Тоҷи шараф андешаи Истиқлол аст,

Андешаи ҳақ решаи Истиқлол аст.

Соҳибватане, ки бо ҷаҳон сарбасар аст,

Шерест, ки аз бешаи Истиқлол аст.

Истиқлолият рамзи соҳибдавлатӣ ва ватандории миллати сарбаланду мутамаддини тоҷик аст, ки номаи тақдирашро бо дасти хеш навишта, роҳу равиши хоса ва мақому мавқеи муносибро дар ҷомеаи ҷаҳонӣ пайдо карда, набзи давлату миллати моро бо набзи сайёра ҳамсадо месозад.

Бисёр лаҳзаҳо саволҳо ба гӯш мерасад, ки мепурсанд: Истиқлолият чист, онро чӣ гуна бояд андешиду фаҳмид? Ба андешаи ман, истиқлолият соҳибу ноил шудан ба комилҳуқуқи, обу замин, тамоми сарватҳо ва давлати худ будан аст. Истиқлолият ин озодии шахс бо тамоми маъноҳояш дар меҳани худ аст. Истиқлол равнақ бахшидани арзишҳои миллӣ дар сарзамин ва дорои нишонаҳои хоси давлати хеш будан байни мамолики ҷаҳон аст. Истиқлолилият ормони ҳазорсолаи миллати тоҷик буд, ки он баъди ҳазорсолаҳо ҷомаи амал пӯшид ва имрӯз давлати Тоҷикон дар байни ҷомеаи ҷаҳонӣ соҳиби обруву эътибор ва нуфуз мебошаду аксар кишварҳои ҷаҳон онро эътироф намудаву робитаҳои иқтисодиву иҷтимоӣ доранд. Истиқлолият- ҷашни озодию худшиносӣ,меҳвари эҳёи давлату давлатдорӣ ва рушду тараққиёти ҷомеи кишвари азизи мост! Он барои мо озодӣ, шукуфоӣ, сулҳ,падидаҳои нави иқтисодиву иҷтимоӣ,овард . Ҳар фарди ҷомеа, хоҳ сарвар бошаду хоҳ посбони пеши дар бояд амиқ дарк намояд, ки ҳосили заҳмат, кору пайкори ӯ сипари озодиву ояндаи неки Ватан ва рӯзгори хуши фарзандон мешавад. Ва хушбахт фардест, ки бо вуҷуди сахтиву мушкилиҳо лаззати соҳибихтиёрӣ ва соҳибистиқлолии сарзаминашро дарк намояд.

Соҳибистиқлолӣ барои мардуми тоҷик ба осонӣ ба даст наомад. Гумроҳию нодонии мардум ва ҳирсу ҷаҳолатпарастии баъзе хоҷагони беруна ба сари мо ҷанги хонмонсӯзро бор намуданд, миллати тоҷик бо ҷангу хунрезӣ, шикасту парешонӣ ва бо дарду аламҳои бешумор рӯ ба рӯ гашт. Ба таъбири устод Айнӣ «мо, тоҷикон… шамшери зангзадаи ҷаҳлу ҷаҳолати аз бобоён мерос мондаро боз аз нодонӣ ба сари якдигар бардоштем» ва ёд овардан талх ҳам бошад, харобкориву хунрезӣ кардем. Ва хуб шуд, ки ақли солим боло гирифту тоҷик Пешвои ҳақиқии худро дарёфт кард ва бо роҳбарияшон ба қуллаи мурод расидем.

Бо сарварии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти мамлакат муҳтарам, Эмомалӣ Раҳмон ва дастгирии мардуми шарифи Тоҷикистон имрӯз тавонистем дастовардҳои хуберо соҳиб шавем.

Сокинони мамлакат шукронаи истиқлолро карда, дар пайи ободии диёр, шукуфоии Ватан, таҳкими истиқлолияти кишвар, баланд бардоштани обрӯву нуфузи Тоҷикистони ҷавони соҳибистиқлол ҳастанд. Маҳз меҳнати ҳар як шаҳрванд буд, ки дар як муддати кутоҳ Тоҷикистон сарсабзу хуррам ва ободу зебо, хуштарҳу намунавӣ ва дар радифи давлатҳои тараққикардаи ҷаҳон ҷой гирифт.Бо боварӣ метавон гуфт, ки ҳар як омӯзгору донишҷӯи Донишгоҳ ба қадри Истиқлолият, Ватан ва арзишҳои миллӣ мерасанд ва ҳамеша барои ободии меҳани худ кӯшиш ба харҷ медиҳанд. Набояд фаромӯш кард, ки маҳз бо шарофати истиқлолияту ваҳдат имкони хондан, таҳсил гирифтан, озодона кору фаъолият намудану зистан пайдо мешавад. Аз ин рӯ ба қадри ин ҳама неъматҳо бояд расид ва ҳар як шаҳрванди ҷумҳурӣ новобаста ба синну сол бояд ҳиссаи арзандаи худро тавассути меҳнати ҳалолу пурарзишаш ба ояндаи ватан гузорад. Пешвои муаззами миллат ҳаққонӣ моро моро ҳушдор дода таъкид месозанд: «Истиқлолиятро соҳиб шудан ҳанӯз кам аст; онро ҳифз намудан, пуштибонӣ кардан, тақвият бахшидан ва ҳамчун арзиши муқаддастарини давлату давлатдорӣ дарк намудан ва пос доштан зарур аст.

Қарахонзода Муҳаммаднодир Маҳмадхон. Докторанти курсӣ 2-уми Институти фалсафа,сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи Академик А.Баҳоввадинов.

Инсон чун ба дунё омад, азбаски ҳанӯз ба гуфтану роҳгардиҳо қодир нест, аз дигарон вобаста аст. Бинобар ин, муддате то густариши афкор ниёзманд мебошад ва корҳоеро анҷом медиҳад, ки дигарон ба ӯ тавсия медиҳанд. Ба ин монанд истиқлол аст, ки дар аввал ҳар гуна истидрори дигаронро таҳаммул карда, пасон бо дарки масоили гуногун мустақил мешавад. Истиқлоли давлатӣ ифтихору масъулияти бузурги ватандӯстӣ, сарчашмаи саодат ва шукуфоии тамоми мардуми кишвар аст. 33 сол муқаддам халқи рӯзгордида ва фарҳангии тоҷик ба комёбиҳои бузург, ки истиқлоли давлатӣ аст, ноил гардид. Соҳибихтиёрии давлат, ки бо меҳнату заҳмати пайвастаи мардуми озодихоҳ ва махсусан, заҳматҳои пайвастаи Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба даст омадааст, оғози марҳалаи сифатии таърихи давлатдории Тоҷикистон ва сарнавишти халқи моро ифода намуда, моро бо иҷрои вазифаи хеле муҳими таърихӣ – бунёди давлати наве, ки ба манфиатҳои халқ ҷавобгӯ бошад, навсозӣ ва вогузор кард.

Аксар кишварҳо дар заминаи муқовимат ба истиқлоли давлатӣ расида, бо мурури замон ин ганҷи асосиро такомул бахшидаанд. Ҷумҳурии Тоҷикистон ва соири кишварҳои пасошуравӣ дар заминаи пошхӯрии Иттиҳоди қавитарин дар солҳои 90-уми асри XX соҳибихтиёриро ба даст оварда, онро бо гузашти вақт такмил додаанд. Суол матраҳ мешавад, ки чаро дар ҳамаи кишварҳои пасошуравӣ пас аз пошхӯрии он бархурду муноқишаҳои марзӣ рух доданд? Посухи ин суолро мебоист дар тақсимоти миллию марзии соли 1924 ҷустуҷӯ кард. Тақсимоте, ки замоне дар пояи манфиат содир гардида буд, имрӯз аносири кинхоҳиро ба бор оварда, ҳосилаш ҷуз адоват чизе нест. Бинобар ин, раванди истиқлолхоҳии аксар кишварҳои пасошуравӣ бо ҳам иртибот дошта, дар заминаи бархурду мусоидат ба вуқуъ пайвастаанд. Албатта, бархурд бо Маскав ва мусоидат бо қудратҳои ҷаҳонист, ки Русияро рақиби асосӣ пиндошта, бо истифода аз пасошуравиҳо мухолифатро имрӯзҳо ба майдони набард табдил додаанд. Аммо вижагиҳои истиқлоли тоҷикон аз дигар ҳамсоякишварҳо ва давлатҳои пасошуравӣ фарқ мекунад.

Аввалан, вижагии хос дар раванди такомули истиқлол гузашткории қудрат аст, ки бо мухолифони худ созишномаи сулҳро ба имзо расонида, пасон, сӣ дар сади ваколатҳои вазифавиро барои онҳо тақдим намуд. Чун онҳо ба ниҳодҳои қудратӣ ворид гардиданд, ҳамон ормонҳо ва фаъолияти сиёсии дар заминаи итоат аз қудратҳои сатҳи ҷаҳониро идома дода, оқибат боиси ноором гардидани давлат шуданд. Бинобар ин, дер ё зуд саркуб гардиданд, чунки дар таҳияи кирдорномаҳояшон мустақил набуданд.

Сониян, дигар вижагии хос бобати таъмини истиқлоли Меҳан, ки дар дигарон набуд, паноҳандагии мухолифон дар кишварҳои ҳамзабон чун Эрону Афғонистон аст. Гузашта аз ин, Покистон низ мухолифинро ҷалб карда, ба онҳо терроризмро омӯхт. Аз ҳамин хотир, ин кишварҳо тавонистанд бо истифода аз гурӯҳи мухолиф авзоъро дар минтақа боз ҳам тезутунд гардонанд. Сафари ғайримуқаррарии Эмомалӣ Раҳмон ба Кобул ба ҳайси Сарвари давлат, ки хеле хатаровар буд, ин гуфтаҳоро тасдиқ менамояд.

Сеюмин, сиёсати сулҳҷӯёнаи Эмомалӣ Раҳмон ба сифати раҳбари сиёсии Ҷумҳурии Тоҷикистон раванди истиқлолхоҳии тоҷиконро ба манфиати миллату давлат баррасӣ намуд, ки чунин иқдом дар фаъолияти дигар раҳбарон мушоҳида намешаванд.

Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, ки дар воқеъ, поягузори аслии сулҳу Ваҳдати миллӣ буда, кишварро аз нестӣ раҳо намудааст, истиқлоли дилхоҳ давлатеро ба ҳайси “шиносномаи байналмилалӣ” ва ба унвони “эътибори ҷаҳонии миллат” ном мебарад. Ба қавли номбурда, истиқлол неъмати бебаҳо ва рамзи пойдории давлат аст: “Озодӣ ва истиқлолият дар ҳар давру замон неъмати бебаҳо ва волои ҳаёти инсон, нишонаи барҷастаи симо ва ташаккули таърихӣ, кафили пешрафт, рамзи асолату ҳуввият ва шарти бақои миллат ва пойдории давлат мебошанд. Гузашта аз ин, истиқлолият мазҳари идеалу ормонҳои таърихӣ, шиносномаи байналмилалӣ, замонати ҳастии воқеӣ ва шарафу эътибори ҷаҳонии миллат аст” [3, с. 28].

Дар хусуси ба вуқуъ пайвастану идома ёфтани ҷанги таҳмилӣ дар Тоҷикистон ва музокироти сулҳи тоҷикон анъанаи ёддоштнависӣ идома ёфта, аксар ҳамзамонон хотироти хешро ҷиҳати омилҳои пайдоиш ва паҳншавии ҷанг дар шакли китоб ба қалам овардаанд. Ин хотираҳо нуқтаи назари муаллифонро ба таври мухталиф оид ба вазъияти сиёсии давраи мазкур баён гардидааст. Масъалаи қаламдод намудани сулҳу ваҳдати миллӣ мавқеи аввалиндараҷаро ишғол намуда, бевосита аз ҷониби афроди иштироккарда дар раванди музокироти сулҳ таълиф гардидаанд, ки дар онҳо ба таври воқеӣ мушкилот, лаҳзаҳои ҳассос ва тақдирҳалкунандаи тоҷикон тасвир ёфтааст. Оқибат Созишномаи сулҳ дар бораи барқарор кардани ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон байни қувваҳои даргир ба имзо расид, ки баъдан, ҷаҳониён ин таҷрибаро ба таври муносиб мавриди арзёбӣ қарор додаанд. Маҳз ҳамин сабақҳои таърих бо ташаббуси сарвари давлат боис гардид, ки халқ роҳи сулҳу ваҳдат ва созишро пеш гирифта, давлат ва миллатро аз вартаи нобудшавӣ раҳо намуд.

Аз мазмуни адабиёти ёддоштӣ дар хусуси сулҳу ваҳдати Тоҷикистони cоҳибиcтиқлол бармеояд, ки ҷумҳурии тозаиcтиқлол тарафдори cиёcaти озоди эътирофу эҳтироми меъёрҳои ҳуқуқи байналхалқӣ, мудохила накардан ба иcтиқлолияти cиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии кишварҳои дигар, гуcтaриши ҳамкориҳову равобити мутақобилан cудманд бо ҳамаи давлaтҳои ҷаҳон баҳри химояи ҳуқуқу манфиaтҳои миллии шаҳрвандон ва марзу бум маҳсуб мешавад.

Қариб дар ҳамаи кишварҳои шомил ба Иттиҳоди Шуравӣ он ҳангом дар заминаи буҳрони сиёсӣ бархурдҳои ақидавӣ пайдо гардида, зимни идора кардани ҳокимияти сиёсӣ мушкил ба вуҷуд омад. Мухолифони қудрат бо ниқоби демократия ба саҳнаи сиёсат ворид гардида, авзоъро ноором менамуданд. Онҳо ғолибан, ашхоси ранҷида, ё худ аз сохтори давлатӣ рондашуда буданд ва шояд ҳамин омил онҳоро водор сохт, ки ба ақидаҳои хеш хиёнатро раво бинанд. Онҳо зуд ормонҳояшонро фаромӯш сохтанд. Чаро? Чунки онҳоро бо разиши кучактарин чун мавод харидорӣ карда, ба минбарҳо интиқол доданд ва чун баландгӯяк ба манфиати тахрибкорон амр ба маъруф менамуданд. Бинобар набудани барномаи муқовимат ва тафаккури истиқлолхоҳӣ онҳо дар атрофи ҳизби феълан дар Ҷумҳурии Тоҷикистон мамнуъи наҳзати исломӣ муттаҳид шуда, ҳадафҳои қаблан демократии хешро бар ивази кумакҳои молиявии ин ҳизби мамнуъгардида бохтанд.

Бояд мутазаккир шуд, ки фаъолияти тахрибкоронаи ҳизби мазкур дар заминаи Ҳизби исломии Иттиҳоди Шуравӣ, ки солҳои 70-уми садаи гузашта дар шаҳри Қазони Федератсияи Россия дар заминаи кумакҳои молиявию сиёсии қудратҳои ҷаҳонӣ тавлид ёфта буд, оғоз гардида, ҳеҷ паҳлуи сиёсати муосирро дар бар намегирифт ба ҷуз тероризм ва кирдорҳои тахрибкорона. Шояд касоне пайдо шаванд ин ақидаро дар хусуси аз терроризм сарманшаъ пазируфтани исломи сиёсӣ инкор кунанд, аммо далелҳое ин ҷо пешниҳод мекунем, ки инкори онҳо беақлӣ хоҳад буд. Ин кирдорҳоро дар шакли зерин пешкаш менамоем:

1. Тазоҳуроте, ки дар он одамон назорат мешуданд ва ҳар кӣ муқобил меандешид, ӯро ба канор бурда, мавриди латту кӯб қарор медоданд;

2. Дигар ин ки зимни тазоҳур кӯдаку ноболиғро мисли калонсолон гаравгон гирифтанд ва ин ҳодиса тобистони соли 1992 ба вуқуъ пайваста буд;

3. Пасон, татбиқи кирдорҳои террористӣ зимни интирок дар ҷанги таҳмилӣ ва агар инсони соҳибфикр дар воқеъ, ҳадафманд мебуд, дар ҳеҷ сурат алайҳи бародарону хоҳарони худ тир намеандохт;

4. Баъдан, изҳори ширкат доштан дар кирдорҳои нафратовари ДИИШ, ки созмони террористии таҳияшуда дар Пентагон муаррифӣ мегардид;

5. Ҳамакнун, ширкат дар ғасбкориҳое, ки таҳти бахши хуросонӣ дар Украина маскун ҳастанд. Бинобар ин, онҳо бо вуҷуди бастани аҳду паймон ба халқу давлати тоҷикон хиёнат намуда, то кунун дар гӯшаву канорҳои мухталифи сайёраамон тибқи дастурҳои бегонагон амал мекунанд.

Гузашта аз ин, хоинони Меҳан зуд-зуд ақидаи худро иваз намуда, дунболи андешаҳое ҳастанд, ки онҳоро қудратҳои ҷаҳонӣ ҷиҳати татбиқи ҳадафҳои геосиёсии худ таҳия ва роҳандозӣ намудаанд. Таъминшавии гурӯҳи хиёнатпешаи мазкур бо ҷои зист ва бо маблағ бобати роҳандозӣ шудани кирдорҳои террористӣ дар кишварҳои мутараққӣ гувоҳӣ медиҳанд, ки онҳо аз ҷониби дилхоҳ қудратҳо суиистифода шуда, ба интиқоли афкори таҳмилӣ муваззаф гардидаанд.

Дар даврони муосир чӣ дар кишварҳои мутараққӣ ва чӣ дар давлатҳои рӯ ба инкишоф мухолифати ашхос вижагиҳои сарпарастӣ дошта, бо дарназардошти кумакҳои молиявии нопайдоканор дар дилхоҳ давлат татбиқ мегарданд. Сарпарастони хориҷии гурӯҳҳои тахрибкор зимни омӯзиши аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба ин хулосаи муқаррар омадаанд, ки қисме аз аҳолӣ, ки афкори дунявиро душмани дин ҳисобида, фақат бобати дину аҳком меандешанд, онҳо дар ҳуҷраҳои маъхуф исломро аз лиҳози сиёсӣ коркард карда, ҷои панисломизми бритонӣ исломи амрикоиро таҳия сохтанд. Маҳз чунин афкори таҳмилшуда ва дар заминаи ҷанги иттилоотӣ тавсеаёфта дар даврони мо мушкилиҳои гуногунро ба бор овардаанд. Гузашта аз ин, бо истифода аз ҳиҷоб татбиқгардии амалҳои ҷосусӣ на танҳо имрӯз, балки дар таърих исбот шудааст. Бинобар ин, кишварҳои Ғарб бобати таҳия ва интиқоли пӯшишҳои таҳмилӣ сахткӯш буда, баробари иҷрои ин амал боз манфиати гӯшношуниде мебинанд. Аммо ҳамаи ин аз хотири як ҳадаф бознигарӣ гардида, татбиқ мешавад ва он низ олуда намудани аҳолии кишвар бо силоҳи маънавии Ғарб аст, ки худи онҳо ба ин таҷҳизоти ихтирошудаашон “исломи сиёсӣ” ном гузоштаанд.

Таҳиягарони маводи кашфгардида муътиқиданд, ки агар аз инсон ихтиёрро боз гиред, дер ё зуд истиқлоли ӯ хароб шуда, ҷои онро побандӣ мегирад. Бинобар ин, ягона хатари асосӣ ба истиқлоли Ватан исломи сиёсӣ аст, ки Ҳукумати кишвар ҷиҳати кам кардани майли хурофотпарастии аҳолӣ Қонуни танзимро таҳия намуд. Бо вуҷуди ин, гироиши аҳолӣ, бавижа ҷавонон ба фарогирии исломи сиёсӣ дар дохили кишвар низ мушоҳида шуда, омилҳои хатарзоеро ҷиҳати ҳифзу тақвият бахшидани соҳибихтиёрии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба вуҷуд овардааст.

Ҳанӯз ҳам аҳолии кишвар ба гурӯҳҳо ҷудо шуда, тавассути он афкореро пайгирӣ мекунанд, ки аз дидгоҳашон барои манфиатҷӯйӣ муносиб мебошад. Майли чапу рост ва миёнаравии дилхоҳ зиёии тоҷик гувоҳӣ медиҳад, ки аз дохил низ баъзе аз ҳамватанон бар манофеи аҷнабӣ фаъол ҳастанд. Маҳз ҳамин гироишҳо, ки дар заминаи бархурду мусоидат пайдо шудаанд, роҳҳои муқовимат бо онҳоро таъмин намуда, рушду пешравиро дар заминаи бархурди афкор ба вуҷуд меоранд. Ин ҷо вазифадор ҳастем тазаккур диҳем, ки чаро гирояндагии бархе аз ҳамватанон ба афкори таҳмилӣ ба вуҷуд омад? Ё ин ки чаро уламову аҳли маорифи мамлакат дар аксар мавридҳо алорағми навиштаҳои худ амал мекунанд? Дар ҳоле ки ашхоси бохабар набояд гироянда бошанд ва барои онҳо майл ба бегона марг аст. Таассуфовар аст, ки инчунин гирояндагӣ на фақат дар кирдори диндорон, балки дар рафтори олимон ҳам мушоҳида гардида, далолат аз ин мекунад, ки ҷаҳонбинии динӣ дар аксар шаҳрвандон ғолиб омада, ҷаҳонбинии илмӣ бошад, ҳанӯз ба ҳадди густариш нарасидааст. Бинобар ин, бобати кам кардани сатҳи гирояндагии аҳолии кишвар ба афкори таҳмилӣ зарур меояд, ки биниши дунявии аҳолӣ таҳия гардида, сипас, ба ҳадди комил тақвият ёбад. Густариши тафаккури дунявӣ имкон фароҳам меорад, ки шаҳрванд бобати амнияти хеш бештар мутафаккир бошад, чунки ақидаи эҷоди хатар дар кишвар ва ҷонибдории ақибмондагии он мусоидат ба нестии давлату миллат аст.

Лозим ба ёдоварист, ки истиқлол дар дилхоҳ давлат ҳифз мешавад ва омилҳои хатарзо дар раванди истиқлолхоҳӣ бартараф хоҳанд шуд. Аммо ҷиҳати ҳифзу такомули соҳибистиқлолӣ зарурат пеш омадааст, ки инсонҳо на бо унвони дин, балки чун намоянда аз миллат муаррифӣ шаванд. Бинобар ин, сарвари давлат зимни мулоқот дар соли 2024 тазаккур доданд, ки “аввал тоҷикам, баъдан мусулмон мебошам”.

Баъзан чунин ба назар мерасад, ки шахсиятҳо бо истифода аз қудрати миллӣ бобати татбиқи ҳадафҳои сиёсӣ сахткӯш мешаванд, аммо ин намунаро мо дар рафтори бархе аз чеҳраҳое, ки дар овони ҷанги шаҳрвандӣ манфиатҷӯ будаанд, собит месозем. Ҳатто манфиатҷӯйӣ бархе аз инсонҳоро водор кард, ки бобати ба ҳадаф расидан қудратҳои ҳамсоякишварро ба дахлварзӣ дар сарнавишти Меҳан ҳидоят бинмоянд. Онҳо фикр накарданд, ки бо истифода аз бегонагон худ низ дар назди онҳо побанд мегарданд. Зимни баррасии ин хусусиёт, ки ба раванди истиқлолхоҳии тоҷикон дахолат дорад, мо мебинем, ки ашхоси мансабпараст побандиро бар ивази кумаки хориҷӣ таманно мекунанд. Бинобар ин, дар ин маврид шоҳсухани Мавлоно Ҷалолиддин Муҳаммади Балхӣ ба ёд меояд, ки бамаврид гуфтааст:

Ҳар кӣ аввалбин бувад, аъмо бувад,

Ҳар кӣ охирбин, чӣ бо маъно бувад.

Ҳар кӣ аввал бингарад поёни кор,

Андар охир ӯ нагардад шармсор.

Аммо соҳибистиқлолӣ фақат ҳаводиси солҳои 90-ум намебошад ва ҳар лаҳзаи ҳаёт бобати таҳкими истиқлоли давлатӣ саҳмгузор буда, торафт бо гузашти айём вижагиҳои нави он пайдо мешаванд. Таҳлилҳо нишон медиҳанд, ки имрӯз ҷомеаи ҷаҳонӣ дар чӣ ҳолати ҳассосе қарор доранд ва дар раванди муосири ҷаҳонишавӣ ва рушду инкишофи худ бо чи гуна таҳдидҳои дохилӣ ва берунӣ рӯ ба рӯ шуданд. Дар иртибот ба фазои басо мураккаб, печида ва зудтағйирёбандаи ҷаҳони муосир, вазъи геополитикии сайёра, афзудани тамоюлҳо ва хатарҳои гуногун аз он тақозо менамояд, ки истиқлолияти миллӣ, ҳимояи манфиатҳои халқ ва давлат метавонанд дучори хатару таҳдидҳои ҷиддии хориҷӣ ва дохилӣ гарданд. Бо назардошти чунин вазъи ҳассос метавон омилҳои зерини бунёдкунандаи нооромӣ ва бесуботӣ дар кишварҳои мухталифро ишора намуд: қочоқ ва муомилоти ғайриқонунии маводи мухаддир ва нашъамандӣ; қочоқ ва муомилоти ғайриқонунии яроқу аслиҳа ва моддаҳои тарканда; хариду фурӯши одамон ва одамрабоӣ, бахусус занону кӯдакон; кибертерроризм (амнияти иттилоотӣ); экстремизми сиёсии динӣ; бархӯрди тамаддунҳо; гурӯҳҳои ҷинояткори фаромиллӣ ва ғайра. Амалҳои зикршуда тавассути қувваҳои мухталифи радикалӣ ва террористӣ дар идора мешаванд.

Агар геополитикаи муосирро аз дидгоҳи сиёсатҳо баррасӣ кунем, пас ба хулосае меоем, ки тамоми афроди ислоҳталаб, ки ҷиҳати тағйир додани низоми сиёсии мавҷудбуда ба низоми теократии “Хилофат” ҷаҳд намудаанд, мисли Саид Ҷамолиддини Афғонӣ, Шайх Муҳаммад Абдуҳи Мисрӣ, ҳизбу созмонҳои муосир бо мо аз қабили “Ҳизбуттаҳрир” ва амсолашон маҳсули тафаккури аҳли мустахбираи кишварҳои Ғарб ва қабл аз ҳама, ИМА мебошад. Бинобар ин, терроризм ва шаклҳои мухталифи тахрибкорӣ дар замони муосир бахше аз геополикаи муосир маҳсуб мешавад.

Асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон доир ба торафт мураккаб гардидани вазъи ҷаҳони муосир, густариш пайдо кардани зуҳуроти ниҳоят хатарноки асри нав – терроризм ва экстремизм, вусъати бесобиқаи бархурди манофеи абарқудратҳо барои аз нав тақсим кардани ҷаҳон таваҷҷуҳи алоҳида зоҳир намуда, аз ҷумла қайд намуданд: “Аз ин лиҳоз, метавон гуфт, ки бар асари истифодаи қувва ва зӯрӣ дар равобити байналмилалӣ, дар ҳифзи манфиатҳои хеш рӯ ба рӯ омадани қудратҳои ҷаҳонӣ ва минтақавӣ, зери фишори нерӯву унсурҳои бегона амалан аз байн рафтани низоми давлатдории як силсила кишварҳо ва вусъати торафт афзояндаи терроризму экстремизм вазъи ҳуқуқи байналмилалӣ хеле заифшуда, истиқлолияти давлатҳои миллӣ осебпазир гардидааст” [4, с. 4].

Ҳамлаҳои геополитикии қудратҳои ҷаҳонӣ ба кишварҳои рӯ ба инкишоф, махсусан, давлатҳои мусалмоннишин аз қабили Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар ҳоли ҳозир бо истифода аз таассуби динӣ ва майли хурофотзадагии аҳолӣ роҳандозӣ шуда, ҷиҳати паст бурдани сатҳи ҷаҳонбинии дунявии мусалмонони ҷаҳон таҳия ва тадвин гардидааст. Бинобар ин, ғолибан, дар татбиқи амалҳои террористӣ, ки яке аз усулҳои татбиқсозии манофеъи геополитикӣ маҳсуб мешавад, мусалмонон ширкат дошта, қудратҳо онҳоро бинобар гумроҳии беинтиҳо суиистифода мекунанд ва хоҳанд кард. Аз ҷониби дигар, ин кишварҳо бо Афғонистон ҳамарз буда, хатари кучонидани фасоди динӣ аз ҳамсоякишвар ба онҳо таҳдид менамояд.

Агар мо кишварҳои соҳибтаваҷҷуҳро ба минтақа тазаккур дода, ҷиҳати ошкоршавии ҳадафҳояшон бобати чигунагии Осиёи Марказӣ баррасӣ кунем, дер ё зуд ба хулосае меоем, ки онҳо дар минтақа манфиатҳоро дунболгирӣ намуда, иқдоми онро доранд, ки ба кишварҳои минтақа таъсиргузор бошанд. Ҷумҳурии Тоҷикистон аз лиҳози ҷуғрофӣ сарҳади тӯлонӣ бо Ҷумҳурии Исломии Афғонистон дорад, ки дар тӯли зиёда аз сӣ сол гирифтори даргириҳои дохилӣ мебошад. Азбаски вазъи сиёсии ин кишварро пешгӯйӣ кардан ғайриимкон аст, он ҳамчун манбаи низоъҳои минтақавӣ боқӣ мемонад. Кишварҳои Ғарб ва Амрико, новобаста аз эълони таъмини сулҳу субот дар Афғонистон, ягон кори ҷиддие дар ин самт анҷом надодаанд. Аз ҳама масъалаи нигаронкунанда он аст, ки интиқоли қисмати ДИИШ ба марзҳои шимолии Афғонистон оғоз гардидааст, ки вазъи минтақаро мураккаб месозад. Чунин раванд метавонад вазъи кишварҳои ҳамсарҳадро низ ноамн гардонад, вале Тоҷикистон дар Осиёи Марказӣ кишвари нисбатан канора буда, ба вазъи минтақа таъсири калон дошта наметавонад. Онро ҳамчун пойгоҳи интиқоли қувваҳои бегона ба дохили минтақа метавонанд табдил диҳанд. Дар айни ҳол чунин барномаҳои геостратегӣ низ аз ҷониби баъзе коршиносон, аз ҷумла коршиноси рус В. Малашенко пешгӯйӣ шудааст.

Яке аз манфиатҳои иқтисодии Россия дар Осиёи Марказӣ афзудани ҳаҷми гардиши молҳо ва густариши иқтисодиёти кишвар дар минтақа вобаста ба низоми иқтисодӣ ва алоқамандии ҳамгироии онҳо бо Россия ба ҳисоб меравад. Бархе аз манфиатҳои иқтисодии Россия дар минтақаи Осиёи Марказӣ ба манобеъи энергия вобастагӣ дорад. Самти муҳими стратегияи ИМА ин зери назорат гирифтани захираҳои энергетикии ҷаҳонӣ мебошад, ки ҳавзаи баҳри Хазар дар он нақши калидиро мебозад. Минтақаи Осиёи Марказӣ, аз ҷумла ҳавзаи баҳри Хазар аз ҷиҳати захираҳои нафтӣ баъд аз Шарқи Наздик дар ҷойи дуюм қарор дорад. Аз ин лиҳоз, ИМА назорати ин захираҳоро яке аз ҳадафҳои асосии хеш қарор додааст.

Қудратҳои манфиатдор баҳсҳои ҳассоси марзии миёни кишварҳои минтақаро тақвият дода, бо ин роҳ мехоҳанд вазъи сиёсиро ноустувор карда, барои низоъҳои дохили минтақа замина омода намоянд. Ҳар яке аз абарқудратҳои ҷаҳонӣ ва минтақавӣ барномаҳои мушаххаси стратегии дарозмуддати худро барои таъмини нуфуз дар Осиёи Марказӣ тарҳрезӣ кардаанд.

Яке аз муҳаққиқони вижаи сиёсати геополитикӣ ва хатару манфиатҳои геосиёсии қудратҳои ҷаҳонӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон узви вобастаи АМИТ, доктори илмҳои сиёсӣ С. Ятимов мебошад. Номбурда дар мақолаи хеш таҳти унвони “Геополитика: манфиат ва амният” тазаккур медиҳад, ки ҳар навъи таблиғ манфиати гурӯҳеро ҳимоя хоҳад кард. Аз ҷумла, мавсуф бобати геополитика чунин менависад: “Дар чаҳорчӯби нақшаҳои геополитикӣ, дин воситаи таъмини манфиатҳои сирф ғаразҷӯёна, ба хотири даст доштан дар сиёсати глобалӣ ва минтақавӣ, дахолат кардан ба корҳои дохилии давлатҳои мавриди ҳадаф қароргирифта, азхудкунии манбаъҳои ашёи хоми стратегӣ, ноором сохтани вазъи дохилии мамлакатҳо барои тағйири масири роҳҳои транзитии нақлиёт, газ, нафт ба манфиати хеш, эҷоди мушкил ба рақибони стратегии худ ва монанди инҳо хизмат мекунад. Ба хун оғушта кардан, бехонумон, сарсону саргардон намудани миллионҳо одамони бегуноҳ барои ин бозигарон касб, кори ҳаррӯза, чизи одӣ, маъмулист. Бадбахтӣ он аст, ки дар ин масир, хадамоти махсуси кишварҳои мавриди назар аз имконоти худи мусулмонон истифода мекунанд. Барои ҳар кишвар аз дохили мардумони он кишвар” [5, с. 56].

Мо имрӯз ба ғайр аз он роҳҳое, ки дар таърихи давлатсозӣ маълуманд, роҳҳои дигареро бояд ҷустуҷӯ намоем, ки замон тақозо мекунад. Тоҷикистон барои баромадан аз буҳрон сиёсати бисёрқутбаро амалан татбиқ менамояд. Пӯшида нест, ки дар замони бозиҳои муташанниҷи гуногунраванду берун аз ҳама гуна назарияҳои давлату ҳуқуқ бояд ҳар як давлати хурди рӯ ба рушд аз тамоми имконот истифода бурда, роҳи хосси худро вобаста ба манфиатҳои миллию давлатии худ интихоб намояд. Ба ин таҳдидҳои зерини минтақавие, ки барои давлатҳои Осиёи Марказӣ аз он ҷумла ба Тоҷикистон вуҷуд дорад, водор месозад:

- радикализми сиёсии динӣ;

- набудани бахши истеҳсолӣ, хушбахтона дар Тоҷикистон тадриҷан ин раванд рушд ёфта истодааст;

- баҳсҳои ҳудудӣ;

- тақсими захираҳои об;

- мавҷуд будани анклавҳои миллӣ дар кишварҳои ҳамсоя;

- ривоҷи қочоқи маводи мухаддир;

- норасоии бозори дохилӣ;

- хатари паҳншавии вазъи Афғонистон ба давлатҳои ҳамсоя;

- гурӯҳҳои ҷинояткори трансмиллӣ.

Истилоҳи “мустақилият” чандин фаҳмишро дар замони муосир ба вуҷуд оварда, ҳар яке дар асли хеш муҳтавои мушаххасеро фарогир мебошанд. Бинобар ин, дастурҳои амалие, ки ҷомеашиносон дар хориҷу дохили кишвар тадвин намудаанд, бештар бахшҳои илмии мафҳумро дар бар кардаанд. Баъзе аз уламои ҷомеашинос, ин калидвожаро дар иртибот бо суботи сиёсӣ ва амнияти кишвар матраҳ намуда, ихтиёрро аз дидгоҳи амниятӣ мавриди пажуҳиш қарор додаанд. Ниҳоят, ин мафҳум дар муқобили ғасбкорӣ низ истифода мешавад ва ин маънӣ ғолибан, вижагиҳои оммавӣ дорад.

Ҷумҳурии Тоҷикистон дар минтақа ягона кишварест, ки аз лиҳози нажодӣ ва забонӣ аз соири кишварҳои минтақа мутафовит мебошад, аммо шомилшавии кишвари мо ба ҳайати кишварҳои Осиёи Марказӣ далолат хоҳад кард, ки ҳар навъи ҳамлаҳои геополитикӣ ба минтақа ба Ҷумҳурии Тоҷикистон низ дахолат дорад. Бинобар ин, зимни пажуҳиши мавзуъ мо тасмим гирифтем кишварро аз минтақа ҷудо накарда, онҳоро дар ҳамбастагӣ баррасӣ кунем. Осиёи Марказӣ айни замон мавриди таваҷҷуҳи қудратҳои ҷаҳонӣ, Иттиҳоди Аврупо, Ҷумҳурии халқии Чин, Ҷумҳурии исломии Эрон, Туркия, Арабистони Суудӣ ва дигар кишварҳо қарор дошта, ҳар яке аз онҳо дар минтақа манфиатҳоеро ҷустуҷӯ мекунанд, ки ҷиҳати таҳмилу татбиқи онҳо тамоми асолати қудратиро вазифадор сохтаанд. Бинобар ин, таваҷҷуҳи ҳарҷониба ба минтақа ва кишварҳои алоҳида ҷойгоҳи вижаро дар татбиқсозии сиёсати хориҷии ин кишварҳо дар бар карда, ҳар яке бо роҳу равиши махсусе ба минтақа наздик мешавад.

Муҳаққиқи рус Л. Ивашов масъалаи қудратталабиро бо ҳифзи истиқлоли миллӣ баррасӣ намуда, зимнан таъкид мекунад: “Дар сиёсат одамон, ҷуғрофиё, таърих, иқлим ва муҳити инсон бо ҳам зич алоқаманданд. Мавзуи асосӣ инсон аст, ҳарчанд метавон таъсири қавии омилҳои табииро ба ташаккули ӯ, симои ӯ (архетип) ва рафтори ӯ бихонд. Аммо ин агар аз асосҳои илмии материалистӣ баромад карда, чунин далелҳоеро, ки басо вазнин ва ба одам таъсир мерасонанд, ба назар нагирем, масалан, дин, энергияи ченнашудаи экологӣ, энергияи рӯҳ, хотира, шуур ва ғайра, чунки ихтиёрдорӣ барои синтез дар худ тарҳрезӣ шудааст” [1, с. 8].

Навъи муосири татбиқи ҳамлаҳои геополитикӣ дар минтақа суиистифода шудани аҳолии нисбатан гумроҳ ва аҳли илму маориф маҳсуб мешаванд, ки дар қиёс бо соири қишрҳои иҷтимоӣ дар батни ҷомеа ниёзманд ҳастанд ва ақидаҳои хурофотиро паҳн менамоянд. Бинобар ин, абарқудратҳо ҷиҳати дарозумрии манфиатҳои геополитикии худ ҳавасманданд, ки аҳолии кишварҳои Осиёи Марказӣ минбаъд ҳам ғофил монда, дар банди хурофотзадагӣ умри гаронмояро барбод диҳанд. Шояд аз ҳамин хотир аст, ки Ғарб дар зинаи аввал понисломизмро таҳия карда, мунташир сохт ва баъдан дар зинаи дигар, сиёсисозии исломро таҳия намуда, қариб ҳамаи кишварҳои исломиро гирифтор кард. Гузашта аз ин, ҳамаи кишварҳои минтақа нигоҳи хешро ба геополитикаи муосир доро буда, дар иртибот бо қудратҳои ҷаҳонӣ аз он равишҳое истифода мекунанд, ки баъзан, “манфиатҳои миллӣ” номгузорӣ шудааст, аммо гузашта аз он, байни ин кишварҳо, ки як минтақаро ташкил кардаанд, рақобатҳои дохилӣ ва бархурди манофеи геополитикӣ мавҷуд аст, ки мо онҳоро дар моҷароҳои марзӣ мушоҳида менамоем. Дар шароити муосир мо воқеан эҳсос менамоем, ки қудратҳои ҷаҳонӣ ва минтақавӣ дар роҳандозӣ намудани сиёсати худ ҳанӯз аз тактикаи дастгирии молия­вию низомии ҷангҳои динию мазҳабӣ ҳамчун омили асосии нигаҳдо­рии ихтилофот дар Ховари Миёна даст накашида­анд. Идома ёфтани ин раванд ба вазъи муносибати давлат ба дин дар ҳама гуна ҷомеаҳои мусулмонӣ таъсиргузор шудааст ва ҳар лаҳза мета­во­над ҳамзистии тарафайнро халалдор созад, ҳифзи манфи­ат­ҳои давлат­дории миллӣ, пойдории сулҳу субот ва таъмини рушди устувори иқтисо­диёт ва иҷтимоиёти ин кишварҳоро зери шубҳа андозад. Ҳоло мебинем, ки маъракаи мавқеъ­гириҳои исломӣ дар пӯшиши ифротгароӣ ва тундга­роии динӣ барои як марҳалаи дарозмуддат пешбинӣ шуда будааст. Бо андаке эҳтиёт тахмин намудан мумкин аст, ки роҳ додан ба густариши даҳшатноки терроризм ва экстремизм дар минтақаи Ховари Миёна дорои ду ҳадафи стратегии ҷаҳонӣ ва минтақавист. Нахуст, шояд он бошад, ки ташкил шудани як созмони сиёсии кишварҳои умумиит­ти­фо­қӣ бо номи Иттиҳоди Аврупо ҳамчун ниҳоди империяшакли монанд ба Иттиҳоди Шуравӣ дар матни сиёсати абарқудратони ибтидои асри XXI хушбинона пазируфта нашуд. Аз ҷониби дигар дар дурнамои ҳадафҳои ояндаи Иттиҳоди Аврупо низ бо ҳар роҳу равиш таъмин намудани ҳамкории комплексӣ ва густурда бо кишварҳои ҳавзаи Баҳри Миёназа­мин пешби­нӣ шуда буд. Ба таъхир афтодани қабули Туркия ба узвияти Иттиҳоди Аврупо аз мавҷуд будани ихтилофоти ҷиддӣ ва дур будани мавқеи тарафҳо дарак медод. Коршиносони аврупоӣ бо ёрии шарикони стратегии ҷаҳонии худ муайян карданд ва вердикт ҳам бароварданд, ки кишварҳои мусулмонии қисмати шарқӣ-ҷанубӣ ва ҷанубии ҳавзаи Баҳри Миёназамин, ба ҷуз Алҷазоир ва Мағриб ба меъёрҳои демократии Иттиҳоди Аврупо ва ормонҳои эҳёи фарҳанги нави ҳеллинистӣ тамоман мутобиқат надоранд. Абарқудра­то­ни ҷаҳон ҳамин баҳогузории ҳассоси сиёсиро зуд ба эътибор гирифтанд ва дар андешаи амалӣ кардани он афтоданд. Онҳо мақсад гузоштанд, ки аз як тараф, бо истифода аз неруи идеологии ислом бо мазмуни террористии даҳшатафканиаш ба сохтори Иттиҳоди Аврупо рахна ворид намоянд, ки ниҳоят дар шакли Брексит ифода гардид ва аз тарафи дигар, ба амалӣ шудани ваҳдати кишварҳои ҳавзаи баҳри Миёназамин зарбаи ҷонкоҳ ворид карданд.

Дар шароити муосири ҷаҳонишавӣ ҳифзи истиқлоли миллӣ аз сатҳи мафкура ва авомили тағйирёбии низоми геосиёсии минтақа ва ҷаҳон иборат буда, рафъи ақибмондагиро чӣ дар иқтисод ва чӣ дар маънавиёт иқтизо хоҳад кард. Алҳол, истиқлоли давлатӣ аз сатҳи густариши ҳувияти миллӣ вобаста буда, бинобар иқдомҳои нави башар дар шароити ҷаҳонишавӣ шаклу мазмуни васеътаре ба худ касб намудааст. Бинобар ин, ҷаҳониён ба мазмуни “истиқлоли давлатӣ” нигоҳи ҷадиде дошта, онро зимни баррасии ормонҳо муқаддастарин ҳадаф ҷиҳати таъини сарнавишти хеш пиндоштаанд. Гузашта аз ин, ҷомеашиносони Ғарб ва ИМА ба мисли Э. Гидденс ва С. Хантингтон мушкили ҷомеаҳои рӯ ба инкишофро дар сатҳи басе ҳузнангези тараққӣ дида, тарзи тафаккури ғарбиро андешаи ғолиб муаррифӣ намудаанд. Тибқи андешаи онҳо, дар давлатҳои рӯ ба инкишоф ҳанӯз тарзи муосири ҳувияти миллӣ густариш наёфта, аҳолӣ дар доми хурофаҳои динӣ асиранд ва онҳоро бар манофеъ истифода кардан басе осон аст. Воқеан, дар садаи XXI бо тарзи андешаронии асримиёнагӣ зистан, алаккай мағлубист ва ҳеҷ алоқа бо рушду тараққӣ надорад. Аз ҳамин хотир, бобати таъмини пешрафт инсонҳо бояд бо такмили ҷаҳонбинии дунявӣ зиста, ба дигарон имкон надиҳанд, ки аз ғафлаташон истифода кунанд.

Ҷомеаи Тоҷикистон дар замони муосир бо мушкилиҳое рӯ ба рӯст, ки дар заминаи ақибмонии зеҳнӣ пайдо шудаанд, вагарна ҳеҷ инсони муосир бо мо дар зиёни хеш маблағ сарф намекунад. Ҳамчунин, худро вазифадор намедонад, ки зиндагии дигаронро аз ҳисоби маблағҳои худ тақвият бахшад. Аммо дар кишвари мо аксар шаҳрвандон дар доми хурофот ва зиёдаравӣ гирифтор буда, дар зиёни хеш сахткӯш мебошанд. Ин ба он маъност, ки ҳанӯз ҳам бештари ҳамдиёрони мо худогоҳ набуда, бинобар ғафлат некро аз бад ва судро аз зиён наметавонанд фарқ кунанд. Бинобар ин, дар ояндаи наздик зарурати дигаргун сохтани муҳтавои зеҳнии шаҳрвандон дар Ҷумҳурии Тоҷикистон пеш омада, истифода аз сабақҳои таърихие, ки бархе аз миллатҳои ҷаҳон бобати таъмини рушди маънавӣ роҳандозӣ намудаанд, лозим мешавад. Зарур медонам тазаккур диҳам, ки хурофотзадагӣ омили асосии ақибмонии мост ва на чвндон муассир хоҳад буд, агар мо бо чунин биниш дар замони муосир қадам занем. Бояд муосир тафаккур кунем ва муосир пӯшем, вагарна раҳо кардани ҷомеаи зидди дунявӣ боз ҳам мушкилтар мешавад.

Ба кишвари сулҳ мубаддал гардидани Тоҷикистон заминаҳои хуби гузаронидани ислоҳоти сиёсӣ, иқтисодӣ ва иҷтимоиро фароҳам овард. Ба раванди ислоҳоти сиёсӣ зарурати қабули конститутсияи нав, ба расмият даровардани санаду қонунҳои ҷадид, тасдиқи рамзҳои давлатӣ, сохтори бисёрҳизбӣ дар ҷумҳурӣ, барқарор кардани муносибатҳои дипломатӣ бо кишварҳои хориҷӣ ва кушодани сафоратхонаҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон дар ҳудуди давлатҳои ба мо дӯст ва баръакс, ба роҳ мондани сиёсати дохилию хориҷӣ марбут аст. Дар ҳақиқат, ҳар як инсони бовиҷдону оқил бояд ифтихор намояд, ки дар тӯли солҳои Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон таҳти сарварии Пешвои миллат чи қадар дигаргуниҳои куллӣ бобати ба эътидол овардани вазъи сиёсию иқтисодии мамлакат, дарёфт намудани роҳи рушди босуботи иқтисодию иҷтимоии кишвар ва дар ин асос баланд бардоштани сатҳи зиндагии мардум ба вуҷуъ пайвастааст. Тоҷикистон дар замони соҳибистиқлолии миллӣ тавассути сиёсати Пешвои муаззами миллат таҳти унвони “Ваҳдати миллӣ” тавонист аз буҳрон наҷот ёфта, кишварро аз нестшавӣ эмин гардонад ва ба пешрафти назаррасе соҳиб гардад, ки дар тӯли ҳафтод соли ҳукуматдории Шуравӣ ба он соҳиб нагардида буд.

Бояд дар назар дошт, ки ҳар давлату миллат ҳамон вақт ба пешрафтҳои назаррас ноил мегардад, ки соҳиби ҳофизаи таърихӣ ва эҳсоси баланди худшиносӣ дошта бошад. Бинобар ин, сатҳи муосири худогоҳии миллӣ зарур аст, ки вобаста ба он ватанамонро аз ҳар гуна хатарҳои таҳмилӣ эмин нигаҳ дорем. Ҳамин тариқ, чун гавҳараки чашм ҳифз кардани сулҳу суботи кишвар, оромию осудагӣ, муқаддасоти миллӣ, арзишҳои фарҳангию таърихӣ вазифаи муқаддаси ҳар як шаҳрванди ҷумҳурӣ маҳсуб ёфта, арҷ гузоштан ба Истиқлолияти давлатӣ ва таҳким бахшидани рукнҳои давлатдории миллӣ аз худшиносии миллӣ, бедориву ҳуввияти миллӣ ва зиракии сиёсӣ гувоҳӣ медиҳад.

Ширин Қурбонова, доктори илмҳои таърих

Вақте ки сухан дар бораи Устод Фозил Тоҳирович меравад, гуфтан ҷоиз аст, ки Устод дар ҳақиқат падари маънавии тамоми ҳуқуқшиносони Тоҷикистон мебошанд. Як гурӯҳ шогирдони болаёқати ҳуқуқшиносро тарбия кардаанд, ки зери роҳбариии он кас ҳам рисолаҳои номзадӣ ва ҳам рисолаҳои докториашонро диҷоъ кардаанд.

Боиси ифтихор аст, ки ин шогирдон имрӯзҳо дар асоси дарёфти малака ва маҳорати соҳаи ҳуқуқшиносӣ дар вазифаҳои гуногун дар мақомот ва вазорату идораҳои баланди давлатӣ кору фаъолият мекунанд.

Маҳз тавассути касбияти балнди Устод Фозил Тоҳирович буд, ки бо як қатор олимони Россия дӯстӣ пайдо карда, чанд шогирдашон аз Тоҷикистон барои дифои рисолаҳояшон ба Донишгоҳҳои Маскав рафта дифо мекарданд.

Устод Фозил Тоҳирович пули ҳуқуқшиносии тоҷик ва Россияро барпо намуданд. Аз дӯстон ва олимони ҳуқуқшиноси Россия Нерсессянс В.С., Сюкияйнен Л.Р.,Гравский М.Н. ва ғайраҳо, аз ҷумла яке аз ҳуқуқшиносони барҷастаи Россия Чистиков О.и. роҳбари илмии эшон буданд.

Ба ҷуз сифатҳое, ки дар боло ном гирифтем, устод Фозил Тоҳиров сухангӯйи тавоно ҳам маҳсуб мешуданд. Он кас бо маърӯзаҳои илмӣ борҳо дар конгрессу симпозиумҳо дар Миср, Италия, Олмон, Покистон, Ҷиндустон, Эрон, Лаҳистон, Австрия, Москва ва дигар шаҳрҳои Федератсияи Россия ва ИДМ дастовардҳои илми ҳуқуқи ватаниро муаррифӣ кардаанд.

Аксар пажӯҳишҳо ва китобҳои устоди зиндаёд дар ганҷинаи илми ватанӣ ба ёдгор мондаанд ва ҳар муҳаққиқ ва донишҷӯ, албатта, ба онҳо муроҷиат мекунад. Китобҳои он кас – «Становление советского права в Таджикистане» (1987), «Правовая система Таджикской АССР» (1988), «Ташаккули ҳуқуқи шӯравӣ дар Тоҷикистон» (1994), «Правовая система дореволюционного Таджикистана» (1998), «Шариат ва танзими муносибатҷои ҳуқуқӣ-оилавӣ (бо забонҳои тоҷикиву русӣ, соли 1999, бо ҳаммуаллифӣ), “Таърихи давлат ва ҳуқуқи дунёи қадим» (2003), «История государства и права Республики Таджикистан» (қисми 2, 2001), «Таърихи давлат ва ҳуқуқи мамлакатҳои хориҷӣ (дунёи қадим ва асрҷои миёна)» (2004), «Таърихи давлат ва ҳуқуқи мамлакатҳои хориҷа (давраи нав ва навтарин)» (2007), «Хрестоматия по истории государства и права Таджикистана, 1917-1994 гг.», «Хрестоматия по истории государства и права Таджикистана» (такмили китоби пешина, 2019) аслан ниёз ба муаррифӣ надоранд, зеро ҳамеша мавриди истифодаи алоқамандон ҳастанд.

Мо ки дар остонаи таҷлили 33-солгарди Истиқлоли давлатии Тоҷикистон қарор дорем, ин лаҳзаҳо ёдам меояд, ки ки сулҳу суботи тоҷикон ба осонӣ ба даст наомадааст. Воқеан, аз аввали солҳои 90-уми қарни гузашта то ноил гардидан ба ваҳдати миллӣ Тоҷикистони соҳибистиқлол гирифтори ҷанги шаҳрвандӣ гардида, дар он рӯзҳо бенизомиву бетартибӣ ҳукмфармо, меъёрҳои қонунҳои давлат зери по шуда, бесарусомониву ҷинояткорӣ қариб дар ҳама соҳаҳои иҷтимоӣ шакли муташаккилонаро гирифта буд. Дар ин марҳила, бисёре аз фарди Тоҷикистон Ватанро тарк карда, ба дигар кишварҳо фирор намудаанд. Аммо,мо ба ҳеҷ куҷо нарафтем, гуреза ҳам нашудем ва ҳама мушкилоти низоъи шаҳрвандиро бо кулли мардуми Тоҷикистон паси сар намудем.

Устод симоҳо ва шахсиятҳои барҷастаи ҳуқуқшиносии дигар кишварҳо ва ҳуқуқшиносони ватаниро мисли В.Г. Грингберг, Л.С. Явич, Е.Н. Стрелникова, Х.Қ. Раҷабов, Э.С. Севликянс, В.А. Ойгензихт, В.И. Коретский, Г.Л. Осокина, Р.Н. Ҳамроқулов, Ш.Р. Розиқов, Л.М. Франк, Л.З. Зимина, С.Ш. Шарофов ба ёд меоварданд.

Устод дар ҳарду ҷабҳа – ҳам омода намудани мутахассисон барои сохторҳои кишвар ва ҳам рушди танзими ҳуқуқии муносибатҳои ҷамъиятӣ дар мамлакат бевосита саҳм доштанд. Махсусан дар таҳия ва коркарди лоиҳаи қонунҳо ва барномаҳои давлатӣ, асоснокгардонии илмиву назариявии фаъолияти мақомоти ҳифзи ҳуқуқ бевосита иштирок мекарданд.

Он кас як ҷумлаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро чун шиор пазируфта буданд ва ҳамеша такрор мекарданд, ки чунин буд: «Пешрафти ҷомеа фақат бо роҳи танзими қонунӣ ва одилонаи муносибатҳои ҷамъиятӣ имконпазир аст». Мегуфтанд, ки ин ҷумла як олам маъно дорад ва моҳияти давлатдории моро ифода мекунад, яъне бидуни танзими қонунӣ ва одилонаи муносибатҳои иҷтимоӣ давлати ҳуқуқбунёд асолат надорад ва буда ҳам наметавонад.

Хулоса, зиндагиномаи Устод Фозил Тоҳирович боиси ибрат ва намуна аст. То метавонистанд некӣ мекарданд. Доиман ба ҷавонон, хусусан шогирдонашон таъкид мекарданд, ки бисёр китоб хонед, маърифати баланд дошта бошед, ҳуқуқи худатонро донед, нагузоред, ки дар зиндагиатон беадолатӣ шавад.

Санаи 21 июни соли 2024 дар Толори Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, бо ташаббуси Институти фалсафа, сиёсатшиносӣ ва ҳуқуқи ба номи А. Баҳоваддинов конференсияи ҷумҳуривии илмӣ-назаривӣ ба ифтихори рӯзи Ваҳдати миллӣ, маърифати ҳуқуқӣ ва 85 солагии академик Фозил Тоҳиров дар мавзӯи “Саҳми муҳаққиқини ватанӣ дар ташаккул ва рушди илму маърифатӣ ҳуқуқӣ оғоз гардид.

Сухати ифтитоҳиро президенти Академияи милли илмҳои Тоҷикистон узви ваобастаи АМИТ Хушвақтзода Қобилҷон оғоз намуданд. Суханронии Устод Қобилҷон Хушвақтзода аз зиндагиномаи донишманди шинохта Фозилҷон Тоҳиров хело пурмуҳтаво буд. Дар раванди конфронс вобаста ба фаъолияти академик Фозил Тоҳиров дар самти ҳуқуқшиносӣ аз шогирдон ва ҳамкорон академик Маҳмудзода Махкам Аъзам, профессори Донишгоҳи Ломоносов Исмоилов Шавкат, узви вобастаи АМИТ Раҳимзода Маҳмад Забир, профессор Буризода Эмомалӣ,

профессор Раҷабов Саидумар, профессор Ашурбой Имомзода, профессор Азиззода Убайдулло дар ҳама самти фаъолияти академик Фозил Тоҳирович суханронӣ намуданд.

Китоби академик Фозил Тоҳирович 995 саҳифа рӯи чоп омада, китоб рӯнамоӣ шуд.

Академик Фозил Тоҳирович яке аз муаллифони Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошанд. Дар таҳия ва мураттаб сохтани Парчам ва Нишони давлатӣ иштироки фаъолона доштанд.

Зиёда аз 30 нафар номзадҳо ва докторони илми ҳуқуқро тайёр намудаанд. Раиси Шӯрои диссертатсионӣ оид ба дифои рисолаҳои номзадӣ ва докторӣ буданд, ки ин Шӯроро худашон ташкил намудаанд.

Имрӯзҳо шогирдони эшон дар мақомотҳои баланди давлатӣ кору фаъолият мекунанд. Академик Тоҳир Фозилович Арбоби шоистаи илм ва техника буданд. Зиёда аз 5 сол директори Ииститути давлат ва ҳуқуқ ба ӯҳда дошта, ташкилкунандаи Институти мазкур буданд.

Инҷо ҷоиз аст, ки мо сатрҳои шоири шаҳири Тоҷикистон Мирзо Турсунзодаро ба ёд биёрем:

Ошён гар мегузорӣ дар дили инсон гузор,

Дар раҳи меҳру вафою аҳди бепоён гузор.

Нест ҳеҷ чизе ки аз дили инсон баланд,

Ошёни меҳри хеш дар мағзи ҷон гузор.

Меҳри Устод академик Фозилҷон Тоҳиров дар мағзи ҷонҳои фарзандонашон, шогирдонашон, пайвандонашон ҷой гирифтааст. Рӯҳашон шод бошад!

Санавбарбону Воҳидова - доктори илмҳои таърих, профессор, мудири шуъбаи Аврупои Институти Омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Ба истиқболи 33-умин солгарди

Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Аввали солҳои 90-уми қарни гузашта, баъди пош хурдани Иттиҳоди Шӯравӣ 15 давлати нав худро мустақил эълон намуданд. Тоҷикистон низ дар баробари дигар кишварҳо Истиқлолияти давлатии худро эълон намуд ва 9 сентябри соли 1991 дар таърихи миллати тоҷик “Рӯзи истиқлолияти давлатӣ” сабт гардид. Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон барои рушди ҳамаи бахшҳои иқтисодиёти кишвар саҳми босазо гузошт. То баргузор гаштани иҷлосияи тақдирсоз, миллати тоҷик дар гирдоби ҷанги дохилӣ аз бесарусомонӣ азият мекашид. Аз бесарусомонӣ зиёда аз 150 ҳазор нафар фарзандони ин миллат нобуд гашта, миллат пароканда шуда, ҳазорҳо хонаҳо ва иншоотҳои иҷтимоӣ аз байн рафта буд. Аз фаъолият боз мондани коргоҳу корхонаҳои саноатӣ ва нобуд гаштани заминҳои кишт, аз фалаҷ гаштани иқтисодиёти кишвар шаҳодат медод. Соли 1991 сатҳи камбизоатӣ беш 80 % - ро ташкил медод, ки ин масъала мардуми кишварро дар ташвиш гузошта буд. Маҳз дар ҳамин марҳилаи рушди таърихӣ ба халқи тоҷик яке аз фарзандони фарзонаи миллат муҳатарм Эмомалӣ Раҳмон тақдим мегардад, ки миллати тоҷикро аз вартаи ҷанги шаҳрвандӣ наҷот дода, барои бунёди давлати деморативу ҳуқуқбунёд, дунявиву иҷтимоӣ роҳ пеш мегиранд.

Яке аз ҳадафҳои асосии Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, баъди барқарор намудани сулҳу субот, ин масъалаи паст намудани сатҳи камбизоатӣ ва таъмин намудани сатҳи баланди шуғли аҳолӣ буд. Бо ин мақсад Пешвои миллат як қатор қарорҳо қабул намуданд, ки боиси коҳиш ёфтани сатҳи камбизоатӣ замина гузоштанд. Дар натиҷа, сатҳи камбизоатӣ аз 83 % дар соли 1999 то ба 21,2% дар соли 2023 коҳиш дода шуд.

Ҳоло Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳамчун давлати соҳибихтиёр, демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявию иҷтимоӣ узви ҷомеаи ҷаҳонӣ буда, дар ҷараёни босуръати ҷаҳонишавии муносибатҳои иқтисодиву иҷтимоӣ қарор дорад. Дар замони истиқлолияти давлатӣ Тоҷикистон ба муваффақиятҳои назарраси сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ ноилшуда, дар ҷаҳони муосир ҷойгоҳи худро пайдо кардааст. Пояҳои истиқлолияти давлатии мо сол то сол қавитар мегардад.

Боиси хушнудист, ки Сарвари давлат дар ҳар вохӯриашон ба аҳли зиёи кишвар ба рушди илму маориф аҳамияти хоса дода, дар баромадашон санаи 18 марти соли 2020 қайд намуданд, ки “Дар даврони соҳибистиқлолӣ маорифпарварӣ яке аз самтҳои меҳварии давлатдории мо буда, рушди илму маориф омӯзиши техника ва технологияҳои нав, тақвияти неруҳои зеҳнӣ ва ташаккули забони илм дар мақоми авлавиятдор қарор дорад. Дар ин раванд мо ҷойгоҳу манзалат ва дар айни замон, масулияти олимону донишмандон, аҳли зиёи эҷодкорро дар ҷомеа давра ба давра баланд бардоштем. Ҳамчунин, як силсила барнома ва лоиҳаҳои илмиро бо дарназардошти манфиатҳои давлатдории миллӣ таҳия ва мавриди амал қарор дода, барои пешрафти илму маориф заминаи мусоид фароҳам овардем”.

Набояд фаромуш сохт, ки дар чунин вазъияти мушкил, тақдири миллатро Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба зимаи худ гирифта, савганди худро дар назди халқи меҳан сарбаландона иҷро намуданд.

Дар яке аз Паёми худ ба Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зикр намуданд, ки: “Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ҷихати таъмини пояяҳои моддиву техникии муассисаҳои илмӣ, бо таҷҳизоти муосир муҷаҳҳаз гардонидани озмоишгоҳҳо, инчунин тайёр намудани кадрҳои илмӣ аз ҳисоби ҷавонони болаёқат чораҳои мушаххас меандешад”.

Қайд кардан ба маврид аст, ки Пешвои муаззами миллат, таъмини сулҳу субот ва баргардонидани гурезагонро ба Ватан ҳадафи асосии худ дониста, саломатии аҳли кишварро боигарии давлат ҳисобида, барои ноил гаштан ба ин мақсад талош варзиданд.

Ҳамзамон, бо баробари баланд бардоштани сатҳи некӯаҳолии мардум ба саломатии мардуми кишвар низ аҳамияти хоса дода, дар давоми 33 соли Истиқлолияти давлатӣ якчанд муассисаҳои тиббӣ бунёд гардид, ки калонтарини он Муассисаи давлатии бисёрсоҳаи тиббии “Истиқлол” мебошад, ки дар масоҳати 11 гектар, бо харҷи беш аз 750 млн. сомонӣ бо озмоишгоҳҳои муосири замонавӣ таҷҳизонида шудааст.

Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон соли 2019 дар мушовира бо кормандони соҳаҳои молия, андоз, гумрук ва бонкии мамлакат қайд намуданд, ки таҷдиди низоми идоракунӣ талаб мекунад, ки дар рафти таҳияи лоиҳаҳои буҷети давлатӣ ва назорат аз болои қисмҳои даромад ва хароҷот технологияҳои рақамӣ ҷорӣ карда шавад. Дар худи ҳамин мушовира таъмини самаранокии иттилоотӣ ва рақамикунонии идоракунии бахшҳои иқтисод ҳамчун масъалаҳои муҳимтарине муайян карда шуданд, ки аз ҳалли онҳо самаранокии идоракунии иқтисод ва соҳаи иҷтимоӣ, аз ҷумла тиб низ вобаста мебошад.

Дар даврони соҳибистиқлолӣ масъалаҳои ҳифзи саломатии миллат низ афзалиятноки сиёсати иҷтимоии давлатӣ ба шумор рафта, дар ҷумҳурӣ як қатор консепсияю барономаҳо қабул шудаанд. Онҳо заминаҳои рушди соҳаи тандурустии дар даврони соҳибистиқлолии кишвар гузошта, соҳаи тандурустиро ба яке аз соҳаҳои пешқадами замонавӣ табдил дод. Дар ин самт рақамикунонии соҳаи тандурустӣ нақши муҳимро бозид. Дар асри иқтисоди рақамӣ технологияҳо на танҳо меҳнати кормандони тибро осон гардонид, балки сифати хизматрасониро баланд бардошта, ба такмили ташкил ва идоракунии таъминоти иттилоотии низоми тандурустӣ мусоидат намуд.

Маҳз самараи истиқлолияти давлатӣ буд, ки фаъолияти муассисаҳои табобатию пешгирикунанда беҳтар гашта, ихтисоси касбии кормандони зинаи миёна ва олӣ баланд бардошта шуд. Истиқлолияти давлатӣ ба олимони тоҷик имкон дод, ки дар рушди илм нақши бузург бозида, барои пешрафти он ва ворид намудани усулҳои нави ташхисию-табобатӣ бо истифода аз технологияи муосир дар тибби амалӣ саҳм гузоранд.

Ҳамин тавр, соҳаи иҷтимоӣ яке аз самтҳои афзалиятноки сиёсати давлатӣ буда, ба рушди он аҳамияти хоса дода мешавад. Маҳз рушди соҳаи шуғли аҳолӣ, маориф, тандурустӣ имкон дод, ки имрӯз аҳолии кишвар дар давлати иҷтимоӣ зиндаги ба сар бурда, аз дастовардҳои истиқлоли кишвар баҳраманд мебошанд. Саҳми Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар рушди соҳаи иҷтимоиёти кишвар беназир буда, имрӯз Ҷумҳурии Тоҷикистонро дар арсаи байналмилалӣ ҳамчун давлати иҷтимоӣ муаррифӣ гардонидаанд.

Нематова Парвина – номзади илмҳои иқтисодӣ, мудири шуъбаи Осиёи Ҷанубӣ ва Шарқии Институти Омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

«Озодӣ ва истиқлол дар ҳар давру замон неъмати бебаҳо ва волои ҳаёти инсон, нишонаи барҷастаи симо ва ташаккули таърихӣ, кафили пешрафт, рамзи асолату ҳуввият ва шарти бақои миллат ва пойдории давлат мебошанд. Гузашта аз ин, истиқлол мазҳари идеалу ормонҳои таърихӣ, шиносномаи байналмилалӣ, замонати ҳастии воқеӣ ва шарофату эътибори ҷаҳонии миллат аст».

Эмомалӣ Раҳмон

Тоҷикистон ҳамчун субъекти сиёсӣ мустақлият ва истиқлоли худро баъд аз таназзули Иттиҳоди Шуравӣ ба даст овард. Раванди фарорасии истиқлоли давлатӣ ва худро ҷумҳурии мустақилу субъекти комилҳуқуқи муносибатҳои байналхалқӣ эълон намудани Тоҷикистон аз рӯи расмият ба дигар ҷумҳуриҳои тозаистиқлол шабоҳат дошта бошад ҳам, ҷараёни минбаъдаи он дигаргуниҳои ҷиддӣ, махсусан муқовимату ихтилофҳои шадиди иҷтимоӣ ва ниҳоят ҷанги таҳмилии шаҳрвандиро ба бор овард. Дар чунин марҳалаи ҳассос ва тақдирсоз 9-уми сентябри соли 1991 истиқлоли давлатии Тоҷикистон расман эълон шуд. Ин яке аз воқеаи бузургтарин дар таърихи пуршебу фарози халқи тоҷик буд, зеро имкони амалии таъсиси давлати озод ва мустақили миллӣ баъди садсолаҳо аз нав фароҳам омад.

Рушди маънавиёти миллат ва пойдориву шукуфоии давлат пас аз имзо шудани санади «Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ» хеле вусъат ёфт ва дар зеҳну шуури мардум арзишҳои миллӣ ҷои хоссаро ишғол карданд. Бо шарофати истиқлоли давлатӣ миллати тоҷик имкон пайдо кард, ки бо таърихи кӯҳанбунёди худ беҳтару бештар ошно шавад, решаҳои тамаддуни гузаштаро ҷустуҷӯ карда, онро барои таҳкими ватандӯстию худшиносӣ, ифтихори миллии мардум ва тақвияти пояҳои давлати соҳибистиқлол истифода намояд.

Муҳимтарин чораҳои дар амал татбиқ намудаи Ҳукумати Тоҷикистон пас аз ба даст овардани истиқлол ин тарҳрезӣ намудани ҳадафҳои стратегии давлат ба хотири рушди устувор ва зиндагии шоистаи мардум ба шумор меравад. Ҳамин буд, ки аз охири солҳои 90-ум сар карда ба хотири мустаҳкам намудани истиқлоли давлатӣ ва амалӣ гардидани ҳадафҳои стратегӣ роҳи ислоҳотҳои иқтисодию иҷтимоӣ пеш гирифта шуд. Устувории истиқлоли давлату миллати тоҷик пеш аз ҳама аз амалӣ гардидани ана ҳамин ҳадафҳои стратегӣ вобастагии зиёд дошт. Аз бунбасти комуникатсионӣ баровардани кишвар, таъмини амнияти озуқаворӣ, ба даст овардани истиқлолияти энергетикӣ ва саноаткунонии босуръати мамлакат ин ҳама аз ташаббусҳои саривақтии Тоҷикистон дар роҳи рушди ҷомеа ба ҳисоб меравад. Дар тӯли 33 сол се ҳадаф қариб амалӣ гардида, ҳадафи чаҳорум бо як суръати хосса дар роҳи амалишавӣ қарор дорад.

Ҳамчунин, баробари ба даст овардани истиқлол ҳукумати навташкил роҳи ислоҳоти сиёсӣ, яъне сохтори давлатдориро пеш гирифт. Яке аз муваффақиятҳои бузург дар ин самт тарҳрезӣ ва ба таври райпурсиии умумихалқиӣ қабул кардани Конститутсия буд, ки роҳи ояндаи давлати нав ба истиқлолраисдаро ба таври мушаххас муайян мекунад. Маҳз кабули Конститусия заминаи асосии аз бӯҳрони сиёсӣ баровардани мамлакат ва истиқрори сулҳу субот гардид. Қонуни асосии нав муайян кард, ки Тоҷикистон роҳи эъмори давлати демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ, ягона ва ҷомеаи шаҳрвандиро пеш гирифтааст. Ин санади тақдирсоз дурнамои рушди ҷомеаро дар тамоми самтҳо муайян кард.

То имрӯз дар заминаи истиқлол қабули як қатор сандаҳои тақдирсози миллӣ боварӣ ва эътимоди кишварҳои ҷаҳон ба Тоҷикистон зиёд гардид. Ҳамин аст, ки имрӯз Тоҷикистон ҳамчун субъекти мустақили муносибатҳои байналмилалӣ эътироф гардида бо зиёда аз 180 давлати ҷаҳон муносибат ба роҳ мондааст. Дар тайи 33 – соли истиқлоли давлатӣ Тоҷикистон бо зиёда аз 70 созмони минтақавию ҷаҳонӣ ҳамкориҳои судманро роҳандозӣ намудааст. Имрӯз дар сатҳи ҷаҳонӣ Тоҷикистон бо сарварии Пешвои миллати тоҷик муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун давлати ташаббускор дар ҳалли масъалаҳои мубрами глобалӣ эътироф гардидааст.

Ташаббусҳои ҷониби Тоҷикиктсон дар роҳи муборизаи самаранок бар зидди терроризм ва экстремизм, гардиши ғайриқонунии маводи мухаддир, ҳалли масъалаҳои экологӣ ва махсусан, ба оби тоза таъмин намудани сокинони сайёра аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ хуш қабул гардид. Маҳз баромаду ташаббусҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон аз минбари созмонҳои бонуфузи байналмилалӣ, махсусан СММ кишвари моро дар сатҳи ҷаҳонӣ чун субъекти мустақил ва ташаббускор муаррифӣ ва маъмул гардонид. Имрӯзрисолати ҳар як узви ҷомеаи соҳибистиқлол пеш ҳама арҷ гузоштан ба арзишҳои миллию давлатӣ ва ҳифзи якпорчагии Ватан бо тамоми ҳастӣ махсуб меёбад. Бояд гуфт, ки истиқлоли миллат дар заминаи хирад ва ваҳдати миллӣ устувор мегардад, аз ин рӯ якдилии миллат ва якпорчагии Ватан бояд шиори ҳар як шаҳрванди Тоҷикистон бошад.

Абдулмуминзода Гесуҷон Насимљон - корманди Маркази рушди инноватсионии илм ва техналогияњои нави АМИТ

Истиқлолият рамзи соҳибдавлатӣ ва ватандории миллати мутамаддини тоҷик буда, тақдири худро бо дасти хеш навишта, мақому мавқеи муносибро дар ҷомеаи ҷаҳонӣ пайдо намудааст. Ҷумҳурии Тоҷикистон 33 сол қабл 9-уми сентябри соли 1991 мустақилияти комилро ба даст овард ва бо ҳамин васила саҳифаи наверо дар ҳаёти миллати тоҷик оғоз намудааст.

Чӣ тавре, ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қайд кардаанд: «Истиқлолият барои мардуми куҳанбунёди тоҷик арзиши муқаддасу сарнавиштсоз буда, таҳти парчами он хурду бузурги кишвар барои тақвияти пояҳои давлатдории навини худ бо азму талоши ватандустона заҳмат мекашанд ва дар зарфи солҳои сипаришудаи истиқлолият дар ҷодаи расидан ба ҳадафҳои стратегии кишварамон ба дастовардаҳои бесобиқа ноил гардиданд».

Вале Тоҷикистон аз нахустин рӯзҳои истиқлолияти худ дар раванди барқарорсозӣ ва ташаккули пояҳои давлату давлатдории навин, таъмини амнияту суботи ҷомеа, оромии сиёсиву иҷтимоии кишвар ва сарҷамъиву ваҳдати мардум бо мушкилотумонеаҳои сангин рӯ ба рӯ гардид.

Яъне агар барои аксари ҷумҳуриҳои собиқ давлати абарқудрати ягона истиқлолият нисбатан ба осонӣ муяссар гардида бошад, барои Тоҷикистони мо расидан ба ин неъмати бебаҳо ниҳоят гарон афтод. Бархӯрди манфиатҳои доираҳои гуногуни дохиливу хориҷӣ, ки асосан аз беруни кишвар идора карда мешуданд, оқибат ба ҷанги шаҳрвандӣ оварда расонд.

Бояд таъкид кард, ки истиқлолият муқаддастарин неъмат аст, ки мо бояд онро чун гаҳвараки чашм нигоҳдорему арҷгузорем.

Истиқлолияти давлатӣ дар назди мардуми тоҷик вазифаҳои бузурги таърихиеро гузошт, ки муҳимтарини онҳо ташкили рукнҳои давлати соҳибихтиёри миллӣ, таҳкими сулҳу субот, таъмини амнияти давлат ва ҷомеа, оғози раванди созандагиву бунёдкориҳо ва расидан ба сатҳи зиндагии шоистаи мардум буданд.

Албатта, барои пешбурди ин ҷараёни созанда ба мо лозим омад, ки аз фарҳангу маънавиёти ниёгони худ сабақ омӯзем, аз таҷрибаи ҷаҳони мутамаддин баҳра бардорем ва муҳимтар аз ҳама, мардумро ба роҳи хештаншиносиву худогоҳӣ ҳидоят ва сафарбар намоем. Мусаллам аст, ки таърихи қадима, фарҳанги бою рангоранг, забон ва адабиёти пурғановати миллӣ, хештаншиносиву худогоҳӣ, ваҳдату якдигарфаҳмӣ ва дигар муқаддасот асоси ҳастӣ ва бақои миллат буда, ҳар як миллати воҳид маҳз тавассути ҳамин арзишҳо ба тамаддун ва таърихи башарӣ ворид мешавад.

Дар шароити кунунӣ таҳкими истиқлолият, устувор гардонидани пояҳои давлат ва баланд бардоштани сатҳ ва сифати зиндагии инсон барои мо мазмуни ҳаётан муҳим пайдо мекунад. Зеро даҳсолаҳои охир пешрафти босуръати илму техника ва раванди қувватгирифтаистодаи ҷаҳонишавӣ инсониятро ба муҳити комилан нав ворид намуда, боиси ташаккул ёфтани низоми фарогири равобити сиёсиву иқтисодӣ, иҷтимоиву фарҳангӣ ва иттилоотиву маънавӣ гардидааст.

Мо – наслҳои имрӯзаи таҷикон, ки масъулияти тақдири давлат ва миллатро ба души хеш гирифтаем, бояд халқамонро ҳамеша дар муттаҳидӣ ва ваҳдат нигоҳ дорем ва ба бунёдкориву созандагӣ раҳнамун созем. Аз ин рӯ, бояд шукргузор аз он бошем, ки Худованд баҳри мо чунин Ватани азизу маҳбуб ва ободу зебоеро ато намудааст ва он шабеҳи биҳишт аст. Инчунин мо ҷавононро зарур аст, ки пайрави Пешвои худ бошем, сиёсати хирадмандонаи пешгирифтаи Пешвои худро дастгирӣнамоем ва зиракии сиёсиро аз даст надода, якҷоя ҳар як ҳаракати номатлубро пешгирӣ карда, барои пешрафти Ватани азизамон саҳми худро гузорем.

Убайдулло М.О.- ходими калони илмии Маркази инноватсионии биология ва тиб

Ба истиқболи33-умин солгарди

Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Истиқлоли сиёсӣ ва фазои озоду мусоиди он дар баробари дигар имкониятҳо ба пажӯҳиши таърихи пурҳаводиси тоҷикон роҳи фароху муҳити созгорро баҳри рӯ овардан ба ғояҳо ва арзишҳои миллӣ, оину суннатҳои аҷдодӣ, эҳёи низоми давлатдории миллӣ ва пайдо шудани назари боз ҳам жарфтар ба таъриху тамаддуни тоҷикон муҳайё намуд. Маҳз дар замони Истиқлоли давлатӣ манфиатҳо ва ҳадафҳои миллӣ дар сиёсати давлат мақоми асосӣ ва меҳварӣ пайдо намуда, татбиқи он ба муҳимтарин равандҳои сиёсӣ ва иқтисодиву фарҳангӣ мубаддал гашт. Соҳибистиқлол гардидани Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ба миён омадани воқеияти нави сиёсию иҷтимоӣ пеш аз ҳама дар шуур ва худшиносии ҷомеа таҳаввулоти ҷиддӣ ба миён овард.

Истиқлоли сиёсӣ аз бошукуҳтарин дастоварди давлатдории навини тоҷикон маҳсуб ёфта, дар сарнавишти миллати куҳанбунёди тоҷик тағйироти куллӣ ба вуҷуд овард ва оғози марҳилаи сифатан нави таърихӣ гардид. Ин падидаи беназир дар назди мардуми Тоҷикистон иҷрои вазифаи бисёр пурмасъулияти таърихӣ, яъне бунёди давлати ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва ягона, инчунин ҷавобгӯ ба манфиатҳои халқу кишвар ва эҷоди рукнҳои давлатдории муосирро ба миён гузошт. Дар тӯли сиву се сол Ҷумҳурии Тоҷикистон бо шарофати заҳматҳоисофдилона ва содиқонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва заҳмату талошҳои ҷавонмардони шуҷоъу далер дар таъмини рушди самтҳои сиёсиву иқтисодӣ ва иҷтимоиву фарҳангии мамлакат ба натиҷаҳои намоён ноил гардид.

Тоҷикистон дар давоми сиву се соли Истиқлоли давлатӣбо суботи сиёсӣ ва рушду созандагиаш ба як давлати аз дидгоҳи амният ба куллӣтаъмингашта табдил ёфта, мардуми заҳматкашу меҳнатқаринаш барои боз ҳам ободу зебо гаштани ин диёри ҳамешасабз якдилона кӯшиш ба харҷмедиҳанд. Дар тӯли ин солҳо Тоҷикистон таҳти роҳнамоии Президенти кишвар муҳтарам ЭмомалӣРаҳмон дар роҳи бунёди ҷомеаи мустақили демократӣ қадамҳои устувор гузошта истодааст.

Истиқлоли сиёсӣбеҳтарин неъмати воло дар ҳаёти халқи тоҷик, намунаи беҳтарини кафили пешрафти давлату миллат ва рамзи некнажодии гузаштагон ва имрӯзиён, омили солимии андешаи миллати барҷаставу куҳанбунёди тоҷик, оғози марҳилаи навини давлатдории миллӣ, омили иттиҳоду сарҷамъии мардуми фидокору ватандӯсти ин миллат, василаи муҳимтарини ҳифзи асолату ҳуввияти миллӣва муҳимтар аз ҳама нишонаи возеҳи ҳастии миллат ва бақои давлат ба шумор меравад.

Маҳз дар марҳилаи Истиқлоли сиёсӣ Ҷумҳурии Тоҷикистон ба дастовардҳои бузурги иқтисодӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣва сиёсӣноил гардид. Месазад, ки ин дастовардҳоро ҳар як сокини ба ору номуси кишвар тарғибу ташвиқнамуд ва решаҳову пояҳои Истиқлоли сиёсии хешро боз ҳам мустаҳакам кард. Ҳодисаи охире, ки маҳз ба Истиқлоли сиёсӣва давлатии мо вобаста аст ин ба истифода додани бинои нави Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон ва бинои нави Парлумони Тоҷикистон мебошад, ки шояд дар минтақаи Осиёи Миёна шабеҳи он дигар набошад. Ин иншооти маъмурӣва сиёсӣметавонад Истиқлоли сиёсӣва давлатии моро боз ҳам мустаҳкам намояд.

Барои давлатдории миллӣ Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон пеш аз ҳама симои ин давлат ва ин миллати тамаддунофарро ба ҷаҳониён шиносонид. Ба воситаи рамзҳои давлатӣва ба воситаи аъзо шудан ба Созмони Милали Муттаҳид аз 02 марти соли 1993 ва муҳимтар аз ҳама Тоҷикистон дар харитаи сиёсии ҷаҳон ҷой гирифт ва субъекти ҳуқуқи байналмилалӣ гардид, ки ин ҳама ташаббусҳову ҷоннисориҳои Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ЭмомалӣРаҳмон ва дигар шахсиятҳои содиқи Ватан буд, ки дар ин роҳ меҳнати ҳалол карданд, пофишорӣ карданд, кашфиёти илмӣкарданд, асарҳои илмӣнавиштанд ва Тоҷикистонро дар арсаи олам муаррифӣ намуданд.

Ба хотири ба даст овардани ваҳдату ягонагии миллату кишвар, таҳким ва рушди худшиносию ҳувияти миллӣ ва ҳифзи Истиқлоли комили давлатӣ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар меҳвари сиёсати давлатдории худ таваҷҷуҳ ба сабақҳои таърих, оину суннатҳои волои давлатдорию фарҳангии аҷдодиро гузошта, арҷгузорӣ, ҳифз ва истифодаи ҳамаҷонибаи ин хазинаи бузурги арзишмандро дар эъмор ва таҳкими давлатдории навини миллӣпайваста ҳидоят менамоянд.

Раванди нав, ки яке аз муҳимтариндастоварди замони соҳибистиқлолӣ ва ташаббусҳои беназири Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон муаррифӣкарда мешавад, ин вусъати комил пайдо намудани таҷлили санаҳои муҳимми таърихӣ, баргузории ҷашни чеҳраҳои мондагори миллат ва шаҳрҳои бостонию ёдгориҳои нодири таърихист. Дар ин раванд метавон аз ҷашнҳои пуршукӯҳи 1100-солагии Давлати Сомониён, 2700-солагии Авасто, Соли тамаддуни ориёӣ эълон шудани соли 2006, 2500-солагии Истаравшан, 2700-солагии шаҳри Кӯлоб, Соли бузургдошти Имоми Аъзам, 3000-солагии Ҳисор, 5500-солагии шаҳри Саразми бостонӣ, ки ҳар яке бо як шукӯҳи хосса доир гашта, дар худшиносии миллии ҷомеаи кишвар нақши муассире гузоштанд, ёдовар шуд. Ба муносибати таҷлили ин ҷашнҳову санаҳои таърихӣ баробари корҳои ободову созандагӣ, марказҳои нави илмӣ-таҳқиқотӣ, рисолаву асарҳои зиёди илмӣ, барномаву гузоришҳои телевизионӣ, радио ва интернетӣ ба тасвиб расиданд.

Падидаи наҷиби дигаре, ки дар даҳаи сеюми давлатдории миллӣбо шарофати Истиқлоли сиёсӣ рӯйи кор омадааст, ин таҳаввулот дар сиёсати давлатии ҷавонон мебошад. Дар ин раванд бо ташаббуси Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҷиҳати дар маснади роҳбарӣ ҳидоят намудани ҷавонон таҳаввулоти назаррас мушоҳида мешавад, ки ин аз сиёсати хирадмандона ва дурандешонаи Роҳбари давлат дарак медиҳад.

Инъикоси дастовардҳои замони соҳибистиқлолӣ ва тарғибу ташвиқи ташаббусҳои сатҳи байналмилалии Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон муаррифии дастовардҳои беназир дар кӯтоҳтарин марҳалаи таърихӣ, пеш аз ҳама таҷрибаи таърихии сулҳи тоҷикон, ҳадафҳои миллӣ ва стратегии ҷумҳурии мустақил ва роҳу воситаи татбиқи он, мақоми Ҷумҳурии Тоҷикистон дар фазои сиёсии ҷаҳон ва минтақа, яке аз вазифаҳои муҳимми ҳар як фарди ватандӯсти кишвар мебошанд.

Сиву се солагии Истиқлоли сиёсӣ ва давлатии Тоҷикистон ба ҳама тоҷикони рӯйи олам мубораку фархунда бод!

ЗИЁЕВ СУБҲИДДИН НАСРИЕВИЧ, - номзади илмҳои филология, мудири шуъбаи Шарқи Миёна ва Наздики Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи милли илмҳои Тоҷикистон

В рамках дней культуры Казахстана в Таджикистане 21 августа 2024 года в парке культуры и отдыха имени Абулкасима Фирдавси в Душанбе состоялась церемония поднятия занавеса над бюстом казахского поэта Абая Кунанбаева. Таджикистан и Казахстан предают особое значение расширению культурных и гуманитарных связей. Бюст этому великому гуманисту станет очередным шагом в сближении народов. Абая знают во всем мире. Его произведения переведены на 116 языков.

Жизнь и творчество Абая Кунанбаева - неотъемлемая часть казахской истории и культуры. В современном Казахстане день его рождения с 2020 года стал праздником - Днем Абая.

Сейчас во всем мире Абай известен как поэт, мыслитель, основоположник казахской литературы, народный просветитель. Значительна его роль и как реформатора национальной культуры: он стремился к сближению с европейской культурой, не теряя ценностей казахского народа.

В знатной семье правителей и биев рода Тобыкты племени Аргын 29 июля (10 августа по новому стилю) 1845 года родился мальчик Ибрагим, ставший впоследствии великим Абаем Кунанбаевым. Местом его рождения называют урочище Жидбай в Чингизтау, по другим источникам - город Семей. Многозначительное прозвище Абай (‘внимательный’, ‘осторожный’) дала малышу бабушка, заметив эту особенность ребенка. Прадед Иргизбай и дед Оскенбай главенствовали в роду. Отец Кунанбай кажы был ага-султаном Каркаралинского округа, затем волостным управителем. От него сын унаследовал целеустремленность, стремление к справедливости. Мать Улжан происходила из самого многочисленного рода Каракесек того же племени Аргын. Она одарила сына остроумием, чувством юмора. Мальчик из знатной семьи освоил азы грамотности при домашнем обучении у муллы. Затем учился в известном мусульманском духовном учебном заведении - медресе Ахмета-Ризы в Семипалатинске. Здесь уделяли внимание изучению арабского, персидского языков, восточной литературы и культуры. Одновременно Абай посещал и русскую школу, приобщаясь к другому языку. В годы ученичества пробовал писать стихи, но не признавался в их авторстве, указывая автором своего друга.

С подросткового возраста будущего поэта, общественного деятеля и просветителя отец приобщал к традиционной в роду управленчеству. Абай избирался бием, управителем волости, многократно был тюбе-бием - примирителем враждующих сторон. Часто ему приходилось быть в гуще распрей между родами, становиться объектом слежки и многочисленных доносов. Не всегда деятельность примирителя была мирной, однажды он сам стал жертвой покушения, его избили и ограбили недовольные решением тюбе-бия. В этот период, находясь в гуще народной жизни, Абай глубоко задумывается над окружающей действительностью, поведением людей. Свои раздумья он начал записывать, позже они стали известным произведением «Слова назидания». Но первоначально притчи уходили в народ в устных пересказах. В 28 лет Абай Кунанбаев оставил общественную деятельность и посвятил все время самообразованию и творчеству. Хотя его первые серьезные произведения появляются позже, к 40 годам. При жизни его передовые для того времени взгляды в обществе не принимали, автора преследовали.

Признание же Абая как поэта пришло через пять лет после его смерти. В 1909 году несколько стихотворений были опубликованы в Петербурге.

В истории казахской культуры и общественной жизни Абай Кунанбаев остался как народный просветитель, мыслитель и гуманист. Взгляды казахского просветителя на жизнь формировались под влиянием восточной и западной культуры. С юности он был знаком с творчеством философов и мыслителей Фирдоуси, Алишера Навои, Низами, Ибн Сины. Интерес к европейской культуре пробудило обучение в русской школе, а позже - общение с русскими политическими ссыльными. Он дружил с Нифонтом Долгополовым, высланным в Семипалатинск за участие в студенческом движении. Именно от него Абай Кунанбаев получил русский перевод «Истории умственного развития Европы» Джона Дрейпера. Известна была Абаю европейская и русская классика. Он стремился приобщить казахов к этой культуре, делая переводы произведений Пушкина, Лермонтова, Крылова, Гете, Байрона. Как гуманист он болел за свой народ, активно призывал казахов бороться с обманами и лицемерием. Для молодежи считал главным учиться, совершенствовать себя в труде. Главные проблемы современного ему общества видел в иждивенчестве и хвастовстве. Основой мудрости и человечности считал любовь и справедливость. В общественном устройстве Абай Кунанбаев был сторонником демократических перемен: Считал, что законы должны приниматься в интересах народа. В обществе должны быть установлены равенство, свобода выражения своего мнения. Особенно порицал мыслитель пороки должностных лиц: взяточничество, подхалимство, злоупотребление властью. Был сторонником равных прав женщин и мужчин, выступал за то, чтобы казашки получали образование. Передовые для того времени взгляды Абая Кунанбаева оказали влияние на формирование казахской национальной интеллигенции. В годы гражданской войны возникло движение «Алаш-Орда», боровшееся за возрождение казахской нации. Его руководители своим духовным предшественником считали Абая Кунанбаева.

Поэзия и проза Абая уже более века остаются предметом изучения мирового и казахского абаеведения. Кандидат филологических наук Айнур Машакова пишет, что творчество Абая сейчас изучают во всем мире, его произведения изданы на европейских языках (китайском, турецком, языке фарси и других). Абай оставил около 170 стихов, поэмы, прозу, музыкальные произведения. В казахской поэзии это признанный новатор, он ввел новые рифмы, стихотворные размеры (шести- и восьмистишия). Это проявилось в многочисленных стихах, посвященных временам года. Недолгая административная деятельность отразилась в произведениях 1880-х годов, когда написаны стихи «Наконец волостным я стал», «Управитель начальству рад». В них звучат мотивы социального зла и невежества, осуждается стремление к наградам и похвале. Абай обращается к восточным классическим мотивам в поэмах «Масгуд», «Сказание об Азиме». В произведении «Искандер» противопоставляет разум (в образе Аристотеля) и алчность (в образе Александра Македонского). Кандидат филологических наук Гульнара Умарова напоминает, что с произведениями Пушкина казахи познакомились благодаря переводам Абая Кунанбаева. В общей сложности он сделал более 50 переводов русской классики. Она состоит из 45 кратких притч на темы морали, права, истории. Абай Кунанбаев известен как композитор. Некоторые свои стихи он положил на музыку, они распространились акынами по степи, передавались из рук в руки в рукописных сборниках. Песня «Ты зрачок глаз моих» стала народной. Около 20 мелодий популярны и в наше время.

Известный режиссер, хореограф Дамир Уразымбетов отмечает, что музыкальные произведения Абая проникнуты просветительскими идеями пробуждения духа, поиска нравственной целостности, идейного обновления. ЮНЕСКО и Международная организация тюркской культуры 1995-й и 2020-й объявляли годами Абая. Казахи ежегодно отмечают День Абая, отдавая дань уважения одному из выдающихся сыновей Казахстана.

Давлиёрова Сафаргул Тешаевна –

кандидат философских наук, доцент,

ведущий научный сотрудник отдела СНГ

Института изучения проблем стран Азии и Европы Национальной академии наук Таджикистана

Истиқлолият беҳтарин неъмат ва гаронтарин арзиш барои ҳар давлату миллат буда, омили аслии рушду тараққӣ ва заминасози ҳузур дар арсаи ҷаҳонӣ ҷиҳати инкишоф ва ҳифзи манфиатҳои миллию давлатӣ ба шумор меравад.

Тоҷикистон давоми 33 соли Истиқлолият дар партави сиёсати хирадмандонаи Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ва ташабусҳои ҷаҳонии ин шахсияти тавоно тавонист ҷойгоҳи шоистае дар арсаи байналмилалӣ барои худ касб намояд, чунон ки акнун ҳеҷ гуна тасмимгирии дастаҷамъиро дар минтақа бе ҳузури фаъоли Тоҷикистон наметавон тасаввур кард. Имрӯз аз баракати истиқлол миллатеро бо номи тоҷик ва кишвареро бо номи Тоҷикистон кулли мардуми сайёра мешиносад ва дар арсаи ҷаҳонӣ мақоми хосаеро дорост.

Ҷумҳурии Тоҷикистон 9-уми сентябри соли 1991 Истиқлолияти давлатии худро эълон кард ва бо ин саҳифаи наве дар ҳаёти мардуми мо кушода шуд. Тоҷикистон соҳиби Истиқлолият гардид. Истиқлолияте, ки орзӯи ҳамешагии ҳар миллати озода аст ва бе доштани он ҳама гуна дастоварди иқтисодиву иҷтимоӣ комил нахоҳад буд. Даврони Истиқлолият барои мо имкони воқеӣ фароҳам овард, ки роҳи имрӯзу ояндаи миллат ва пешрафти минбаъдаи кишвари азизамонро ба сӯи ҷомеаи демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявӣ интихоб намоем. Истиқлолият барои мо рамзи олии Ватану ватандорӣ, бузургтарин неъмати давлатсозию давлатдории мустақил, кору пайкорҳои пайгиронаи созандагӣ, азму талошҳои фидокоронаи расидан ба истиқлолияти сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангиро омӯзонда, меъёрҳои ҷомеаи шаҳрвандиро таҳким бахшид ва дар як вақт ҳаёти озодонаи ҳар фард ва олитарин дараҷаи бахту саодати воқеии миллатро таъмин намуд.

Истиқлолият барои мо нишони барҷастаи пойдории давлат, бақои симои миллат, рамзи асолату ҳувият, идеалу ормонҳои таърихӣ, шиносномаи байналмилалӣ ва шарафу эътибори ба ҷаҳони мутамаддин пайвастани кишвари соҳибистиқлоли Тоҷикистон мебошад. Тамоми сокинони кишвари озоду ободи мо имрӯз ифтихор доранд, ки 33-сол қабл аз ин нахустин хиштҳои пойдевори истиқлолияти воқеӣ ва давлатдории миллии худро ниҳода, аз шарофати мустақилият соҳиби рамзҳои давлатӣ – Парчам, Нишон ва Суруди миллӣ гардидем.

Воқеан ҳам Тоҷикистон тавонист дар даврони соҳибистиқлолии худ бо роҳбари арзандаву сулҳпарвараш баҳри рушди кишвар чораҳои заруриро андешад. Дар даврони истиқлолият Тоҷикистон аъзои чандин созмонҳои байналмилалӣ гардид. Равобити дуҷониба ва бисёрҷонибаро қариб бо тамоми кишварҳои дунё ба роҳ монда, баҳри боз ҳам рушд намудани сиёсати хориҷӣ, иқтисодиёт, иҷтимоиёт ва дигар соҳаҳои мухталифи кишвар корҳои арзандае ба сомон расонида шуд.

Акнун замони он расида буд, ки мардум бо диди тоза ба оянда нигаранд, дидаи умед ба фардои беҳтар, фардое, ки сарнавишти худро бо дастони худ бисозанд ва вобастаи касе набошанд. Ин душманони аёну ноаён дар тули таърих ба ин сарзамин ва ба ин миллате, ки аз азал соҳиби воқеии ин марзу бум аст, нигоҳи бадхоҳона доштанд. Онҳо намехостанд, миллате ки номардиҳои таърихро таҳаммул карда ва бо орзуву умеди чандин ҳазорсолаи худ, ки тавонист давлати нав бунёд кунад дар ҷой қарор нишинанд. Бо ин мақсадҳои нопоку разилонаи худ нотавонбинон ва хоинони миллат давлати тозаистиқлоли Тоҷикистонро ба вартаи ҷанги нанговари шаҳрвандӣ тела намуданд. Қариб буд давлате, ки нав дар харитаи сиёсии ҷаҳон намудор шуда буд, пора пора намоянд. Ин ҳама ҳодисаву воқеаҳое, ки дар даврони нав истиқлолият ба даст овардани Тоҷикистони азиз буд, ҳеҷгоҳ аз хотираҳо пок нахоҳад шуд. Аммо душманони кишвар натавонистанд ба ин мақсади ифлоси худ расанд. Миллате, ки решаи бунёдии он аз умқи таърих манша мегирад фарзандонеро тавлид мекунад ки ҷонашро баҳри пойдории сулҳу субот ва оромии давлату миллат фидо мекунад. Ҳамин тавр моҳи ноябри соли 1992 дар Қасри Арбоби шаҳри Хуҷанд Иҷлосияи ХVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба арсаи сиёсат шахсияте пой ниҳод, ки дастовардҳои минбаъдаи кишвар ба номи ӯ иртиботи ҳамаҷониба доранд. Аз рӯзи Сарвари давлат интихоб гардидани фарзанди барӯманди миллат Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар тамоми фишангҳои ҳокимият асосҳои сохтори конститутсионӣ, меъёрҳои танзимкунандаи ҳаёти иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангии кишвар роиҷ гардида, пули миллӣ ба муомилот баромад ва шиносномаи миллӣ дар арсаи ҷаҳонӣ эътироф гардид. Мо яке аз рукнҳои асосии давлатдории мустақил – Артиши миллӣ ва нерӯҳои сарҳадиро таъсис дода, ҳифзи марзу буми Ватан ва сарҳади давлати худро таҳти назорати доимӣ гирифтем. Чунон ки Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти мамлакат, Эмомалӣ Раҳмон таъкид кардаанд: «Яке аз муҳимтарин дастовардҳои мо дар даврони истиқлолият давлатсозӣ ва давлатдории муосири миллӣ мебошад, ки моҳиятан шакли ҳуқуқбунёд, иҷтимоӣ ва дунявиро дорад».

Душвортарин муаммои мо дар зарфи 33-сол ин масъалаи истиқлолияти энергетикӣ буд, ки баъди ба низом даровардани сохторҳои ҳокимият роҳбари давлат ҳамарӯза бо он машғул мешуд. Албатта, раванди бонизоми пешрафти иқтисодиёт ва инкишофи ҳамаи соҳаҳои хоҷагии халқ дар шароити имрӯза асосан аз истиқлолияти энергетикиву коммуникатсионӣ ва вусъат пайдо кардани роҳсозӣ вобастагии амиқ дорад. Бинобар ин нахустин иқдомҳои Ҳукумати Ҷумҳурӣ оғоз бахшидан ба сохтмони нақби Анзоб буд. Сарвари давлат дар ин кор ибтидои ҳама бунёдкориҳои роҳсозию коммуникатсияро дида, даричаи наҷотро низ дар он дарёфта буд. Дар роҳи таъмини истиқлолияти энергетикӣ, раҳоии кишвар аз бунбасти коммуникатсионӣ, амнияти озуқаворӣ, ки ҳадафҳои стратегии Ҳукумати мамлакат мебошанд, бо сохтмони нерӯгоҳҳои хурду калони барқи обӣ, хатҳои интиқоли қувваи барқ, туннелҳо, шоҳроҳҳову пулҳои байналмилалии мошингард ва даҳҳо иншооти азими инфраструктураи иҷтимоӣ натиҷаҳои нек ба даст оварда шуданд. Бунёдкориву созандагӣ дар ин самтҳо вусъати тоза пайдо карданд. Дар доираи Барномаи дарозмуддати бунёди силсилаи неругоҳҳои хурди барқӣ дар давраи солҳои 2009-2020 даҳҳо неругоҳи обии хурд сохта ба истифода дода шуд. Аз ҷумла, сохмони нерӯгоҳҳои барқи обии «Сангтӯда-1», «Сангтӯда-2», ба охир расонда шуд, ба истифда додани марказҳои гарму барқдиҳии Душанбе 1 Душанбе 2 ва ба кор даровардани ду агрегати неругоҳи барқи обии Роғун агрегати якум 16 ноябри соли 2018 ва агрегати дуюм 9 сентябри соли 2019 ба кор дароварда шуда он алҳол ба манфиати халқ хизмат мекунад.

Доир ба раҳоии кишвар аз бунбасти коммуникатсионӣ як силсила тадбирҳои мушаххас амалӣ шуда, сохтмонҳои қитъаҳои алоҳидаи роҳҳои мошингарди Душанбе – Хоруғ – Мурғоб, Душанбе – Рашт – Саритош, нақбҳои автомобилгарди Истиқлол, Шаҳристон, Шоҳроҳи Душанбе – Хуҷанд – Чаноқ, нақби Шаршар ва ғайра ба истифода дода шуданд. Баъди истифодаи роҳҳои бузурги байниминтақавӣ имкон фароҳам омад, ки ҳаракати нақлиёт дар дохили мамлакат ва берун аз он тамоми фаслҳои сол имконпазир гардад ва дар ин замина вазъи равуо ва боркашонӣ ба манотиқи гуногуни кишвар сад дар сад беҳтар шавад.

Дар шароити кунунӣ, ки ҷаҳони муосир дорад, таҳкими Истиқлолият, устувор гардонидани пояҳои давлат ва баланд бардоштани сатҳ ва сифати зиндагии инсон барои на танҳо мардуми мо, балки тамоми инсоният мазмуни ҳаётан муҳим пайдо мекунад. Аз ҳамин лиҳоз ҳодисаву воқеаҳои пурошӯби охирҳои асри гузашта моро водор намуд, ки оид ба масъалаи таъмини амнияти милливу давлатӣ, нигоҳ доштани оромии авзои ҷомеа, пойдории сулҳу субот, ва ободу зебо гардонидани ватани маҳбубамон, ру ба тарақи ниҳодани иқтисодиёт, саноати кунонии кишвар ва таҳкими истиқлолияту ҳифзи дастовардҳои он андеша кунем.

Самараи неки истиқлол аст, ки имрӯз Тоҷикистон дар дунё чун давлати сулҳхоҳу сулҳпарвар шинохта шудааст. Таҷрибаи сулҳи тоҷикон - манбаи омӯзиши сулҳхоҳони ҷаҳон гашт, ки боиси ифтихори ҳар як қавми тоҷикмиллат аст. Мо бояд аз ин миллати баруманд биболему барои боз ҳам машҳуртар гардидани он кушишу ғайрат намоем. Аз ин лиҳоз бо чунин орзуҳо гуфтаниям: Бигзор иди муқаддаси Истиқлолият барои ҳар фарди соҳибдилу озодаи кишвар саломатӣ, бахту саодат, зиндагии осуда ва комёбию кушоишҳо оварад!

Бигзор Истиқлолияти миллӣ чун қуллаҳои сарбаланди кишвар устувору поянда бод!

Номзади илмҳои техникӣ, - ходими пешбари илмии озмоишгоҳи “Маводҳои ба коррозия устувор”-и Институти кимиёи ба номи В.И. Никитини АМИТ, муовини раиси ТИ “Кимиёгарон” Худойбердизода Саидмири Убайдулло.

Истиқлолият муқаддастарин ва неъмати гарон, рамзи хушбахтӣ ва ҳуввияти миллат, ватандӯстӣ, шаъну шараф, нишонаи устуворист ва умри дароз доштани давлат.

Эмомалӣ Раҳмон

9-уми сентябр дар Тоҷикистон 33-умин солгарди Истиқлоли давлатӣ ҷашн гирифта мешавад. Оғози марҳалаи муосири таърихи Тоҷикистон бо раванди парокандагии ИҶШС, вайрон шудани таносуби қувваҳо дар ҷумҳурӣ алоқаманд аст. 24-уми августи соли 1990 дар авҷи муқовиматҳои сиёсӣ дар ҷаласаи дуюми Шурои Олии ҷумҳурӣ, даъвати 12-ум Эъломия дар бораи соҳибихтиёрии Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон қабул карда шуд. Дар эъломия ҶШС Тоҷикистон ҳамчун давлати мустақили сермиллат эълон шудааст. Соҳибихтиёрии давлатии ҶШС Тоҷикистон, гуфта мешавад дар он, дар ягонагӣ ва бартарии ҳокимияти давлатӣ дар тамоми қаламрави ҶШС Тоҷикистон ва мустақилият дар муносибатҳои хориҷӣ ифода меёбад. Эълон карда шуд, ки ҶШС Тоҷикистон дар қаламрави худ ҳама масъалаҳои сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангиро мустақилона ҳал мекунад, ба истиснои он масъалаҳое, ки Тоҷикистон ихтиёран ба салоҳияти ИҶШС мегузарад. Ҷумҳурият ҳуқуқи аз ИҶШС озод шуданро бо тартиби мукаррарнамудаи шартномаи иттифоқӣ ва қонунгузорӣ дар асоси он нигоҳ доштааст.

9-уми сентябри соли 1991 Шурои Олии Тоҷикистон дар иҷлосияи ғайринавбатӣ Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро эълон кард. Дар Эъломияи истиқлолияти давлатӣ омадааст: “Бо назардошти тағйироти инқилобӣ дар ИҶШС ва эҳтироми саъйи ҷумҳуриҳои соҳибихтиёре, ки ба он шомил карда шудаанд, муносибатҳои байни худро ба тариқи нав барқарор кунанд, тибқи Эъломияи истиқлолияти Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки 24-уми августи соли 1990 қабул шудааст”.

Дастовардҳои Тоҷикистон дар 33 соли Истиқлоли давлатӣ аз дастовардҳои ҷаҳонӣ инҳоро фарқ кардан мумкин аст:

-Роҳбарияти Тоҷикистон тавонистааст давлатдорӣ ва тамомияти арзии худро ҳифз кунад.

-Ҳаҷми маҳсулоти хоҷагии қишлоқ афзуд. Тоҷикистон маҳсулоти кишоварзиро на танҳо ба бозори дохилӣ, балки ба бозорҳои кишварҳои шарик низ таъмин мекунад.

-Дар Тоҷикистон корҳо оид ба такмил додани инфрасохтори нақлиётӣ мутобиқи стандартҳои байналмилалӣ: азнавсозӣ ва сохтмони роҳҳои оҳан ва автомобилгард, пулҳо, нақбҳо гузаронида шуданд ва идома доранд. Ин ба табдил ёфтани Тоҷикистон ба минтақаи транзитӣ мусоидат мекунад.

-Тоҷикистон имрӯз сиёсати мустақили дохилӣ ва хориҷиро пеш мебарад, манфиатҳои миллии ҷумҳуриро дар арсаи геосиёсӣ ҳимоя мекунад.

-Тоҷикистон пас аз сардиҳои муносибатии чандинсола бо Ӯзбекистон дар самтҳои гуногун муносибатҳои ҳамсоягӣ ва ҳамкорӣ барқарор кард. Дар ҷараёни сафари расмии Президенти Ӯзбекистон Шавкат Мирзиёев ба Тоҷикистон баҳори соли 2018 байни вазорату идораҳои дахлдори кишварҳо 27 созишномаи ҳамкорӣ ба имзо расид. Ва дар ҷараёни сафари давлатии Президенти Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон ба Ӯзбекистон 26 санади дигар дар бораи ҳамкориҳои мутақобила ба имзо расид.

-Дар давраи истиқлолият шумораи аҳолии кишвар аз 5,5 миллион то 10 миллион нафар афзоиш ёфт, яъне 2 маротиба, сатҳ ва сифати зиндагии одамон ба куллӣ беҳтар шуд, умри миёнаи шаҳрвандон ба 73,5 сол расид. Халқи тоҷик бояд Истиқлолияти давлатии кишварро чун гавҳараки чашм эҳтиёт карда, шукргузор аз неъматҳои яздонӣ ба Пешвои миллати худ – Эмомалӣ Раҳмон дар ҳама ҷабҳаҳои рушди давлату миллат пайраву содиқ бошад.

Ибрагимова Мадина - лаборанти калони Шуъбаи Осиёи Ҷанубу Шарқии Институти омузиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Истиқлол ҳарчанд таърифҳои зиёде дорад, аммо мо онро ҳамчун навистани тақдир бо дастони хеш ва интихоби тарзи зиндагӣ дар доираи қобилиятҳо, воситаҳо ва мувофиқ бо арзишҳои миллии худ муайян мекунем. Аз ин рӯ, истиқлол муродифи озодии интихоб, худмуайянкунӣ ва мустақилият аз дахолати беруна мебошад.

Таърихи инсоният гувоҳ аст, ки самараи истиқлолро кишварҳо дар рақобату мубориза ба даст овардаанд. Чунки дар паси ин дастоварди бузург, ҷангу бесарусомонӣ, хиёнату бегонапарастӣ ва фитнаҳои муғризонаи душманон хобидаанд. Истиқлол ҳадафу неъмати олии дилхоҳ миллат буда, дар он хотираи таърих, орзуву армони аҷдодон, ҳувияту асолати миллӣ, ифтихору худшиносии миллӣ, давлатдории миллӣ, арзишҳои миллӣ, манфиатҳои миллӣ ва ҳадафҳои стратегӣ таҷассум ёфтааст. Истиқлоли сиёсӣ ин ноил шудан ба дастовардҳои бузург, таъмини амнияту сулҳи сартосарӣ ва устувор намудани пояҳои давлатдории миллӣ мебошад.

Истиқлол на ба ҳар халқу миллат насиб мегардад. Зеро истиқлол натиҷаи муборизаҳои сулҳҷуёна, озодихоҳӣ ва ваҳдатгароӣ мебошад. Ин неъмати бебаҳо барои миллати тоҷик низ ба осонӣ насиб нагашт. Аз рӯзҳои аввали ба даст овардани Истиқлол, соҳибихтиёрӣ, фазои моро абру борони ҷанги шаҳрвандӣ, бозиҳои ҳаргуна гурӯҳҳои манфиатталаб ва фитнаҳои ташкилотҳои экстрмистиву террористӣ фаро гирифт. Озодӣ ва истиқлоли моро аз рӯзҳои аввал бо саҳнаҳои ҷангу ҷидол, қатлу куштори фарзандони миллат, майдоннишиниҳо, террору ғорати давлат ба ришта кашиданд. Аммо шарори истиқлолхоҳӣ, озодхоҳӣ, соҳибихтиёрӣ, эҳтироми сулҳу ваҳдат ва амнияту давлатдорӣ дар дилҳои мардуми тоҷик хомӯш нашуда буд. Душманони дохиливу хориҷии миллати тоҷик чашм ба ҳар як ваҷаб замини кӯҳистонаш андӯхта буданд. Фурсат меҷустанд, то ки шарори истиқлол, ҳувияту ифтихорӣ моро хомӯш ва Ватани азизи моро пора – пора созанд. Аммо, қалами тақдири миллат ба дасти яке аз фарзандони фарзонаи миллат, мӯҳтарам Эмомалӣ Раҳмон афтод. Ин шахсият ҳадяи Яздон, ҳадяи таъриху тақдир буд. Зеро бо шарофати ин шахсияти таърихӣ, фарзанди асили миллати тоҷик, оташи ҷанги шаҳрвандӣ хомӯш, истиқлоли мо поянда ва давлати мо аз вартаи нобудӣ наҷот ёфт. Ин неъмати бебаҳо барои эҷоди аркони давлатдории муосир шароит фароҳам оварда, нуру зиё, ободиву озодӣ, бунёдкориву созандагӣ, ҳамфикриву ҳамзистӣ ва осоиштагиро ба мардуми тоҷик армуғон овард.

Истиқлоли давлатӣ нишонаи ҳувият ва озодӣ, ифтихору номус, рамзи саодату хушбахтӣ ва тантанаи орзуву ормонҳои деринаи мардуми мо мебошад, ки Тоҷикистони азизро ба як марҳилаи хоси таърихӣворид намуда, бо ҷомеаи ҷаҳон пайваст. Боиси ифтихор аст, ки имрӯз Тоҷикистонро дар қатори дигар кишварҳои тараққикарда, барои ҳадафҳои ҷаҳонияш мешиносанд ва эътироф доранд. Маҳз, қабул гардидани панҷ Қатънома дар соҳаи об аз тарафи СММ боиси ифтихор аст, ки Тоҷикистонро кишвари калидӣ дар ҳалли мушкилоти об дар ҷаҳон муаррифӣ карда истодааст.

Тавре Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зикр намудаанд: “Истиқлоли давлатӣ барои мардуми мо имконияти нодири таърихӣфароҳам овард, ки зери парчами миллии худ муттаҳид шуда, бо заҳмати аҳлонаву бунёдкорона бисёр мушкилоту монеаҳои сахту сангинро паси сар намоянд ва кишвари маҳбубамонро ба марҳалаи рушди устувори иқтисодиву иҷтимоӣ расонанд».

Хушбахтона имрӯз Истиқлоли мо сию сесола мешавад. Мо 33 сол аст, ки шаҳди истиқлол, озодӣ, соҳибихтиёриро мечашем. Фаромӯш бояд насохт, ки ин шаҳди ширин, неъмати яздонӣ барои мо гарон афтодааст. Зеро дар паси он ормони ҳазорон шаҳидони роҳи Истиқлол, ормони ҳазорсолаи халқи тоҷик ва заҳматҳои шабонарӯзии мардум хобидааст. Озодӣ, фатҳу кушоиш ҳама бо шарофати истиқлол ба мо насиб гардидааст. Ҳар неъмате, ки нисбати он эҳтиром гузошта нашавад, нобуд хоҳад шуд, ҳатто Истиқлол ҳам. Пас бояд ҳар лаҳза ба он эҳтиром қоим буд ва чун гавҳараки чашм эҳтиёт кард. Муносибати мо бо Истиқлол дар ҳар давру замон гуногун буд. Имрӯз он самимона буда, лаҳза ба лаҳза меҳру муҳаббат нисбати он меафзояд. Аммо ҳоло новобаста аз он, ки мо дар ҳамаи самтҳои сиёсати дохиливу хориҷӣ ба дастовардҳои назаррас ноил гардидаем, вале дар марҳилаи мураккабу ҳассоси ҷаҳони муосир ба иттиҳоду ҳамраъйӣ, ваҳдатгароӣ, маърифату зиракии сиёсӣ, худшиносиву худогоҳӣ ва эҳсоси баланди ватандӯстиву ватандорӣ ниёзи бештар дорем. Чунки таҳдидҳои терроризму экстремизм то рафт авҷ гирифта, метавонанд ба амнияту осоиши ҷомеа халал ворид созанд. Ин дар ҳолест, ки мутаассифона, то ҳол гурӯҳу созмонҳое ҳастанд, ки дар пайи ноором кардани вазъ дар кишвари азизи мо мебошанд ва бо ҳар роҳ кӯшиш мекунанд, ки монеи пешрафту тараққиёти мамлакат гарданд. Пас, дар чунин вазъ мо бояд дар партави ҳидоятҳои Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон амал карда, дар ҳеҷ маврид зиракии сиёсиро аз даст надиҳем ва ба қадри тавонмандии хеш дар пешрафти минбаъдаи Ватани азизи худ саҳмгузор бошем.

Искандар ШАРИФОВ, ходими илмии шуъбаи Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил - и Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупо и Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон

Ба истиқболи 33-умин солгарди

Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Истиқлолмаънии ҳаёт ва омили таъминкунандаи саодати рӯзгори инсоният аст. Дар ҳама давру замон одамият Истиқлолро шарти асосии бунёди ҷомеаи солим ва рушдёфта донистаанд. Аз ин рӯ, Истиқлол инъикосгари ҳаёти орому осудаву осоиштаву боамни давлату миллат ба ҳисоб меравад.

Дар марҳалаи давлатдории навини тоҷикон дастёбӣ ба Истиқлоли давлатӣ бузургтарин дастоварди милливу давлатӣ буда, рушди ҳамаҷониба ва устувори давлат ба ин падидаибузург пайванди ногусастанӣ дорад. Аз ҷониби дигар, мафҳумҳоиИстиқлол, Сулҳ, Ваҳдат ва субот ба ҳамдигар тавъам буда, заминагузори давлати нави соҳибистиқлол, дунявӣ, ягона, демократӣ ва ҳуқуқбунёди тоҷикон маҳсуб меёбанд.

Мусаллам аст, ки раванди бунёд, бадастоварӣ ва истиқрори Истиқлолу Сулҳу Ваҳдат ва дар ин марҳала ҳифзу буми Тоҷикистон нишон медиҳад, ки дар ин масир нақши Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ниҳоятбузургу бориз аст. Яъне, шукуҳу ҷалоли соҳибистиқлолии Тоҷикистон аз он шаҳодат медиҳад, ки Пешвои муаззами миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар роҳи расидан ба ин неъмати созанда ва дастоварди пурарзиш нақши хоссаи худро гузоштаанд.

Дар идомаи фаъолияти пурсамар ва пурмаҳсул, бахусус талошҳои пайваставу ҳамешагии Пешвои миллат дар Тоҷикистон суботу ҳамгироии миллӣ барқарор гашта, фазои субот, амнияти миллӣ ва ваҳдату якдилӣ устувор гардид, ки ин пеш аз ҳама самараи ҷасорату матонати сулҳофаринии муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошад.

Дар тули солҳои соҳибистиқлолӣ ҳамагуна имконоти рушди иқтисодиву иҷтимоии кишвар ҷиҳати амалигардонӣ ва татбиқи ҳадафҳои стратегии кишвар фароҳам оварда шудаанд, ки чунин барномарезиҳои стратегӣ омили таъминкунандаи рушди устувори Тоҷикистон маънидод мегарданд.

Дар замони Истиқлол таваҷҷуҳ ба ҷавонон ва рушди маънавиёту рушди зеҳнияти илмиву техникии онҳо аз ҷониби Пешвои миллат равона гардида, барои боз ҳам баланд бардоштани донишу ҷаҳонбинии илмии насли ҷавон хеле тадбирҷӯиҳои саривақӣ ва стратегияву барномаҳои муҳимму зарурӣ ба вуҷуд омаданд. Зеро яке аз воситаҳои асосии рушди давлат ин рӯй овардан ба илму маориф ва дар ин замина тарбияи мутахассисони варзида, бомаҳорат, забондон ва донишманду ватандӯст аст.

Агар нақши муҳтарам Эмомалӣ Раҳмонро дар таҳкими Истиқлоли давлатӣ мавриди таҳлилу баррасӣ қарор диҳем, месазад, ки дар ин хусус як силсила таҳқиқоти бузургро анҷом дод.

Яке аз омилҳои таҳкимбахш ва муаррификунандаи давлату миллат ин роҳандозии сиёсати муваффақонаи хориҷӣ ва роҳ ёфтан ба ҷомеаи ҷаҳонӣ мебошад. Дар ин масир, Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон зери роҳбарии Президенти кишвар муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тавонист, ки ҷиҳати таҳким ва тақвияти Истиқлоли давлатӣ бо давлатҳо ва созмонҳои ҷаҳонӣ ҳамкориҳоро ба роҳ монад, ки ин ҳама натиҷаи сиёсатгузориҳои арзишманди Пешвои миллат маҳсуб меёбанд.

Эътироф гардидани давлати мо ҳамчун кишвари соҳибистиқлол аз ҷониби кишварҳои ҷаҳон, барқарор намудани муносибатҳои дипломатӣ бо аксари кишварҳои дуру наздик, узви комилҳуқуқи созмонҳои минтақавию байналмилалӣ гардидан, пешниҳоди ташаббусҳои ҷаҳонӣ ва даҳҳо муваффақиятҳои дигар дар самти ҳамкориҳои байналмилалӣ ҳама бозгӯифаъолияти пурсамари мактаби дипломатияи муваффақиПешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мебошанд, ки ба таҳкими Истиқлоли давлатӣ ва шинохти ҷаҳонии давлати миллии тоҷиконмусоидат намудаанд.

Ҳамин тариқ, марҳалаи дастёбӣ ба Истиқлоли давлатӣ ва рушди устувори Тоҷикистони азиз, ба фаъолияти созандаву бунёдкорона ва афкори созандаву ободиоварандаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон вобастагии амиқ дорад. Зеро муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳамчун Пешвои хирадсолор ормони ҳазорсолаимиллати тоҷикро ҳимоя намуда, давлати миллии тоҷиконро эҳё намуданд, ки ин бузургтарин саодат, баландтарин иқбол ва беҳтарин хушбахтӣ барои миллати тоҷик мебошад.

Ардамеҳр Ашуров - номзади илмҳои таърих, ходими пешбари илмии Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон