёсӣ интихобот аст ва мо олимон бояд дар тариғибу ташвиқи ин маъракаи муҳим саҳми арзишманд гузорем.
Таъкид гардид, ки Кумитаи иҷроияи ибтидоии “Хирадмандон”- и Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар ҳайати худ корпуси олимони кишварро муттаҳид намудааст. Дар соли ҳисоботӣ кумита дар асоси сарчашмаҳои меъёрӣ-ҳуқуқии танзимкунандаи сохтори ҳизбҳои сиёсии Ҷумҳурии Тоҷикистон фаъолияти худро ба роҳ монд.
Фаъолияти кумита дар доираи Конститутсия, Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи хизбҳои сиёсӣ», Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи иттиҳодияҳои ҷамъиятӣ», наи Оиннома ва Низомномаи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон, Барномаи пешазинтихоботии Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон, дастуру супоришҳои Сарвари муаззами хизб мухтарам Эмомалӣ Раҳмон ва ҷаласаҳои Кумитаи Марказии Ҳизби Халқии Демократии Точикистон, Кумитаҳои иҷроияи Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон дар шаҳри Душанбе ва ноҳияи Шоҳмансур роҳандозӣ шуда, як катор чорабиниҳоро дар амал татбиқ намуд.
Дар ин давра раёсати Кумитаи иҷроияи ибтидоии «Хирадмандон» дар якҷоягӣ бо ташкилотҳои ибтидоии зертобеъ дар якчанд самтҳо фаъолияти самарноку назаррасро ба роҳ монд, ки натиҷаи хуб ба бор овард. Дар доираи сиёсати маорифпарварона ва иҷтимоии Раиси муаззами ҳизб муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон музди маоши кормандони АМИТ 20 фоиз баланд бардошта шуд.
Ҳамчунин, дар арафаи иду ҷашнҳои милливу анъанавӣ аз ҷониби Раёсати КИИ "Хирадмандон" ба зиёда аз 300 нафар мандон кӯмакҳои моддӣ расонида шуд.
Бояд гуфт, ки яке аз нишонаҳои устувории мақоми ҳизб дар ҷомеа ва ҳамовозӣ пайдо кардани он аз шумораи аъзоёнаш бармеояд. Имрӯз аъзои Ҳизби Халкии Демократии Тоҷикистон нисбатан зиёд буда, дар раванди афзоиш қарор дорад. Натиҷаи таҳлилҳои охирини оморӣ нишон медиҳад, ки дар айни замон Кумитаи иҷроияи ибтидоии «Хирадмандон» 420 нафар аъзо дора, аз ин шумора 200 нафар зан (47% аз шумораи умумии занон) мебошанд. Дар талабот натиҷаи фаъол гардидани масъулини ҳизбии кумита, махсусан тарғибу ташвиқи барнома ва оинномаи ҳизб ва ҳамчунин, корҳои фаҳмондадиҳӣ миёни ҷавонон шумораи аъзои хизб дар афзоиш аст.
Дар давраи хисоботӣ нисбат ба масъалаи аъзо намудани кормандон сафи ҳизб бештар мароқ зоҳир гардид. Ҳамин буд, ки дар давраи ҳисоботӣ дар ҳамбастагӣ бо ташкилотҳои ибтидоӣ 80 нафар аъзои нав ба сафи ҳизб кабул карда шуд. Имрӯз дар маркази сиёсати дурандешона ва хирадмандонаи Сарвари муаззами ҳизб, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ғамхорӣ ба тамоми қишрҳои ҷомеа қарор дорад. Махсусан, сиёсати гендерии Сарвари давлат имкон дод, ки нақши занон дар рушди босуботи ҷомеа афзояд. Дар партави ҳамин сиёсат раёсати КИИ "Хирадмандон" ҷиҳати боло бурдани мақоми зан-модар чораҳои мунтаззам ва таъсирбахшро дар амал татбиқ намуда истодааст.
17 феврали соли равон президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт бо директори иҷроияи Бунёди байнидавлатии ҳамкориҳои гуманитарии кишварҳои узви ИДМ Иксанов Тахир Гаделзянович мулоқот доир намуд.
Дар мулоқот намояндаи махсуси Президенти Федератсияи Россия оид ба ҳамкории байналхалқии маданӣ Швидкой Михаил Ефимович, ҷонишини директори иҷроияи Бунёди байнидавлатии ҳамкориҳои гуманитарии кишварҳои узви ИДМ Элвира Рафиқовна Доля ва дигарон иштирок доштанд.
Зимни мулоқот президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт дар масъалаҳои таҳкиму густариши минбаъдаи ҳамкориҳои муассисаҳои илмӣ бо Бунёди байнидавлатии ҳамкориҳои гуманитарии кишварҳои узви ИДМ (МФГС) изҳори андеша намуд.
Мақсад аз мулоқот мустаҳкам намудани ҳамкориҳо дар самти илмҳои гуманитарӣ ва таҳқиқотҳои илмӣ мебошад. Ҳамзамон дар доираи ҳамкориҳои муштарак ҷонибҳо барои баргузор намудани Форуми XVIII зиёиёни эҷодкори давлатҳои узви ИДМ санаи 13-14 майи соли 2025 дар шаҳри Душанбе ба мувоффиқа расиданд.
Зикр гардид, ки форуми мазкур ба муносибати 80- солагии Ғалаба дар Ҷанги Бузурги Ватанӣ ва инчунин бо мақсади Соли нахустини ҳифзи саломатӣ дар ИДМ, ки соли 2026 эълон мегардад ба нақша гирифта шудааст. Таъкид гардид, ки дар доираи эълон гардидани Соли нахустини ҳифзи саломатӣ дар ИДМ соли 2026 ба табодули таҷриба, муҳокима ва банақшагирии ташаббусҳои муштараки бисёрҷониба дар соҳаи тарғиби тарзи ҳаёти солим таваҷҷуҳи махсус зоҳир карда шавад.
Маросими расмии супоридани дастгоҳи замонавии рентгени рақамӣ ба Маркази саратоншиносии вилояти Суғд
Ҳафтаи сипаригардида (15 феврали соли 2025) дар Маркази саратоншиносии Вазорати тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар вилояти Суғд маросими расмии супоридани дастгоҳи замонавии ташхиси рентгении рақамӣ (Digital x-ray) баргузор гардид. Дастгоҳ мазкур бо дастгирии бевоситаи Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, ки ҳамчун ҳамоҳангсозии миллии Агентии байналмилалии нерӯи атомӣ (АБНА) дар Тоҷикистон аст, тақдим гардид.
Дар маросими тантанавӣ, академики АМИТ, Улмас Мирсаидов, муовини директор, Матин Ахмедов ва Олимҷон Азизов, мудири шуъбаи муносибатҳои байналмилалӣ ва робита бо ҷомеаи Агентии амнияти ХБРЯ-и АМИТ ба ҳайси ёрдамчиёни ҳамоҳангсози миллии АБНА, инчунин Бахтиёр Орифов, сардухтур ва дигар мутахассисони касбии маркази саратоншиносӣ дар вилояти Суғд иштирок намуданд.
Дастгохи рентгении замонавии такдимгардида имконият медихад, ки ташхиси саривақти ва дақиқи бемориро амалӣ созад. Истифодаи ин дастгоҳ дар Марказ ба беморон шароит фароҳам меоварад, ки ташхисро дар марҳилаҳои аввал муайян намуда ва табобати саривақти онро таъмин намояд.
Қайд намудан ба маврид аст, ки мутахассиси ин Марказ - Муҳаммадҷон Юсупов ба мӯҳлати як сол дар Марказӣ миллии саратоншиносии шаҳри Боку, Ҷумҳурии Озарбойҷон таҷрибаомӯзӣ намуда, саҳми назарраси худро дар самти ташхиси дақиқи саривақтии бемориҳои саратоншиносӣ татбиқ намуда истодааст.
Бояд зикр намуд, ки бештари лоиҳаҳои АБНА ба рушди иқтидории хизматрасониҳои марказҳои саратоншиносии Ҷумҳурии Тоҷикистон равона гардидаанд.
ИФТИТОҲИ УТОҚҲОИ ДАРСИИ ЗАБОН ВА АДАБИЁТИ ТОҶИК ДАР ДОНИШГОҲИ ДАВЛАТИИ САМАРҚАНД БА НОМИ ШАРОФ РАШИДОВ
14 феврали соли равон бо ташаббуси Сафорати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Ҷумҳурии Ӯзбекистон дар Донишгоҳи давлатии Самарқанд ба номи Шароф Рашидов ду утоқи дарсии забон ва адабиёти тоҷик мавриди баҳрабардорӣ қарор гирифт. Аз ин пас донишҷӯён метавонанд аз ин утоқҳои дарсӣ, ки бо шумораи зиёди китобҳои илмию бадеии бо забони тоҷикӣ нигошташуда, истифода намоянд. Ҳамзамон толибилмон имкон доранд, ки тавассути филмҳои ҳуҷҷатию таърихӣ оид ба тамаддун, фарҳанг, ёдгориҳои таърихӣ, либоси миллӣ ва ашёҳои рузгордории тоҷикон шинос шаванд.
Дар ороиш ва муҷаҳҳазгардонии утоқҳои болозикр, мутахассисони Осорхонаи миллии Тоҷикистон саҳмгузор буда, аз фонди ёрирасони муассиса ба миқдори 27 адад ашёҳои таърихӣ, аз қабили китобҳои қадимаи дастнавису чопи сангӣ, намунаҳои ҳунари хушнависӣ, мисгарӣ, кулолгарӣ, гулдузӣ ва зарфҳои армуғонӣ ба ин даргоҳ тариқи бебозгашт тақдим карда шуданд.
ТАШРИФИ ҲАЙАТИ ФАРҲАНГИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН БА ДОНИШГОҲИ ДАВЛАТИИ САМАРҚАНД БА НОМИ ШАРОФ РАШИДОВ
Дар доираи сафари корӣ меҳмонон ва иштирокчиёни Конференсияи байналмилалӣ таҳти унвони "То тавони дӯстонро гум макун" аз Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Донишгоҳи давлатии Самарқанд ба номи Шароф Рашидов ташриф оварданд.
Меҳмононро бо расму оини миллии суннатӣ ректори донишгоҳ ва ҳайати профессорону омӯзгорон қабул намуданд. Зимни суханрониҳо ректори Донишгоҳи давлатии Самарқанд, Сафири Фавқулода ва Мухтори Ҷумҳурии Тоҷикистон дар Ҷумҳурии Ӯзбекистон Абдуҷаббор Раҳмонзода, Президенти АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон, муовини вазири фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон Давлат Сафар, профессори ДДС Ҷумъа Ҳамро оид ба равобити дӯстонаи халқҳои тоҷику ӯзбек, ифтитоҳи утоқҳои дарсии забон ва адабиёти тоҷик дар донишгоҳи мазкур аҳамият, дурнамо ва масъалаҳои ороиши илмию бадеии ин утоқҳо суханронӣ намуданд.
Таъкид гашт, ки иҷрои ин амал дар доираи сиёсати фарҳангии сарони ду давлатҳои дӯсту бародар Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва Президенти Ҷумҳурии Ӯзбекистон муҳтарам Шавкат Мирзиёев беназир ҳастанд.
МАҲФИЛИ ФАРҲАНГИИ "ГАНҶИ СУХАН" БО ИШТИРОКИ ШОИРОНУ НАВИСАНДАГОНИ ТОҶИКУ ӮЗБЕК ДАР ШАҲРИ САМАРҚАНД
Дар доираи сафари корӣ аҳли зиёи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар маҳфили фарҳангии "Ганҷи сухан" иштирок ва суханронӣ намуданд. Дар рафти маҳфил аз ҷониби олимону шоирони тоҷику ӯзбек шеърҳо дар васфи Ватан, Модар, дӯстӣ, бародарӣ ва муҳаббат бо забонҳои тоҷикию ӯзбекӣ қироат карда шуданд. Маҳфили "Ганҷи сухан" аз соли 2004 ин ҷониб баргузор гардида, нишасти 225-уми он бо ширкати муштараки шоирону нависандагони тоҷику ӯзбек дар шаҳри Самарқанд баргузор гардид.
БОЗДИДИ НАМОЯНДАГОНИ ИЛМУ ФАРҲАНГИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН АЗ ОСОРХОНАИ БОСТОНШИНОСИИ ДОНИШГОҲИ ДАВЛАТИИ САМАРҚАНД БА НОМИ ШАРОФ РАШИДОВ
14 феврали соли равон дар ҳошияи баргузории Конференсияи байналмилалӣ таҳти унвони “То тавони дӯстонро гум макун” дар шаҳри Самарқанд президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ва намояндагони илму фарҳанги ҷумҳурӣ аз Осорхонаи бостоншиносии Донишгоҳи давлатии Самарқанд ба номи Шароф Рашидов боздид намуданд.
БОЗДИДИ НАМОЯНДАГОНИ ИЛМУ ФАРҲАНГИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН АЗ ОСОРХОНАИ БОСТОНШИНОСИИ ДОНИШГОҲИ ДАВЛАТИИ САМАРҚАНД БА НОМИ ШАРОФ РАШИДОВ
14 феврали соли равон дар ҳошияи баргузории Конференсияи байналмилалӣ таҳти унвони “То тавони дӯстонро гум макун” дар шаҳри Самарқанд президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ва намояндагони илму фарҳанги ҷумҳурӣ аз Осорхонаи бостоншиносии Донишгоҳи давлатии Самарқанд ба номи Шароф Рашидов боздид намуданд.