Сентябрь 21, 2024 11:00
ДУШАНБЕ, 21.09.2024 /АМИТ «Ховар»/. 22 сентябр дар Тоҷикистон Рӯзи Рӯдакӣ аст. Ба ин муносибат андешаҳои узви вобастаи Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон Ҳасани Султон зери унвони «Абарустоди забони модарӣ» манзур мешаванд.
— Одамушшуаро Абуабдуллоҳи Рӯдакӣ, бешубҳа, аз саромадони забону адаби мо маҳсуб мешавад, ки ҳамасола ба ифтихори ӯ 22 сентябр Рӯзи Рӯдакӣ таҷлил мегардад.
Дар байни ҳамаи устодони бузурги забони модарии мо аз рӯзгори пешин то ба ин даврон Абуабдуллоҳи Рӯдакӣ (858-941) мақом ва ҷойгоҳи хосса дорад. Зеро устод Рӯдакӣ аввалин шоири соҳибдевон ба забони модарии мост ва гуфтаанд, ки вай ҳамчунин муаллифи яке аз нахустин фарҳангҳои забони модарии мо – «Тоҷ-ул-масодир фӣ луғат-ил-фурс» (Тоҷи маъхазҳо дар забони порсиён) мебошад, ки мутаассифона, ин фарҳанг то замони мо нарасидааст.
Ҳамаи сурудаҳои боқимонда аз ӯ содаву равон ва ширину дилрасанд ва аз маҳорату устодии комили ӯ дар забону адаби мо гувоҳӣ медиҳанд. Барои намуна сурудаи маъруфи ӯ «Бӯйи ҷӯйи Мӯлиён ояд ҳаме»-ро, ки имрӯз вирди забонҳо аст, метавон суруди миллии тоҷикони ҷаҳон барои ҳамаи замонҳо ба шумор овард. Зеро аз ҳар калимаву ибораи он ширинию шевоӣ ва содагию равонии забони модарӣ ба мушоҳида мерасад. Ба баёни дигар, ин сурудаи дилрас ва дигар сурудаҳои устод Рӯдакӣ ҳалқаи васли забону адаб ва таъриху фарҳанги миллии мо аз гузаштаи дур то ба рӯзгори нави Истиқлоли давлатӣ мебошанд.
Ҳаким Абулқосими Фирдавсӣ (934-1020), ки муаллифи бузургтарин ҳамосаи миллии мо – «Шоҳнома»-и безавол аст, камоли маҳорату устодии Рӯдакӣ ва «дур суфтан»-и ӯро дар забону адаби мо зимни баёни чигунагии анҷом пазируфтани тарҷумаи манзуми «Калила ва Димна» таъйид кардааст:
Гузорандае пеш биншонданд,
Ҳама нома бар Рӯдакӣ хонданд.
Бипайваст гӯё парокандаро
Бисуфт инчунин дурри огандаро.
Баъзе сурудаҳои устод Рӯдакӣ бо гузашти айём ба хотири ширинию шевоияшон ба зарбулмасалу мақол табдил ёфтаанд ва имрӯз дар байни пиру барнои ҷумҳурии мо маҳбубияти фаровон доранд. Масалан:
Дониш андар дил чароғи равшан аст
В-аз ҳама бад бар тани ту ҷавшан аст.
Ё:
Ҳеҷ ганҷе нест аз фарҳанг беҳ,
То тавонӣ рӯй бар ин ганҷ неҳ.
Баёни ин нукта ҳам муҳим аст, ки баъзе калимаҳои дар ашъори устод Рӯдакӣ истифодашуда имрӯз фақат дар баъзе гӯйишҳои забони тоҷикӣ боқӣ мондаанд ва дар мамлакатҳои ҳамзабони мо мавриди истифода қарор надоранд. Масалан: варғ (ҷойи оббанду обкушо) (Банди варғи сусти пуда бифканад), коза (каппа) (Ҷой кард аз баҳри будан козае), тундар (раъд) (Наффот – барқи равшану тундар-ш таблзан), хусур (падарарӯс) (Ки то кай кашем аз хусур зиллу хорӣ), модандар (модари угай, ки дар мо моиндар ҳам мегӯянд) (Ки гаҳ модарӣ, гоҳ модандаро), писандар, духтандар (Бо писандар кина дорад ҳамчу бо духтандаро), фартут (афгор) (Пири фартут гашта будам сахт) ва ғайра.
Дар маҷмуъ, метавон гуфт устод Рӯдакӣ дар таърихи дерини забони модарии мо абарустоде аст, ки ширинию шевоӣ, шукуҳу шуҳрат, покизагию асолат ва рушду боландагии ин забон дар рӯзгори Сомониён ва давраҳои баъдӣ бо осори мондагори ӯ пайванди амиқи ногусастанӣ дорад.
ОЛИМОНИ АКАДЕМИЯИ ИЛМҲО ВАЗИФАДОРАНД, КИ ДАР ИҶРОИ СЕ ҲАДАФИ СТРАТЕГИИ ДАВЛАТ – ТАЪМИНИ ИСТИҚЛОЛИЯТИ ЭНЕРГЕТИКӢ, РАҲОӢ АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНӢ ВА ҲИФЗИ АМНИЯТИ ОЗУҚАВОРИИ МАМЛАКАТ НАҚШИ ФАЪОЛОНА ДОШТА БОШАНД.
