
Наврӯз — яке аз қадимтарин идҳои тоҷикон ба шумор меравад. Тавре, ки дар китобҳои таърихӣ омадааст аввалин касе, ки ӯро ҷашн гирифт, шоҳи форсҳо бо номи Ҷамшед буд.
Мутобиқи тақвими аҷдодиамон ва низоми ҳаракати сайёраҳо 21-уми март ҳудуди шабу рӯз баробар шуда, рӯзи аввали баҳор, Наврӯз фаро мерасад. Иди Наврӯз бо ташабусс ва сайю кӯшиши Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои муаззами миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва бо Қарори Маҷмаи умумии Созмони Милали Муттаҳид ба як иди ҷаҳонӣ табдил ёфта, ба унвони иди баҳор ва эҳёи табиат дар кулли кишварҳои Осиёи Марказӣ ҷашн гирифта мешавад.
Иди Наврӯз дар Тоҷикистон бо руҳи сиёсӣ доир карда, ба таври расмӣ ҳар сол 21-24 март ҷашн гирифта мешавад, ки расман рӯзҳои истироҳатӣ мебошанд.
Бо таваҷҷуҳ ба ин, ки мардумони Осиёи Марказӣ равобити хуби таърихӣ доштанд, ҷашни Наврӯз дар миёни кишварҳои туркзабонӣ минтақаи Осиёи Миёна, ба вижа Узбекҳо, Кирғизҳо, Қазоқҳo ва Туркменҳо низ дар натиҷаи равобити фарҳангӣ, иҷтимоъӣ ва иқтисодӣ ва мавқеъи ҷуғрофиёӣ густариш ёфтаааст.
Ҳоло, ки дар шаҳрҳои марказӣ, Самарқанд, Бухоро, Насаф, Термeз, Деҳнав, ки мардуми Тоҷик аз қадимулайём сукунат доранд ва мардуми таҳҷоии ин мантиқ тоҷик ҳастанд, сунат ва анъаноти Наврӯз ҳифз шуда, мардуми ӯзбек низ бо чунин расм аз наврӯз таҷлил ба амал меоранд. Дар манотиқи мухталифи Ӯзбекистон ҳамчун ғизои наврӯзӣ саману ё суманак, омода карда мешавад ки мардуми ин кишвар сумалак мегӯянд.
Калимаи «Наврӯз» маънои «Рӯзи нав» дорад. Ин иди баҳор, якум рӯзи соли нав, баробарвақтии байни рӯзу шаби баҳор мебошад. Дар ҳар як шаҳру деҳот ин идро одамон бо расму русуни гуногун ҷашн мегиранд.
Қадимтарин манбаъи иди Наврӯз — ин китоби муқаддаси зардуштиён «Авесто» мебошад. Решаи аниқ аз қадимтарини таърихӣ то 3000 сол пеш аз милод рост меояд. Таърихи гузаштаи Наврӯз, чи хеле, ки дар «Наврӯзнома» (Китоби Наврӯзии) Умари Хайём дар давраҳои таърихи шоҳигарии форсҳои давраи Пешдодиён, дар «Шоҳнома» гузоштаи ин ид алоқа бо шоҳигарии Ҷамшед пайвастагӣ дорад.
Чӣ тавре, ки маълум аст, дар 21 март дар баҳор шабу рӯз баробар шуда, ба 12 соати тақсим мешавад. Вақте, ки Ҷамшед тахти тилогини худро сохт (аз рӯи достон якумин тахти дар таърихи одамизот вуҷуд дошт) дар вақти баромади офтоб дар кӯҳи баланд бардошта ва тилло дар нурҳои офтоб ҷилло дода, равшанӣ мисли офтоб медод. Ин рӯзро Наврӯз номиданд, ва ҳамчун аввалин соли нав ҷашн мегирифтанд. Дар «Наврӯзнома» гуфта шудааст, ки Ҷамшед ин рӯзро Наврӯз номида, ӯро ба расму оин дохил кард. Шоҳону одамон ин идро ҷашн мегирифтанд. Дар ин мероси халқӣ ҳамчун бузкашӣ, пойга, гуштини паҳлавонҳо, тухмзанак, буҷулбозӣ ва арғамчинбозӣ мекунанд.
Аҳамияти калон барои ороиши дастархони идона ҳатман хӯрокворӣ гузошта мешавад. Таомҳое, ки бо ҳарфҳои «С» ва «Ш» сар мешавад гузошта мешуд. Ҳамчун қойда дар ид 2 намуди дастархон оро дода мешавад: Ин «Ҳафтсин» ва «Ҳафтшин» мебошад. Дар алифбои форсӣ «Син» ва «Шин» ҳарфҳои «С» ва «Ш» мебошад. Дар дини зардуштӣ ва исломӣ рақами 7-ро ҳамчун рақами муқаддас мешуморанд.
Эҳёи Иди Наврӯз ин яке аз рисолатҳои асосии мардуми тоҷику форсзабон мебошад, ки тавассути худшиносии таърихӣ дар гунбази ҳозиразамонаи сиёсӣ ба рушди ҷомеаи кишвари маҳбубамон мусоидат намуда, ҳамчун ситораи раҳнамо дурахшон мебошад ва ҳар як фарди соҳибақл ва ватандӯст бояд кӯшиш ба харч диҳад, ки ин рисолат дар наслҳои ояндаи миллат боз ҳам пурзӯр гардад.
Директори Маркази инноватсионии биология ва тибби АМИТ, д.и.б., дотсент Сатторов Ҷ.С.
ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
Навид
Categories
ИШТИРОКИ ПРЕЗИДЕНТИ АМИТ ДАР КОНФРОНСИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ "ЭМОМАЛӢ РАҲМОН ВА ДИПЛОМАТИЯИ ОБ: АЗ ҚАДАМИ АВВАЛ ТО ШАРОКАТИ ГЛОБАЛӢ"
/6 марти соли 2025 дар шаҳри Душанбе бо ибтикори Вазорати корҳои хориҷӣ ва Академияи идоракунии давлатии назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Конфронси байналмилалӣ дар мавзуи “Эмомалӣ Раҳмон ва дипломатияи об: аз қадами аввал то шарокати глобалӣ” баргузор гардид.
Дар кори конфронс дар баробари дигар роҳбарони вазорату идораҳо президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт иштирок намуданд.
https://mfa.tj/.../konfronsi-bainalmilalii-emomali-rahmon...
Ҳар як миллат арзишҳои ба худ хосро дорост ва миллатро аз рӯи арзишҳои доштааш дар арсаи ҷаҳонӣ медонанду мешиносанд. Хушбахтона миллати куҳанбунёди тоҷик аз қадим дорои расму русум ва арзишҳои миллии хеш ҳастанд, аз он ҷумла сару либоси миллӣ ин муаррифкунандаи миллат ва шахсият аст, миллати тоҷик бо бузургиву ғайрату матонати ба худ хос фарҳангу маданияту донишу арзишҳои худро ҳифз намуда, ба ҷаҳониён муаррифӣ намуда тавонистаанд.
Имрӯз (06.03.2025) бонувони Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бахшида ба "Рӯзи модар" бо бабаркунии либосҳои миллии шинаму зебои тоҷикона аксияи "Тоҷикона мепушем" баргузор намуданд.
Ҳамзамон дар ҳошияи таҷлили "Рӯзи модар" бонувони мардумшиноси Институти таърих, бостоншиносӣ ва мардумшиносии ба номи Аҳмади Дониш намунаҳои либоси урфии бонувони тоҷикро аз минтақаҳои гуногуни кишвар муаррифӣ намуданд.
06 марти соли равон дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бахшида ба “Рӯзи Модар” чорабинии идона таҳти унвони “Муҷассамаи гӯёи зиндагӣ” баргузор гардид. Дар чорабинӣ президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт олимону кормандон ва занону бонувон иштирок намуданд.
Нахуст, ба кори чорабинии идона ровиён бо шеърҳои саршор аз меҳру вафодорӣ, садоқату муҳаббат ба модар ҳусни оғоз бахшида, сухани ифтитоҳиро ба президенти Академияи миллии илмҳо, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт доданд.
Дар суханронии хеш президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт тамоми занону бонувонро ба муносибати Рӯзи модар табрику таҳният хонда, таъкид дошт, ки Модар сарчашмаи хушкнашавандаи ҳаёт, олиҳаи ҳусн, ҳаёти бардавом, асоси ҳастии мо фарзандон, ишқи бепоён, баҳори бехазон, давлати ҷовидон аст. Модар ин баъди офаридгор офаранда аст, шахсе, ки дар зиндагӣ аз нахустин лаҳзаҳои ба дунё омадани инсон ӯро парасторӣ мекунад, ин модар аст ва ҳамин аст, ки аз лаҳзаҳои нахустини сари ҳокимият омаданашон Асогузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон оид ба шахсияти модар ва умуман баланд бардоштани мақому манзалати зан модар дар ҷомеа ва барои соҳибмаълумот намудани онҳо тамоми шароитҳои мусоидро фароҳам овардааст.
Таҷлили «Рӯзи Модар», ки ҳамасола дар рӯзҳои аввали фасли гулрези баҳор дар сатҳи давлатӣ ва бо тантанаву шукӯҳи хосса ҷашн гирифта мешавад, рамзи нафосату поксириштӣ, зебоӣ ва муҳаббату садоқат нисбат ба Зан -Модар мебошад, зеро ки Зан-Модар офарандаи ҳаёт, тарбиятгари наслҳо, ҳидоятгари наврасону ҷавонон ба роҳи нек ва пойдории оила мебошад.
Тавре Асосгузори сулҳу вахдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид намудаанд, модарону занон ва бонувони кишвари азизи мо бо рафтори нек, андешаи солим ва маҳорату кордонии худ дар ободиву пешрафти Тоҷикистони маҳбубамон саҳми бузург доранд. Онҳо имрӯз дар ҳамаи соҳаҳои ҳаёти ҷомеа ва давлат софдилона кору фаъолият менамоянд ва бо заҳмати бунёдкоронаву ташаббусҳои созандаашон барои рушди давлати соҳибистиқлоламон саъю талош
мекунанд.
Дар идома як зумра бонувон барои хизматҳои арзанда дар соҳаи илм бо ифтихорномаҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон сарфароз гардонида шуданд.
Дар қисми фарҳангии чорабинӣ ҳунармандони варзидаи ҷумҳурӣ ҳунарнамоӣ намуда, табъи иштирокдорони чорабиниро болида гардониданд.
05 марти соли равон дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон вохурии президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон узви вобасти АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт бо олимони ҷавони муассисаҳои илмӣ - таҳқиқотӣ баргузор гардид.
Дар вохурӣ президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт олимони ҷавонро дар руҳияи ватандӯстиву худшиносӣ ва хештаншиносӣ ҳидоят намуда, онҳоро барои ноил шудан ба дастовардҳои илмӣ ташвиқу тарғиб намуданд.
Таъкид гардид, ки имрӯзҳо таваҷҷуҳи Асосгузори сулҳу ваҳдати – миллӣ Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба соҳаи илм, махсусан олимони ҷавон равона гардидааст. Бинобар ин олимони ҷавонро зарур аст, ки донишҳои замони муосирро аз худ намуда, барои баланд бардоштани мақоми илми тоҷик дар дохил ва хориҷи кишвар саҳми арзишманди хешро гузоранд.
Дар чорабинӣ ба як қатор олимони ҷавон, ки дар курси хонишҳои сиёсии "Сарварони сиёсӣ" иштирок карданд Шаҳодатномаи хатми курси мазкур тақдим карда шуданд.
Ёдовар мешавем, ки дар курси хонишҳои сиёсӣ 38 нафар олимони ҷавон фаъолона ширкат варзида, дар 13 дарсҳои ин курсҳо бо чеҳраҳои намоёни ҷумҳурӣ, ходимони давлатӣ ва академикҳо ва фаъолияти сиёсиву илмии онҳо ошно гардиданд.
Имрӯз (04.03.2025) бо ташаббуси шуъбаи фалсафаи иҷтимоии Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ семинари илмӣ-амалӣ дар мавзуи “Саҳми занон дар татбиқи Стратегияи рушди миллӣ” баргузор гардид.
Семинари илмиро директори Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ профессор Маҳмадизода Нозим Давлатмурод ифтитоҳ намуд.
Маърузаҳо аз ҷониби мудири шуъбаи фалсафаи иҷтимоӣ Абилзода Г.С. дар мавзуи “Ҳокимияти демократӣ-омили муҳимми ташаккули шахсияти зан” ва ходимони илмии шуъбаи фалсафаи иҷтимоӣ н.и.ф. Орифҷонова Н.Р. дар мавзуи “Саҳми занон дар чорчӯбаи татбиқи Стратегияи миллии рушди Тоҷикистон”; д.и.ф.Самиев Б.Ҷ. дар мавзуи “Модар олиҳаи ҳусн ва парвардаи зебоӣ” ва ходими хурди илмӣ Сафарова Б.Қ. дар мавзуи “Баланд гардидани мақоми занон дар замони соҳибистиқлолӣ” баромад намуданд.
Дар охири кори семинар як қатор бонувони фаъоли Институт аз ҷониби Иттифоқи касабаи Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А.Баҳоваддинови АМИТ бо ифтихорнома ва туҳфаҳои хотирмон қадрдонӣ гардиданд.
МУЛОҚОТ БО ДИРЕКТОРИ ГЕНЕРАЛИИ ИНСТИТУТИ ЭКОЛОГИЯ ВА ГЕОГРАФИЯИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲОИ ХИТОЙ
04 марти соли равон мулоқоти президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт бо директори генералии Институти экология ва географияи Академияи илмҳои Хитой Чжан Яоминг баргузор гардид.
Дар мулоқот президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ташрифи меҳмононро ба Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон хайрамақдам гуфта, дар робита ба рушди дурнамои ҳамкорҳои илмӣ бо муассисаҳои илмию таҳқиқотии Академияи илмҳои Хитой изҳори назар намуд.
Зимни мулоқот ба масъалаи баргузории конфронсу симпозиюмҳои сатҳи байналмилалӣ вобаста ба ҳалли мушкилотҳои глобалии сайёра, аз ҷумла эълон гардидани «Соли 2025 – Соли байналмилалии ҳифзи пиряхҳо» таваҷуҳи хоса равона гардида, ҷонибҳо барои баргузор намудани як конфронси сатҳи байналмилалӣ ба мувофиқа расиданд.
Дар мулоқот ҷонибҳо барои таъсиси озмоишгоҳи наву замонавӣ бо асбобу технологияҳои муосир дар заминаи Маркази илмӣ-таҳқиқотии экология ва муҳити зисти Осиёи Марказӣ (Душанбе), ки бо дастгирии ҷониби Чин ба истифода дода мешавад ба мувофиқа омаданд.
Қарор аст, ки озмоишгоҳи нав дар Маркази илмӣ-таҳқиқотии экология ва муҳити зисти Осиёи Марказӣ дар моҳи апрел бо иштироки ҷонибҳо мавриди истифода қарор дода шавад.
Кормандони илмии Институти зоология ва паразитологияи АМИТ, якҷоя бо намояндагони Кумитаи ҳифзи муҳити зисти назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии хоҷагии ҷангали назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ассотсиатсияи шикорчиёни Тоҷикистон ва намояндагони ширкатҳои шикорӣ дар ҳудуди ноҳияҳои Шамсиддин Шоҳин ва Дарвоз таҳқиқоти муштаракро ҷиҳати баҳисобгирии саршумори яке аз ҳайвоноти нодири Тоҷикистон бузи кӯҳии пармашох (морхур) гузаронида истодаанд.
Ҳамзамон дар рафти таҳқиқот дигар ҳайвоноти ваҳшии ин минтақаҳои баландкӯҳи Тоҷикистон мавриди омӯзиш қарор дода мешаванд.
БА ИСТИФОДА ДОДАНИ ОЗМОИШГОҲИ ЗАМОНАВӢ БО АСБОБУ ТЕХНОЛОГИЯҲОИ МУОСИР ДАР ИНСТИТУТИ ФИЗИКА
03 марти соли равон бо ташаббуси роҳбарияти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон дар заминаи Институти физикаю техникаи ба номи С.У.Умаров озмоишгоҳи спектроскопияи молекулавӣ бо асбобу технологияҳои муосир мавриди истифода қарор дода шуд.
Дар маросими ифтитоҳи озмоишгоҳ президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт олимону кормандон иштирок намуданд.
Таъсиси озмоишгоҳи нав бо дарназардошти зарурати рушди илмҳои табиӣ ва риёзӣ аз ҷониби Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон солҳои 2020-2040 «Бистсолаи омӯзиш ва рушди фанҳои табиатшиносӣ, дақиқ ва риёзӣ дар соҳаи илму маориф» эълон гардид, ки ин аз таваҷҷуҳи хоса зоҳир намудани Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ба таъмини рушд ва инкишофи устувори кишвар гувоҳӣ медиҳад.
Ёдовар шудан ба маврид аст, ки чунин озмоишгоҳҳои наву замонавӣ дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон солҳои тулонӣ харидорӣ нашуда буданд. Ва ин ҳама таъсиси озмоишгоҳҳои наву замонавӣ муҷҷаҳаз бо технологияҳои муосир аз натиҷаи заҳмату талошҳои президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, узви вобастаи АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушавахт шаҳодат медиҳад.
Пас аз аз фароҳам овардани шароити мусоид дар оянда олимон метавонанд дар ин озмоишгоҳ таҳқиқотҳои худро анҷом дода, ҳамзамон ба омӯзиши хусусиятҳои спектралӣ, динамикаи молекулавии растаниҳои полимерӣ ва доруворӣ бо усулҳои резонанси электронию паромагнитӣ, нишонаҳои спинӣ, инфрасурх бо таъсири омилҳои беруна яъне (экологӣ, география, радиатсионӣ ва ғайра) машғул шаванд.
Бояд гуфт, ки озмоишгоҳи нав бо 9 номгуи асбобу технологияҳои наву замонавӣ муҷаҳаз гардонида шуд.
Дар озмошигоҳ асбобу таҷҳизотҳои фуре спетрофотометр BK-UV1600C, спектрометр FTIR-990, калориметри дифференсиалии сканкунандаи DSC 300L, дастгоҳи электронии ченкунандаи зичӣ BK-DME 300S, таҷҳизоти гомогеникунанда баландсуръат KW-4A, таҷҳизоти сентрафуга MX-S, таҷҳизоти функсионалии ченкунандаи индуктивият, ғунҷоиш ва муқовимат TH2827C, печи баландҳарорати муфелии MX6-16TP, дастгоҳи ҳарротӣ барои коркарди металлҳо ва кристаллҳо муҷаҳаз гардонида шуданд.
Умуман, ҷиҳозонидани Озмоишгоҳ бо дастгоҳу таҷҳизоти муосир имконият медиҳад, кормандони озмоишгоҳ таҳқиқотҳои худро дар ин самт анҷом дода ба натиҷаҳои назаррас ноил гардиданд.
Бояд гуфт, ки дар баробари таҳқиқотҳои дар боло зикршуда кормандони озмоишгоҳ сохт ва таркиби макромолекулаҳои селюлозаи нахи пахтаро дар зинаҳои муайян омӯхта, таркиби монандии онҳоро дар вобастагӣ аз минтақаҳои гуногун барои растании солим ва носолим муайян намуданд. Ҳамзамон кормандони озмоишгоҳ барои табобати атрит, бемориҳои пӯст ва ғайра истифодаи лазерҳои камшидатро дар тибби ҷумҳурӣ ба роҳ монданд.