Таърих гувоҳ аст, ки халқҳои сайёра борҳо талош бар он кардаанд, ки аз зулму бедодгарии аҷнабиён бо роҳи мубориза озодӣ ва истиқлоли худро таъмин кунанд. Ҳаракатҳои миллливу озодихоҳӣ дар таърихи халқҳои олам борҳо иттифоқ афтодааст ва мисолҳои зиёде мавҷуд аст. Намунаи ҳаракатҳои миллии озодихоҳие, ки дар асри XIX ба вуҷуд омадаанд, Италия, ки барои аз ҳукмронии монархияи Габсбургҳо озод кардани заминҳои Италия ва муттаҳид намудани он мубориза мебурд, фениҳо, ки барои истиқлолияти Ирландия аз Британияи Кабир мубориза мебурданд, Кумитаи Марказии инқилобии Булғория, ки барои истиқлолияти Булғория аз империяи Усмонӣ мубориза мебурд, мисол шуда метавонанд. Махсусан дар давраи пошхӯрии низоми мустамликадорӣ дар нимаи дуюми асри XX бисёр ҳаракатҳои миллии озодихоҳӣ ба вуҷуд омаданд. Ҳаракатҳои озодихоҳӣ асосан дар Осиё, Африқо ва Америкаи Лотинӣ, ки дар тӯли асрҳо минтақаҳои густариши ҳарбӣ ва макони ҷангҳои давлатҳои аврупоӣ буданд ва дар ин ҷо империяҳои мустамликавии худро ба вуҷуд оварда буданд, вусъат ёфтанд. Дар маҷмӯъ, пас аз Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ, беш аз 100 мулки мустамликавӣ барҳам хӯрда, ба ҷойи онҳо то ибтидои солҳои 90-уми қарни XX давлатҳои нав ташкил шуданд.

Бо вуҷуди ин, имрӯз бисёр ҳудудҳои вобаста боқӣ мондаанд. Мустамликаҳои “классикӣ”, яъне заминҳое, ки сохибихтиёрии сиёсӣ надоранд, имрӯз вуҷуд доранд. Қариб 40 мустамлика ва ҳудудҳои ишғолшуда (асосан дар Уқёнусия ва баҳри Кариб) мавҷуд аст, ки онҳо 0,13 фисади ҳудуд ва 0,27 фисади аҳолии курраи заминро ташкил медиҳанд.

Дар таърихи халқи тоҷик низ руйдоди муҳими охири қарни XX соҳиб шудан ба истиқлоли комили миллӣ буд. Дар охири солҳои 80-ум руҳияи истиқлолхоҳии халқи тоҷик боло гирифт ва нахустин коре, ки анҷом шуд, дар таърихи 22 июли соли 1989 дар Иҷлосияи даҳуми Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон қабул кардани қонуни забон буд ва соли 1993 Пешвои миллат Эмомалӣ Раҳмон бори нахуст аз минбари СММ бо забони тоҷикӣ баромад карда, забони моро муаррифӣ кард.

Аввалин санади ҳуқуқие, ки истиқлолияти Ҷумҳурии Тоҷикистонро эълон кард, Эъломияи истиқлолияти Ҷумҳурии Тоҷикистон буд ва он 24 августи соли 1990 дар Иҷлосияи дуюми Шӯрои Олии ҶШС Тоҷикистон (даъвати 12-ум) қабул карда шуд. Дар моддаи якуми Эъломия таърифи мафҳуми Истиқлолияти давлатӣ – “ягонагӣ ва ҳукмравоии ҳокимияти давлатӣ дар тамоми ҳудуди Ҷумҳурии Тоҷикистон ва соҳибихтиёрии он дар муносибатҳои хориҷӣ” сабт гардид. Ин таърифи истиқлолият қадами ҷиддие ба сӯйи мустақилияти комил буд. 9 сентябри соли 1991 дар Иҷлосияи Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон изҳорот ва қарор «Дар бораи истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» пас аз ҳодисаҳои августи соли 1991 (Кумитаи давлатии вазъияти изтирорӣ дар ИҶШС (ГКЧП) як ниҳоди сиёсии худхонда дар ИҶШС, ки аз 18 то 21 августи соли 1991 вуҷуд дошт) қабул карда шуд.

Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон маънии истиқлолиятро хеле возеҳу равшан шарҳ додааст: “Истиқлолият шиносномаи ҳастии давлати комилҳуқуқ ва соҳибихтиёри тоҷикон дар ҷомеаи ҷаҳонист, ки низоми давлатдорӣ, сиёсати дохилию хориҷӣ, сиёсати иқтисодӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангии хешро мустақилона пеш мебарад”.

Бо шарофати истиқлоли миллӣ 25 декабри соли 1991 Тоҷикистон ба Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил, 26 феврали соли 1992 ба Созмони Амният ва Ҳамкории Аврупо (САҲА) ва 2 марти соли 1992 ба узвияти Созмони Милали Муттаҳид дохил шуд. Аз ҷониби СММ ба узвият қабул шудани Тоҷикистони озод ин эътирофи он аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳон буд.

Аммо, дар Тоҷикистон ҷанги таҳмилии шаҳрвандӣ ҷомеаро ба вартаи нобудӣ наздик кард. Иҷлосияи таърихии XVI-уми Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба истиқлоли давлатӣ умри дубора бахшид. Дар ин иҷлосия қарорҳое қабул шуданд, ки барои ваҳдат ва муттаҳидии халқи тоҷик сабаб шуданд. Тамоми сохтори фалаҷгаштаи ҳокимияти давлатӣ барқарор ва кулли муассисаву ташкилотҳо дубора ба фаъолият оғоз карданд. Фаъолияти мақомоти қудратӣ танзим ва пурсамар гардид. Бо мақсади ҳарчи зудтар ба роҳ мондани ҳифзи сарҳадоти кишвар моҳи ноябри соли 1992 дар Иҷлосияи таърихии 16-уми Шӯрои Олӣ қарори дахлдор қабул гардид, ки дар асоси он дар назди Кумитаи давлатии амнияти миллӣ бригадаи махсуси марзбонӣ ташкил ва баъди чанд муддат бо қарори раёсати Шӯрои Олӣ дар ҳайати кумитаи зикршуда Раёсати ҳифзи сарҳад таъсис дода шуд.

Бо талошҳои бесобиқаи Пешвои муаззами миллат 27 июни соли 1997 сулҳу Ваҳдати сартосарӣ дар ҷомеаи Тоҷикистон пойдору устувор гашт ва сиёсати дохиливу хориҷии мамлакат ба маҷрои сифатан нави рушд ворид шуд.

Дар ин марҳилаи таърихӣ раванди таҳкими пояҳои давлати демократӣ идома ёфта, ислоҳоти ҳуқуқӣ амалӣ карда шуд. Нақши парлумони кишвар боло рафта, заминаҳои ҳуқуқӣ барои ҷалби сармоя ба вуҷуд оварда шуд.

Бо мақсади танзими муҳоҷират ва ҳимояи ҳуқуқҳои шаҳрвандон “Дар бораи Консепсияи муҳоҷирати меҳнатии шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон ба хориҷа”, “Дар бораи ба низом даровардани масъалаҳои муҳоҷирати меҳнатӣ” ва “Барномаи давлатӣ оид ба Консепсияи муҳоҷирати шаҳрвандони Ҷумҳурии Тоҷикистон” қарорҳо қабул карда шуд.

Дар солҳои аввали истиқлолият, бахусус охири соли 1991 бӯҳрони амиқи иқтисодӣ ба амал омада буд. Соли 1993 ММД 16 фисад, соли 1994 24 фисад, соли 1995 12 фисад, соли 1996 17 фисад кам шуд. Маҷмӯи маҳсулоти дохилӣ дар соли 1995 ҳамагӣ 41 фисад нисбат ба соли 1991 буд, аммо аз соли 1997 афзоиши ММД оғоз шуд ва дар соли 2000 суръати он афзоиш ёфт. Дар соли 2003 кишоварзӣ 30,8 фисад ММД, саноат 29,1 фисад ва хизматрасонӣ 40,1 фисадро ташкил дод.

Бо фароҳам омадани шароити озоду осоишта, пас аз соли 2002 дар ҳаёти сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии кишвар дигаргуниҳои зиёде падид омад ва низоми давлатдорӣ, идоракунӣ то ҳадди имкон такмил гардида, худогоҳиву худшиносӣ, ватандорӣ ва ифтихори миллӣ такмил ёфт.

Дар ин давра сиёсати иқтисодии ҷумҳурӣ ба иҷрои се ҳадафи муҳими стратегӣ барои ояндаи наздик аз қабили: ноил шудан ба истиқлолияти энергетикӣ, таъмини амнияти озуқаворӣ ва раҳоӣ аз бунбасти нақлиётӣ нигаронида шуд. Соли 2002 ҳукумати мамлакат мақсад гузошт, ки барои расидан ба истиқлолияти энергетикӣ ва рушди иқтисодӣ ба сохтмони нерӯгоҳҳои барқии Сангтӯдаю Роғун, туннели Анзоб, роҳҳои мошингарди Мурғоб -Кулма - Қарақурум, Душанбе - Ҷиргатол, кони гази Хоҷа Боқиргон оғоз бахшад. Ҳамчунин, роҳҳои Душанбе - Қӯрғонтеппа - Панҷи Поён, Айнӣ – Панҷакент, Душанбе – Хоруғ - Кулма (қитъаи Шӯрообод-Дарвоз), Восеъ – Ховалинг, бунёди роҳи оҳани Душанбе-Қӯрғонтеппа (қитъаи Ваҳдат-Ёвон) ва ғайраи дигар сохта ба истифода дода шуд.

Дар Паёми соли 2018 ба Маҷлиси Олӣ Президенти мамлакат саноатикунонии босуръати кишварро ҳадафи чоруми миллӣ эълон кард ва барои расидан ба ин ҳадаф фаъолияти назаррас ба роҳ монда шудааст. Ҳукумати мамлакат солҳои 2022-2026 – ро “Солҳои рушди саноат” унвон кардааст ва то имрӯз 1200 коргоҳу корхонаи нави истеҳсолӣ бо 11 ҳазор ҷойи корӣ таъсис дода шудааст. Қайд мешавад, ки то соли 2030 ҳиссаи саноат ба 22 фоиз расонида шавад.

Рушди иқтисодии кишвар то соли 2014 муътадил ривоҷ ёфта, ММД 45,6 миллиард сомонӣ ва афзоиши воқеии он 6,7 фисадро ташкил кард. Дар давоми солҳои 2017-2023 рушди иқтисоди миллӣ ба ҳисоби миёна 7,5 фоизро ташкил дода, ҳаҷми ММД 1,5 баробар афзоиш ёфт. Дар ин марҳила беш аз 2 ҳазор корхонаву коргоҳҳои истеҳсолӣ бо 21 ҳазор ҷойи корӣ, 1380 иншооти соҳаи маориф, 1213 муассисаи тандурустӣ, 11,5 ҳазор километр роҳ ва 461 пул бунёду азнавсозӣ карда шуданд. Бо болоравии рушди иқтисодии мамлакат сатҳи камбизоатӣ аз 83 фисади соли 1999-ум то 21,2 фисад дар соли 2023 паст карда шудааст. Ҳукумати мамлакат ҳадаф гузоштааст, ки рушди иқтисоди миллӣ дар соли 2024 ба 8 фисад таъмин карда шавад.

Истиқлолият имкон фароҳам овард, то Тоҷикистон дар низоми нави ташаккулёфтаистодаи муносибатҳои ҷомеаи ҷаҳонӣ мавқеи муносиб ишғол намояд. Доираи ҳамкориҳо бо қариб кулли кишварҳои ҷаҳон, аз қабили Британия Кабир, Фаронса, Германия, Ҷопон ва дигар мамлакатҳои дуру наздик васеъ гардид ва ин кишварҳо дар Душанбе намояндагиҳои дипломатии худро боз карданд. Ҳамзамон барои густариши муносибатҳои ҳасана бо Ҷумҳурии Халқии Хитой, Ҷумҳурии Исломии Эрон, Ҷумҳурии Ҳиндустон, Ҷумҳурии Исломии Покистон, Ҷумҳурии Корея, Ҷумҳурии Туркия, кишварҳои олами араб ва мамлакатҳои Осиёи Ҷанубу Шарқӣ, инчунин созмонҳои бонуфузи байналмилалӣ тадбирҳои мухашшах андешида шуда, ҳамкориҳои гуногунҷанба ба роҳ монда шуданд. Соли 2002 Тоҷикистон ба Барномаи ташкилоти НАТО таҳти унвони “Ҳамкорӣ ба хотири сулҳ” ҳамроҳ шуд.

Сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон бо тамоми давлатҳои ҷаҳон дар асоси баробарҳуқуқӣ ва бо назардошти манфиатҳои миллӣ, сиёсӣ, иқтисодӣ ва фарҳангии кишвар, бо мақсади мусоидат ба рушди иқтисодӣ ва ҳимояи ҳаматарафаи ҳуқуқу манфиатҳои шаҳрвандон ба роҳ монда шуд ва муҳимтар аз ҳама санади сиёсие, ки принсипҳои асосӣ ва ҳадафу вазифаҳо ва самтҳои афзалиятноки сиёсати хориҷии Тоҷикистонро бо назардошти манфиатҳои миллӣ муайян ва танзим мекунад - Консепсияи сиёсати хориҷии Тоҷикистон таҳия ва қабул карда шуд. Яке аз вазифаҳои он ҳимоя ва таҳкими истиқлолияти давлатии Тоҷикистон ва таъмини амнияти миллии он мебошад.

Тоҷикистон аз тарафи аҳли олам ҳамчун давлате шинохта шуд, ки бемайлон бо роҳи демократия ва иқтисоди бозорӣ пеш меравад. Падидаи боарзиш дар сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон, ин қабул гардидани пешниҳодҳои ҷониби Тоҷикистон дар арсаи байналмилал: Соли байналмилалии оби тоза (соли 2003), Даҳсолаи амалиёти байналмилалии «Об барои ҳаёт» (солҳои 2005-2015), Соли байналмилалии ҳамкорӣ дар соҳаи об (2013) ва Даҳсолаи байналмилалии амал «Об барои рушди устувор» (солҳои 2018-2028) дар сатҳи байналмилалӣ мебошад.

Дар солҳои истиқлолияти давлатӣ соҳаҳои муҳими иҷтимоӣ, аз ҷумла илму маориф, тандурустӣ ва фарҳангу варзиш ба маҷрои куллан нав ворид гардида, сол аз сол беҳтар мешавад. Сохтмони садҳо мактабҳои оливу миёна, беморхонаву бунгоҳҳои тиббӣ, варзишгоҳҳои замонавӣ самараи неки истиқлоли давлатӣ мебошад.

Дар маҷмуъ, Истиқлолият, озодӣ барои рушди тамоми соҳаҳои ҳаёти ҷамъиятӣ шароити мусоид фароҳам овардааст ва дар маҷрои пурталотуму ҳар лаҳза тағйирёбанда ва бархӯрди манфиатҳои кишварҳои абарқудрат моро зарур аст, ки ҳамқадами замон бошем ва ҳувияту асолати милии худро сарбаландона нигоҳ дорем.

Тирамоҳ бар Тоҷикистонам баҳор овардааст,

Ҷашни Истиқлол ҳама авҷу барор овардааст.

Ҷойи дастурхон кӯшоем, дил пеши дӯстон,

Ин саодат баҳри мо бас ифтихор овардааст.

Зиндаву поянда бод Истиқлоли миллӣ!

Турсунов Т.Х. – сарходими илмии Шуъбаи Осиёи Ҷанубу Шарқии Институти омузиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, доктори илмҳои таърих, профессор

Сентябрь 6, 2024 16:18

ДУШАНБЕ, 06.09.2024 /АМИТ «Ховар»/. Муҳимтарин дастоварди сиёсии Истиқлолияти давлатӣ- ин ба даст овардани давлатдорӣ мебошад. Истиқлолияти сиёсӣ дар давраи ҳозира таваҷҷуҳи олимон, зиёиён ва сиёсатмадоронро ба худ ҷалб намудааст ва ин мафҳум аз истиқлолият бо хосиятҳои муайяну мушаххаси худ тафовут дорад. Мафҳуми истиқлолият соҳибихтиёрӣ, мустақилият, истиқлол, худсолорӣ ва мухториятро ифода менамояд. Ин мафҳум вобаста ба сипарӣ гардидани даҳсолаҳо ё садсолаҳо, яъне давраҳои таърихӣ аз якдигар фарқ дошта, дар давраи ҳозира дар маҷмуъ шакли васеътар гирифтааст. Дар замонҳои қадим мафҳуми истиқлолият ҳамчун падидаи раҳоӣ аз истилогарон фаҳмида мешуд, имрӯзҳо истиқлолият муайян намудани умумияти этникӣ-генеалогӣ, соҳибфарҳангӣ, давлатдории бевосита миллӣ ва вобаста набудан ба қувваҳои хориҷиро таҷассум менамояд.

Чунин шарҳ додааст мафҳуми баланди истиқлолиятро ходими калони илмии шуъбаи Шарқи Миёна ва Наздики Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Ғолиб Маҳмадиев.

— Истиқлолият мафҳуми арзишманде мебошад, ки ноил гардидан ба он шарафи бузург барои ҳар миллат аст. Истиқлолият ба он мусоидат намуд, ки рушди босуботи Ҷумҳурии Тоҷикистон таъмин гардад, сатҳи некуаҳволии шаҳрвандон беҳтар ва натиҷаҳои бузург дар ҳаёти сиёсӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангӣ ба даст оварда шаванд. Дар ин самт татбиқи се ҳадафи стратегӣ дар даврони истиқлолият барои мамлакат имконияти мусоидро барои беҳтар намудани вазъи иҷтимоӣ ва иқтисодӣ дар мамлакат фароҳам овард.

Албатта, истиқлолияти давлатӣ ё истиқлолияти сиёсӣ аз ҷониби олимону муҳаққиқони зиёд мавриди омӯзиш ва таҳқиқ қарор гирифта, ҳар кадоме ин масъаларо ба таври худ баррасӣ намудаанд. Барои боз ҳам возеҳ намудани ин мафҳум хуб мебуд, ки масъалаи истиқлолияти сиёсиро дар афкори олимони улуми сиёсӣ ва ҷомеашиносӣ омӯзем ва моҳияти масъаларо дурусттар дарк намоем. Зеро дар масъалаи моҳияти мафҳуми истиқлолияти сиёсӣ нақш ва ҷойгоҳи файласуфи Юнони қадим Арасту назаррас мебошад. Арасту тартиби дуруст ва истиқлолияти мукаммали давлатро дар ҳифз ва нигоҳдошти манфиатҳои миллӣ, арзишҳои миллӣ ва дигар унсурҳои миллӣ мебинад. Ба андешаи Арасту, истиқлолияти сиёсӣ дар он вақт мавҷудияти худро ҳифз карда метавонад, ки давлат ва миллат тавонанд арзишҳои миллӣ ва манфиатҳои миллиро аз хавфу хатар ва таҳдидҳои берунӣ ҳифз намоянд.

Истиқлолияти сиёсӣ- ин доштани мустақилияти сиёсӣ ба ҳисоб меравад. Давлати соҳибистиқлол ё дорои истиқлоли сиёсӣ самтҳои сиёсати дохилӣ ва хориҷиро худаш мустақилона ҳал менамояд.

Тоҷикон аз замонҳои қадим истиқлолиятхоҳ буданд ва барои расидан ба озодӣ бо истилогарон ва ғосибон муборизаҳо мебурданд.

Бо ба даст овардани истиқлолияти давлатӣ Тоҷикистон ҳамчун давлати соҳибистиқлол ба харитаи сиёсии ҷаҳон ворид шуда, аз тарафи созмонҳои ҷаҳониву минтақавӣ ва кишварҳои ҷаҳон дар муддати кӯтоҳ ба расмият шинохта шуд. Муносибатҳои сиёсӣ ва дипломатӣ мунтазам бо кишварҳои алоҳида барқарор гардиданд. Дар ин муддат Тоҷикистон имконият пайдо намуд, ки сиёсати дохилӣ ва хориҷиро мустақилона муайян кунад. Маҳз ба туфайли соҳибистиқлолии давлатӣ Президенти Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тавонистанд аз минбарҳои баланди анҷуманҳои Ассамблеяи генералии Созмони Милали Муттаҳид сухан гуфта, Тоҷикистонро ба ҷаҳониён шиносонанд, аз пайдоиши давлати нав, нақшаю мароми он ва сиёсати дохилию хориҷии он дар арсаи ҷаҳонӣ маълумот диҳанд.

Соҳибихтиёрии халқ дар соҳибихтиёрии давлат ва соҳибихтиёрии миллат таҷассум меёбад. Шакли дигари ифодаи соҳибистиқлолии халқ соҳибихтиёрии миллӣ мебошад. Бинобар ин Ҷумҳурии Тоҷикистон дар як вақт ифодакунандаи соҳибихтиёрии миллати тоҷик ва ҳам соҳибихтиёрии тамоми халқи ҷумҳурӣ мебошад.

Тоҷикистон 9 сентябри соли 1991 истиқлолияти худро эълон намуд. Дар муддати кӯтоҳ истиқлолияти давлати тозаистиқлоли Тоҷикистон аз тарафи созмонҳои бонуфузи ҷаҳонӣ ва ҳам аз тарафи кишварҳои ҷаҳон ба расмият шинохта шуд, ки ин хушбахтӣ ва саодатмандии миллати тоҷикро мебоист таъмин менамуд. Аммо ин хушбахтиву тантанаи истиқлоли миллати тоҷикро боз ҳам душманони дохиливу хориҷӣ халалдор намуданду ҷанги таҳмилии бародаркушро бар сари миллати тоҷик бор намуданд.

Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тавонистанд орзуву ормони ҳазорсолаи миллати тоҷикро бо хиради азалӣ, зиракии сиёсӣ ва шуҷоату мардонагӣ амалӣ намуда, истиқлолияти сиёсии Тоҷикистонро нигоҳ доранд, давлатро аз парокандагӣ наҷот диҳанд, миллатро муттаҳид намоянд, гурезагонро аз ҳамсоякишварҳои наздик ба Ватан баргардонанд ва тамомияти арзии Тоҷикистонро ҳифз намоянд. Забони миллӣ, давлати миллӣ, фарҳанги миллӣ ва арзишҳои миллиро дубора эҳё намуда, Тоҷикистонро аз хавфи парокандагӣ раҳо намоянд.

Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон бо истифода аз таҷрибаи бойи сиёсӣ ва талошҳои инсондӯстонаву фарҳангсолорона миллати тоҷикро ҳамчун воҳиди ягонаи сиёсӣ ва этнофарҳангӣ баъди 1100 соли давлатдории давлати Сомониён эҳё намуданд. Миллати тоҷикро аз вартаи нобудӣ ва фарҳангу анъанаҳои ниёконро аз нестшавӣ берун оварда, номи бузургонро аз торикиҳои таърих, ки паси пардаҳои сиёсии давр ниҳон монда буданд, ба равшании азалӣ бароварданд.

Дар даврони истиқлол Тоҷикистон ҳамчун узви комилҳуқуқи ҷомеаи ҷаҳонӣ ба обрӯю эътибори баланд соҳиб гардида, дар тамоми самтҳои ҳаёти сиёсиву иқтисодӣ ба комёбиҳои бузург ноил гардид. Бояд гуфт, ки баъди таҳкими истиқлолияти давлатӣ, бартараф намудани ҷанги шаҳрвандӣ ва таъмини осоиштагии мардум дар аввали солҳои 2000–ум бовариву эътимоди кишварҳои хориҷӣ, созмонҳои байналмилаливу минтақавӣ ба давлати мо таҳти роҳбарии хирадмандонаи Президенти Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон афзуда, робитаҳои васеи ҳамкорӣ дар соҳаҳои алоҳидаи сиёсиву дипломатӣ ва иқтисодиву иҷтимоӣ ба роҳ монда шуда, Ҷумҳурии Тоҷикистон ба марҳилаи бунёдкориву созандагӣ ворид гардид.

Ҳукумати Тоҷикистон баҳри таҳкими истиқлолияти сиёсӣ дар мамлакат бо сарварии Президенти Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон се ҳадафи стратегии миллӣ – таъмини истиқлолияти энергетикӣ, раҳоӣ аз бунбасти коммуникатсионӣ ва ҳифзи амнияти озуқавориро ба миён гузошта, дар натиҷаи таъмини амнияти давлатӣ ва ҷамъиятӣ марҳила ба марҳила ба ин ҳадафҳои гузошта ноил гардид ва обрӯю эътибори Тоҷикистон дар арсаи байналмилалӣ афзоиш ёфт.

Ҳамин тариқ, истиқлолияти сиёсии Тоҷикистон бо ташаббус ва сиёсати хирадмандонаи Президенти Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таҳким ёфта, давлати Тоҷикистон давоми 33 соли соҳибистиқлолӣ дар соҳаҳои иқтисодӣ, иҷтимоӣ, сиёсӣ, фарҳангиву дипломатӣ ва ғайра ба дастовардҳои бузург ноил гардид.

Моро зарур аст, ки таҳти сиёсати созанда ва инсонпарваронаи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон муттаҳид бошем ва хизматҳои шоёни ин шахсияти таърихиро ба наслҳои оянда расонида, худшиносӣ, худогоҳӣ, ватандӯстӣ ва ифтихор аз тоҷик буданро дар зеҳни онҳо ҷойгир намоем. Истиқлоли Ватанро, ки бо қимати баланд ба даст омада, номи миллати тоҷикро дар арсаи ҷаҳон дар ҷойгоҳи ифтихорӣ ҷойгир намудааст, ҳифз намоем ва барои садсолаҳои дигар пойдор ва устувор нигоҳ дорем.

Ғолиб МАҲМАДИЕВ, ходими калони илмии шуъбаи Шарқи Миёна ва Наздики Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои Академияи милли илмҳои Тоҷикистон

Ба истиқболи 33 – солагии Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон

Асри мо асри мушкилоти азим аст, зеро аз як тараф, афзоиши рақобатҳои қудратҳо дар сатҳи ҷаҳонӣ, аз сӯйи дигар фаъолияти ташкилоту гурӯҳҳои террористию тундгаро ва равияҳои ифротии динӣ ба ҷомеа таъсири манфӣ доранд.

Дар чунин шароити душвор мо бояд Истиқлоли Ватанамон, ваҳдату ҳамдилии миллат ва суботу оромиро ҳифз карда тавонем.

Тавре маълум аст, ба даст овардани истиқлолияти давлатӣ дар соли 1991 ҳаёти мардуми Тоҷикистонро ба таври куллӣ тағйир дод ва оғози марҳалаи сифатан нави таърихӣ барои кишварамон гардид.

Замони соҳибистиқлолӣ дар назди Роҳбарият ва мардуми Тоҷикистон иҷрои вазифаи ниҳоят мушкилу масъулиятноки таърихӣ, яъне бунёди давлати навини миллӣ, ҳифзи манфиатҳои халқу Ватан ва таъмини амнияти кишварро ба миён гузошт.

Боиси хурсандист, ки дар оғози замони соҳибистиқлолӣ Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Сарвари давлат интихоб гардиданд ва бо азму иродаи қавӣ ва дастгирии мардуми шарифамон аз уҳдаи иҷрои вазифаҳои мазкур баромаданд.

Зимни татбиқи сиёсати созандаю ободкоронаи Сарвари давлат ва заҳмати софдилонаи мардуми арҷманди кишварамон мо дар роҳи таъмини рушди сиёсиву иқтисодӣ ва иҷтимоиву фарҳангии мамлакат ба натиҷаҳои намоён ноил гардидем. Бо вуҷуди мушкилиҳои зиёд, роҳбарияти давлат дар ин давра барномаи мукаммали ислоҳоти куллии сиёсиро амалӣ намуда, барои рушди иқтисодию иҷтимоӣ шароити мусоидро фароҳам овард.

Дар давраи нав соҳаҳои муҳимми иқтисоди кишвар, аз ҷумла саноату энергетика, сохтмону нақлиёт, кишоварзӣ ва ғайра рушд ёфта, дар ин самтҳо давлатамон ба дастовардҳои назаррас ноил гардид. Дар соҳаҳои ҳаёти иҷтимоӣ, илму маориф ва тандурустиву фарҳанг таҳаввулоту ислоҳот ба амал оварда шуда, инкишофи онҳо таъмин карда шуд.

Сиёсати хирадмандонаи Пешвои миллат буд, ки Тоҷикистон ҳамчун давлати соҳибистиқлолу мустақил ва аъзои комилҳуқуқи СММ дар арсаи байналхалқӣ мавқеи шоистаи худро ишғол кард ва миллати мо ҳамчун миллати тамаддунсозу соҳибватан ба ҷаҳониён муаррифӣ гардид.

Ёдовар мешавем, ки замони истиқлол ва хусусан солҳои аввали он барои давлати навбунёди мо давраи ниҳоят вазнину душвор буд. Дар Тоҷикистон он замон дар натиҷаи амалҳои ғаразнок ва фитнаи қувваҳои бадхоҳ ҷанги таҳмилии дохилӣ сар зада, хатари аз байн рафтани давлати ҷавони мо ва пароканда гардидани миллатамон ҳамчун воқеияти талху даҳшатнок таҳдид мекард. Лекин мардуми шарифи Тоҷикистон дар атрофи сиёсати сулҳоваронаю созандаи Пешвои худ муттаҳид гардида, бо саъю талоши ватандӯстонаву ҷонфидоёна истиқлолияти давлатӣ ва манфиатҳои миллиро ҳифз карда тавонист ва ин имтиҳони сахту сангини таърихро гузашт.

Миллати тоҷик бо роҳбарии Сарвари давлат ҳамчун миллати созанда дар як муддати кӯтоҳ на танҳо мушкилоти зиёди баъдиҷангиро бартараф карда, сулҳу суботро дар кишвар барқарор сохт, балки рушду пешрафти мамлакат ва бунёди ҷомеаи солимро таъмин кард.

Ҷумҳурии Тоҷикистон имрӯз дар фазои сулҳу оромӣ тараққӣ мекунад ва мардум ҳаёти осудаю хушбахтона доранд. Боиси ифтихору сарфарозист, ки тамоми корҳои бузургу азими созандагиро, ки то имрӯз бо роҳбарии Пешвои миллат дар кишвари маҳбубамон амалӣ намудем, ба номи мубораку муқаддаси истиқлолият анҷом додем. Зеро истиқлол барои мардуми мо рамзи пойдории давлат, ҳастии миллат ва шарафу эътибори Тоҷикистони азизамон мебошад.

Имрӯз Истиқлол ифтихори мио, тантанаи хирадмандӣ ва андешаи миллати солору куҳанбунёди тоҷик, оғози марҳалаи навини давлатдории миллӣ, омили иттиҳоду сарҷамъии мардуми ободкору ватандӯсти мо, воситаи муҳимтарини ҳифзи ҳувияти миллӣ ба ҳисоб меравад.

Шаҳрвандони шарифи Тоҷикистон бо вуҷуди мушкилоту монеаҳои зиёд дар замони соҳибистиқлолӣ барои ҳифзу нигоҳдории давлати нави миллӣ, пешрафту ободии ин сарзамини муқаддаси аҷдодӣ ва аз нав эҳё намудану гиромӣ доштани арзишу суннатҳои миллӣ, ҳифзи марзу буми кишвар талош варзид ва ба муваффақиятҳои беназир ноил гардид.

Даврони Истиқлол дар муқоиса бо таърихи бостонии халқи тоҷик ва ҳатто аз нигоҳи раванди бунёди давлати муосир давраи чандон тӯлонӣ нест. Аммо дар ин муддати кутоҳ, бо вуҷуди мавҷудияти мушкилоту монеаҳои зиёд, ақлу заковат ва азму иродаи қавӣ ва заҳмати софдилонаи мардуми сарбаландамон имкон дод, ки дар роҳи эъмори давлати муосири демократӣ, ҳуқуқбунёду дунявӣ ва ташаккули ҷомеаи шаҳрвандӣ қадамҳои устувор гузошта шавад.

Маҳз дар замони соҳибистиқлолӣ ба рушди соҳаҳои тандурустӣ, фарҳанг ва хусусан илму маориф таваҷҷуҳи махсус зоҳир карда шудааст. Бо назардошти он, ки ояндаи ҷомеа, идораи давлатдорӣ, пешрафти миллат, ҳифз ва афзун кардани дастовардҳои истиқлол аз сатҳи донишу омодагии наврасону ҷавонон вобаста мебошад, таълиму тарбияи шоистаи насли наврас яке аз ҳадафҳои асосии сиёсати давлату Ҳукумат қарор дода шудааст.

Давлат ва ҷомеаи Тоҷикистон дарк кардаанд, ки бунёди ҷомеаи демокративу дунявӣ ва соҳиб шудан ба мақоми арзанда дар арсаи байналмилалӣ бе рушди сармояи инсонӣ, яъне бидуни тарбия ва ба воя расонидани насли донишманду соҳибмаърифат ва ватандӯсту ободгар, инчунин, тайёр кардани кадрҳои баландихтисос ғайриимкон аст. Аз ин рӯ, ба самти мазкур диққати бештар дода мешавад.

Шубҳае нест, ки ба даст овардани истиқлолияти давлатӣ барои ҳар як миллат неъмати бузург аст, аммо ҳифзу таҳкими он масъулияти азим дошта, заҳмату ҷонфидоиҳоро талаб менамояд. Бешубҳа, аз асоситарин омилҳои расидан ба қадри ин неъмати бузург, яъне соҳибистиқлолӣ ва ҳимояи он дар зеҳну шуури ҳар як соҳибватан ташаккул додани эҳсоси худшиносиву худогоҳӣ, ватандӯстиву ватандорӣ ва ҳувияти миллӣ мебошад.

Боиси хурсандист, ки солҳои охир ба шарофати истиқлолият худшиносии миллӣ ва эҳсоси ватандӯстии мардуми мо боло рафтааст. Қавӣ гардидани Артиши миллӣ ва умуман иқтидори мудофиавии давлат, ихтиёрӣ ба сафи Қувваҳои мусаллаҳ рафта хизмат кардану барои ҳифзи Ватан омода будани ҷавонони кишварамон исботи гуфтаҳои болост.

Айни замон ҷаҳон бо хатарҳои даҳшатнок, аз ҷумла зуҳуроти номатлуби экстремизму терроризм дучор гардидааст. Мо шоҳиди воқеаҳои даҳшатноку фоҷиабор дар як қатор кишварҳои олам ҳастем, ки бар асари шиддати бесобиқа пайдо кардани бархурди манфиатҳои қудратҳои ҷаҳонӣ ва таҳдиду хатарҳои нав, аз ҷумла торафт вусъат гирифтани фаъолияти гурӯҳҳои экстремистиву террористӣ амнияту суботи баъзе давлатҳои як вақтҳо ором аз байн рафтааст. Дар чунин шароит ҳифзи истиқлолият ва оромию суботи кишвар масъулияту заҳмати бештарро талаб мекунад.

Тоҷикистони азизи мо аз лиҳози ҷойгиршавии ҷуғрофӣ ва бо дарназардошти вазъи минтақа дар чорсӯйи бархӯрди манфиатҳои қудратҳои ҷаҳонӣ қарор гирифтааст. Вобаста ба таҳдидҳо ва вазъи ноорому хатарзои ҷаҳони муосир ва бо мақсади таъмин намудани амнияту тараққии кишварамон, имрӯз вазифаи муҳимтарини ҳар як фарди ҷомеаи мо ҳифзи истиқлоли давлатӣ, суботу оромии комили ҷомеа ва тақвияти ваҳдату ҳамдигарфаҳмии кулли сокинони кишварамон аст.

Барои ҳалли ин вазифаҳо зарур аст, ки ҳар як фарди бонангу номуси миллат ва тамоми мардуми Тоҷикистон сарҷамъу муттаҳид бошанд ва дар татбиқи сиёсати ободгаронаву созандаи Пешвои миллат ва давлату Ҳукумат бо воситаи меҳнату заҳмати софдилонаи худ фаъолона ширкат намоянд.

Ҳар як шаҳрванди Тоҷикистон бояд қиммату арзиши озодиву соҳибихтиёрӣ ва давлати миллиро ба таври дурусту амиқ дарк намояд ва аз ин имконият, ки таърих барои мо фароҳам овардааст, яъне соҳибистиқлолӣ пурсамар истифода барад. Фаромуш набояд кард, ки мо танҳо бо доштани давлати соҳибистиқлол, Ватани озоду соҳибихтиёр ва ҷомеаи пешрафтаи мутамаддин метавонем дар ҷаҳони муосир мақоми арзанда дошта бошем ва ҳамчун миллат соҳибэҳтиром бошем.

Дар шароити бисёр мураккабу печидаи ҷаҳони муосир мо танҳо дар сурати доштани ваҳдату сарҷамъӣ ва саъю талоши ватандӯстонаи тамоми сокинони кишварамон метавонем истиқлоли Ватани маҳбубамонро ҳимоя кунем, давлати соҳибихтиёрамонро пешрафта гардонем ва ҳамаи нақшаву ҳадафҳои миллиамонро амалӣ намуда, миллати хушбахт бошем.

Сурайё Шарифзода, ходими хурди илмии шуъбаи Шарқи Миёна ва Наздики Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои АМИТ

Истиқлолияти давлатӣ дар таърихи навини давлатдории тоҷикон саҳифаи навини худро боз намуд ва бо зуҳури ин руйдоди нодири таърихи ормони ҳазорсолаи халқи тамаддунофари тоҷик амалӣ гашт.

9-уми сентябри соли 1991-ум муҳимтарин воқеаи таърихии сарнавишти миллати тоҷик ба вуқӯъ омад. Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон эълон гардид. Ҳамватанони азиз Шуморо аз самими қалб бо ҷашни 33-юмин солгарди Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон табрику таҳният гуфта, шукр аз он менамоем, ки Тоҷикистони азизамон ва миллати тоҷик, дар ободии ватан пайваста саҳмгузорӣ менамояд.

Баъди ба даст овардани истиқлолият миллати тоҷик таҳти роҳбарии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ-Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон Эмомалӣ Раҳмон пайваста кӯшиш ба харҷ медиҳад, ки ба хотири нигоҳ доштани якпорчагии давлат ва ваҳдати миллӣ дар ҳадафи асосии миллат, яъне ватанпарварӣ натиҷаҳои назаррас ноил гардад. Дар ин замина тарбияи маънавӣ ва ахлоқии насли наврас яке аз вазифаҳои муҳими устоду омӯзгорон мебошад, ки аз он ҳам давлат ва ҳам ҷомеа баҳраманд мегардад. Хушбахтона, имрӯз халқи тоҷик тамоми он барномаҳоеро, ки Сарвари давлат пешниҳод намуда буданд ва пешниҳод менамоянд, бо ҷидду ҷаҳди ватанпарастона амалӣ месозад.

Нишонаи фаъолияти пурсамар ва босуботи имрӯзаи Тоҷикистон ин Паёми ҳамасолаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон ба Маҷлиси Олӣ мебошад.

Дар ҳар Паёми худ Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон нуқтаҳои муҳимми таҳкими Истиқлолияти давлатӣ ва якпорчагии ҷумҳуриамонро таъкид намуда, роҳҳои амалӣ сохтани барномаҳои давлатии баланд бардоштани сатҳи иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва маънавии аҳолии мамлакатро пешниҳод менамоянд, ки бешубҳа амалӣ мегарданд.

Таҳкими пайвастаи истиқлолият, якпорчагии давлат, сохтани иншооти калони стратегӣ, барпо намудани ҷойҳои кори нав, баромадан аз бунбасти коммуникатсионӣ, баланд бардоштани мақоми зан дар ҷомеа ва сатҳи донишу маърифати ҷавонон, ҳамзамон сохтмони иншооти бузург, биноҳои баландошёна, роҳҳои васеъ ва мумфарш, мактабҳо, муассисаҳои фароғатӣ ва ширкатҳои сайёҳӣ аз он шаҳодат медиҳад, ки имконияти халқ беҳтар шудааст, яъне рушди босуботи ҷомеа имкон медиҳад, ки ҳар фарди ҷомеа барои баланд бардоштани сатҳи иҷтимоию иқтисодии на танҳо худ ғайрат намояд, балки низ, барои рушди кишвари маҳбубамон саҳм гузорад.

Амалӣ намудани дастовардҳои илму технологияи замонавӣ низ яке аз масъалаҳои муҳимми ҳалли душвориҳои иқтисодию иҷтимоии ҳар як мамлакати рӯ ба рушд ниҳода мебошад. Бахусус таваҷҷуҳ ба рушди соҳаи илму маориф хеле зиёд гардида, ин соҳаҳо ба соҳаҳои афзалиятноки кишварамон гардидаанд.

Бояд хотиррасон намуд, ки имрӯз ҳар як фарзанди тоҷик имкон дорад, ки на фақат дар дохили ҷумҳуриамон, балки низ берун аз он дар донишгоҳҳои машҳури давлатҳои пешрафтаи муосир дониш омӯхта, соҳиби касбу ихтисоси замонавӣ гардад.

Зеро новобаста аз шароити имрӯзаи ҷаҳонӣ, буҳрони иҷтимоӣ, иқтисодӣ ва сиёсӣ, ки тамоми минтақаҳои ҷаҳонро фаро гирифтааст, давлати мо тавонист нақшаҳои гуногуни худро дар соҳаҳои мухталиф дар сатҳи устувори инкишоф нигоҳ дорад.

Яке аз самтҳои муҳимтарини сиёсати давлат ва Ҳукумати Чумҳурии Тоҷикистон ин такя ба таъриху фарҳанги пурифтихори гузаштаи халқи куҳанбунёдамон, эҳё намудани ойину анъанаҳои неки миллӣ, ташвиқу тарғиби осори ниёгон ва ҳифзи ёдгориҳои моддиву маънавии миллати азизамон мебошад, чунки маҳз ба ҳамин васила мо метавонем гузаштаи худро дуруст дарк намуда, ҳисси ватандустиро ба қалби насли наврас ҷо намоем.

Президенти Ҷумҳурӣ дар паёмҳо доимо оид ба мавқеи илм ва баланд бардоштани обрӯи онро дар ҷомеа таъкид менамоянд. Дар Паёми соли 2023 дарҷ шудааст, ки «Рушди сармояи инсонӣ омили калидии баланд бардоштани сатҳу сифат ва самаранокии соҳаҳои иҷтимоӣ, махсусан маорифу тандурустӣ, илму инноватсия, инчунин фаъолияти самараноки муассисаҳои илмӣ мебошад ва рушди илму маориф дар навбати худ калиди пешрафти ҳамаи соҳаҳо шуда, омили муҳимтарини таъмин намудани ояндаи босуботи давлат ва фардои босаодати ҷомеа ба ҳисоб меравад. Аз ин лиҳоз, дастгирии таҳқиқоти илмӣ тавассути боло бурдани меъёри маблағгузории он, таъсиси марказҳои муосири илмӣ, озмоишгоҳҳо ва ба роҳ мондани ҳамкории муассисаҳои илмӣ бо истеҳсолот дар давраи минбаъда муҳим арзёбӣ мегардад».

Тоҷикистони имрӯза аз Тоҷикистони пеш куллан фарқ менамояд, чунки дар роҳи давлати ҳуқуқбунёди демокративу рушдёбанда бо қадамҳои устувор пеш рафта, заминаи он сулҳу оромӣ, ваҳдати миллӣ, фаъолияти пурсамараи босубот ва ҳамдигарфаҳмии халқи азизамон мебошад.

Хоҷаев М.А. Котиби илмии Маркази инноватсионии биология ва тибби АМИТ.

Агар дар ҷаҳон набвад омӯзгор,

Шавад тира аз бехирад рӯзгор.

Ҳиким Фирдавсии Тӯсӣ

Башарият аз замонҳои қадим арзиши маориф ва нақши муҳиммеро, ки таълим дар ҳаёти мо мебозад, дарк кардааст. Демокрит, ки ба масъалаҳои таълиму тарбия таваҷҷуҳ карда буд, чунин хулосаро ба мо ҳидоят мекунад: “На ҳунар ба даст меояду на ҳикмат, агар омӯхта нашаванд”.

Ба қавли К. Хуммел, низоми донишандузии дилхоҳ кишвар ояндаи миллатро густариш дода, айни замон умеди даврон мебошад. Маориф дари фардои моро мекушояд, бинобар ин, ҷиҳати баланд бардоштани сифати он, лоиҳаҳои гуногуни ислоҳот дар ин соҳа ногузиранд.

Дар давраи бунёди ҷомеаи иттилоотӣ саводнокии компютерӣ ва донистани иттилоот шарти зарурии болоравии касбии корманди ҳар як ташкилот гардид. Ба ҳар ҳол, вазъ дар соҳаи маориф бештар аз рӯйи чунин омилҳо, ба монанди мақсадҳо муайян карда мешавад, ки ноил шудан ба онҳо дар сатҳи давлатӣ ҳамчун шарти зарурии фаъолияти системаи маориф эълон карда мешавад. Натиҷаи ҳамин аст, ки доираи васеи масъалаҳо, аз ҷумла мазмуни нақшаҳои таълимӣ, сатҳи омӯхташавии дарс ва сифати маводи таълимӣ мавриди таҳлилу баррасӣ қарор бигиранд. Сиёсати миллии маориф барои ҷавоб додан ба бисёре аз ин масъалаҳо пешбинӣ шудааст. Бинобар ин, таваҷҷуҳи Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тӯли бештар аз 30 сол мешавад, ки ба соҳаи маориф коста нагардида, баръакс тақвият меёбад. Сарвари давлат дар санаи 1 сентябри соли 2024 ба самти сифати таҳсилу тадрис ва барномаҳои таълимӣ дахолат карда, таълифи китобҳои ҷавобгӯ ба меъёрҳои муосирро таъкид намуданд: “Барои расидан ба ҳадафи беҳтар намудани сифати таҳсилот, дар навбати аввал, баланд бардоштани сатҳи касбияти кадрҳои омӯзгорӣ, китобҳои дарсии мутобиқ ба талаботи меъёрӣ, инчунин, таъминот бо имкониятҳои таълимиву методӣ, аз ҷумла таҷҳизоти озмоишгоҳӣ, технологияҳои иттилоотиву коммуникатсионӣ ва мунтазам гузаштан аз курсҳои такмили ихтисос ва бозомӯзӣ зарур аст”.

Миқдори зиёди ислоҳоти соҳаи маориф, ки дар кишварҳои гуногуни ҷаҳон гузаронида мешаванд, хеле бомуваффақият анҷом ёфтаанд. Биёед сатҳи татбиқшавиро аз кишварҳои хориҷӣ таҳқиқ кунем. Масалан, то соли 1970 дар Арабистони Суудӣ таносуби аҳолии саводноку камсавод 10 бар 90 фоизро ташкил медод, аммо пас аз 30 сол 95 фоизи аҳолии ин кишвар ҳадди аққал маълумоти миёна доштанд. Дар Олмон аз аввали солҳои 2000-ум як қатор барномаҳо амалӣ карда мешаванд, ки ба ҳамаи пиронсолон имкон медиҳад аз бозомӯзии касбӣ гузаранд.

Ҷоиз ба тазаккур аст, ки ниёгони мо аз дерзамон ба масъалаи донишомӯзӣ рағбат дошта, дар таърих чун миллати саҳмгузор дар таҳияи донишҳои фундаменталӣ маъруфанд. Мо ин андешаро бо далелҳои қавӣ исбот хоҳем кард, ки аҷдодамон дар гузашта ва имрӯз дар такмил ёфтани сатҳи донишҳои башарӣ нақши боризе аз худ боқӣ гузоштаанд. Ҳанӯз Рӯдакӣ бобати гиромидошти дониш ва дар сангнабиштаҳо маҳфуз доштани он ашъор сурудааст. Қабл аз ӯ, майли бесарҳад доштани тоҷикон ба фаро гирифтани илму дониш дар маохизи таърихӣ ба мушоҳида мерасад. Аммо ҳадаф аз нигоштани ин мақола вазъи маорифи муосир аст ва бо такя бо иқдомҳои наҷибонаи Пешвои миллат дар соҳаи маориф метавон гуфт, ки на танҳо таваҷҷуҳ, балки бартарӣ додани маорифу илм бар соири самтҳои фаъолият натиҷаи сиёсати давлатӣ маҳсуб мешавад. Масалан, Роҳбари давлат зимни суханронӣ бахшида ба таҷлили Рӯзи дониш ва Дарси сулҳ бобати иртиботи наслҳо таъкид намуданд: “Мо бояд хуб дарк намоем, ки фарзандон назди мо амонатанд, онҳо ояндаи мову шумо ва соҳибони фардои давлату миллат мебошанд. Мо набояд бо дастони худ ояндаи худамонро барбод диҳем, ба амонати хеш хиёнат кунем ва фарзандони худро дидаву дониста бадбахт созем. Мо бояд фарзандонамонро, чи писару чи духтар, хононем, илму дониш, касбу ҳунар ва одобу ахлоқ омӯзонем, забон омӯзонем, аз истифодаи техникаву технологияҳои муосир бархурдор созем, ба зиндагии мустақилона ҳаматарафа омода намоем, онҳоро ҳамчун шахсиятҳои худшиносу худогоҳ, масъулиятшинос ва ватанпарвару заҳматдӯст ба камол расонем”.

Агар хонандагон барои гирифтани донишҳои нав ҳавасманд набошанд, хоҳишу кӯшишҳои омӯзгору волидайн натиҷа нахоҳанд дод. Ҳамзамон, баъзе волидайн, ки аз дарсҳои ояндаи фарзандонашон нигарон ҳастанд, мекӯшанд, ки онҳоро то ҳадди имкон ба мактаб омода созанд ва аз тақрибан сесолагӣ хониши равон ва арифметикаро талаб мекунанд. Модару падарони дигар, ки орзую умедҳояшон баланд аст, мекӯшанд, ки фарзандонро аз гаҳвора ба воя расонанд ва масалан, ҳатто пеш аз он ки онҳо бо забони модариашон озодона ҳарф зананд, ба таълим додани забонҳои хориҷӣ шуруъ мекунанд. Норасоии китобҳои дарсӣ дигар мушкили ташвишовари соҳа ва яке аз сабабҳои дар сатҳи зарурӣ аз худ накардани барномаҳои таълимӣ аз ҷониби хонандагон ва паст гардидани сифати таҳсилот мебошад. Ҳамаи ин омилҳоро ба инобат гирифта, асосгузори сулҳу Ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон зимни суханронии пурмуҳтаво бахшида ба таҷлили Рӯзи Дониш дар санаи 1 сентябри соли 2024 татбиқи озмуни “Шоҳномахонӣ”-ро пешниҳод карда, пасон дастур доданд, ки озмунҳои дигар аз лиҳози ҳаҷми мукофотпулӣ дар ҳаҷми 100 фоиз боло бурда шавад: “Бар замми ин, пешниҳод менамоям, ки дар кишвар барои гурӯҳҳои алоҳидаи синнусолӣ, яъне хонандагон, донишҷӯён ва калонсолон озмуни «Шоҳномахонӣ» роҳандозӣ гардида, дар арафаи ҷашни 35-солагии истиқлоли давлатӣ ҷамъбаст карда шавад ва ғолибон бо ҷоизаву мукофотпулиҳои арзишманд қадрдонӣ карда шаванд. Инчунин, дастур дода мешавад, ки мукофотпулӣ барои ғолибони озмунҳои «Тоҷикистон – Ватани азизи ман», «Фурӯғи субҳи доноӣ китоб аст» ва «Илм – фурӯғи маърифат» аз мактабҳо сар карда, то сатҳи ҷумҳуриявӣ 100 фоиз зиёд карда шавад”.

Омӯзгор тавассути таълим ва интиқоли таҷриба дар ташаккули арзишҳо, муносибатҳо, меъёрҳои иҷтимоӣ ва ахлоқии шахсият саҳм мегузорад. Ба рӯйи насли наврас дари ҳаёти ҷомеаи пайваста рушдёбандаро мекӯшояд. Маҳз ҳамин тавр ҷавонон ба замони муосир ворид шуда, тадриҷан аз равандҳои рушди тамоми ниҳодҳои асосии ҷомеа ва давлат бохабар мегарданд. Бинобар ин, гуфтан мумкин аст, ки омӯзгор дар ташаккули ҷамъияти оянда, қувваҳои истеҳсолкунанда, илму фарҳанг ходими фаъол мебошад.

Ҷаҳони муосир бо суръат тағйир меёбад, волидон, омӯзгорон, кӯдакон, ҷомеа дигар мешаванд. Усулҳои нави таълими насли наврас кор карда баромада мешаванд. Аммо рисолати асосии иҷтимоии омӯзгор ба насли наврас расонидани ҳаҷми неъматҳои ҷамъиятие, ки ба онҳо дар шакли дониши муфид, меъёрҳои ахлоқӣ ва таҷрибаи зиндагӣ дастрас аст, иборат мебошад. Омӯзгор ҳамчун посбон ва барандаи неъматҳои гуногуни ҷамъиятии тамоми мардум, арзишҳои рӯзмарра, фарҳангӣ, ахлоқӣ, фикрӣ ва маънавии онҳо баромад мекунад. Ӯ ин арзишҳоро дар дохили худ ҷамъоварӣ ва азхуд карда, ба қадри имкон ба насли наврас мебахшад. Дар натиҷа, фарзандони мо бояд малакаҳои муносибатҳои солимро омӯзанд. Қобилият дар ин муносибатҳо барои дифоъ аз эътиқод ва арзишҳои худ ҳам дар сухан ва ҳам дар амал хеле муҳим ба назар мерасад. Омӯзгор на танҳо омӯзгор, балки дар масъалаҳои тарбияи фарҳангию ахлоқию маънавии насли наврас мураббӣ мебошад. Омӯзгор тавассути талқини андешаҳои ҷавонон дар бораи арзишҳои фарҳанги миллии худ ҷавононро таълим медиҳад, ки рафтори худро мувофиқи ин арзишҳо танзим кунанд, дар асоси принсипҳои некӣ, эҳтиром ва инсондӯстӣ нисбат ба дигарон зиндагӣ кунанд. Мо ҷомеаи муосир ҳастем ва дарк мекунем, ки омӯзгор симои асосии ташаккули ояндаи мост, мо бояд ба вазъи иҷтимоӣ, маънавӣ ва моддии шахсе, ки ояндаи худро ба ӯ бовар дорем, дастгирӣ намоем. Чунонки дар ин маврид Пешвои муаззами миллат зимни суханронӣ дар Рӯзи Дониш қайд намуданд: “Аз ин рӯ, ҷомеа бояд хуб дарк намояд, ки эҳтиром ба омӯзгор – эҳтиром ба ояндаи миллат аст. Омӯзгор шахсест, ки бо нури саводу маърифат ва илму дониш ҳаёти ҷомеаро равшан месозад, хурофоту ҷаҳолатро аз ҳаёти ҷомеа берун мекунад ва созандагону ободгарони ояндаи Ватанро ба камол мерасонад. Дуруст аст, ки ҳанӯз дар ҳаёти омӯзгорон мушкилоти иқтисодиву иҷтимоӣ ва маишӣ ҷой доранд, вале агар омӯзгор бо азму иродаи қавӣ дар иҷрои рисолати касбии худ кӯшиш намояд, он гоҳ насле ба камол хоҳад расид, ки ба қадри заҳмати устоду омӯзгори худ мерасад ва ба давлату ҷомеа содиқона хизмат мекунад”.

Новобаста аз таассуроту сатҳи тафаккури иҷтимоӣ омӯзгор дар рушди ҷомеа нақши мусбат ва калидӣ дорад. Чунки дар ҳавасмандӣ, сатҳи омӯзиши мавзуъ ва ошкоргардии қобилиятҳо саҳми омӯзгор низ мушоҳида мешавад. Бояд мутазаккир шуд, ки омӯзгор дар дилхоҳ давлат таҳиягару интиқолдиҳандаи ғизои маънавӣ аст ва ин масъулиятро на ҳар кас бар хеш муносиб ё қобилияти дарк кардани онро дорад. Бинобар ин, ҳеҷ каси мо бе кумаку раҳнамоии омӯзгорон ба ҳоли кунунии худ нарасидаем ва дар густариши эҳсоси ҳувиятхоҳиамон нақши омӯзгор низ ҳаст. Чунонки Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ мегӯяд:

Ҳеҷ кас аз пеши худ чизе нашуд,

Ҳеҷ оҳан ханҷари тезе нашуд.

Ҳеҷ Мавлоно нашуд муллои Рум,

То муриди Шамси Табрезӣ нашуд.

Чунин иқтибосҳоро аз осори барҷомондаи мутафаккирони тоҷик метавон пайҳам овард, аммо ҳадафи мо таваҷҷуҳу ташаббуси Пешвои миллат ба соҳаи илму маорифи кишвар аст, чунки дар воқеъ, Сарвари давлат дар ҳар як таълифоти хеш соҳаи мазкурро баррасӣ карда, роҳҳои бозомӯзии онро таҳқиқ намудаанд. Мо инро ҳам дар китоби “Чеҳраҳои мондагор” мебинем ва ҳам дар ҳар суханронии Пешвои миллат бартарии илму маорифи кишварро дар таҳия ва рушди давлатдории миллӣ эҳсос мекунем. Масалан, зимни суханронии худ бахшида ба таҷлили Рӯзи дониш ва Дарси сулҳ Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Раиси Ҳизби Халқии Демократии Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон таъкид намуданд, ки таҳсили миёнаи умумӣ бар ҳар як ҷавон ҳатмӣ буда, ҷиҳати афзудани таҳсилоти томактабӣ чораҳои зарурӣ дида шавад: “Дар шароити ҷаҳонишавӣ ба таври ҷиддӣ баланд бардоштани сифати таҳсилот яке аз масъалаҳои асосӣ дар самти таълиму тарбия маҳсуб мешавад. Инчунин, ба ҷалби омӯзгорони соҳибтаҷриба ва дорои қобилияти баланди омӯзгорӣ аҳаммияти ҷиддӣ дода, мушкилоти норасоии омӯзгорон ва ғайритахассус кор кардани онҳоро дар самти технологияҳои иттилоотӣ дар муддати ду сол бартараф созад”.

Дар замони шуравӣ омӯзгорро як ҷузъи зиёиён медонистанд. Дар баробари ин, вазифаи омӯзгорӣ чун тарбиявӣ фаҳмида мешуд, ки бо тарбияи шаҳрвандон, на танҳо кӯдакон, балки волидони онҳо низ алоқаманд аст. Дар давраи дигаргунсозии пасошӯравии ҷомеа омӯзгорон ҳамчун яке аз омилҳои асосии ҷомеасозӣ амал мекунанд, ки онро бештар тамоюлҳои арзишӣ, сатҳи дониш ва ҷаҳонбинии насли наврас муайян менамояд. Аммо дар айни замон бо сабаби равандҳои дар соҳаи маорифи ҷаҳонӣ ба амал омада, омӯзгорон аз зумраи гурӯҳи иҷтимоӣ-касбӣ шинохта шудаанд.

Вазифаи асосӣ ва иҷтимоии омӯзгор тарбияи ҷавонон, инкишофи неруи зеҳнию ахлоқии ҷомеа мебошад. Сатҳи маърифатнокии наслҳои минбаъда ва арзишҳои дар ҷомеа ҷойдошта аз омӯзгор вобаста аст. Фаъолияти омӯзгор дар ҳаёти ҷамъият дар ҳамаи марҳалаҳои тараққиёти таърихии он аҳаммияти калон дорад. Дар баробари ин, мақоми омӯзгор бо мурури замон тағйир меёбад, зеро низоми маориф ва шароити иҷтимоию иқтисодӣ низ ҳамеша дар тамоюли ивазшавӣ қарор доранд.

Ширин ҚУРБОНОВА, доктори илмҳои таърих, Муовини раиси КИИ “Хирадмандон”-и ҲХДТ дар АМИТ

Бояд қайд намуд, ки 9 сентябри соли 1991 вакилони Иҷлосияи ғайринавбатии Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, дар шаҳри Хуҷанди бостонӣ даъвати дувоздаҳум ҳуҷҷати «Изҳорот дар бораи Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон»-ро қабул намуданд. Ҳамин ҳуҷҷати таърихӣ қонунан Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистонро ба аҳли башар эълон кард. Имсол аз таърихи қабули ин ҳуҷҷати тақдирсози кишварамон 33 сол пур мешавад. Дар ин мудати начандон тӯлонии таърихӣ халқи меҳнатқарини тоҷик зери Парчами Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои муаззами милат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон тавонистааст, ки роҳи беш аз садсолаҳоро пушти сар кунад. Кас аз ин ободию рӯз аз рӯз хӯрраму зебо гардидани саросари Тоҷикистони азизамон, Ватани ягонаи тоҷикони дунё ба ваҷд меояд ва суханҳои ҳидоятсози Ҷаноби Олӣ «Тоҷикистон ба пешр»-ро гаштаю баргашта зам-зама менамояд!

Дар солҳои Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон илми тоҷик низ ба дастовардҳои олмшумули таърихӣ соҳиб гардид, ки ин пеш аз ҳама ба талошу ғамхориҳои падаронаи Президенти кишварамон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон нисбати рушди илми тоҷик вобастагии калон дорад. Масалан, олимони Шуъбаи илмҳои биологияи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон (АМИТ) дар солҳои Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон дар омӯзиш ва таҳқиқоти набототу ҳайвоноти нодири кишварамон натиҷаҳои арзишманди илмиро ба даст овардаанд.

Месазад ёдовар гашт, ки дар натиҷаи ҷоннок намудани корҳои таҳқиқотӣ дар бахшҳои чунин соҳаҳои муосири илм, ба монанди генетика, селексия ва биотехнология дар Институти ботаника, физиология ва генетикаи растании Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон бештар аз 10 навъҳои серҳосилу ба касалиҳои тобовари зироатҳои кишоварзӣ ба даст оварда шудаанд, ки онҳо ҳоло дар майдони бештар аз 10 ҳазор гектар кишт карда мешавад. Олимони ин махзани илм тавассути ба даст овардани чунин навъу намунаҳои нодири зироатҳои кишоварзӣ дар таъмини амнияти озуқавории аҳолӣ, ки яке аз Ҳадафҳои стратегии Ҳукумати кишварамон ба шумор меравад, саҳми арзандаи хешро мегузорнад. Чунин дастовардҳои самараноки илмӣ дар солҳои Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон, инчунин дар дигар муассисаҳои илмии зертобеъи АМИТ низ ба даст оварда шудаанд, ки онҳо дар рушди иқтисодиёти кишварамон нақши калон мебозанд.

Бояд қайд намуд, ки Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон, Президенти мамлакат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҳар сол дар арафаи ҷашнигирии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон меҳнату натиҷаҳои ба даст овардаи олимони тоҷикро қадр намуда, онҳоро бо мукофоту ҷоизаҳои давлатӣ сарфароз мегардонанд, ки ин ба кушишу ғайрати олимони тоҷик қувва ва илҳоми нав мебахшад. Имсол ҳам дар рафаи ҷашни 33-солагии Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба бештар аз 20 нафар олимони АМИТ мукофотҳои давлатӣ, аз қабили «Корманди шоистаи илм» ва медали «Хизмати шоиста» сарфароз гардонида, ки аз онҳо шаш нафарашон аз Шуъбаи илмҳои биология мебошанд.

Мо олимони тоҷик аз ин ғамхорӣ ва дастгирии падаронаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Пешвои муаззами миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон қаблан сипогузорем ва минбаъд ҳам тамоми қувваю нерӯи илмиамонро боз ҳам баҳри баланд ва самаранок гардидани натиҷаҳои илмӣ сарф намуда, дар рушди иқтисодиёти кишвари азизамон саҳми хешро хоҳем гузошт.

Мирзораҳимзода А.К. - ноиби президент, раиси Шуъбаи илмҳои биологияи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон, доктори илмҳои биология, профессор, дорандаи унвони фахрии «Корманди шоистаи Тоҷикистон» дар соли 2024.

Партоев Қ. - мудири Озмоишгоҳи генетика ва селексияи Институти ботаника, физиология ва генетикаи растании АМИТ, доктори илмҳои кишоварзӣ, профессор, дорандаи медали «Хизмати шоиста» дар соли 2024.

Оре, Истиқлолият ин неъмати бебаҳо, соҳибдавлатӣ, соҳибихтиёрӣ, мустақилият муваффақият, музаффарият арзи ҳастӣ кардан ва арзишмандтарин муъҷиза аст, ки ба ҳар миллат муяссар намешавад. Давлате, ки арзи ҳастӣ кардан мехоҳад, онро зарур аст, ки дорои Истиқлолияти пойбарҷову комили хеш бошад, чун ки ягона ин Истиқлолият аст, ки барои халқ имкон фароҳам мешавад, ки осудаҳолона зиндагӣ дошта бошанд.

Вақте ки вожаи пурмаъною пурарзиши Истиқлолиятро ба забон меорем оромӣ, ободӣ, осоиштагии ватани азизамон ва қаҳрамониҳои Президенти маҳбубамон Эмомалӣ Раҳмон пеши назарҳо ҷилвагар шуда, рӯҳу равони моро ҳиссиёти шодию нишот ва раҳоӣ аз зулму ситам, умед ба фардои дурахшон фаро мегирад ва шунидани ин калимаҳо дили сардгаштаи мардуми ҷафодидаро дубора ба зиндагӣ гарм мекунад, лекин рӯзҳои сахту сангину нангини воқеаҳои солҳои 90 – уми асри гузашта, ки душманони миллату давлат аз он рӯзҳо истифода намуда, ҳоли мардумро табоҳ кардаву бедодгариҳову беадолатиҳоро ба мардум раво медиданд, ҳаргиз аз ёдҳо намеравад. Хоинони давлату миллат чунон вазъиятро ноором карда буданд, ки ҳатто вазифаи роҳбарии давлатро касе аз тарс ба уҳда намегирифт, дар як муддати кӯтоҳ чандин нафарон ба вазифаи роҳбари давлат таъин гардида дар кӯтоҳтарин муҳлат тарки вазифа карда, ҳатто фирор карданд. Нолаву фиғон, ғаму андуҳи падару модарон ки фарзандону наздиконашонро аз даст дода буданд, дили инсонҳоро решу умеди онҳоро аз зиндагӣ канда мекард. Касе дар бораи оянда фикрҳам намекард, фикри мардум танҳо ҷон ба саломат бурдан буду дарёфти як луқма нон барои фарзандон буду халос.

Ҳар лаҳза хатари аз байн рафтани давлату пароканда шудани миллат ва ноумедиҳои зиёд рӯҳафтадашавии халқро афзун мекард ва халқ чорае надошт, рӯз то рӯз вазъият дар кишвар ноором мегашт, душманон даст ба таҷовузкориҳо мезаданд, корхонаҳо ва хонаҳои истиқоматиро сӯзонида валангор мекарданд, халқи бегуноҳро бераҳмона мекуштанд, халқ аз даргириҳои босуръати душманон ба сарашон оварда тоб наоварда, гуреза шуда ба давлатҳои ҳамсоя мерафтанд. Аз тарафи дигар гуруснагӣ халқро таҳдид мекард ва аз гуруснагию аз истеъмоли хурокаи ҳайвонҳо аз қабили (кунҷора, ҷуворӣ, ҷав,) ҳатто ғураи ҷоруб ва ғайраҳо чандин нафарон ба ҳалокат расиданд, аз он ҷумла кӯдакон.

Хушбахтона бо шарофати сиёсатмадори Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ – Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон 33 сол қабл ба бахти миллати тоҷик баъди бесаросомониҳои зиёд, офтоб дубора ба рӯи миллати тоҷик нурпошӣ намуду тоҷикон Истиқлолият ба даст оварда, хатари аз байн рафтани давлат ва парешон гаштани миллатро тавонист Эмомалӣ Раҳмони ҷавон бартараф намояд. Дар дунё ҳастанд миллатҳое, ки аз аҳолии давлати мо дида ду се баробар зиёданд, вале соҳиби давлати муксақили хеш нестанд ва дар дигар давлатҳо умр ба сар мебаранд.

Бале таърих гувоҳ аст, ки тоҷикон кӯҳантарин мардуми Осёи Миёна буда, бо гузашти вақт чандин маротиба бо амри тақдир бо ҳамлаи душманон рӯ ба рӯ шуда, бар муборизаҳои беамони душманон муқовимат нишон дода, дар натиҷа миллати тамаддундору муваффақи мо дар ҳамбастагӣ дастаҷамъона бар душман ғолиб омада душманро мағлуб менамуданд. Дар лаҳзаҳои душвори воқеаҳои солҳои 90 – уми асри гузашта аъзоёни Шурои Олии ҷумҳурӣ ба хулосае омаданд, ки нафари арзандаеро интихоб намуда, ин вазифаи дорои масъулияти вазнин роҳбарии давлатро ба уҳдааш гузоранду чораҳо ҷуста вазъи ҷумҳуриро ором намояд ва бо ин мақсад дар толори Қасри Арбоб Шурои Олӣ баргузор шуд, ки дар ин иҷлосия вакили ҷавон аъзои Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон Раҳмонов Эмомалӣ Шарипович ба вазифаи Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбарӣ карда шуд ва аз ҷониби интихобкунандагон овози зиёдеро соҳиб гашт ва дар нахустин суханоне, ки дар лаҳзаи нав Раиси Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон интихоб шуданашон Ҷаноби Олӣ муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба халқ иброз доштанд, ин сухан буд: “Ман ба шумо сулҳ меорам” Дар асл ба ҳамаи ваъдаҳояш Президенти маҳбубамон вафо намуданд. Сулҳро дар кишвар танинандоз намуд. Миллатро аз парешоншавӣ ҳифз намуд ва дар як ҳолати вазнин аз рақибон наҳаросида ба давлати ҳамсоя Афғонистон сафар намуда, фирориёнро ба давлат ба хонаҳояшон бар гардонд, хизмати бузургтаринашон ин ҳуқуқу озодиҳои халқро ҳифз намуда, Конститутсия – и навро барои пойдории давлати дуняви демократӣ ҳуқуқбунёд қабул намуд, барои рушди илму маориф таваҷҷуҳи хосса зоҳир намуд, беҳтарин шароитҳоро дар пешбурди илми тоҷик ба олимону академикон муҳаё намуда, барои аз байн нарафтани Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон мароқ зоҳир намуд, маорифро соҳаи калидӣ дар кишвар эълон дошт, зина ба зина барои рушди ин соҳа вазъи иҷтимоии омӯзгорону кормандони ин соҳаро беҳ намуд.

Барои ёфтани чеҳраҳои муваффақу пешрафта озмунҳоро дар ҷумҳурӣ роҳандозӣ намуд, баҳри дар арсаи байналмилал шинохта шудани тоҷикон ҳамкориҳоро да самти корҳои байналмилалӣ равнақ дода, сиёсати дарҳои бозро пеш гирифт. Давлатҳои абарқудрати дунё аз сиёсатмадории Эмомалӣ Раҳмон ва соҳибистиқлол гардидани кишвари мо бохабар гашта, дар нахустин пешниҳодҳо давлати моро ҳамчун давлати воҳид ба расмият шинохтанд, ки ин иқдоми Президенти сулҳпарварамон Эмомалӣ Раҳмон тавонист барои таҳсил, варзиш, соҳибкорӣ ва дигар самтҳо дар хориҷи кишвар шароит фароҳам овард. Ба ҳамагонмаълум аст, ки Эмомалӣ Раҳмон на танҳо дар дохил, балки дар тамоми дунё ҳамчу ҳомии сулҳ ва бадастоварандаи Истиқлолият дар Тоҷикистон аст.

Алишер Саидов – корманди АМИТ

Сентябрь 6, 2024 09:38

ДУШАНБЕ, 06.09.2024 /АМИТ «Ховар»/. Яке аз заминаҳои асосии ҳувияти миллати тоҷик доштани ҳисси мустақилият ва озодӣ буда, фарзандони бонанги ӯ дар тамоми уфуқҳои мавҷудият барои ҳифзи он ҷоннисориҳо кардаанд. Таърихи давлатдории тоҷикон нишони он аст, ки давоми таърихи гузаштаи худ ин сарзамин бо ҳуҷумҳои мусаллаҳонаи душманон рӯ ба рӯ шуда, ҳамеша мардони бошараф намегузоштанд, ки миллат дар тобеият ва дастнигарии душманон қарор гирад.

Воқеан ҳам дар замони муосир истиқлолияти сиёсӣ яке аз рукнҳои асосии мавҷудияти давлат буда, метавонад сабаби пешрафти чашмгири тамоми паҳлуҳои зиндагии иҷтимоӣ шавад. Аз ин рӯ барои ҳар фарди ватанпарвари тоҷик дарку фаҳмиши моҳияти истиқлолияти сиёсӣ амри ногузир мебошад. Тавре ки Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон борҳо ишора намудаанд, «ҳар сокини мамлакат бояд ба қадри истиқлолият бирасад ва онро чун «гавҳараки чашм» ҳифз намояд».

Истиқлолияти давлатӣ барои мардуми тоҷик неъмати бузург аст. 9 сентябри соли 1991 Иҷлосияи ғайринавбатии Шурои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон, даъвати дувоздаҳум «Изҳорот дар бораи Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон»-ро қабул намуд. 9 сентябр тибқи Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи рӯзҳои ид» ҳамчун «Рӯзи Истиқлолияти давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» ба иди расмии давлатӣ табдил ёфт, ки он ҳар сол ҷашн гирифта мешавад.

Давлатҳои гуногуни ҷаҳон марҳила ба марҳила Тоҷикистонро ҳамчун давлати мустақил эътироф намуданд. Конститутсияи нави соли 1994 қабулгардида сохтани давлати демократӣ, ҳуқуқбунёд ва дунявиро эълон намуд. Вале, бадхоҳони миллат давлатеро, ки тоза соҳиби истиқлол шуда буд, ба ҷанги шаҳрвандии бародаркуш кашиданд, ки ин ҷанг аз соли 1992 то 1997 идома ёфт. Аммо фарзандони баору номуси миллат зери роҳбарии Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ба ин ҷанг хотима бахшиданд ва миллати тоҷик дубора ба ризоияти миллӣ ва ваҳдати саросарӣ расид.

Хатари нобудшавии давлати тоҷикон пешгирӣ карда шуд. Дар ин хусус Президенти Тоҷикистон чунин гуфта буданд: «Истиқлолият барои мо яке аз муқаддастарин арзишҳои миллӣ ба ҳисоб меравад, зеро ин дастоварди бузург натиҷаи талошу муборизаҳои фарзандони бонангу номуси тоҷик ба хотири амалӣ намудани ормони чандинасраи халқамон, яъне эҳёи давлатдории миллии тоҷикон мебошад».

Ҷумҳурии Тоҷикистон имрӯз ҳамчун давлати соҳибистиқлол расман шинохта шудааст.

Тасдиқи рамзҳои давлатӣ, пули миллӣ, бунёди муассисаҳои фарҳангию тиҷоратӣ, сохтмонҳои азими мамлакат боварии мардумро ба ояндаи дурахшон зиёд гардонида, ҳар сокини Тоҷикистон аз он ифтихор менамояд, ки соҳиби Ватани озод ва давлати мустақил аст. Ин на ба ҳама халқҳо муяссар мешавад.

Пешвои миллат соҳиби давлат будан ва доштани истиқлолиятро барои тоҷикон «рӯйдоди воқеан сарнавиштсоз» дониста, чунин гуфтаанд: «Халқи тоҷик тақдири имрӯзу фардои давлат ва сарзамини худро дар ихтиёр дорад ва аз саодати бузурге бархурдор аст. Ғояи истиқлолият ҳамчун яке аз рукнҳои бунёдии озодии инсон дар тамоми давру замонҳо ҷузъи таркибии андеша ва ҳувияти миллии мо будааст».

Ҳикматулло ХОҶАЕВ, муовини директори Институти омӯзиши масъалаҳои давлатҳои Осиё ва Аврупои
Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон