Дар доираи баргузории Форуми V олимони кишварҳои узви ИДМ имрӯз (24.10.2024) дар Китобхонаи миллии Тоҷикистон бо иштироки олимони ҷавон ва муҳақиқони кишварҳои Тоҷикистон, Арманистон, Беларус, Қазоқистон, Русия, Қирғизистон ва намояндагон аз Кумитаи иҷроияи Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил мизҳои мудаввар баргузор гардиданд.

Дар рафти баргузории ин мизҳои мудаввар олимону муҳақиқони мамлакатҳои узви Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил доир ба «Тамоюлҳои асосии рушди илмҳои бунёдӣ: ҳолат ва дурнамои рушд»; «Проблемаҳои актуалии илми техникии муосир: анъанаҳо ва навовариҳо»; Самтҳои асосии донишҳои иҷтимоӣ-гуманитарӣ: технология ва алгоритмҳо» маърузаҳо намуда, фикру андешаҳои коршиносонаи хешро мавриди баррасӣ қарор доданд.

Ҳадаф аз баргузории Форуми V олимони кишварҳои узви ИДМ ва мизҳои мудаввар дар ҳошияи он ин пеш аз ҳама дар амл тадбиқ намудани илмҳои бунёдӣ ва гуманитарии давлатҳои аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ба ҳисоб меравад.

Бояд гуфт, ки рушди ҳамкориҳои илмию техникӣ байни давлатҳои аъзои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил, такони оғози тадқиқоти муштарак, таҳияи пешниҳодҳо оид ба рушди сиёсати инноватсионии давлатҳои аъзои ИДМ, таҳким ва густариши ҳамкориҳои илмию техникӣ ва гуманитарӣ байни аҳли ҷомеа ва мамлакатҳои аъзои он мебошад.

Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ҳамчун бузургтарин ниҳоди илмии Тоҷикистон дар пешбурди сиёсати илмии кишвар нақши бориз дорад. Хушбахтона, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон дар баробари дигар паҳлуҳои сиёсати кишвар, ба илм таваҷҷуҳи хоса зоҳир менамояд. Ин коргузорӣ бештар дар робитаҳои хориҷии мамлакат назаррас аст.

Барои саҳми арзанда дар тадбиқи илмҳои бунёдии давлатҳои аъзои ИДМ Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо Шаҳодатномаи Кумитаи иҷроияи Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил мукофотонида шуд.

23 октябри соли равон дар доираи баргузории Форуми V олимони кишварҳои узви ИДМ дар Китобхонаи миллии Тоҷикистон таҳти роҳбарии президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ҷаласаи XII- уми Шурои ҳамкорӣ дар соҳаи илмҳои бунёдӣ давлатҳои иштирокдори Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил баргузор гардид.

Дар ин ҷаласа олимону муҳақиқони мамлакатҳои узви Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил иштирок варзиданд. Ба кори ҷаласа президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ҳусни оғоз бахшида, таъкид дошт, воқеан ҳам ин рӯйдоди муҳим, ки муассисаҳои илмии пешрафтаи кишварҳои моро муттаҳид мекунад, имкон медиҳад, мубодилаи дониш, муҳокимаи масъалаҳои асосӣ ва ҳалли муштараки рушди минбаъдаи илми бунёдӣ дар доираи Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил густариш дода шавад.

Ҳамзамон дар кори ҷаласа 12 масъалаи мубрами ҳам вобаста ба иҷрои қарорҳои қаблан қабулшуда ва ҳам таҳияи ташаббусу барномаҳои нав баррасӣ гардиданд.

Таъкид гардид, ки моҳи августи соли 2024 ба Кумитаи иҷроия аз Академияи миллии илмҳои Беларус нома бо пешниҳоди хориҷ кардани банди 5 аз лоиҳаи ҷаласаи Шӯро – «Дар бораи таҳияи лоиҳаи Стратегияи илм дар Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил» ирсол карда шуд. »

Дар идома зикр гардид, ки айни замон дар тамоми кишварҳои узви ИДМ татбиқи Рӯйхати лоиҳаҳои илмии ояндадор идома дорад ва мо мебинем, ки таваҷҷӯҳ ба ҳамкорӣ ва корҳои муштараки илмӣ меафзояд. Хеле муҳим аст, ки ҳамаи аъзоёни Шӯро минбаъд низ дар татбиқи Рӯйхати мазкур фаъолона саҳмгузор бошанд.

Ёдовар мешавем, ки маълумот дар бораи рафти иҷрои ин лоиҳаҳо бояд то 31 декабри соли 2024 ба Котиботи Шӯро фиристода шавад. Албатта ин ба мо имкон медиҳад, ки дар бораи пешравӣ тасаввуроти равшан дошта бошем ва ба душвориҳои ба миён омада сари вақт чавоб диҳем.

Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳти сиёсати сулҳпарварона ва хирадмандонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пас аз ба даст овардани Истиқлолияти давлатӣ заминаи рушди ҳамкориҳои худро бо аксарияти кишварҳои олам густариши беандоза додааст. Маҳз сиёсате, ки кишвари Тоҷикистонро дар сатҳи байналхалқӣ муаррифӣ намуд, ин сиёсати ояндадори “Дарҳои боз” мебошад.

Маҳз бо шарофати Истиқлоли давлатӣ Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 2 марти соли 1992 узви комилҳуқуқи Созмони Милали Муттаҳид гардида, дар асоси принсипи сиёсати хориҷии “дарҳои боз” бо беш аз 180 кишвари ҷаҳон робитаҳои дӯстона барқарор намуд. Инчунин Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид намудаанд, ки «Асоси сиёсати хориҷии имрӯзаи кишварро сиёсати “дарҳои боз”, омодагӣ барои ҳамкорӣ бо ҳамаи субъектҳои муносибатҳои байналмилалӣ дар заминаи эҳтироми усулу меъёрҳои пазируфташудаи ҳуқуқи байналхалқӣ ташкил медиҳад».

Ҳамин аст, ки бо шарофати Истиқлолияти давлатӣ ҳамкориҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон бо давлатҳои ИДМ ва мамлакатҳои дигари ҷаҳон пайваста рушд меёбад. Умуман, яке аз соҳаҳое, ки ба низом ва густариши ҳамкориҳои давлатҳои ИДМ мусоидат менамояд ин соҳаи илм ба шумор меравад.

Дар заминаи ин дар Китобхонаи миллии Тоҷикистон таҳти сарпарастии Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон аз санаи 23-24 октябри соли равон Форуми V олимони аъзои давлатҳои ИДМ баргузор гардид.

Бояд гуфт, ки баргузории ин форуми сатҳи байналмилалӣ мутобиқи Нақшаи чорабиниҳои афзалиятнок дар самти ҳамкориҳои гуманитарии давлатҳои аъзои ИДМ барои солҳои 2023-2024, ки дар ҷаласаи Шурои сарони ҳукуматҳои ИДМ 28 октябри соли 2022 дар шаҳри Остонаи Ҷумҳурии Қазоқистон қабул гашта буд, баргузории Форуми V олимони аъзои давлатҳои ИДМ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ба нақша гирифта шуд ва имрӯз дар сатҳи баланд баргузор гардида истодааст.

Қайд кардан ба маврид аст, ки дар ҳошияи ин чорабинӣ ҳамзамон баргузории ҷаласаи XII Шурои ҳамкорӣ дар соҳаи илмҳои бунёдии давлатҳои аъзои ИДМ ва ҷаласаи якуми Шурои олимони ҷавони назди Шурои ҳамкорӣ дар соҳаи илмҳои бунёдии давлатҳои аъзои ИДМ нақшбандӣ шудааст. Ёдовар мешавем, ки ташкилкунандагони чорабинӣ Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Шурои олимони ҷавони АМИТ, Кумитаи иҷроияи давлатҳои аъзои ИДМ, Фонди байнидавлатии ҳамкориҳоии бунёдии ИДМ ва вазорату идораҳои дахлдор мебошанд.

Ҳадафи асосии форуми мазкур рушди ҳамкориҳои илмию техникии кишварҳои узви Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил, мусоидат ба ташаккул ва густариши фазои илмӣ, таҳлили ҳолат ва дурнамои рушди илми фундаменталӣ, роҳҳои татбиқи тадқиқоти илмии инноватсионӣ дар давраи рақамӣ, инчунин такмил додани раванди рақамикунонӣ дар соҳаи маориф ва илм дар кишварҳои ИДМ мебошад.

Дар кори форум муовини Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон Дилрабо Мансурӣ, президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт, вазири маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон Раҳим Саидзода, муовини директори Раёсати ҳамкорӣ дар соҳаҳои сиёсӣ, гуманитарӣ ва иҷтимоии ИДМ Манучеҳр Ҳоҷизода, вазири фарҳанги Ҷумҳурии Тоҷикистон Матлубахон Сатториён, мушовири Раёсати иҷроияи IFGS Камол Раҳимов, мушовири Академияи миллии илмҳои Озарбойҷон, академик Мохсун Нағисойлу, саркотиби илмии Академияи илмҳои Беларус Василий Гурский, академики Академияи миллии илмҳои Ҷумҳурии Қирғизистон Кубанычбек Ҷумалиев, ректори Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон ба номи Шириншоҳ Шотемура Усмон Махмадёрзода, саркотиби илмии президиуми Академияи илмҳои Россия Михаил Дубина, саркотиби илмии Академияи илмхои Ҷумҳурии Узбекистон Ғайрат ва дигар олимону муҳақиқони соҳа иштирок намуданд.

Муовини Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон Дилрабо Мансурӣ дар сухани ифтитоҳӣ таъкид дошт, ки илм олимонро муттаҳид мекунад, аз ин рӯ форум ба майдони табодули байналмилалии бидуни марз табдил ёфтааст. Вусъат додани муносибатҳои байналхалқӣ махсусан ҳозир хеле муҳим аст. Ва форум ба минбари мукаммали ба роҳ мондани ҳамкории олимони ҷавон табдил ёфт. Ва муҳимтар аз ҳама, он имкони муоширати зиндаро фароҳам меорад, ки бешубҳа ба лоиҳаҳои ҷиддӣ табдил меёбанд.

Таъкид гардид, ки ба масъалаи ба илм ҷалб намудани мутахассисони ҷавон диққати махсус додан лозим аст. Мамлакатҳои аъзои ИДМ барои ба илм ҷалб намудани ҷавонон чораҳои заруррӣ меандешанд. Дар баробари ин, нигоҳ доштани мутахассисони ҷавон, таъмини афзоиши касбии онҳо ва фароҳам овардани шароити зарурии иҷтимоӣ низ муҳим аст. Дар ин самти фаъолият олимони ҷавон бояд ба таҳия ва татбиқи лоиҳаҳои якҷояи мақсадноки илмӣ, ташаккули таклифҳо оид ба ҳамкории илмию техникӣ фаъолонатар ҷалб карда шаванд.

Қобили зикр аст, ки вобаста ба гузаронидани Форуми Ѵ олимон давлатҳои аъзои ИДМ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти
Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Ҷаласаи Шӯрои сарони давлатҳои ИДМ, ки моҳи октябр соли 2023 дар шаҳри Бишкеки Ҷумҳурии Қирғизистон баргузор шуда буд қайд намуда буданд.

Дар чорабинӣ зиёда аз 70 нафар олимону муҳақиқони варзида, роҳбарияти муассисаҳои илмии кишварҳои ИДМ иштирок доранд.

23 октябри соли равон дар доираи баргузории Форуми V олимони аъзои давлатҳои ИДМ дар Китобхонаи миллии Тоҷикистон намоиши дастоварду натиҷаҳои илмии муассисаҳои илмию таҳқиқотии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон баргузор гардид.

Дар доираи ин Форум муовини Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷкистон Дилрабо Мансурӣ, президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт аз намоиши дастовардҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дидан намуданд.

Дар намоиш натиҷаи таҳқиқотҳои олимону кормандони муассисаву зерсохторҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ба маърази тамошо гузошта шуданд.

Дар баргузори Форуми V олимони аъзои давлатҳои ИДМ зиёда аз 70 нафар олимону муҳақиқони варзида, роҳбарияти муассисаҳои илмии кишварҳои ИДМ иштирок доранд, ки онҳо низ бо дастовардҳои муассисаҳои илмӣ шинос гардиданд.

Дар доираи Форуми V олимони давлатҳои аъзои созмони Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил, ки рӯзҳои 22-25-уми октябри соли 2024 дар шаҳри Душанбе баргузор мегардад, меҳмонон ва иштирокдорони ин чорабинии байналмиллалӣ аз Ҷумҳурии Беларус таҳти роҳбарии Гурский Василий Леонидович доктори илмҳои иқтисодӣ, саркотиби илмии Академияи милии илмҳои Беларус ба Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дидан намудан.

Дар вохурӣ директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, доктори илмҳои фалсафа Ҳайдарсоза Рустам Ҷура ва командони илмии институт бо меҳмонон Глуткин Александр Викторович, дотсенти кафедраи хирургияи кудакона, раиси Шурои олимони ҷавони Донишгоҳи давлатии тиббии Гродненск, Киселевич Анастасия Игоревна, н.и.и., дотсенти кафедраи муносибатҳои иқтисодии байналхалқи Донишгоҳи давлатии Беларус, раиси Шурои олимони ҷавони назди вазорати маорифи Ҷумҳурии Беларус, Кучинский Петр Васильевич, доктори илмҳои физико-математика, профессор, директори муассисаи илмӣ-таҳқиқотии Институти масъалаҳои физикаи амалии ба номи А.Н.Севченкои Донишгоҳи давлатии Беларус, Скорина Владимир Владимирович, профессори Орденҳои давлатии Беларус, Юрецкий Станислав Степанович директори Китобхонаи марказии ба номи Якуб Колас, раси Шурои олимони ҷавони Академияи милии илмҳои Беларус мулоқоти судманд анҷом доданд.

Дар доираи вохурӣ, директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, доктори илмҳои фалсафа Ҳайдарсоза Рустам Ҷура қайд намуданд, ки ҳамкориҳои илмӣ-гуманитарӣ байни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Беларус пайваста дар ҳоли рушд қарор доранд. Ҷонибҳо ҳамасола намоишгоҳҳои рассомон, аксбардорон, сафарҳои консертии дастаҳои мусиқӣ, шабнишиниҳо бахшида ба ҳунарҳои мардумӣ, солгарди адибон, мутарҷимон ва олимони тоҷику беларусро ба роҳ мондаанд, инчунин бахшида ба рӯзҳои фарҳанги миллии ҳарду кишвар, форумҳо, симпозиюмҳо, семинарҳо ва конфронсҳои муштарак ва фестивалҳоро ташкил карда мешаванд. Дар умум, ба ҳамкориҳои Тоҷикистону Беларус дар соҳаи илм ва маориф аҳаммияти махсус дода мешавад. Равобит дар самти мазкур дар чаҳорчӯбӣ созишномаҳои байниҳукуматӣ амалӣ карда мешавад.

Дар навбати худ, Гурский Василий Леонидович доктори илмҳои иқтисодӣ, саркотиби илмии Академияи милии илмҳои Беларус иброз дошт, ки ба муколамаи илмӣ-гуманитарии Беларусу Тоҷикистон диққати махсус бояд дод, чунки ин равобит хусусияти густурда дорад. Татбиқи маҷмӯи тадбирҳое, ки ба таҳкими ҳамкориҳои илмиву гуманитарӣ нигаронида шудаанд ва истифодаи иқтидори истифоданашудаи ин ҳамкорӣ метавонад ҳамкориҳои илмӣ-гуманитарии байни ҷумҳуриҳои Беларус ва Тоҷикистонро ба сатҳи сифатан нав расонад ва ба рушди муносибатҳои боэътимод байни оммаи васеи ду кишвар мусоидат намояд.

Дар анҷоми мулоқот тарафҳо ибрози андеша намуданд, ки ҷиҳати таҳкими ҳамкориҳои илмиву гуманитарӣ дар сатҳи Академияи милии илмҳои Беларус ва Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон омодаанд ва дар ояндаи наздик ин раванд ҷонок карда хоҳад шуд.

22 октябри соли равон дар Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳоиТоҷикистон таҳти роҳнамоии Директори институт д.и.ф., профессор Ҳайдарзода Рустам Ҷӯра ва бо ташаббуси Шурои олимони ҷавони Институт семинариилмӣ дар мавзӯи "Дипломатияи сулҳҷӯёнаи Пешвои миллат ва нақши он дар марҳалаи нави муносибатҳои байналмилалӣ" бахшида ба30-солагии Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ва “16 ноябр -Рӯзи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон”​ сурат гирифт.

Дар кори семинар, маърӯзаҳои ​ ходими пешбари илмии шуъбаи Аврупои Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ номзади илмҳои филология​ Мадимарова Гулҳаё дар мавзуи «Нақши бонувон дар меҳвари сиёсати Пешвои миллат» ва докторанти соли сеюми PhD, Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ Абдусаломов Мирзошариф дар мавзуи «Пешвои миллат муаррифгари фарҳанги миллӣ дар арсаи байналмилалӣ» шунида шуд.

Қайдгардид, ки ташаккул ва рушди ҳамаҷонибаи марҳилаи нави давлатдории ​миллӣ бо фаъолияти созанда ва сиёсати муваффақонаву сулҳҷӯёнаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ –Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон пайванди ногусастанӣ дорад.

Аз ин рӯ, устодон иброз доштанд, ки имрӯз рисолати мо пеш аз ҳама дар ҳифзи арзишҳои таърихӣ ва дастовардҳои фарҳангиамон нуҳуфтааст, ки ин бояд дар маркази андеша ва тафаккури ҳар як шаҳрванди кишвар қарор