Тағйирёбии глобалии иқлим ва гармшавии мунтазами ҳарорати ҳаво яке аз мушкилот ва хатарҳои ҷиддии экологӣ ба ҳисоб меравад, ки тайи даҳсолаҳои охир ба минтақаи Осиёи Марказӣ ва махсусан ба Тоҷикистон таъсири назаррас расонидааст. Таъсири ин раванд дар шакли обшавии босуръати пиряхҳо, камшавии захираҳои обӣ ва афзоиши хавфи хатарҳои пиряхӣ эҳсос мешавад.
Дар ҳамин замина, ҳодисаи 25-уми октябри соли 2025 дар ҳудуди деҳаи Сафедоби ҷамоати деҳоти Қалъаи Лаби Об ноҳияи Тоҷикобод, ки дар он пораи аз пиряхи Деҳдал канда шуда, аз тариқи дара поён лағжидааст, ҳамчун бонги хатар ва нишонаи равшани паёмадҳои тағйирёбии иқлим арзёбӣ мешавад.
Пиряхи Деҳдал аз ҷониби мутахассисони Маркази илмӣ-таҳқиқотии ва экологияи муҳити зисти Осиёи Марказӣ (Душанбе) дар якҷоягӣ бо Муассисаи давлатии илмии «Маркази омӯзиши пиряхҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо истифода аз ҳавопаймоҳои бесарнишин таҳқиқ карда шуда (солҳои 2019,2020 ва 2023), корҳои илмӣ-таҳқиқотӣ дар ин минтақа минбаъд низ идома хоҳанд ёфт.
Дар нишебии шимолии қаторкӯҳи Пётри Якум, дар ҳудуди ҳавзаи дарёи Сурхоб, тақрибан панҷоҳ пиряхи хурд ҷойгиранд. Аз ҳама бузургтарини онҳо пиряхи Деҳдал буда, пиряхи набзӣ (surging- eng, пульсирующий-ru, пиряхе ки бо давраҳои тезҳаракатии муваққатӣ тавсиф мешавад) ба шумор меравад. Деҳдал ба навъи пиряхҳои мураккаби водигӣ тааллуқ дошта, дар ҷараёни шаклгирии он як шохоби хурд аз тарафи рости пирях ба он ҳамроҳ мегардад, ки морфологияи умумии системаи яхбандиро мураккабтар месозад. Забони пирях аз болои дараи тангу нишеб ва санглох овезон буда, нишонаҳои равшани таъсири гравитатсонӣ ва раванди шикасту лағзиши яхро нишон медиҳад.
Тибқи тасвирҳои моҳвораии Sentinel-2 (10 м), пиряхи Деҳдал то 17 сентябри соли 2025 дар ҳолати оромӣ қарор дошта, баъдан ба ҳаракат омадааст. То 22 сентябри соли ҷорӣ забонаи он дар водии дарёи Дара пеш рафта, то наздикии деҳаи Сафедоб расидааст.
Дар баробари ин, ҳаракати сегментии пирях ба қайд гирифта шуда, суръати максималии он рӯзи 25 октябри соли 2025 мушоҳида гардидааст. Ҳамин тариқ, ҳаракати пиряхи Деҳдал то санаҳои 27 октябр идома ёфта, дар натиҷа забонаи пирях дар маҷмӯъ тақрибан то 4500 метр поён ҳаракат намудааст.
Бояд кайд кард, ки ин ҳодисаи мазкур дар пиряхи Деҳдал бори аввал нест. Пиряхи мазкур ҳамчун пиряхи набзонии фаъол буда, ҳаракати он дар солҳои 1890, 1974, 2015-2016 дар адабиётҳо сабт гардидааст. Бори охир ҳаракати фаъоли пиряхи мазкур дар солҳои 2015-2016 ба қайд гирифта шуда буд, ки дар он як ҳодисаи классикии фурӯпошӣ рух дод.
Имрӯз (18.12.2024) дар доираи ҳамкориҳои дуҷонибаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо Агентии мустақили аккредитатсия ва рейтинг (Независимое Агентство аккредитация и рейтинга (НААР)) комиссияи экспертии Агентии мазкур ба Институти ботаника, физиалогия ва генетикаи растании АМИТ ташриф оварда, аз озмоишгоҳҳои Институт дидан намуданд.
Дар идома намояндагони агентии мазкур бо коргарони озмоишгоҳҳои Институт доир ба фаъолияти илмию таҳқиқотӣ суҳбат намуда, ҳамзамон бо рафти таҷрибаомӯзии магистрантону докторантони PhD аз наздик шинос шуданд.
Семинари машваратӣ таҳти унвони «Ташаккул ва рушди низоми бехатарии радиатсионӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон»
18-уми декабри соли равон дар дар Маркази минтақавии бехатарӣ, амният ва кафолати ХБРЯ-и Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, таҳти унвони «Ташаккул ва рушди низоми бехатарии радиатсионӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон», семинари машваратӣ доир гардид.
Семинари мазкур таҳти роҳбарии академики АМИТ, Улмас Мирсаидов баргузор гардида, дар он унвонҷӯён, ходимони илм ва олимони ҷавони Агентӣ ва озмоишгоҳи коркарди ашёи хоми минералии Институти химияи ба номи В.И. Никитинаи АМИТ иштирок намуданд.
Чорабиниро академики АМИТ, Улмас Мирсаидов ифтитоҳ намуда, дар мавзӯи «Ташаккул ва рушди низоми бехатарии радиатсионӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон», истифодаи таҷҳизотҳои муосир, арзёбии вазъи радиатсионӣ ва илман асоснок намудани он суханронӣ намуд.
Дар идомаи чорабинӣ як қатор унвонҷӯён аз Агентии амнияти ХБРЯ-и АМИТ ва Институти химияи ба номи В.И. Никитинаи АМИТ аз натиҷаи корҳои илмӣ ва маърузаҳои худ дар назди ҳозирин баромад доданд.
Бо таваҷҷуҳ ба рушди илму техника академик, Улмас Мирсаидов аз иштирокчиён, масхусан олимони ҷавон даъват ба амал оварданд, ки бо истифода аз олимони ботаҷрибаи Агентӣ, ҳарчи бештар ба омӯзишу таҳқиқ рӯ биёранд.
Дар интиҳои семинар вобаста ба мавзуи баррасишуда муҳокимаронӣ сурат гирифта, иштирокчиён ба суолҳои худ посухҳои мушаххас гирифтанд.
Имрӯз (18.12.2024) дар доираи ҳамкориҳои дуҷонибаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо Агентии мустақили аккредитатсия ва рейтинг (Независимое Агентство аккредитация и рейтинга (НААР)) комиссияи экспертии Агентии мазкур аз озмоишгоҳҳои Агентии амнияти химиявӣ, биологӣ, радиатсионӣ ва ядроии Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон боздид намуда, доир фаъолияти илмию таҳқиқотии кормандон аз наздик шинос гардиданд.
БАРРАСИИ ҲИСОБОТИ БАХШИ КОР БО ШУРОҲОИ ДИССЕРТАТСИОНИИ МИЛЛИИ МУАССИСАҲОИ ЗЕРСОХТОРИ АМИТ
Имрӯз (17.12.2024) дар толори Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо мақсади барасии ҳисоботи бахши кор бо шуроҳои диссертатсионии миллии муассисаҳои зерсохторҳои АМИТ бо иштироки намояндагони КОА ҷаласа баргузор гардид.
Бо гуфт, ки бо мақсади иҷрои муқаррароти қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон аз 30 июни соли 2021, № 267 (бо тағйиру илова аз 26 июни соли 2023, №295) ва санадҳои меъёрию ҳуқуқии соҳаи аттестатсияи кормандони илмӣ ва илмию техникии тахассуси олӣ дар назди Раёсати аспирантура, магистратура ва докторантураи PhD – и назди Раёсати Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон аз санаи 01.04.2024 бахши кор бо шуроҳои диссертатсионии миллӣ таъсис дода шуд.
Ҳадаф аз таъсиси бахши мазкур назорати риояи санадҳои меъёрию ҳуқуқии соҳаи аттестатсия дар фаъолияти шуроҳои миллии диссертатсионӣ, назорати раванди қабул ва баррасии диссертатсияҳо, назорати баргузории маҷлиси шуроҳои диссертатсионӣ, омодасосзии парвандаҳои аттестатсионӣ ва мактуби ҳамроҳ, омодасозии бастаи ҳуҷатҳо ҷиҳати аз нав аттестатсиякунии дараҷаҳои илмӣ, барорбарарзишии дараҷа ва унвонҳои илмӣ равона гардидааст.
Бояд гуфт, ки дар соли 2024 дар шуроҳои диссертатсионӣ 50 ҳимоя баргузор гардид, ки он аз 6 диссертатсия барои дарёфти дараҷаи илмии доктори илм, 9 диссертатсия барои дарёфти дараҷаи илмии доктори фалсафа PhD ва 35 диссертатсия барои дарёфти дараҷаи номзади илм мебошанд.
ҶАРАЁНИ БАРГУЗОРИИ АККРЕДИТАТСИЯИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ БО ИШТИРОКИ ЭКСПЕРТОНИ ХОРИҶӢ ВА ДИРЕКТОРОНИ ИНСТИТУТҲО
Имрӯз (17.12.2024) дар доираи ҳамкориҳои дуҷонибаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо Агентии мустақили аккредитатсия ва рейтинг (Независимое Агентство аккредитация и рейтинга (НААР)) комиссияи экспертии Агентии мазкур ба АМИТ ташриф оварда, барои гузаштан аз аккредитатсияи байналмилалӣ ба кори худ оғоз намуд.
Дар идома намояндагони агентии мазкур бо директорони институтҳои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон доир ба фаъолияти илмию таҳқиқотии муассисаҳои илмӣ ва беҳтарсозии зинаҳои магистратура, аспирантура ва докторантураи PhD суҳбат анҷом доданд.
ҶАРАЁНИ БАРГУЗОРИИ АККРЕДИТАТСИЯИ БАЙНАЛМИЛАЛӢ БО ИШТИРОКИ ЭКСПЕРТОНИ ХОРИҶӢ ВА НОИБОНИ ПРЕЗИДЕНТИ АМИТ
Имрӯз (17.12.2024) дар доираи ҳамкориҳои дуҷонибаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо Агентии мустақили аккредитатсия ва рейтинг (Независимое Агентство аккредитация и рейтинга (НААР)) комиссияи экспертии Агентии мазкур ба АМИТ ташриф оварда, барои гузаштан аз аккредитатсияи байналмилалӣ ба кори худ оғоз намуд.
Дар идома намояндагони агентии мазкур бо ноибони президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон доир ба фаъолияти илмию таҳқиқотии муассисаҳои илмӣ суҳбат анҷом доданд.
Дар партави дастуру супоришҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар самти гузаштан аз аккредитатсияи байналмилалӣ Академияи миллии илмҳо тадбирҳои муҳимеро роҳандозӣ намудааст.
Имрӯз (17.12.2024) бо ин мақсад дар доираи ҳамкориҳои дуҷонибаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бо Агентии мустақили аккредитатсия ва рейтинг (Независимое Агентство аккредитация и рейтинга (НААР)) комиссияи экспертии Агентии мазкур ба АМИТ ташриф оварда, барои гузаштан аз аккредитатсияи байналмилалӣ ба кори худ оғоз намуд. Барои аз акредитатсияи байналмилалӣ гузаштан тамоми муассисаҳои илмӣ пешниҳод карда шуд.
Бо мақсади гузаштани муассисаҳои илмӣ аз аккредидатсия Комиссияи экспертии Агентии мустақили аккредитатсия ва рейтинг(Независимое Агентство аккредитация и рейтинга(НААР)): раиси комиссия — Косов Владимир Николаевич – доктори илмҳои физикаю математика, профессори Донишгоҳи миллии педагогии Қазоқистон, ҳамоҳангсози Агентии мустақили аккредитатсия ва рейтинг – Назирова Гулфия Ривкатовна, номзади илмҳои иқтисодӣ, менеҷери лоиҳа оид ба ташкили комиссияҳои экспертии берунии Агентии мазкур, коршинос Даврон аз Донишгоҳи ҳуқуқ, бизнес ва сиёсати Тоҷикистон бо роҳбарият ва масъулини сохторҳои гуногуни АМИТ иштирок намуданд.
Ёдовар мешавем, ки аз санаи 17-ум то санаи 20.12.2024 Комиссияи экспертии Агентии мустақили аккредитатсия ва рейтинг дар муассисаҳои илмӣ-таҳқиқотии АМИТ қарор доштанд. Агентии мазкур яке аз ташкилотҳои байналмилалӣ дар самти таъмини сифати таҳсилот бо гузаронидани баҳодиҳии мустақили берунаи муассисаҳои илмӣ мебошад. Ҳоло тамоми ҳуҷҷатҳо барои додани шаҳодатномаи Аккредитатсия ба Агентии мазкур пешниҳод шудаанд.
16 декабри соли равон дар толори Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Конференсияи илмӣ – назариявӣ Кумитаи иҷроияи ибтидоии “Хирадмандон” – и ҲХДТ дар Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон баргузор гардид.
Конференсияро бо сухани табрикотӣ Раиси Кумитаи иҷроияи ибтидоии “Хирадмандон” – и АМИТ Хушвахтзода Қобилҷон Хушвахт ҳусни оғоз бахшида, иброз дошт, ки 10 -уми декабр соли равон аз таъсисёбии Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон, ки имрӯз дар ҷомеа ба ҳайси “Ҳизби ҳоким”, “пешоҳанги ҷомеа” ба ҳисоб меравад, 30 сол сипарӣ мешавад.
Таъкид гардид, ки 30 – сол муқаддам Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон бо мақсади муттаҳид намудани қишрҳои мухталифи ҷомеа ва ба ҳам овардани онҳо зери як мафкураи созанда созмон ёфт, ки баъдан вобаста ба таҳавуллоти сиёсии кишвар унвони Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон – ро ба худ касб намуд.
Тавре Раиси муаззами Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар Паёми табрикотии худ ба муносибати 26 – солагии ҳизб таъкид карда буданд: “Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон ҳамчун зодаи даврони Истиқлоли кишвар бо мақсади ифодаи азму иродаи мардуми шарифи Тоҷикистон таъсис ёфта, маҳз бо рисолати мардумсолорӣ, сулҳу оромӣ, суботи сиёсӣ, ваҳдати миллӣ, созандагию бунёдкорӣ ва тарғиби ғояҳои бузурги ватандӯству худшиносӣ дар ҷомеа мавқеи сазоворӣ худро пайдо намуд”.
Дар идомаи конфронс Раиси КИ ҲХДТ дар ноҳияи Шоҳмансур Каримзода Нилуфар, Раиси Шурои собиқадорони Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон Қурбонова Руқия, муовини Раиси Шурои собиқадорони Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон Давлаталӣ Давлатзода, собиқадори ҲХДТ, аввалин Раиси КИ ҲХДТ дар ноҳияи Шоҳмансур Валаматзода Темур, мудири Шуъбаи занони КИ ҲХДТ дар шаҳри Душанбе Фазилатпочои Маҳмадюсуф суханронӣ намуда, аз таърихи таъсиси Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон ва азму талошҳои Раиси муаззами Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба иштирокдорони конфронс маълумотҳои муфассал доданд.
